Rewitalizacja zasady prowadzenia działań rewitalizacyjnych i przykłady udanych projektów rewitalizacyjnych

Transkrypt

1 Rewitalizacja zasady prowadzenia działań rewitalizacyjnych i przykłady udanych projektów rewitalizacyjnych dr Aleksandra Jadach-Sepioło 11 kwietnia 2017 r.

2 Plan wystąpienia 1. Definicja pojęć. Istota nowe podejścia do rewitalizacji (1 godzina). 2. Etapy przygotowania programu rewitalizacji (1 godzina). 3. Dobry program rewitalizacji cechy i elementy i przygotowanie programu rewitalizacji (2 godziny).

3 Definicja pojęć definicja rewitalizacji, podstawa prawna prowadzenia działań rewitalizacyjnych, pojęcie interesariusza w rewitalizacji, nowe podejście do rewitalizacji i zasady prowadzenia działań rewitalizacyjnych, w tym zasady partycypacji i partnerstwa, kompleksowości, komplementarności.

4 Definicja rewitalizacji Rewitalizacja jest kompleksowym procesem wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe obejmujące kwestie: społeczne, gospodarcze lub przestrzenno-funkcjonalne lub techniczne lub środowiskowe. Jest on prowadzony w sposób kompleksowy, poprzez zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności, przestrzeni i gospodarki, skoncentrowane terytorialnie, prowadzone przez interesariuszy rewitalizacji na podstawie (gminnego) programu rewitalizacji. (Ustawa o rewitalizacji)

5 Rewitalizacja jako zadanie własne Przygotowanie, koordynowanie i tworzenie warunków do prowadzenia rewitalizacji, a także jej prowadzenie w zakresie właściwości gminy. Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, art. 3 ust. 1 Obowiązki związane z realizacją w/w zadań: partycypacja społeczna, zapobieganie wykluczenia z możliwości korzystania z pozytywnych efektów rewitalizacji, szczególnie korzystanie z gminnego zasobu mieszkaniowego, uniwersalne projektowanie.

6 Podstawa prawna program rewitalizacji Do końca 2023 r. obowiązuje okres przejściowy, w którym możliwe jest prowadzenie przedsięwzięć rewitalizacyjnych poprzez trzy typy programów rewitalizacji sporządzanych w oparciu o: Ustawę o rewitalizacji i Wytyczne Gminny program rewitalizacji, na podstawie art. 18 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym i art. 14 ust. 1 ustawy o rewitalizacji Wytyczne Program rewitalizacji (lokalny, miejski itp.), na podstawie art. 18 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym Brak wymogów Program rewitalizacji Wariant możliwy teoretycznie do zastosowania przez gminy, które decydują się nie korzystać z dodatkowych środków i narzędzi dedykowanych rewitalizacji.

7 Kategoria interesariuszy rewitalizacji Gmina mieszkańcy gminy inni niż mieszkańcy obszaru rewitalizacji podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność gospodarczą podmioty prowadzące lub zamierzające prowadzić na obszarze gminy działalność społeczną, w tym organizacje pozarządowe i grupy nieformalne JST i ich jednostki organizacyjne organy władzy publicznej Obszar rewitalizacji mieszkańcy obszaru rewitalizacji właściciele i użytkownicy wieczyści nieruchomości podmioty zarządzające nieruchomościami na obszarze rewitalizacji (m.in. spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty mieszkaniowe, tbs) Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, art. 2 ust. 2

8 mieszkańcy obszaru rewitalizacji i inni mieszkańcy gminy lokalni przedsiębiorcy (m.in. handel, usługi, gastronomia) gestorzy sieci podziemnych właściciele nieruchomości, wspólnoty, użytkownicy wieczyści, spółdzielnie mieszkaniowe, TBS-y spółdzielnie socjalne organizacje pozarządowe grupy nieformalne CIS-y, KIS-y, ZAZ-y, Parafie, kooperatywy gestorzy sieci podziemnych organy władzy publicznej Skarb Państwa samorząd lokalny instytucje kultury OPS, DPS itp. straż miejska uczelnie wyższe Z kim planujemy rewitalizację? i inni.

9 Zasady prowadzenia rewitalizacji Kompletność. KOMENTARZ: Działania rewitalizacyjne powinny zawierać wszystkie minimalne elementy określone przez Wytyczne oraz (dla GPR) ustawę. Program powinien charakteryzować się wszystkimi poniższymi cechami. Kompleksowość. KOMENTARZ: Integrowane są działania finansowane z różnorodnych źródeł, nie pomija się żadnego z potrzebnych aspektów (społecznego oraz gospodarczego lub przestrzenno-funkcjonalnego lub technicznego lub środowiskowego) związanego z obszarem i jego otoczeniem. UWAGA: Nie są dopuszczalne inwestycje wybiórcze, nastawione na szybki wynik, celem jest strukturalna zmiana na obszarze rewitalizacji. Skutkiem kompleksowości jest synergia projektów.

10 Zasady prowadzenia rewitalizacji Koncentracja. KOMENTARZ: Obszar rewitalizacji może być podzielony na podobszary, w tym nieposiadające wspólnych granic, ale nie może obejmować terenów większych niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkanych przez więcej niż 30% jej mieszkańców. UWAGA 1: Skutkiem koncentracji jest określenie hierarchii potrzeb. UWAGA 2: Projekty rewitalizacyjne mogą warunkowo wykraczać poza obszar rewitalizacji, jeśli realizują cele służące społeczności obszaru. Realizacja zasady partnerstwa i partycypacja. KOMENTARZ: W realizacji działań rewitalizacyjnych uczestniczą przedstawiciele wszystkich zainteresowanych środowisk, chociaż koordynacja spoczywa na samorządzie. Program zawiera opis uspołecznienia jego powstawania. UWAGA: Dojrzała rewitalizacja opiera się na dojrzałej partycypacji.

11 Zasady prowadzenia rewitalizacji Komplementarność przestrzenna Wzajemne dopełnianie się działań w przestrzeni gminy Zapobieganie przenoszeniu problemów na inne tereny Ciągła analiza następstw podejmowanych decyzji dla polityki przestrzennej gminy Komplementarność problemowa Wzajemne dopełnianie się działań sektorowych Parametryzacja pożądanego stanu, do którego osiągnięcia prowadzi realizacja programu Ocena spójności działań z efektami analiz na obszarze województwa Komplementarność proceduralno-instytucjonalna Efektywny system zarządzania rewitalizacją Spójność działań i procedur Wypracowanie trwałych standardów Komplementarność międzyokresowa Analiza dotychczasowych działań gminu, ocena skuteczności, osiągnięć i efektywności Wykorzystanie wniosków z dotychczasowych działań i ewaluacji Komplementarność źródeł finansowania uzupełnianie i łączenie form wsparcia (EFRR, EFS, FS, publiczne środki krajowe) tworzenie warunków do włączenia środków prywatnych w finansowanie procesów rewitalizacji

12 Zasady prowadzenia rewitalizacji Komplementarność przestrzenna: Wzajemne dopełnianie się działań w przestrzeni gminy KOMENTARZ: należy dbać o komplementarność w skali makro (wpływ na studium i plany miejscowe) oraz w skali mikro (spójność miejsc miejskich mikroprzestrzeni znaczących ). Zapobieganie przenoszeniu problemów na inne tereny KOMENTARZ: planowanie wysiedleń ludności z terenów rewitalizowanych jest wykluczone. Ale ważne jest też dbanie o to, aby mieszkańców nie rugowały z tego terenu czynniki ekonomiczne lub kulturowe (zapobieganie gentryfikacji). Ważna jest też analiza wpływu konkurencyjnego gospodarki w obszarze zrewitalizowanym na sąsiedztwo. Ciągła analiza następstw podejmowanych decyzji dla polityki przestrzennej gminy KOMENTARZ: należy o tym pamiętać tworząc system ewaluacji GPR.

13 Zasady prowadzenia rewitalizacji Komplementarność problemowa: Wzajemne dopełnianie się działań sektorowych KOMENTARZ: kluczowe wydaje się realne dopełnianie się przez programy społeczno-gospodarcze i inwestycyjne, przy zachowaniu zasady, że to inwestycje służą celom społecznym, a nie działania społeczne usprawiedliwieniu inwestycji. Parametryzacja pożądanego stanu, do którego osiągnięcia prowadzi realizacja programu KOMENTARZ: w rewitalizacji trzeba szukać bardzo precyzyjnych opisów planowanych rezultatów (a nie tylko produktów) podejmowanych przedsięwzięć. Wskaźniki rezultatu są podstawą systemu ewaluacji. Ocena spójności działań z efektami analiz na obszarze województwa. KOMENTARZ: Z uwagi na regionalny poziom finansowania trzeba monitorować i oceniać wpływ rewitalizacji na wskaźniki regionalne.

14 Zasady prowadzenia rewitalizacji Komplementarność proceduralno-instytucjonalna: Efektywny system zarządzania rewitalizacją KOMENTARZ: Zalecany jest system terytorialny a nie branżowy. Ważniejsza jest koordynacja wszystkich działań na danym podobszarze, niż działań jakiegoś typu (np. inwestycyjne) na wszystkich podobszarach. Spójność działań i procedur KOMENTARZ: należy na bieżąco monitorować, czy proceduralność działań nie podważa ich skuteczności; w miarę możliwości to procedury trzeba dostosowywać do wymogów skuteczności, a nie skuteczność ograniczać do tego, na co pozwalają procedury. Wypracowanie trwałych standardów. KOMENTARZ: zarządzanie rewitalizacją nie może być nieczytelne co do reguł i standardów. Czytelny i znany publicznie zestaw standardów (społecznych, technicznych, przestrzennych itd.) to podstawa!

15 Zasady prowadzenia rewitalizacji Komplementarność międzyokresowa: Analiza dotychczasowych działań gminy, ocena skuteczności, osiągnięć i efektywności. Wykorzystanie wniosków z dotychczasowych działań i ewaluacji KOMENTARZ: ze zrealizowanych etapów trzeba wyciągać szczere wnioski (ewaluacja!). Efektywność oceniamy nie tylko na poziomie produktu (ile zł za jednostkę fizycznie wykonanego efektu), a przede wszystkim na poziomie rezultatów (ile faktycznej korzyści beneficjenta za jedną wydaną złotówkę) Kluczowa jest jednak ocena skuteczności (stopnia osiągnięcia zaplanowanych celów).

16 Zasady prowadzenia rewitalizacji Komplementarność źródeł finansowania: uzupełnianie i łączenie form wsparcia (EFRR, EFS, FS, publiczne środki krajowe) KOMENTARZ: gmina nie może ograniczać rewitalizacji tylko do tego, co da się sfinansować środkami zewnętrznymi. Budżet gminy to ważne źródło finansowania rewitalizacji. tworzenie warunków do włączenia środków prywatnych w finansowanie procesów rewitalizacji KOMENTARZ: należy odważnie zaplanować skalę efektu dźwigni (ile środków prywatnych uruchomią odpowiednio zaplanowane środki publiczne. Warto taką (spodziewaną) kwotę wydatków prywatnych zaprognozować, a następnie monitorować ją w miarę możliwości.

17 Podsumujmy Rewitalizacja to: kompleksowy proces wyprowadzania ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez działania całościowe (powiązane wzajemnie przedsięwzięcia obejmujące kwestie społeczne oraz gospodarcze lub przestrzenno-funkcjonalne lub techniczne lub środowiskowe) integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej przestrzeni i lokalnej gospodarki skoncentrowane terytorialnie prowadzone w sposób zaplanowany oraz zintegrowany poprzez gminne programy rewitalizacji programy rewitalizacji ścieżka ustawowa ścieżka pozaustawowa

18 Etapy przygotowania programu rewitalizacji rozróżnienie między obszarem zdegradowanym a obszarem rewitalizacji oraz miary negatywnych zjawisk stosowane do wyznaczania tych obszarów, różnice między lokalnym programem rewitalizacji a gminnym programem rewitalizacji, etapy procedury opracowania programu rewitalizacji, monitorowanie skutków realizacji programu, zasady aktualizacji programu rewitalizacji.

19 Przed decyzją o opracowaniu programu rewitalizacji Punktem wyjścia do rozpoczęcia działań rewitalizacyjnych jest rozpoznanie, czy w gminie znajduje się obszar, gdzie występuje stan kryzysowy. Na początek prześledźmy poniższą listę kontrolną. Lp. Czy w mieście jest obszar zdegradowany? Szybka lista kontrolna Tak/Nie 1. Czy w mieście można wskazać konkretną ulicę lub kilka ulic, osiedle lub grupę domów, gdzie ludziom żyje się gorzej? 2. Czy ocena obszaru jako zdegradowanego wynika z problemów społecznych? (duże bezrobocie, niski poziom edukacji, przestępczość, niski poziom zaangażowania mieszkańców w życie publiczne i kulturalne itp.) 3. Czy ocena obszaru jako zdegradowanego wynika ze stanu technicznego i/lub wyposażenia mieszkań w media? 4. Czy ocena obszaru jako zdegradowanego wynika z niskiej aktywności ekonomicznej na tym obszarze? (wielu pustych lokali handlowo-usługowych, dużej rotacji przedsiębiorstw) 5. Czy ocena obszaru jako zdegradowanego wynika z problemów komunikacyjnych, barier w przemieszczaniu się, niewystarczającej ilości terenów zielonych lub niskiej jakości przestrzeni publicznej? 6. Czy ocena obszaru jako zdegradowanego wynika z zanieczyszczenia powietrza, hałasu? A może w wielu budynkach wykorzystano azbest?

20 Wyznaczenie obszaru zdegradowanego Obszar zdegradowany obszar gminy znajdujący się w stanie kryzysowym z powodu koncentracji negatywnych zjawisk społecznych, w szczególności bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, a także niewystarczającego poziomu uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym. + współwystępowania na nim co najmniej jednego z negatywnych zjawisk: gospodarczych, środowiskowych, przestrzenno-funkcjonalnych, technicznych.

21 Obszar zdegradowany: jak go wyznaczać? Zacznijmy od wyznaczenia obszaru szczególnej koncentracji negatywnych zjawisk społecznych.

22 Obszar zdegradowany: jak go wyznaczać? Następnie stwierdzamy, czy na tym obszarze występuje co najmniej jedno z negatywnych zjawisk wymienionych w punktach 1, 2, 3 lub 4 ustępu 1 art. 9 ustawy o rewitalizacji..

23 Diagnoza: zastosowanie wskaźników Identyfikacja negatywnych zjawisk społecznych jest fundamentem diagnozy. UWAGA!!! Obszar, na którym wyznaczono koncentrację negatywnych zjawisk społecznych, jest maksymalnym obszarem, który można przyjąć jako zdegradowany. Nie ma możliwości, aby powiększyć go o obszary, na których zidentyfikowane zostało wysokie natężenie zjawisk degradacji w innych sferach. Każdy program rewitalizacji powinien być rozpoczęty diagnozą, która dopasowana jest do problemów występujących w analizowanym mieście.

24 TRUDNE PYTANIA Gdzie w mieście znajdują się obszary kryzysowe pod względem społecznym trudności finansowe, ubóstwo, słabe wykształcenie, uzależnienia, trwałe bezrobocie, dysfunkcje w rodzinach, przestępczość, niski poziom kapitału społecznego - brak zainteresowania sprawami wspólnymi, postawy roszczeniowe, utrwalona bezradność, młodzi nie mogący znaleźć pracy itd.

25 TRUDNE PYTANIA Gdzie w mieście znajdują się obszary kryzysowe pod względem społecznym? wiedza mieszkańców (?) wiedza urzędników (?) konieczność precyzyjnego, metodycznego wyznaczenia obszarów kryzysowych

26 SCHEMAT POSTĘPOWANIA Gdzie w mieście znajdują się obszary kryzysowe pod względem społecznym? 1 podzielmy miasto na mniejsze fragmenty, 2 zbadajmy każdy fragment według takich samych kryteriów zastosujmy taki sam zestaw wskaźników w każdym fragmencie, 3 zobaczmy które fragmenty cechuje najtrudniejsza sytuacja (gdzie nakłada się wiele niekorzystnych zjawisk). 1 o jakie fragmenty miasta chodzi? metody podziału miasta

27 Podejścia do agregacji danych jednostki przestrzenne Wyznaczenie średniego natężenia negatywnych zjawisk w zdefiniowanych jednostkach przestrzennych (urbanistycznych, miejskich itp.) należy zadbać o wyznaczenie jednostek w sposób odpowiadający istniejącym powiązaniom funkcjonalnym. Podział miasta na jednostki urbanistyczne bazujący na utrwalonych związkach przestrzennych, funkcjonalnych i społeczno-ekonomicznych. Jadach-Sepioło A., Kozłowska B., Sikorska P., Brzycki A., Raport dotyczący delimitacji obszarów zdegradowanych miasta Chojnice, opracowanie map M. Huculak

28 Podejścia do agregacji danych jednostki przestrzenne Analiza danych w oparciu o układ zdefiniowanych jednostek przestrzennych może być utrudniona w związku z innym przebiegiem granic obwodów spisowych. Jadach-Sepioło A., Kozłowska B., Sikorska P., Brzycki A., Raport dotyczący delimitacji obszarów zdegradowanych miasta Chojnice, opracowanie map M. Huculak

29 Podejścia do agregacji danych jednostki przestrzenne Analiza danych ilościowych w jednostkach przestrzennych pozwala na stosunkowo łatwe uzyskanie obszaru, gdzie koncentrują się negatywne zjawiska. Jadach-Sepioło A., Kozłowska B., Sikorska P., Brzycki A., Raport dotyczący delimitacji obszarów zdegradowanych miasta Chojnice, opracowanie map M. Huculak

30 SIATKA

31 SIATKA

32 DELIMITACJA OBSZARÓW KRYZYSOWYCH Dane referencyjne Użycie różnej wielkości jednostek przestrzennych pozwala na przestawienie średniego natężenia zjawisk występujących na pożądanym obszarze. Użycie różnej wielkości siatki pozwala na zobrazowanie zjawisk na potrzebnym poziomie szczegółowości.

33 SCHEMAT POSTĘPOWANIA Gdzie w mieście znajdują się obszary kryzysowe pod względem społecznym? 1 podzielmy miasto na mniejsze fragmenty, 2 zbadajmy każdy fragment według takich samych kryteriów zastosujmy taki sam zestaw wskaźników w każdym fragmencie, 3 zobaczmy które fragmenty cechuje najtrudniejsza sytuacja (gdzie nakłada się wiele niekorzystnych zjawisk).

34 PRZYKŁAD

35 WSKAŹNIKI SPOŁECZNE Demografia procentowa zmiana liczby ludności w ostatnich np. 10 latach liczba urodzeń na 1000 mieszkańców liczba zgonów na 1000 mieszkańców współczynnik starości demograficznej odsetek osób w wieku przedprodukcyjnym (0-17) w ogólnej liczbie ludności odsetek osób w wieku powyżej 80 lat w ogólnej liczbie ludności odsetek młodzieży szkolnej w populacji

36 WSKAŹNIKI SPOŁECZNE Bezrobocie stopa bezrobocia rejestrowanego (w uproszczeniu: zarejestrowani bezrobotni / osoby w wieku produkcyjnym) stopa bezrobocia długotrwałego (bezrobotni powyżej 12M / osoby w wieku produkcyjnym) stopa bezrobocia w grupie osób do 25 r.ż

37 WSKAŹNIKI SPOŁECZNE Ubóstwo liczba osób korzystających z zasiłków pomocy społecznej z powodu ubóstwa - na 1tys. ludności odsetek osób korzystających z dodatków mieszkaniowych liczba udzielonych w roku dodatków mieszkaniowych na 1 tys. ludności liczba dzieci, które otrzymują pomoc dożywiania, w stosunku do ogólnej liczby dzieci w wieku szkolnym liczba dzieci, które otrzymują stypendium socjalne do ogólnej liczby dzieci w wieku szkolnym

38 WSKAŹNIKI SPOŁECZNE Przestępczość liczba przestępstw na jednostkę powierzchni liczba ofiar przemocy domowej na 1 tys. osób liczba niebieskich kart na 1 tys. ludności

39 WSKAŹNIKI SPOŁECZNE Problemy społeczne, dysfunkcje, itp. liczba osób którym przyznano świadczenia z powodu niepełnosprawności na 10 tys. mieszkańców odsetek osób starszych (w wieku poprod.), którym przyznano zasiłek pielęgnacyjny - w ogólnej liczbie osób starszych liczba osób którym przyznano świadczenia opieki społecznej z powodu bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych - na 10 tys. ludności liczba osób, którym przyznano świadczenia opieki społecznej z powodu alkoholizmu - na 10 tys. ludności

40 WSKAŹNIKI SPOŁECZNE Kapitał społeczny, uczestnictwo w życiu kulturalnym i publicznym frekwencja wyborcza w wyborach samorządowych 2014 r i parlamentarnych 2015 r odsetek osób przekazujących 1% podatku na organizacje pożytku publicznego liczba organizacji pozarządowych na 1 tys. mieszkańców odsetek osób korzystających z biblioteki liczba członków klubów sportowych na 1 tys. mieszkańców

41 WSKAŹNIKI SPOŁECZNE Edukacja odsetek dzieci i młodzieży nie otrzymujących promocji do następnej klasy średnie wyniki z egzaminu maturalnego wyniki sprawdzianu po 6 klasie wyniki egzaminu gimnazjalnego

42 WSKAŹNIKI SPOŁECZNE Czy wszystkie wymienione zjawiska należy zbadać? Które wskaźniki wybrać? Ile musi być wskaźników? Inne wskaźniki analizujące sytuację społeczną przy uwzględnieniu wewnętrznych uwarunkowań miasta oraz możliwości pozyskania danych.

43 WSKAŹNIKI GOSPODARCZE wskaźnik aktywności gospodarczej (podmioty wpisane do CEIDG - na 10 tys. ludności) zmiana procentowa wskaźnika aktywności gospodarczej w okresie ostatnich np. 5 lat odsetek działalności gosp. wyrejestrowanych rocznie z ewidencji w okresie ostatnich np. 5 lat-średnia roczna zadłużone lokale komunalne użytkowe- kwota w przedziałach

44 WSKAŹNIKI GOSPODARCZE współczynnik obciążenia demograficznego - ludność w wieku nieprodukcyjnym na 1 tys. osób w wieku produkcyjnym odsetek osób z bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym lub poniżej w ogólnej liczbie bezrobotnych inne zaproponowane wskaźniki analizujące sytuację gospodarczą przy uwzględnieniu wewnętrznych uwarunkowań oraz możliwości ich pozyskania

45 WSKAŹNIKI PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNE powierzchnia zieleni urządzonej na 1tys mieszkańców, liczba miejsc w przedszkolach na 1tys dzieci w wieku przedszkolnym, liczba kursów komunikacji publicznej na dobę w dniu roboczym na 1tys mieszkańców niska dostępność do podstawowych usług (znacząca odległość do obiektów typu przedszkola, ośrodki zdrowia np. poprzez średnią ważoną odległości itp.) inne wskaźniki zaproponowane w kontekście lokalnych uwarunkowań

46 WSKAŹNIKI TECHNICZNE odsetek ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej odsetek ludności korzystającej z sieci wodociągowej odsetek budynków podłączonych do kanalizacji inne wskaźniki dotyczące infrastruktury, tkanki mieszkaniowej przy uwzględnieniu wewnętrznych uwarunkowań oraz możliwości pozyskania danych

47 WSKAŹNIKI ŚRODOWISKOWE udział budynków generujących emisje niskie całkowita emisja zanieczyszczeń powietrza na 1 km kw średnie stężenia (mg/m3) poszczególnych zanieczyszczeń gazowych odsetek mieszkańców narażona na przekroczone normy hałasu całodobowego (LDWN) lub nocnego (LN) występowanie azbestu do usunięcia

48 WSKAŹNIKI - PODSUMOWANIE Poprzednie slajdy nie wyczerpują wszystkich objawów degradacji i ilustrujących je wskaźników. Podstawą decyzji o wyborze wskaźników ilustrujących negatywne zjawiska powinna być ocena sytuacji w konkretnym mieście. Po zebraniu danych należy obliczyć dany wskaźnik dla każdej jednostki. Należy określić czy wartość wskaźnika w jednostce kształtuje się powyżej czy poniżej średniej dla miasta W taki sam sposób należy obliczyć dla każdej jednostki pozostałe wskaźniki

49 Obszar rewitalizacji zasada koncentracji! Obszar rewitalizacji obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego, zamierza się prowadzić rewitalizację. Obszar rewitalizacji może być podzielony na podobszary, w tym nieposiadające wspólnych granic, ale nie może obejmować terenów większych niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkanych przez więcej niż 30% jej mieszkańców. Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata , s. 7. Ustawa o rewitalizacji, art. 10 ust. 1 i 2

50 Dobry program rewitalizacji wymogi dotyczące programów rewitalizacji wynikające z Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata , metody angażowania interesariuszy na etapie sporządzania programu rewitalizacji oraz przygotowanie w programie działań wdrożeniowych z udziałem interesariuszy, diagnoza zasady i podejścia, program rewitalizacji a dokumenty strategiczne i planistyczne w gminie, wizja, cele i kierunki działania ramy dla projektów rewitalizacyjnych, sposób wyboru projektów kompozycja działań w poszczególnych sferach, zarządzanie realizacją programu, dobre praktyki.

51 Wytyczne wskazują fundamenty programowania rewitalizacji Rewitalizacja to istotny element całościowej wizji rozwoju gminy. Zasada partnerstwa Pełna diagnoza służąca wyznaczeniu obszaru rewitalizacji i występujących na nim problemów obejmuje kwestie społeczne oraz gospodarcze lub przestrzenno-funkcjonalne lub techniczne lub środowiskowe. Konieczne jest ustalenie hierarchii potrzeb w zakresie działań rewitalizacyjnych. Narzędzia i zakres interwencji powinny zostać dopasowane do potrzeb i uwarunkowań obszaru rewitalizacji. Niezbędna jest synchronizacja działań w sferze społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej, środowiskowej. Podstawą wdrożenia programu jest koordynacja działań, monitorowanie rezultatów i ewaluacja skuteczności oraz efektywności realizacji programu.

52 W jaki sposób w opracowanie programu rewitalizacji włączyć mieszkańców, przedsiębiorców i inne podmioty? WŁĄCZANIE INTERESARIUSZY NA RÓŻNYCH ETAPACH PROCESU tworzenie punktów informacyjnych wywiady (badania jakościowe), sondy, ankiety (badania ilościowe) PRZYKŁADY WŁĄCZANIA INTERESARIUSZY -inne, niż w ramach konsultacji społecznych przeznaczenie pewnej puli środków do wykorzystania przez mieszkańców umożliwienie zgłaszania własnych zadań, przy wkładzie koncepcyjnym lub niematerialnym (inicjatywa lokalna) wizyty w podwórkach, festyny sąsiedzkie stworzenie Programu Animacji Społecznej Komitet Rewitalizacji tylko w przypadku GPR

53 W jaki sposób w opracowanie programu rewitalizacji włączyć mieszkańców, przedsiębiorców i inne podmioty? KONSULTACJE SPOŁECZNE w ustawie o rewitalizacji FORMY KONSULTACJI SPOŁECZNYCH Ustawa o rewitalizacji wskazuje formy konsultacji społecznych, które mogą lub muszą być prowadzone przy przygotowywaniu GPR. Takie same formy konsultacji mogą być wykorzystywane podczas prac nad programem rewitalizacji z Wytycznych jeśli gmina uzna to za stosowne. FORMY KONSULTACJI SPOŁECZNYCH wskazane w art. 6 ust. 3 ustawy o rewitalizacji zbieranie uwag w postaci papierowej lub elektronicznej, w tym za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w szczególności poczty elektronicznej lub formularzy zamieszczonych na stronie podmiotowej gminy w Biuletynie Informacji Publicznej obligatoryjna forma konsultacji spotkania, debaty, warsztaty, spacery studyjne, ankiety, wywiady, wykorzystanie grup przedstawicielskich lub zbieranie uwag ustnych gmina musi przeprowadzić przynajmniej dwie spośród wymienionych tutaj form

54 Sposoby włączania interesariuszy przykłady z Łodzi warsztaty z makietami spacery badawcze działania animacyjne zachęcające do udziału w konsultacjach Więcej informacji o łódzkich doświadczeniach: Raport końcowy z programu partycypacji społecznej Raport z konsultacji społecznych Zdjęcia: CC BY SA Autora nie podano.

55 Co musi się znaleźć w Programie Rewitalizacji (lokalnym, miejskim itd.) (1/2) Opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych Zasięg przestrzenny obszaru lub obszarów rewitalizacji Wizja stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji jej planowany efekt Cele rewitalizacji oraz odpowiadające zidentyfikowanym potrzebom rewitalizacyjnym kierunki działań mających na celu eliminację lub ograniczenie negatywnych zjawisk Lista planowanych, podstawowych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych wraz z opisami Charakterystyka pozostałych rodzajów przedsięwzięć rewitalizacyjnych realizujących kierunki działań, mających na celu eliminację lub ograniczenie negatywnych zjawisk powodujących sytuację kryzysową

56 Co musi się znaleźć w Programie Rewitalizacji (lokalnym, miejskim itd.) (2/2) Mechanizmy zapewnienia komplementarności między poszczególnymi projektami i przedsięwzięciami rewitalizacyjnymi oraz pomiędzy działaniami różnych podmiotów i funduszy na obszarze objętym programem rewitalizacji Indykatywne ramy finansowe z odniesieniem do listy podstawowych projektów/przedsięwzięć Mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów i grup aktywnych na terenie gminy w proces rewitalizacji System realizacji (wdrażania) programu System monitoringu i oceny skuteczności działań i system wprowadzania modyfikacji w reakcji na zmiany w otoczeniu programu

57 Zawartość gminnego programu rewitalizacji 1) szczegółowa diagnoza obszaru, 2) opis powiązań z dokumentami strategicznymi gminy, 3) opis wizji stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji, 4) cele rewitalizacji oraz odpowiadające im kierunki działań służące eliminacji lub ograniczeniu negatywnych zjawisk, 5) opis przedsięwzięć rewitalizacyjnych, w tym celu publicznego, 6) mechanizmy integrowania działań, 7) szacunkowe ramy finansowe, 8) opis struktury zarządzania realizacją GPR, 9) system monitorowania i oceny gminnego programu rewitalizacji, 10) określenie niezbędnych zmian w uchwałach (gminny zasób mieszkaniowy, Komitet Rewitalizacji i in.) 11) wskazanie, czy powstanie SSR, gdzie i na jaki okres, 12) wskazanie sposobu realizacji GPR w zakresie planowania przestrzennego, 13) załącznik graficzny (1:5000).

58 Porównanie procedury dla typów programów rewitalizacji GMINNE PROGRAMY REWITALIZACJI (procedura ustawowa) PROGRAMY REWITALIZACJI (na podstawie Wytycznych ) Diagnoza oraz wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Uchwała o przystąpieniu do sporządzania programu rewitalizacji (często inicjuje proces, ale nie jest obowiązkowym elementem) Konsultacje (min. 30 dni) Diagnoza oraz wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Uchwała o wyznaczeniu obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Ciąg dalszy na kolejnym slajdzie Akt prawa miejscowego Konsultacje - w tej procedurze nie są obowiązkowe (ale zaleca się ich przeprowadzenie) Czasami wymagane: opiniowanie i Strategiczna Ocena Oddziaływania na Środowisko (do 30 dni na uzgodnienia) Ciąg dalszy na kolejnym slajdzie

59 Czym różni się procedura ustawowa od procedury z Wytycznych? - uproszczony schemat procedur c.d. GMINNE PROGRAMY REWITALIZACJI (procedura ustawowa) c.d. Ciąg dalszy z poprzedniej strony Projekt Gminnego Programu Rewitalizacji PROGRAMY REWITALIZACJI (na podstawie Wytycznych ) c.d. Ciąg dalszy z poprzedniej strony Uchwała o przyjęciu programu rewitalizacji Konsultacje (min. 30 dni) Opiniowanie (od 14 do 30 dni na zajęcie stanowiska przez każdy z organów) oraz Strategiczna Ocena Oddziaływania na Środowisko - jeśli wymagana (do 30 dni na uzgodnienia) Uchwała o przyjęciu Gminnego Programu Rewitalizacji (GPR)

60 DIAGNOZA + wyznaczenie obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji KONSULTACJE 7+30 dni UCHWAŁA o wyznaczeniu obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji Uprawomocnienie! UCHWAŁA o przystąpieniu do sporządzania Gminnego Programu Rewitalizacji UCHWAŁA o zasadach wyznaczania składu oraz działania Komitetu Rewitalizacji Zarządzenie Prezydenta o powołaniu Komitetu Rewitalizacji UCHWAŁA o wyznaczeniu Specjalnej Strefy Rewitalizacji UCHWAŁA o przyjęciu Gminnego Programu Rewitalizacji KONSULTACJE 7+30 dni PROJEKT Gminnego Programu Rewitalizacji Uzgodnienia z wskazanymi podmiotami Komitet Rewitali zacji Uprawomocnienie! Uprawomocnienie! UCHWAŁA o przyjęciu Miejscowego Planu Rewitalizacji UCHWAŁA o zmianie Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania przestrzennego UCHWAŁA o zmianie Miejscowego Planu Zagospodarowania przestrzennego Uprawomocnienie! GPR krok po kroku

61 Kiedy uchwalać gminny program rewitalizacji (GPR)? Narzędzia wprowadzone ustawą o rewitalizacji ułatwiają prowadzenie działań rewitalizacyjnych w szczególnych warunkach (m.in. niedopasowanie dokumentów planistycznych i programu rewitalizacji, trudności w koordynacji akcji remontowej, brak możliwości realizacji zadań związanych z rozwojem społecznego budownictwa czynszowego na obszarze rewitalizacji, potrzeba wsparcia podmiotów ekonomii społecznej aktywizujących mieszkańców obszaru rewitalizacji). Gdy powodzenie działań rewitalizacyjnych jest uzależnione od zastosowania narzędzi ustawowych, rekomendowanym typem programu rewitalizacji jest gminny program rewitalizacji.

62 Minimalna zawartość programu rewitalizacji (LPR) Opis powiązań programu z dokumentami strategicznymi i planistycznymi gminy Komentarz: 1) Powiązanie z dokumentami krajowymi i regionalnymi jest zbędnym balastem programu. Dlaczego? 2) Które dokumenty strategiczne i planistyczne gminy należy uwzględnić w dokumencie? Od czego zależy wybór? Czy trzeba go uzasadniać w programie?

63 Konieczność zbadania powiązania programów rewitalizacji z dokumentami o charakterze strategicznym i planistycznymi Przede wszystkim bada się powiązania między programem rewitalizacji, a takimi dokumentami jak: STRATEGIA ROZWOJU GMINY STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINNA STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH *jeżeli przygotowujemy GPR, opis powiązania z tymi właśnie trzema dokumentami jest niezbędnym minimum wskazanym w ustawie o rewitalizacji

64 Minimalna zawartość programu rewitalizacji (LPR) Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych Komentarz: Od czego zależy wybór metodyki diagnozy? 1. wytyczne krajowe: Wytyczne w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata opublikowanych przez Ministerstwo Rozwoju (UWAGA zmiana: 2 sierpnia 2016 r.) 2. wytyczne/instrukcje regionalne, np. Instrukcja dotyczącej przygotowania projektów rewitalizacyjnych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Mazowieckiego na lata , wydana przez Urząd Marszałkowski Województwa Mazowieckiego w Warszawie w 2016 r.

65 Minimalna zawartość programu rewitalizacji (LPR) Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych Komentarz: Załącznik do Wytycznych w pkt 5.2 doprecyzowuje zawartość diagnozy czynników i zjawisk kryzysowych. Konieczna jest analiza wszystkich sfer, tj. społecznej, gospodarczej, przestrzenno-funkcjonalnej, technicznej oraz środowiskowej dla obszaru całej gminy. Analiza ta na obszarze rewitalizacji powinna być pogłębiona - tu szczególną uwagę należy zwrócić na sferę społeczną. Jak pogodzić pogłębioną diagnozę z ujęciem wszystkich sfer dla obszaru całej gminy?

66 Minimalna zawartość programu rewitalizacji (LPR) Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych Struktura diagnozy: 1. Charakterystyka miasta (kontekst społeczny i w sferach pozaspołecznych) 2. Zasięg obszaru ( dalsza część prezentacji) 3. Charakterystyka obszaru rewitalizacji (sfera społeczna i pozostałe)

67 Minimalna zawartość programu rewitalizacji (LPR) Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych Oś społeczna w diagnozie: 1. Kontekst demograficzny (?) 2. Bezrobocie 3. Ubóstwo 4. Przestępczość 5. Edukacja 6. Aktywność obywatelska i kapitał społeczny

68 Minimalna zawartość programu rewitalizacji (LPR) Diagnoza czynników i zjawisk kryzysowych oraz skala i charakter potrzeb rewitalizacyjnych Pozostałe sfery w diagnozie: 1. Sfera gospodarcza 2. Techniczna 3. Funkcjonalno-przestrzenna 4. Środowiskowa Od czego zależy kolejność sfer?

69 Minimalna zawartość programu rewitalizacji (LPR) Zasięg przestrzenny obszaru/obszarów rewitalizacji Komentarz: delimitacja obszaru powinna opierać się na kompleksowej diagnozie z odniesieniami do dokumentów strategicznych gminy oraz innych dokumentów mogących wspierać wytyczenie obszaru najbardziej wymagającego wsparcia oraz istotnego z punktu widzenia rozwoju gminy.

70 Diagnoza droga do delimitacji obszaru i wyznaczenia celów Obszar zdegradowany obszar, na którym zidentyfikowano stan kryzysowy. Dotyczy to najczęściej obszarów miejskich, ale i wiejskich. Może być podzielony na podobszary, w tym podobszary nieposiadające ze sobą wspólnych granic pod warunkiem stwierdzenia sytuacji kryzysowej na każdym z podobszarów. Obszar rewitalizacji obszar obejmujący całość lub część obszaru zdegradowanego, cechujący się szczególną koncentracją negatywnych zjawisk, na którym z uwagi na istotne znaczenie dla rozwoju lokalnego, zamierza się prowadzić rewitalizację. Obszar rewitalizacji może być podzielony na podobszary, w tym nieposiadające wspólnych granic, ale nie może obejmować terenów większych niż 20% powierzchni gminy oraz zamieszkanych przez więcej niż 30% jej mieszkańców.

71 Minimalna zawartość programu rewitalizacji (LPR) Pogłębiona diagnoza obszaru rewitalizacji Komentarz: delimitacja obszaru powinna opierać się na kompleksowej diagnozie z odniesieniami do dokumentów strategicznych gminy oraz innych dokumentów mogących wspierać wytyczenie obszaru najbardziej wymagającego wsparcia oraz istotnego z punktu widzenia rozwoju gminy.

72 Minimalna zawartość programu rewitalizacji (LPR) Co oznacza pogłębienie diagnozy? 1. Bezrobocie 2. Ubóstwo 3. Przestępczość 4. Edukacja 5. Aktywność obywatelska i kapitał społeczny

73 Minimalna zawartość programu rewitalizacji (LPR) Pozostałe sfery w pogłębionej diagnozie: 1. Sfera gospodarcza 2. Techniczna 3. Funkcjonalno-przestrzenna 4. Środowiskowa

74 Minimalna zawartość programu rewitalizacji Wizja stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji (planowany efekt) Cele rewitalizacji oraz kierunki działań odpowiadające zidentyfikowanym potrzebom

75 Czym jest wizja? Opis wizji stanu obszaru po przeprowadzeniu rewitalizacji, to jeden z elementów, który obowiązkowo powinien zostać umieszczony w każdym programie rewitalizacji! Wizja to opis pożądanego stanu obszaru po przeprowadzeniu procesu rewitalizacji i osiągnięciu jego celów. Sformułuj wizję w taki sposób, aby była ona jasną podstawą dla wytyczenia celów rewitalizacji i odpowiadających tym celom kierunków działań. Tworząc wizję odwołaj się do tego, jak po zakończeniu procesu rewitalizacji obszar będzie wyglądał w aspektach: 1. SPOŁECZNYM (przedstaw m.in. wizję włączenia społecznego), 2. GOSPODARCZYM (opisz m.in. wizję aktywizacji gospodarczej obszaru), 3. PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNYM (również w odniesieniu do przestrzeni publicznych w obszarze rewitalizacji), 4. TECHNICZNYM (w tym wizja stanu gospodarki mieszkaniowej w obszarze rewitalizacji), 5. ŚRODOWISKOWYM (w tym wizja stanu środowiska naturalnego po zakończeniu procesu rewitalizacji).

76 Przykład wizji (LPR Miasta Sierpc) Poniżej przedstawiamy opis wizji zamieszczony w LPR Miasta Sierpc. Dokument ten przewiduje, że proces rewitalizacji będzie prowadzony do roku Jak wskazano w wizji, po zakończeniu procesu rewitalizacji: ( ) obszar rewitalizacji w Sierpcu jest przyjaznym i bezpiecznym miejscem zamieszkania, pracy i wypoczynku. Dzięki aktywności lokalnych stowarzyszeń, mieszkańców, przedsiębiorców pojawia się wiele inicjatyw, dzięki którym można znaleźć pomoc w trudnej sytuacji, ale i pomysł na dodatkową aktywność lub ciekawe spędzenie czasu. Starówka stała się cenionym miejscem spotkań dzięki rozpoczętym kilka lat wcześniej przekształceniom przestrzeni publicznej oraz wielu cyklicznym wydarzeniom. Poprawiły się warunki mieszkaniowe i zwiększyła się liczba dostępnych mieszkań w atrakcyjnej przestrzeni publicznej wysokiej jakości. Obszar przyciąga rozwiniętymi usługami, rzemiosłem i handlem oraz bogatą ofertą aktywizującą przyjazną dla mieszkańców. Zabytkowa przestrzeń włącza lokalną społeczność i turystów, a rozwój turystyki przynosi więcej nowych miejsc pracy. Rzeka Sierpienica stała się ważnym elementem obszaru rewitalizacji miejscem relaksu, rekreacji i aktywnego spędzania czasu. Źródło: LPR Miasta Sierpc przyjęty uchwałą Nr 252/XXVIII/2016 z dnia r.

77 Przykład hierarchicznej struktury celów (LPR Miasta Sierpc) Cele w programach rewitalizacji mogą być ujęte hierarchicznie, tak jak w LPR Miasta Sierpc. W takim przypadku główny cel rewitalizacji, który wynika z wizji, jest jednocześnie podstawą do wyodrębnienia celów szczegółowych (a tym z kolei przypisuje się kierunki działań). Można również opracować prostszą, niehierarchiczną strukturę, jaką przedstawiono w slajdzie 4 (wizja -> cele -> kierunki działań). GŁÓWNY CEL REWITALIZACJI (tzw. MISJA) Wyrównanie szans mieszkańców obszaru rewitalizacji poprzez przywrócenie wszystkim grupom społecznym możliwości rozwoju, stworzenie atrakcyjnych warunków zamieszkania oraz wykorzystanie uśpionego potencjału sierpeckiej Starówki i Sierpienicy. Źródło: LPR Miasta Sierpc przyjęty uchwałą Nr 252/XXVIII/2016 z dnia r. Cel 1 Integracja przedsiębiorczości, promocja środowisk artystycznych i rodzimych rzemieślników oraz zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej obszaru rewitalizacji Sierpca Cel 2 Wzmocnienie spójności społecznej i kapitału społecznego na obszarze rewitalizacji) Cel 3 Aktywne spędzanie wolnego czasu na obszarze rewitalizacji - Międzypokoleniowe strefy rekreacji Cel 4 Obszar rewitalizacji architektoniczna perełka miasta i atrakcyjne miejsce zamieszkania

78 Przykład powiązania celów z kierunkami działań (LPR Miasta Sierpc) Cel 1 Integracja przedsiębiorczości, promocja środowisk artystycznych i rodzimych rzemieślników oraz zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej obszaru rewitalizacji Sierpca Źródło: LPR Miasta Sierpc przyjęty uchwałą Nr 252/XXVIII/2016 z dnia r. Kierunki działań w ramach celu 1 1. Rozwój przedsiębiorczości opartej na dziedzictwie kulturowym, w tym opracowanie i wdrożenie programu atrakcyjnych lokali usługowych w staromiejskiej części Sierpca 2. Adaptacja terenów pokolejowych na Strefę aktywności gospodarczo-społecznej 3. Program mikrograntów dla młodzieży dla projektów o charakterze edukacyjnogospodarczym firma na próbę 4. Pobudzenie lokalnej przedsiębiorczości, szczególnie poprzez działania wspierające edukację zawodową, w tym staże i praktyki u lokalnych przedsiębiorców, lekcje przedsiębiorczości u pracodawców, 5. Rozwój podmiotów ekonomii społecznej i wykorzystanie potencjału sierpieckich bezrobotnych.

79 Przykład powiązania celów z kierunkami działań (LPR Miasta Sierpc) Cel 2 Wzmocnienie spójności społecznej i kapitału społecznego na obszarze rewitalizacji) Cel 3 Aktywne spędzanie wolnego czasu na obszarze rewitalizacji - Międzypokoleniowe strefy rekreacji Kierunki działań w ramach celu 1 1. Ułatwienia w przestrzeni dla osób w różnych grupach wiekowych 2. Promowanie wartości łączących pokolenia 3. Aktywacja rzeki Sierpienicy i wykreowanie Sierpienickiej Rzecznej Strefy Odpoczynku Kierunki działań w ramach celu 1 1. Wzrost aktywności organizacji pozarządowych i organizacji pożytku publicznego w obszarze rewitalizacji 2. Oferta działań społecznych, w tym opiekuńczych i wspierających rodziny w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i edukacyjnych Źródło: LPR Miasta Sierpc przyjęty uchwałą Nr 252/XXVIII/2016 z dnia r. Cel 4 Obszar rewitalizacji architektoniczna perełka miasta i atrakcyjne miejsce zamieszkania Kierunki działań w ramach celu 1 1. Wysoka jakość mieszkań, przestrzeni publicznej i miejskiego środowiska 2. Poprawa infrastruktury drogowej 3. Dziedzictwo i pamięć historyczna 4. Estetyczna reklama na Starówce

80 Minimalna zawartość programu rewitalizacji Lista planowanych przedsięwzięć wraz z opisami: nazwa, podmioty realizujące, zakres zadań, lokalizacja, szacowany koszt, prognozowane rezultaty wraz ze sposobem oceny w odniesieniu do celów.

81 W jaki sposób wybrać projekty do programu rewitalizacji? Gdy diagnoza i wizja są gotowe, nadchodzi moment na zbieranie pomysłów od interesariuszy rewitalizacji na projekty rewitalizacyjne. Przygotuj jak najprostszy wzór fiszki Poinformuj interesariuszy, jakie kryteria muszą spełniać zgłaszane pomysły i projekty Zapewnij szeroki dostęp do informacji o konsultacjach i odpowiednią ilość czasu na przygotowanie się interesariuszy Pozwól interesariuszom na zgłaszanie pomysłów w różnej formie: on-line, papierowej, podczas warsztatów konsultacyjnych Podsumuj zgłoszone pomysły w raporcie z konsultacji

82 Przygotuj jak najprostszy wzór fiszki Formularz zastosowany w konsultacjach wrocławskiego Lokalnego Programu Rewitalizacji na lata Źródło: Raport z konsultacji społecznych Lokalnego Programu Rewitalizacji na lata na terenie Nadodrza i Przedmieścia Oławskiego za okres: 25 stycznia 14 lutego 2016

83 Poinformuj interesariuszy, jakie kryteria muszą spełniać zgłaszane pomysły i projekty Przykładowe kryteria, które musi spełniać zgłaszany projekt lub pomysł jest realizowany na obszarze rewitalizacji jest skierowany do mieszkańców obszaru wpisuje się w cele programu rewitalizacji w przypadku projektu inwestycyjnego jest spójny z projektami społecznymi, w przypadku projektu społecznego spójny z projektami inwestycyjnymi

84 Podsumuj zgłoszone pomysły w raporcie z konsultacji Więcej

85 Minimalna zawartość programu rewitalizacji Charakterystyka pozostałych rodzajów przedsięwzięć Komentarz: ze względu na mniejszą skalę oddziaływania trudno zidentyfikować zawczasu i wymieniać w tym miejscu wszystkie pozostałe przedsięwzięcia/projekty, dlatego w tym miejscu należy wskazać obszary tematyczne zamiast listy projektów. Mechanizmy zapewnienia komplementarności między poszczególnymi projektami/przedsięwzięciami i działaniami różnych podmiotów i źródłami finansowania Komentarz: co do zasady nie jest potrzebne osobne omówienie wypełnienia poszczególnych rodzajów komplementarności, ponieważ nakładają się one na siebie i przenikają. Opis powinien być spójny i odnosić się do wszystkich powiązań w ujęciu przestrzennym, problemowym, instytucjonalno-proceduralnym, źródeł finansowania i międzyokresowym.

86 Jakie są funkcje projektów/przedsięwzięć podstawowych i uzupełniających w programie rewitalizacji? Podstawowe projekty/przedsięwzięcia rewitalizacyjne to zestaw działań, bez których realizacja celów programu nie będzie możliwa, a obszar rewitalizacji nie będzie w stanie wyjść z sytuacji kryzysowej. Niezrealizowanie projektu/przedsięwzięcia z tej listy może grozić niepowodzeniem realizacji celów całego programu, dlatego należy monitorować ich realizację, a w razie problemów z rozpoczęciem, przeprowadzeniem bądź uzyskaniem właściwych efektów podjąć działania zaradcze. Uzupełniające projekty/przedsięwzięcia rewitalizacyjne ze względu na mniejszą skalę oddziaływania trudno zidentyfikować indywidualnie. Mają mniejsze, wspierające znaczenie dla realizacji celów programu.

87 Minimalna zawartość programu rewitalizacji Indykatywne ramy finansowe z odniesieniem do listy podstawowych projektów/przedsięwzięć Komentarz: w tym miejscu powinien się znaleźć harmonogram rzeczowo-finansowy uwzględniający publiczne i prywatne źródła finansowania. Konieczne jest zapewnienie przestrzegania zasady dodatkowości środków UE, więc środki budżetu miasta i prywatne powinny gwarantować bezpieczną realizację planowanych działań.

88 Czym są indykatywne ramy finansowe w programie rewitalizacji? Indykatywne ramy finansowe to zbiorczy, szacunkowy plan finansowy dla programu rewitalizacji. Opracuje się go na podstawie planów projektowych poszczególnych jednostek publicznych zaangażowanych w jego realizację oraz interesariuszy, którzy zgłosili projekty przyjęte do programu rewitalizacji. W programie rewitalizacji trzeba przedstawić indykatywne ramy finansowe dla obu typów działań: podstawowych projektów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych, pozostałych rodzajów przedsięwzięć rewitalizacyjnych realizujących kierunki działań, mających na celu eliminację lub ograniczenie negatywnych zjawisk powodujących sytuację kryzysową. Ponieważ pozostałe rodzaje przedsięwzięć rewitalizacyjnych są trudne do wyceny (nawet szacunkowej), nie są wymagane szczegółowe informacje o poszczególnych przedsięwzięciach, ale pożądane jest określenie rzędu wielkości planowanego zaangażowania, zwłaszcza że często są one realizowane ze środków prywatnych, jeśli tylko jest możliwe. Koniecznie należy podać źródła finansowania przedsięwzięć z podziałem na środki publiczne i prywatne. W kategorii środków publicznych wyodrębnia się środki budżetu gminy, środki krajowe oraz środki z funduszy UE (FS, EFRR, EFS).

89 Indykatywne ramy finansowe przedsięwzięć przykład z LPR Dąbrowy Górniczej W PR Dąbrowy Górniczej wskazano szczegółowo planowane źródła finansowe dla wszystkich podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych, bazując na kartach projektów przekazanych przez wnioskodawców. Określono także procentowy udział poszczególnych źródeł finansowania w strukturze całego programu. Bardzo ważnym elementem przedstawionych ram finansowych jest informacja, czy konkretny projekt będzie realizowany w razie braku pozyskania środków zewnętrznych. PR Dąbrowa Górnicza 2022 r., s. 105

90 Minimalna zawartość programu rewitalizacji Mechanizmy włączenia mieszkańców, przedsiębiorców i innych podmiotów i grup aktywnych na terenie gminy w proces rewitalizacji Komentarz: 1. Nie jest wystarczające wskazanie rodzajów działań partycypacyjnych. 2. Opis wniosków gdzie uwzględnić? 3. Raport z konsultacji społecznych i jego miejsce w LPR/dokumentacji LPR.

91 Minimalna zawartość programu rewitalizacji System realizacji (wdrażania) programu Komentarz: należy przewidzieć zarówno realizację działań w ujęciu organizacyjnym na poziomie gminy (powołanie zespołu zadaniowego, operatora itp.), instytucjonalną współpracę z partnerami społecznogospodarczymi oraz z innymi jednostkami publicznymi.

92 Od czego zależy wybór modelu zarządzania? Podmiotem odpowiedzialnym za zarządzanie procesem rewitalizacji jest samorząd, a wybór konkretnego modelu powinien wynikać z wielkości miasta, wielkości obszaru rewitalizacji, rodzaju zdiagnozowanych problemów oraz liczby i złożoności zaplanowanych przedsięwzięć rewitalizacyjnych. Ocena posiadanego potencjału ludzkiego w urzędzie gminy oraz ewentualne podjęcie decyzji zarządczej o zamiarze rozbudowania tego potencjału (zatrudnieniu lub przeszkoleniu pracowników) lub wyodrębnieniu wyspecjalizowanego samodzielnego podmiotu ZESPÓŁ ZADANIOWY Model mieszany, tj. operator ze wsparciem zespołu zadaniowego w urzędzie gminy OPERATOR

93 Minimalna zawartość programu rewitalizacji System monitorowania i oceny skuteczności działań i system wprowadzania modyfikacji w reakcji na zmiany w otoczeniu Komentarz: 1. System monitorowania to nie tylko wskaźniki. 2. Najważniejszy element to ocena potrzeby zmian i procedury ich uwzględniania w LPR.

94 Z czego składa się i jakie funkcje pełni system monitorowania i oceny programu rewitalizacji? W programie rewitalizacji przedstawiamy dwa systemy. System monitorowania i oceny programu rewitalizacji System monitoringu i oceny skuteczności działań rewitalizacyjnych System wprowadzania modyfikacji w reakcji na zmiany w obszarze rewitalizacji, w mieście lub uwarunkowania zewnętrzne Monitoring przedsięwzięć Monitoring realizacji celów programu rewitalizacji Dzięki monitoringowi można pozyskać informacje, na podstawie których będzie można dokonać: oceny stopnia realizacji celów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych (monitoring postępu realizacji programu), oceny i identyfikacji trudności, przeszkód lub nieprawidłowości występujących podczas realizacji programu i przedsięwzięć rewitalizacyjnych (monitoring barier i trudności).

95 Podsumowując, kiedy opracowujemy LPR Program rewitalizacji musi zawierać działania służące wyprowadzeniu obszaru zdegradowanego ze stanu kryzysowego. Wobec tego: po pierwsze: w programie takim musi być wskazany obszar, który uważa się za zdegradowany i obszar rewitalizacji UWAGA: uchwała o przyjęciu programu rewitalizacji nie oznacza uchwały o wyznaczeniu obszaru zdegradowanego i obszaru rewitalizacji w rozumieniu ustawy o rewitalizacji. Taka uchwała jest niedopuszczalna w razie stosowania innego typu programu niż ustawowy GPR.

96 Podsumowując, kiedy opracowujemy LPR po drugie: program musi zawierać opis działań przewidzianych do podjęcia wraz z uzasadnieniem, w jaki sposób mają one wyprowadzać wskazany obszar zdegradowany ze stanu kryzysowego. UWAGA: Opis działań zgodnie z Wytycznymi powinien zawierać co najmniej identyfikację podstawowych przedsięwzięć rewitalizacyjnych oraz charakterystykę (zbiorczy opis) uzupełniających rodzajów przedsięwzięć rewitalizacyjnych, które ze względu na mniejszą skalę oddziaływania trudno zidentyfikować indywidualnie należy wskazać obszary tematyczne istotne z punktu widzenia obszaru rewitalizacji.