niemieckich), rosnący udział osób starszych i malejacy udział młodych kategorii wiekowych; w sferze mieszkalnictwa: różnice w zagęszczeniu na izbę

Transkrypt

1 Uwagi do Koncepcji rozwoju gospodarczego dla Euroregionu NYSA NISA NEISSE opracowana przez Dornier GmbH. Planowanie Regionalne i Środowiskowe Friedrichchafen. Mirosław Zdulski I. Dokument opracowany został na zlecenie Ministerstwa ds. Gospodarki i Pracy Państwa Saksonii, co miało istotny wpływ na jego kształt i charakter. II. Istotny też był czas, w jakim powstał, a więc rok dyskusji wobec podobnych dokunentów, a dotyczących rozwoju całego pogranicza polsko-niemieckiego (najbardziej kontrowersyjnego Planu Stolpego przypisującego niemieckim partnerom funkcję zaplecza dla rozwijających się gospodarczo landów wschodnich). III. Koncepcję w pewnym stopniu traktować można jako strategię rozwoju Europregionu, gdyż: zawiera diagnozę jego położenia, z uwzględnieniem ładu przestrzennego, struktury ludnościowej, gospodarki i rynku pracy, mieszkalnictwa, komunikacji, infrastruktury technicznej i socjalnej, rolnictwa i środowiska przyrodniczego i rekleacji oraz wpływów ponadregionalnych; określa za pomocą wskaźników, w każdej z wcześniej wymienionych sfer życia społeczno-gospodarczo-przyrodniczego słabe i mocne strony; koncecpję rozwoju Euroregionu ze szczególnym przedstawieniem: problemów integracji, celów i płaszczyzn działania oraz prezentacji i warunków wyboru konkretnych projektów. IV. Cele Koncepcji postawiono sobie dwa: pomoc partnerom w usuwaniu zapóźnień wynikających z preferyjnego położenia; podniesienie standardów życia mieszkańców regionu na wyższy poziom poprzez wewnętrzną mobilizację (s. 5) gmin wchodzących w skład Euroregionu; V. Zidentyfikowano kilka istotnych zagrożeń dla powyższych celów: w sferze demograficznej wyludnianie się pewnych obszarów (szczególnie

2 niemieckich), rosnący udział osób starszych i malejacy udział młodych kategorii wiekowych; w sferze mieszkalnictwa: różnice w zagęszczeniu na izbę między niemiecką, polską i czeską stroną Euroregionu, powierzchni mieszkalnej, stanu wyposażenia technicznego i konieczności inwestycji w starą zabudowę mieszkaniową, atrakcyjności obszarów w poszczególnych częściach Euroregionu; w sferze gospodarczej: ze względu na stan kryzsu jaki dotykał cały obszar skupiono się na prezentacji stanu (sektory gospodarki) stwierdzając, iż jakiekolwiek prognozy są niemożliwe; wskazano posługując się istniejąctymi wówczas informacjami atrakcyjność i nieatrakcyjność gospodarczą powiatów (głównie niemieckich); najwięcej miejsca poświęcono problemowi komunikacji (opisowi węzłów kolejowych, przejść granicznych, dróg międzynarodowych, krajowych oraz lokalnych i gminnych, transportu lotniczego) wskazując złe warunki komunikacyjne: w kierunkach północpołudnie w całym Euroregionie i w całej czeskiej części oraz w rejonie Jeleniej Góry i Lubania; w sferze infrastruktury technicznej: gorsze zaopatrzenie polskiej części Euroregionu w gaz, centralne ogrzewanie (polska i częściowo niemiecka część), bieżącą wodę (słabiej rozwijięta sieć wodociągowa po polskiej i czeskiej stronie), niedostatki w zakresie gospodarki ściekami (40% mieszkańców Euroregionu bez podłączenia do oczyszczalni), isnieniu wysypisk śmieci o krótkim okresie użytkowania lub ich braku; niskiej liczby połączeń telefonicznych (głównie po stronie czeskiej); w sferze socjalnej: niższy udział lekarzy po polskiej stronie niż po niemieckiej i czeskiej; braki miejsc dla osób starszych (niektóre obszary po polskiej i niemieckiej stronie); gorszego wyposażenia polskiej części w specjalistyczne urządzenia sportowe, starzenia się infrastruktury socjalnej po polskiej i niemieckiej stronie i konieczność przprowadzenia modernizacji; w sferze rolnictwa i środowiska przyrodniczego: zróżnicowanie euroregionu pod względem jakości gleb co rzutuje na działaność gospodarczą, znaczny udział osób zatrudnionych w rolnistwie i leśnictwie po polskiej stronie. zagrożenie kwaśnymi deszczami (szczegóplnie po czeskiej stronie), konieczności zalesienia obszarów i braku prowadzenia działaności chroniącej środowisko, konieczności promowania upraw dostosowanych do terenów górskich i podgórskich, brakiem danych o wpływie na stan środowiska kopalni i elektrowni Turów; w sferze rekreacji, wypoczynku i turystyki: nie wskazywano zagrożeń; wpływy ponadregionalne: wskazano na wysokie koszty funkcjonowania trójstronnych gremiów, brak szybkich i wodocznych efektów współpracy; sprowadzanie Euroregionu do łącznika (katalizatora) kontaktów między mieszkańcami, stowarzyszeniami i innymi strukturami; istnienie obustronnych uprzedzeń wynikających z doświadczeń historycznych (obawa przed dominacją niemiecką ze

3 strony polskiej, przestępczości dokonywanej przez obywateli polskich przez stronę niemiecką. VI. Podstawowy zarzut dotyczy strony metodologicznej i technicznej okreslania mocnych i słabych stron poszczególnych sfer: braku konsekwencji w zastosowaniu wskaźników: Jako wskaźnik porównawczy o ile to było możliwe zastosowano przeciętne wskaźniki dla RFN, Polski i Czech. Obok zastosowano średnie wartości starych i nowych krajów niemieckich, Saksonii oraz województwa jeleniogórskiego (s. 79) braku wiedzy jaki wskaźnik został przyjęty w opisie mocnej czy słabej strony; skupianie się przede wszystkim na określaniu silnych i słabych stron niemieckiej części Euroregionu, polska i częska jego część stanowi tylko tło do uzasadnień; VII. W drzewie celów: zniknął eksponowany w początkowej części Koncepcji problem przełamania peryferyjności, a pozostał tylko wzrost gospodarczy a podniesienie standardów życia mieszkańców regionu na wyższy poziom poprzez wewnętrzną mobilizację gmin wchodzących w skład Euroregionu zastąpiono takim celem jak: poprawa integracji; pierwszy z celów miał być zrealizowany poprzez: integrację rozwóju gospodarczego i rynku pracy (cele szczegółowe: poprawa potencjału demograficznego, wzrost atrakcyjności ofert pracy, wzrost ruchu turystycznego) oraz poprawa ramowych warunków gospodarczych regionu (cele szczegółowe: poprawa warunków komunikacyjnych; poprawa gospodarki ściekowej, infrastruktury, warunków mieszkaniowych, modernizację zabudowy, wzmocnienie demograficznego potencjału, wypoczynku, stanu środowiska); drugi z celów miał być zrealizowany poprzez: rozwój regionalnych możliwości organizacyjnych (cele szczegółowe: wypracowanie zasad współpracy ponadregionalnej, koordynacja przedsięwzięć; poprawa kompetencji językowej) oraz podniesienie tożsamości regionalnej (cel szczegółowy: pogłębianie powiązań ponad regionalnych, popieranie wielojęzycznych mediów); oba główne cele łączy podcel: poprawa image (wizerunku). VIII. Ocena proponowanych wyborów i kryteriów oceny projektów: choć wskazywano na korzystanie z kryteriów uwzględniających specyfikę regionu, oczekiwania decydentów i intencje Unii Europejskiej (s. 112), to zaproponowane projekty zostały zdominowane przez te, które przede wszystkim miały służyć stronie niemieckiej i zgodne były z programem INTERREG.

4 Zarządzanie (ład przestrzenny) Realizowany Nie Trójstronna akademia zarządzania Strategia rozwoju komunikacji osobowej (w innej wersji) Europejskie centrum informacji Książka adresowa Euroregionu Współpraca służb bezpieczeństwa publicznego Wyższa Szkoła Policyjna EUROSTAT bank danych Wspólne planowanie dla miast granicznych Rozwój systemu bankowego Planowanie przestrzenne: - dla trzech części Euroregionu (w innej wersji) - plan regionalny dla Euroregionu - zagospodarowanie tzw. Małego Trójkąta (w innej wersji) (w innej wersji) Gospodarka i rynek pracy Realizowany Nie Saksońsko-czesko-polska giełda przedsięwzięć Międzyregionalna rada Związkowa Agencja Technologii i Innowacji (w innwj wersji) Centrum Technologii w Przemyśle Tekstylnym Instytut naukowo-badawczy ds. rekultywacji zdewastowanych powierzchni na cele rolnicze Specjalny obszar ekonomiczny

5 Zgorzelec Gorlitz Ponadgraniczna współpraca instytucji i organizacji Rekonstrukcja terenów poprzemysłowych, lotnisk itp Przyroda i środowisko Realizowany Nie Instytut rekultywacji rolnictwa i leśnictwa Obszar chornionego krajobrazu Doliny Nysy Łużycki rezerwat leśny Centrum Ochrony Przyrody w Górach Żytawskich Bank danych stanu środowiska przy 3 szkołach wyższych Euroregionu Stacja usług dla ochrony przyrody w Horce Centrum Kultury Ekologicznej Czarne Infrastruktura techniczna Realizowany Nie Oczyszczalnie: Pieńsk/Bad Muskau Zittau/Hradek Luckendorf/Petrovice Varnsdrof/Rumburk Krompach/Jonsdorf/Zittau Bogatynia/Chrostava Modernizacja Elektrowni Turów Wykorzystanie ciepła z (w innej wersji)

6 Elektrowni Turów Linia energetyczna Hradek- Varnsdorf Gazociąg Czechy/Niemcy do Bogatyni Kabel telekomunikacyjny Pieńsk Ogólnie: telekomunikacja (w innej wersaji) Infrastruktura socjalna Realizowany Nie Rozbudowa Szkoły Ziitau/Gorlitz Program: zabawa-mowa-ruch Gorlitz Trójstronny Instytut Szkół Wyższych Zittau Szkoła muzyki i śpiewu w Gorlitz Euroopera Zgorzelec/Gorlitz (w innej wersji) Czasopismo Viadukt Akademia Nauk Przyrodniczo- Humanistycznych i Sztuk Pięknych Wschód - Zachód Miedzynarodowe Centrum Kongresowe w Marienthal Obiekty dla spotkań młodzieżowych (w innej wersji) (w innej wersji) Współpraca medycznofizjologiczna (Instytut) Przewodnik kulturalny i artystyczny Euroregion NYSA Ogólne: wprowadzenie fakultetów humanistycznych w szkołach wyższych (w innej wersji) Wypoczynek i turystyka

7 Kąpielisko uzdrowiskowe Bad Muskau/Łęknica i park Park rekreacyjny: Uhyrot Bluno Dolina Sprewy (Spreetau) Wielojęzyczna mapa turystyczno-rekreacyjna Euroregionalny związek turystyczny Turystyka miejska w ramach związku 6 miast łużyckich Muzeum plenerowe (zabytki łużyckie) Modelowy bank dla turystyki Program rwące potoki na górnej Szprewie Park wypoczynku i dydaktyki ekologicznej Jelenia Góra Giełda turystyczna Basen z atrakcjami w Krauschwitz Trasy rowerowe Odnowa zabytków dla turystyki Marketing dla obiektów kultury i rekreacji Powiększenie ilości miejsc hotelowych i restauracyjnych Doskonalenie kadr dla turystyki (tak w innej wersji) Komunikacja

8 Rozbudowa linii kolejowej (wysoki standard): Liberec- Zittau-Gorlitz-Cottbus-Berlin Rozbudowa linii kolejowej (wysoki standard): Drezno- Gorlitz- Jelenia Góra-Wrocław (w innej wersji) Kolej regionalna: Bautzen/Gorlitz-Zitauu- Liberec-Jelenia Góra- Zgorzelec- Gorlitz/Bautzen Kolej Leśna Bad Muskau Linia autobusowa Niesky- Karpacz Autostrada A-3 Autostrada A-4 Droga szybkiego ruchu Most dla pieszych Ostritz- Manienthal Most na Starym Mieście Gorlitz Liberec-Hradek-Zitttau- Wessenburg Droga do przejścia Rumburk/Neugersdorf Objazd wsi Rozany do przejścia granicznego Lotnisko Rotenberg lub Krzywa Lotnisko Bautzen (regionalne) Lotnisko Liberec Przejścia graniczne: Na autostradzie A4/E40 Zittau/Hradek

9 Hagenswerde/Radomierzyce Deschka/Pieńsk Podrasche/Przewóz Bogatynia/Kundratice Miłoszów/Srbska Czerniawa Zdrój/Nove Mesto Rumburk/Seifhennesdorf Rumburk/Neugersdorf Razany/Sohland Lobeudowa/Langburkensdorf Cernousy/Liwidaru Jakuszyce/Harrachov D. Poustevna/Sebnitz Visecka bauda/szrenica Korenov/Orle Smrk/Izerski Stóg Petrovice/Luckendorf Krompsch/Jonsdorf Gorlitz/Schlauroth Podsumowanie 1. Powstałą Koncepcję nie można uznać za strategię rozwoju: co prawda zawiera ona obszary analizy (ludność, gospodarka, mieszkalnictwo, komunikacja) oraz wskaźniki, ale jednocześnie nie zawiera czasookresu i metod ich weryfikacji; cele jakie sobie stawiano nie są spójne ( w części wstępnej i w drzewie celów); niejaśna jest część metodologiczna (stosowane wskaźniki). 2. Odnosi się wrażenie, iż zbudowana ona została na potrzeby strony niemieckiej i wówczas dostępnych śródków i celów zawartych w INTERREG. 3. Pewnym wytłumaczeniem może być fakt, iż w czasie w jakim powstawał dokument trudno

10 było tworzyć jakiekolwiek prognozy ze względu na szybkie tempo zmian jakie zachodziły w każdym z krajów. 4. Mimo chaotyczności w proponowanych projektach dużą ich liczbę w pierwotnej czy zmienionej formie udało sie zrealizować, co uznać można za plus tego dokumentu. 5. Jeżeli jednak weźmiemy pod uwagę cele, jakie sobie stawiano: a) opisane w drzewie celów: integracja rozwoju gospodarczego i rynku pracy, poprawy warunków gospodarczych, poprawy wizerunku regionu; rozwoju regionalnych możliwości organizacyjnych ; podniesienie tożsamości regionalnej to trudno byłoby stwierdzić, że osiągnięto zdecydowany postęp. b) co do peryferyjności też nie można udzielić jednoznacznej odpowiedzi. W wyniku stworzenia (dziś już nikomu niepotrzerbnych przejść granicznych) udało się w jakimś stopniu przełamać peryferyjność trzech obszarów przygranicznych. Nie udało sie jednak jak sądzę wyraźnie przełamać (a nawet można mówić o pogłębianiu się peryferyjności może poza regionem libereckim) peryferyjności wobec innych regionów kraju, a nawet innych regionów województwa.