Modyfikacja powierzchni membran półprzepuszczalnych przeznaczonych do hodowli komórkowych
|
|
- Łukasz Seweryn Lewicki
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Aleksandra Kruk 1, Agnieszka Gadomska-Gajadhur 2, Paweł Ruśkowski 3 Modyfikacja powierzchni membran półprzepuszczalnych przeznaczonych do hodowli komórkowych 1. Wstęp W ostatniej dekadzie nastąpił szybki rozwój inżynierii tkankowej, interdyscyplinarnej dziedziny, łączącej nowoczesne technologie biomateriałów oraz nauki biologiczne. Głównym celem inżynierii tkankowej jest poszukiwanie metod pozwalających na szybką, wydajną i skuteczną regenerację uszkodzonych trudnoodnawiających się tkanek. Obiecującym zagadnieniem w tej kwestii są rusztowania komórkowe (ang. Scaffolds). Są to przestrzenne struktury służące do prowadzenia hodowli tkankowych. Najczęściej mają formę membran półprzepuszczalnych, która zapewnia dostarczanie komórkom składników odżywczych oraz wyprowadzanie metabolitów na zewnątrz rusztowania. Składniki odżywcze i czynniki wzrostu są niezbędne komórkom do proliferacji, natomiast nagromadzenie metabolitów może wywołać efekt toksyczny i w konsekwencji doprowadzić do śmierci komórki [1 6]. Do wytwarzania membran, które mają być stosowane w inżynierii tkankowej stosuje się głównie polimery, zarówno naturalne jak i syntetyczne. Naturalnymi polimerami używanymi w inżynierii tkankowej są przede wszystkim polisacharydy oraz białka. Są nie tylko materiałem budującym rusztowanie, ale też składnikami odżywczymi dla komórek. Mimo, że wykazują wiele zalet nie są najlepszymi materiałami do otrzymywania rusztowań. Zwykle są niestabilne w różnych warunkach temperatury i odczynu środowiska, co znacznie utrudnia znalezienie odpowiedniej metody wytwarzania rusztowań i jest poważnym ograniczeniem technologicznym. Dodatkowo, rusztowania wykonane z polimerów naturalnych mają zwykle słabszą wytrzymałość mechaniczną 1 akruk@ch.pw.edu.pl, Laboratorium Procesów Technologicznych, Wydział Chemiczny, Politechnika Warszawska 2 agadomska@ch.pw.edu.pl, Laboratorium Procesów Technologicznych, Wydział Chemiczny, Politechnika Warszawska 3 pawel.ruskowski@ch.pw.edu.pl, Laboratorium Procesów Technologicznych, Wydział Chemiczny, Politechnika Warszawska 106
2 Modyfikacja powierzchni membran półprzepuszczalnych niż wykonane z syntetycznych. Dlatego często stosuje się materiały będące mieszaninami polimerów naturalnych i syntetycznych [7 9]. Polimery syntetyczne w porównaniu do naturalnych, charakteryzują się lepszą wytrzymałością mechaniczną oraz trwałością w różnych warunkach. W ostatnich latach szczególnym zainteresowaniem cieszą się polimery biodegradowalne takie jak polilaktyd (PLA), poli-ε-kaprolakton (PCL), poliglikolid (PGA) oraz ich kopolimery. Charakteryzują się biozgodnością oraz biodegradowalnością. Są one dobrze tolerowane przez organizm. Ważną zaletą jest to, ze związki te oraz produkty ich rozpadu nie są toksyczne wobec komórek organizmu. Ponadto, ulegają w organizmach hydrolitycznemu rozkładowi, najpierw do kwasu mlekowego bądź jego oligomerów, a następnie do ditlenku węgla i wody, które jako produkty fizjologicznej przemiany materii, są z łatwością wydalane z ustroju [9]. Wśród poliestrów biodegradowalnych, na szczególną uwagę zasługuje polilaktyd podwójnie zielony alifatyczny poliester. Określenie to wynika z dwóch przyczyn. Po pierwsze surowce produkcji PLA mogą być pozyskiwane ze źródeł odnawialnych (np. kukurydza, trzcina cukrowa). Natomiast drugą przyczyną jest fakt, że polimer ten ulega biodegradacji. PLA zbudowany jest z liniowo połączonych ze sobą cząsteczek kwasu mlekowego (Rysunek 1), który może występować w formie dwóch enancjomerów. Z tej przyczyny, mogą powstawać polimery różniące się ułożeniem centrów chiralnych o różnej konfiguracji w łańcuchu, a co za tym idzie właściwościami fizycznymi. PLA zbudowany jedynie z cząsteczek kwasu L- lub D-mlekowego (PLLA, PDLA) charakteryzuje się wysoką wytrzymałością mechaniczną oraz długim czasem biodegradacji. Natomiast polilaktyd zawierający w strukturze oba enancjomery kwasu mlekowego, jest bardziej elastyczny oraz ulega szybszej degradacji [10 13]. H 3 C H H CH 3 HO OH HO OH O kwas D-mlekowy O kwas L-mlekowy Rysunek 10. Enancjomery kwasu mlekowego 107
3 Aleksandra Kruk, Agnieszka Gadomska-Gajadhur, Paweł Ruśkowski Jak już wspomniano, poliestry są łatwe w przetwórstwie, dzięki czemu są często i chętnie stosowane w medycynie, farmacji oraz innych gałęziach przemysłu. Jednak w przypadku otrzymywania poliestrowych rusztowań komórkowych pojawiają się pewne problemy. Membrany poliestrowe charakteryzują się małymi (rzędu 10 µm), praktycznie nie połączonymi ze sobą porami występującymi we wnętrzu rusztowania. Dodatkową wadą jest to, że powierzchnie zewnętrzne tych membran charakteryzują obecnością nielicznych, małych porów (kilka µm). Taka budowa rusztowań praktycznie eliminuje możliwość wniknięcia komórek do środka membrany oraz stwarza poważne trudności w migracji składników odżywczych i metabolitów. Mimo wszystko, poliestry wykazują wiele korzystnych cech tj. biodegradowalność, bioresorbowalność, czy dobra wytrzymałość mechaniczna. Z tej przyczyny poszukuje się metod oraz ich modyfikacji, pozwalających otrzymać membrany o morfologii umożliwiającej prowadzenie hodowli komórkowych [9, 14]. Istnieje wiele technik otrzymywania membran polimerowych. Jedną z nich jest metoda mokrej inwersji faz. Charakteryzuje się ona prostotą wykonania oraz brakiem konieczności stosowania skomplikowanej aparatury. W pierwszej kolejności sporządza się roztwór polimeru w rozpuszczalniku organicznym, a następnie wylewa się go na obojętny podkład (np. płytkę szklaną). Uformowaną membranę zanurza się w kąpieli żelującej, składającej się substancji, w której nie rozpuszcza się polimer (nie rozpuszczalnika). Konieczne jest aby rozpuszczalnik i nieroz-puszczalnik mieszały się ze sobą. Po skoagulowaniu polimeru, membranę wyjmuje się z kąpieli żelującej i suszy się. Metodę tą można zmodyfikować poprzez zastosowanie dodatku prekursora porów. W tym celu stosuje się głównie inne polimery (np. poliwinylopirolidon, poli(glikol etylenowy) lub sole nieorganiczne o odpowiedniej średnicy kryształów. Prekursor porów dodaje się do roztworu membranotwórczego, a następnie usuwa się ze struktury skoagulowanej membrany poprzez wypłukanie. Usunięcie prekursora porów, zachodzi jeszcze w kąpieli żelującej lub dodatkowej kąpiel płuczącej, w zależności od rozpuszczalności stosowanego prekursora [15 17]. Znane metody otrzymywania membran poliestrowych nie zawsze dają ściśle pożądane efekty, dlatego też poszukuje się technik pozwalających na modyfikacje gotowych już produktów. Do podstawowych modyfikacji membran zalicza się przede wszystkim: trawienie plazmowe lub promieniami UV oraz trawienie roztworami elektrolitów lub słabych rozpuszczalników organicznych. Metody te, przynoszą odmienne efekty, które w dużej mierze zależną od materiału membranotwórczego. Trawienie plazmowe oraz promieniami UV nadtapia powierzchnie membran, prowadząc częściowo do jej wygładzenia oraz do powiększenia porów już istniejących. Natomiast trawienie roztworami elektrolitów oraz słabych 108
4 Modyfikacja powierzchni membran półprzepuszczalnych rozpuszczalników rozpuszcza warstwę naskórkową prowadząc do odsłonięcia porów powierzchniowych [15, 18]. 2. Cel pracy Celem pracy było opracowanie metody otrzymywania polilaktydowych membran półprzepuszczalnych. Kolejnym krokiem była modyfikacja powierzchni otrzymanych membran przy użyciu roztworów kwasów, zasad lub soli. Celem tej modyfikacji było usunięcie warstwy naskórkowej, przykrywającej pory występujące na powierzchniach membran. Odsłonięcie porów przyczynia się do wzrostu porowatości, a tym samym zapewnia lepszy dostęp dla komórek oraz niezbędnych dla nich składników odżywczych do wnętrza membrany [14, 17]. 3. Materiały i metody Do otrzymywania membran użyto poli-l-laktyd (PLLA) o M n g/mol Nature Works NW 2003D oraz poliwinylopirolidon (PVP) o M n g/mol Sigma Aldrich. Użytymi rozpuszczalnikami były: chloroform, etanol i metanol cz. d. a. produkcji POCh SA. Stosowane kwasy: H 2 SO 4, HCl, CH 3 COOH, sole: NaHCO 3, Na 2 CO 3, zasady: NH 4 OH oraz bufor fosforanowy ph 7,2 były produkcji POCh SA. Ultraczystą wodę (Mili-Q)o oporności 18,2 MΏ cm otrzymano za pomocą urządzenia Millipore Otrzymanie roztworów Roztwory PLLA w chloroformie o stężeniu 6% wag otrzymano poprzez rozpuszczanie polimeru przez 24 h w rozpuszczalniku organicznym, zapewniając ciągłe mieszanie przy użyciu mieszadła magnetycznego bez grzania. Po całkowitym rozpuszczeniu PLLA dodano PVP w stosunku wagowym 1:1 do poli-l-laktydu. Następnie mieszanie kontynuowano przez kolejne 24 h Otrzymanie membran polilaktydowych Membrany otrzymano metodą inwersji faz. Sporządzone roztwory wylano na szklany podkład, a następnie rozprowadzono po jego całej powierzchni. Po uformowaniu roztworu membranę żelowano w metanolu przez 24 h. Prekursor porów (poliwinylopirolidon) usunięto jednocześnie w kąpieli żelującej, gdyż polimer ten rozpuszcza się w metanolu. Po wyżelowaniu polimeru membranotwórczego i usunięciu substancji porotwórczych membrany wysuszono na powietrzu. 109
5 Aleksandra Kruk, Agnieszka Gadomska-Gajadhur, Paweł Ruśkowski Otrzymano prostokątne membrany o wymiarach 20x10 cm oraz grubości 0,4 mm. Porowatość całkowita wynosiła 64% Trawienie membran w roztworach kwasów, zasad lub soli Sporządzono 0,05 M wodne roztwory kwasów, zasad lub soli o określonym ph (Tabela 2). Użytymi substancjami były: H 2 SO 4, HCl, CH 3 COOH, NaOH, NH 4 OH, Na 2 CO 3, NaHCO 3 oraz bufor fosforanowy. W przygotowanych roztworach umieszczano membrany na 15 lub 30 minut. Po odpowiednim czasie membrany wyjęto z roztworów, a następnie wypłukano w wodzie destylowanej i wysuszono na powietrzu Trawienie membran poprzez dodatek roztworów soli do kąpieli żelującej Po wylaniu roztworów PLLA w chloroformie, uformowane membrany poddano żelowaniu w kąpieli żelującej o określonym składzie. Jedna ze stosowanych kąpieli składała się z metanolu wraz z dodatkiem wodnego 0,1 M roztworu NaHCO 3 w stosunku objętościowym 9:1. Druga zaś z metanolu z dodatkiem wodnego 0,1 M roztworu NaHCO 3 oraz 0,1 M wodnego roztworu Na 2 CO 3 w stosunku objętościowym 85:10:5. Żelowanie prowadzono przez 1 h. Następnie membrany wypłukano w wodzie oraz przełożono do kąpieli żelującej składającej się jedynie z metanolu. Kąpiel kontynuowano przez 24 h Metody analityczne Morfologię otrzymanych membran oraz postęp stosowanych modyfikacji badano za pomocą skaningowego mikroskopu elektronowego (ang. Scanning Electron Microscopy, SEM) Hitachi TM1000. Próbki membran przed badaniem zanurzono w etanolu, a następnie umieszczono w kąpieli składającej się z ciekłego azotu, gdzie połamano je na kawałki o wymiarach 1x0,5 mm. Po wysuszeniu próbki pokryto warstwą złota 7-10 nm przy użyciu aparatu K550X Sputter Coater. Pokryte złotem próbki badano w powiększeniu 300x pod napięciem przyspieszania 15 kv. Badano powierzchnię I (dolną, znajdującą się w momencie powstawania membrany od strony szklanego podkładu), przełom (wnętrze membrany) oraz powierzchnię II (górną). Dla każdej z powierzchni oraz dla przełomu obszar skanowania wynosił około 10 mm 2. Porowatość wyjściowych membran (otrzymanych bez użycia kąpieli trawiących) zbadano przy użyciu porozymetru rtęciowego Thermo Scientific Pascal Mercury Porosimeters, stosując ciśnienie wtłaczania 60 MPa. Zdecydowano do badania wziąć jedynie membrany wyjściowe gdyż, metoda ta, w przeciwieństwie do skaningowej mikroskopii elektronowej 110
6 Modyfikacja powierzchni membran półprzepuszczalnych nie pozwala określić jak trawienie wpłynęło na zmianę morofologii jedynie samej powierzchni, co było celem badań. 4. Wyniki Membrany polilaktydowe otrzymywane metodą inwersji faz, charakteryzują się dużym stopniem porowatości występującym we wnętrzu. Problemem jest jednak to, że liczba porów występująca na powierzchniach membran jest zbyt mała, aby zapewnić dobry dostęp komórkom oraz składnikom odżywczym. W większości, powierzchniowe pory są przykryte cienką warstwą naskórkową (Rysunek 2), która utrudnia w znaczny sposób komunikację między środowiskiem zewnętrznym, a wnętrzem wokół membrany. Dodatek substancji porotwórczych tj. poliwinylopirolidon, zwiększa rozmiar porów występujących przełomie membrany, natomiast w niewielkim stopniu wpływa na wielkość porów znajdujących się na obydwu powierzchniach. Membrany otrzymane tą metodą oprócz powyższych cech, wynikających z obserwacji wynikających z obrazów SEM, charakteryzują się porowatością całkowitą wynoszącą ~64%. Największą liczbę porów obserwuje się dla zakresu średnic 0,8-0,4 µm (około 50%), pory o największych średnicach stanowią niewielką część (poniżej 1%) (Wykres 1, Tabela 1). Wynik taki może być spowodowany, tym że znaczna część porów powierzchniowych jest przykryta litą warstwą naskórkową, co obniża porowatość całej próbki. Z tej przyczyny, w niniejszych badaniach zaczęto poszukiwać metod pozwalających na odsłonięcie porów występujących na powierzchniach membran. 111
7 Aleksandra Kruk, Agnieszka Gadomska-Gajadhur, Paweł Ruśkowski Wykres 1. Rozkład wielkości porów Tabela 1. Rozkład wielkości porów Zakres średnic porów, µm Objętość względna porów, % porowatość, % 150,00-71,31 0,62 0,39 71,31-33,90 0,92 0,58 33,90-16,12 0,40 0,25 16,12-7,66 0,47 0,30 7,66-3,64 0,07 0,04 3,64-1,73 5,63 3,59 1,73-0,82 21,29 13,57 0,82-0,39 50,52 32,20 0,39-0,19 13,83 8,82 0,19-0,09 4,51 2,88 0,09-0,04 1,49 0,95 0,04-0,02 0,27 0,18 112
8 Modyfikacja powierzchni membran półprzepuszczalnych porowatość całkowita = porowato ść obj ętość wzgl ędna 100% 64,00 % (1) Powierzchnia I Przełom Powierzchnia II Rysunek 11. Obrazy SEM membran otrzymanych przy użyciu PVP jako prekursora porów Zaznaczona podziałka odpowiada 300 µm dotyczy wszystkich rysunków W pierwszej kolejności posłużono się 0,05 M roztworami kwasów, które w zależności od wartości ph (Tabela 2) miały stopniowo rozpuszczać powierzchnie membran, prowadząc do odsłonięcia porów. Doświadczenie przeprowadzono dla HCl, H 2 SO 4 oraz CH 3 COOH. Membrany umieszczono w roztworach kwasów na 15 lub 30 minut. Dla żadnego ze stosowanych roztworów nie zaobserwowano zmian w strukturze membrany. Powierzchnie membran oraz pory w przełomie pozostały nienaruszone. Ze względu na to, że wyniki dla każdego z kwasów, niezależnie od czasu kąpieli trawiącej były analogiczne, przedstawiono obrazy SEM tylko dla jednego z nich (Rysunek 3). Tabela 2. Stosowane roztwory trawiące, stężenie oraz odpowiadające im ph substancja stężenie ph H 2 SO 4 0,05 M 1,5 HCl 0,05 M 1,8 CH 3 COOH 0,05 M 2,9 Bufor fosforanowy - 7,2 NaHCO 3 0,05 M 8,4 NaHCO 3 0,1 M 8,7 NH 4 OH 0,05 M 10,5 NaCO 3 0,05 M 11,4 113
9 Aleksandra Kruk, Agnieszka Gadomska-Gajadhur, Paweł Ruśkowski Na 2 CO 3 0,1 M 11,6 NaOH 0,05 M 13,1 NaOH 0,5 M 13,6 Powierzchnia I Przełom Powierzchnia II Rysunek 12. Obrazy SEM membran poddanych działaniu roztworu HCl przez 30 minut Środowisko kwaśne nie zmieniało struktury membran, dlatego postanowiono zbadać wpływ odczynu obojętnego. W tym celu posłużono się roztworem buforu fosforanowego o ph 7,2. Sytuacja była podobna jak w przypadku roztworów kwasów nie zaobserwowano zmian w strukturze membran (Rysunek 4). Wyniki przy różnych czasach kąpieli były analogiczne. Z tej przyczyny przedstawiono obrazy SEM tylko dla jednego z nich. 114
10 Modyfikacja powierzchni membran półprzepuszczalnych Powierzchnia I Przełom Powierzchnia II Rysunek 13. Obrazy SEM membran poddanych działaniu roztworu buforu fosforanowego przez 30 minut W kolejnym kroku zbadano wpływ środowiska zasadowego o różnym ph, używając roztworów: NaHCO 3, NH 4 OH, Na 2 CO 3, NaOH (Tabela 2). W przypadku roztworów NaHCO 3, NH 4 OH, Na 2 CO 3 dla różnych czasów kąpieli nie zaobserwowano większych zmian w strukturze membrany. Na Rysunku 5 przedstawiono obrazy SEM dla jednego z badanych roztworów. Istotne różnice zaczęły pojawiać się przypadku najbardziej zasadowego roztworu NaOH o ph 13,1 (Rysunek 6). Zaobserwowano, że po upływie 15 minut zaczęły pojawiać się niewielkie spękania na powierzchni II. Przełom oraz powierzchnia I pozostały nienaruszone. W przypadku 30- minutowej kąpieli, powierzchnia II w znacznym stopniu uległa spękaniu. Podobne zmiany, ale w mniejszym stopniu zaczęły się pojawiać również na powierzchni I. W przełomie membrany, zaobserwowano zerwanie ścianek wewnętrznych niektórych porów, zwłaszcza tych występujących przy powierzchniach. Obserwując istotny wpływ silnie zasadowego roztworu NaOH na strukturę membran, postanowiono badania te rozszerzyć. 115
11 Aleksandra Kruk, Agnieszka Gadomska-Gajadhur, Paweł Ruśkowski Powierzchnia I Przełom Powierzchnia II Rysunek 14. Obrazy SEM membran poddanych działaniu roztworu NaHCO 3 przez 30 minut Powierzchnia I Przełom Powierzchnia II A B Rysunek 15. Obrazy SEM membran poddanych działaniu roztworu NaOH przez 15 (A) lub 30 minut (B) 116
12 Modyfikacja powierzchni membran półprzepuszczalnych W kolejnym etapie badań membrany trawiono roztworem 0,05M NaOH, ale w przepływie trwającym przez 5 minut (Rysunek 7). W tym przypadku praktycznie nie zaobserwowano zmian w morfologii obu powierzchni. Zupełnie inna sytuacja miała miejsce w przełomie, gdzie nastąpiło zaburzenie struktury porów, poprzez zniszczenie ich ścianek wewnętrznych. Ze względu na to, że metoda trawienia w przepływie zmieniała jedynie wnętrze, a nie powierzchnie membran (co było celem prowadzonych badań), zdecydowano z tej techniki zrezygnować. Powierzchnia I Przełom Powierzchnia II Rysunek 16. Obrazy SEM membran poddanych działaniu 0,05M roztworu NaOH przez 5 minut w przepływie Silnie zasadowy roztwór NaOH zmieniał powierzchnie membran dlatego postanowiono zbadać wpływ bardziej zasadowego środowiska (ph 13,6) (Rysunek 8). Zaobserwowano silne spękania powierzchni I oraz usunięcie warstwy naskórkowej z powierzchni II. W przełomie znaczna część ścianek wewnętrznych porów uległa zerwaniu. Spowodowało to powstanie wzajemnych połączeń między porami. Efekt ten jest korzystny z punktu widzenia zastosowania membran jako rusztowań komórkowych. Jednak, w wyniku działania silnej zasady właściwości użytkowe membrany znaczenie się pogorszyły stała się ona krucha i łamliwa. 117
13 Aleksandra Kruk, Agnieszka Gadomska-Gajadhur, Paweł Ruśkowski Powierzchnia I Przełom Powierzchnia II Rysunek 17. Obrazy SEM membran poddanych działaniu roztworu 0,05M NaOH przez 15 minut Obserwując wpływ środowiska zasadowego na strukturę membran postanowiono dodać lekko zasadowy roztwór NaHCO 3 do kąpieli żelującej, tak aby trawienie powierzchni nastąpiło powoli, w momencie formowania się membrany. Założono wówczas, że dodatek ten usunie warstwę naskórkową przykrywającą pory w trakcie jej powstawania. Po przeprowadzeniu doświadczenia, zaobserwowano silne pofałdowanie powierzchni II, przy jednoczesnym braku zmian w stopniu porowatości. Postanowiono dodać do kąpieli żelującej oprócz roztworu NaHCO 3 także bardziej zasadowy roztwór Na 2 CO 3. Podobnie jak w poprzednim przypadku zauważono pofałdowanie powierzchni II, a także niewielki wzrost jej porowatości. Pozostała struktura membrany pozostała bez zmian w stosunku do sytuacji wyjściowej. Ze względu na niewielki wpływ dodatku zasadowych roztworów do kąpieli żelującej na zwiększenie porowatości, przy jednoczesnym fałdowaniu powierzchni (co jest bardzo niekorzystne), postanowiono odrzucić metodę. 118
14 Modyfikacja powierzchni membran półprzepuszczalnych Powierzchnia I Przełom Powierzchnia II A B Rysunek 18. Obrazy SEM membran żelowanych w metanolu z dodatkiem roztworów: 0,1M NaHCO 3 (A) oraz 0,1M NaHCO 3 z 0,1 M Na 2 CO 3 (B) 5. Podsumowanie i wnioski Na podstawie powyższych badań stwierdzono, że odczyn kwaśny nie wpływa na modyfikację struktury membran polilaktydowych nie obserwuje się zmian zarówno na powierzchniach jak i w przełomie. W przypadku odczynu obojętnego sytuacja jest bardzo podobna. Środowisko lekko zasadowe również nie powoduje istotnych zmian strukturalnych. Modyfikację powierzchni membran obserwuje się dopiero po zastosowaniu silnie zasadowego roztworu NaOH (ph 13,6). Powstają wtedy zmiany, które w zależności od czasu kąpieli trawiącej dotyczą jednej powierzchni lub obu, a także i przełomu. Zastosowanie przepływu zasadowego roztworu przez membranę zmienia jedynie przełom membrany, nie wpływając na jej powierzchnie. Silnie zasadowe roztwory przy krótkim czasie trawienia skutecznie usuwają warstwę naskórkową pokrywającą powierzchniowe pory. Dodatkowo roztwór ten sprzyja powstawaniu wzajemnych połączeń miedzy porami we wnętrzu membrany, poprzez zrywanie ścianek wewnętrznych. Efekty tych modyfikacji, zapewniają 119
15 Aleksandra Kruk, Agnieszka Gadomska-Gajadhur, Paweł Ruśkowski możliwość wniknięcia komórek do wnętrza membrany oraz pozwalają na migracje składników odżywczych i metabolitów. Pomimo tych korzystnych cech, roztwór ten obniża właściwości użytkowe membrany poprzez spadek wytrzymałości mechanicznej membrana staje się krucha i łamliwa. Wedle danych literaturowych stwierdzono, że trawienie membran substancjami powodującymi stopniowe rozpuszczanie materiału, powoduje zwiększenie porowatości od kilku do nawet kilkunastu razy. Dane te jednak nic nie mówią o wpływie trawienia na wytrzymałość badanego materiału [19, 20]. Widoczny wpływ środowiska zasadowego na modyfikację struktury membran, wynika z faktu że hydroliza polilaktydu zachodzi szybciej w środowisku zasadowym niż kwaśnym, co zostało udowodnione we wcześniejszych badaniach prowadzonych w zespole. Dodatek czynników trawiących do kąpieli żelującej, powoduje nierówność jednej powierzchni, a jednocześnie nie wywołuje pożądanych zmian w porowatości. Nieregularnie nierówna powierzchnia nie jest korzystna w stosowaniu rusztowań jako implantów, gdyż wyrób medyczny powinien mieć ściśle zdefiniowaną strukturę. Na podstawie powyższych wniosków stwierdzono, że odsłonięcie porów występujących na powierzchniach membran może nastąpić w przypadku działania na membrany roztworami silnie zasadowymi. Obniża to jednak wytrzymałość mechaniczną membrany oraz jakość jej właściwości użytkowych. Mimo tej wady, zważając na wysoką skuteczność modyfikacji powierzchni, badania nad zastosowaniem silnie zasadowych roztworów dalej trwają. Literatura 1. Loh Q. L., Choong C. Three-Dimensional Scaffolds for Tissue Engineering Applications: Role of Porosity and Pore Size, Tissue Engineering Part B; 19 (2013), s Mikos A., Temenoff J. Formation of highly porous biodegradable scaffolds for tissue engineering, Electronic Journal of Biotechnolgy, 3 (2000), s Kaźnica A., Joachimiak R., Drewa T., Rawo T., Deszczyński J. New trends in tissue engineering; Arthroscopy and Joint Surgery, 3 (2007), s Ma P. X. Scaffolds for tissue fabrication, Materials Today, 7 (2004), s Ko H. F., Sfeir C., Kumta P. N. Novel synthesis strategies for natural polymer and composite biomaterials as potential scaffolds for tissue engineering, Philosophical Translations of the Royal Society A: Mathematical, Physical & Engineering Sciences, 368 (2009), s Kawazoe N. Creation of novel materials for tissue regeneration as next generation medical technology, National Institute for Materials Science, online (2012) 120
16 Modyfikacja powierzchni membran półprzepuszczalnych 7. Kim H. J., Kim K. K., Park I. K. Hybrid Scaffolds Composed of Hyaluronic Acid and Collagen for Cartilage Regeneration, Tissue Engineering and Regenerative Medicine, 9 (2012), s Gadomska-Gajadhur A., Kruk A., Ruśkowski P., Synoradzki L. Wpływ dodatku porofora na morfologię skafoldów polilaktydowych. TEMPO s.c., (2015), s Kruk A., Gadomska-Gajadhur A., Ruśkowski P. Zastosowanie bioresorbowalnych rusztowań w inżynierii tkankowej, Wydawnictwo Naukowe Tygiel (2015), s Kruk A., Gadomska-Gajadhur A., Ruśkowski P., Przybysz A., Bijak V., Synoradzki L. Optymalizacja otrzymywania sfer poliaktydowych zawierających neomycynę z wykorzystaniem matematycznych metod planowania doświadczeń, Przemysł Chemiczny, 95 (2016), w druku 11. Gupta A.P., Kumar V. New emerging trends in synthetic biodegradable polymers Polylactide: a critique, European Polymer Journal, 43 (2007), s Nowak B., Pająk J. Biodegradacja polilaktydu (PLA), Archiwum Gospodarki Odpadami i Ochrony Środowiska, 12 (2010), s Duda A., Penczek S. Polilaktyd [poli(kwas mlekowy)]: synteza, właściwości i zastosowania, Polimery, 48 (2003), s Gunatillake P. A., Adhikari R. Biodegradable synthetic polymers for tissue engineering, European Cells and Materials, 5 (2003), s Chwojnowski A. Półprzepuszczalne membrany polisulfonowe. Warszawa: Zespół Wydawniczo-Poligraficzny IBIB PAN, Wen Y., Lian F., Ren Y., Guan H. Enhanced electrochemical properties of a novel polyvinyl formal membrane supporting gel polymer electrolyte by Al2O3 modification, J. B Polymer Physics, 52 (2014), s Lan Levengood S., Zhang M. Chitosan-based scaffolds for bone tissue engineering, Journal of Materials Chemistry B, 2 (2014), s Castro Vidaurre E. F., Achete C. A., Gallo F., Garcia D., Simão R., Habert A. C. Surface Modification of Polymeric Materials by Plasma Treatment, Materials Research, 5 (2002), s Qin J.J., Wong F. S., Ly Y., Liu Y. T. Hypochlorite treatment of hydrophilic hollow fiber ultrafiltration membranes for high fluxes, Desilination, 146 (2002), s Wojciechowski C., Chwojnowski A., Dudziński K., Łukowska E. Wpływ trawienia podchlorynem sodu na właściwości transportowo-separacyjne polisulfonowych membran kapilarnych., Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska PAN Membrany i procesy membranowe w ochronie środowiska, 49 (2008), s
17 Aleksandra Kruk, Agnieszka Gadomska-Gajadhur, Paweł Ruśkowski Modyfikacja powierzchni membran półprzepuszczalnych Streszczenie Rusztowania komórkowe (ang. Scaffolds) są przestrzennymi strukturami służącymi do prowadzenia hodowli komórkowych. Najczęściej mają formę membran półprzepuszczalnych, która zapewnia migracje składników odżywczych i metabolitów, co jest niezbędne do prowadzenia wydajnych hodowli tkankowych. W niniejszej pracy przedstawiono wyniki otrzymywania oraz modyfikacji powierzchni polilaktydowych membran półprzepuszczalnych. Celem modyfikacji było odsłonięcie powierzchniowych porów, przykrytych przez cienką warstwę naskórkową. Zbadano wpływ roztworów kwasów, zasad i soli o różnym ph na powierzchnię membran. Wykazano, że tylko silnie zasadowe środowisko usuwa litą warstwę przykrywającą. Słowa kluczowe: rusztowania komórkowe, membrany półprzepuszczalne, metoda inwersji faz, biodegradowalne poliestry, polilaktyd The modification of surfaces of semi-permeable membranes for cell cultures Abstract Scaffolds are spatial structures used to cell cultures. There are often in form of semi-permeable membranes, which allows for migration nutrients and metabolites. It is necessary for the efficient tissue culture. Experimental results of the preparation and modification of semi-permeable membranes for cell cultures were presented. The aim of modification was exposing pores which are capped by a thin skin layer. The influence of solutions of acids, bases and salts with different ph on the surface of the membranes. It has shown that only highly alkaline environment removes the solid covering layer. Keywords: scaffolds, semi-permeable membranes, inversion phase method, biodegradable polyesters, polylactide 122
Zastosowanie bioresorbowalnych rusztowań w inżynierii tkankowej
Aleksandra Kruk 1, Agnieszka Gadomska-Gajadhur 2, Paweł Ruśkowski 3 Zastosowanie bioresorbowalnych rusztowań w inżynierii tkankowej 1. Wstęp W ostatnich latach nastąpił szybki rozwój inżynierii tkankowej
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE TECHNOLOGII REP-RAP DO WYTWARZANIA FUNKCJONALNYCH STRUKTUR Z PLA
Aktualne Problemy Biomechaniki, nr 8/2014 109 Emilia MAZGAJCZYK, Patrycja SZYMCZYK, Edward CHLEBUS, Katedra Technologii Laserowych, Automa ZASTOSOWANIE TECHNOLOGII REP-RAP DO WYTWARZANIA FUNKCJONALNYCH
Bardziej szczegółowoOcena właściwości użytkowych rusztowań komórkowych o strukturze gąbczastej oraz wzrostu na nich fibroblastów
270 2018, 63, nr 4 Ocena właściwości użytkowych rusztowań komórkowych o strukturze gąbczastej oraz wzrostu na nich fibroblastów Aleksandra Kruk 1), Agnieszka Gadomska-Gajadhur 1), * ), Judyta Dulnik 2),
Bardziej szczegółowoWpływ promieniowania na wybrane właściwości folii biodegradowalnych
WANDA NOWAK, HALINA PODSIADŁO Politechnika Warszawska Wpływ promieniowania na wybrane właściwości folii biodegradowalnych Słowa kluczowe: biodegradacja, kompostowanie, folie celulozowe, właściwości wytrzymałościowe,
Bardziej szczegółowoRoztwory buforowe (bufory) (opracowanie: dr Katarzyna Makyła-Juzak)
Roztwory buforowe (bufory) (opracowanie: dr Katarzyna Makyła-Juzak) 1. Właściwości roztworów buforowych Dodatek nieznacznej ilości mocnego kwasu lub mocnej zasady do czystej wody powoduje stosunkowo dużą
Bardziej szczegółowoHYDROLIZA SOLI. 1. Hydroliza soli mocnej zasady i słabego kwasu. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco:
HYDROLIZA SOLI Hydroliza to reakcja chemiczna zachodząca między jonami słabo zdysocjowanej wody i jonami dobrze zdysocjowanej soli słabego kwasu lub słabej zasady. Reakcji hydrolizy mogą ulegać następujące
Bardziej szczegółowoPL B1. Szerokoporowaty podkład do hodowli komórkowych, zwłaszcza do hodowli komórkowych 3D, sposób jego wytwarzania i jego zastosowanie
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 211793 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 379880 (22) Data zgłoszenia: 07.06.2006 (51) Int.Cl. C12N 5/02 (2006.01)
Bardziej szczegółowoWykład 2. Wprowadzenie do metod membranowych (część 2)
Wykład 2 Wprowadzenie do metod membranowych (część 2) Mechanizmy filtracji membranowej Model kapilarny Model dyfuzyjny Model dyfuzyjny Rozpuszczalność i szybkość dyfuzji Selektywność J k D( c c ) / l n
Bardziej szczegółowo(12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11)
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 172296 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 302820 (22) Data zgłoszenia: 28.03.1994 (51) IntCl6: C08L 33/26 C08F
Bardziej szczegółowoWPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW
WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW Wstęp W przypadku trudno rozpuszczalnej soli, mimo osiągnięcia stanu nasycenia, jej stężenie w roztworze jest bardzo małe i przyjmuje się, że ta
Bardziej szczegółowoTWORZYWA BIODEGRADOWALNE
TWORZYWA BIODEGRADOWALNE Opracowały: Joanna Grzegorzek kl. III a TE Katarzyna Kołdras kl. III a TE Tradycyjne tworzywa sztuczne to materiały składające się z polimerów syntetycznych. Większość z nich nie
Bardziej szczegółowoZad: 5 Oblicz stężenie niezdysocjowanego kwasu octowego w wodnym roztworze o stężeniu 0,1 mol/dm 3, jeśli ph tego roztworu wynosi 3.
Zad: 1 Oblicz wartość ph dla 0,001 molowego roztworu HCl Zad: 2 Oblicz stężenie jonów wodorowych jeżeli wartość ph wynosi 5 Zad: 3 Oblicz stężenie jonów wodorotlenkowych w 0,05 molowym roztworze H 2 SO
Bardziej szczegółowo6. ph i ELEKTROLITY. 6. ph i elektrolity
6. ph i ELEKTROLITY 31 6. ph i elektrolity 6.1. Oblicz ph roztworu zawierającego 0,365 g HCl w 1,0 dm 3 roztworu. Odp 2,00 6.2. Oblicz ph 0,0050 molowego roztworu wodorotlenku baru (α = 1,00). Odp. 12,00
Bardziej szczegółowo2.1. Charakterystyka badanego sorbentu oraz ekstrahentów
BADANIA PROCESU SORPCJI JONÓW ZŁOTA(III), PLATYNY(IV) I PALLADU(II) Z ROZTWORÓW CHLORKOWYCH ORAZ MIESZANINY JONÓW NA SORBENCIE DOWEX OPTIPORE L493 IMPREGNOWANYM CYANEXEM 31 Grzegorz Wójcik, Zbigniew Hubicki,
Bardziej szczegółowoInżynieria Środowiska
ROZTWORY BUFOROWE Roztworami buforowymi nazywamy takie roztwory, w których stężenie jonów wodorowych nie ulega większym zmianom ani pod wpływem rozcieńczania wodą, ani pod wpływem dodatku nieznacznych
Bardziej szczegółowoHYDROLIZA SOLI. ROZTWORY BUFOROWE
Ćwiczenie 9 semestr 2 HYDROLIZA SOLI. ROZTWORY BUFOROWE Obowiązujące zagadnienia: Hydroliza soli-anionowa, kationowa, teoria jonowa Arrheniusa, moc kwasów i zasad, równania hydrolizy soli, hydroliza wieloetapowa,
Bardziej szczegółowoPL 198188 B1. Instytut Chemii Przemysłowej im.prof.ignacego Mościckiego,Warszawa,PL 03.04.2006 BUP 07/06
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 198188 (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: 370289 (51) Int.Cl. C01B 33/00 (2006.01) C01B 33/18 (2006.01) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22)
Bardziej szczegółowoWARSZTATY olimpijskie. Co już było: Atomy i elektrony Cząsteczki i wiązania Stechiometria Gazy, termochemia Równowaga chemiczna Kinetyka
WARSZTATY olimpijskie Co już było: Atomy i elektrony Cząsteczki i wiązania Stechiometria Gazy, termochemia Równowaga chemiczna inetyka WARSZTATY olimpijskie Co będzie: Data Co robimy 1 XII 2016 wasy i
Bardziej szczegółowoKlasyfikacja procesów membranowych. Magdalena Bielecka Agnieszka Janus
Klasyfikacja procesów membranowych Magdalena Bielecka Agnieszka Janus 1 Co to jest membrana Jest granica pozwalająca na kontrolowany transport jednego lub wielu składników z mieszanin ciał stałych, ciekłych
Bardziej szczegółowoElektrolity polimerowe. 1. Modele transportu jonów 2. Rodzaje elektrolitów polimerowych 3. Zastosowania elektrolitów polimerowych
Elektrolity polimerowe 1. Modele transportu jonów 2. Rodzaje elektrolitów polimerowych 3. Zastosowania elektrolitów polimerowych Zalety - Giętkie, otrzymywane w postaci folii - Lekkie (wysoka gęstość energii/kg)
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE
GIMNAZJUM NR 2 W RYCZOWIE WYMAGANIA EDUKACYJNE niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z CHEMII w klasie II gimnazjum str. 1 Wymagania edukacyjne niezbędne do
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 2: Właściwości osmotyczne koloidalnych roztworów biopolimerów.
1. Część teoretyczna Właściwości koligatywne Zjawiska osmotyczne związane są z równowagą w układach dwu- lub więcej składnikowych, przy czym dotyczy roztworów substancji nielotnych (soli, polisacharydów,
Bardziej szczegółowoWodorotlenki. n to liczba grup wodorotlenowych w cząsteczce wodorotlenku (równa wartościowości M)
Wodorotlenki Definicja - Wodorotlenkami nazywamy związki chemiczne, zbudowane z kationu metalu (zazwyczaj) (M) i anionu wodorotlenowego (OH - ) Ogólny wzór wodorotlenków: M(OH) n M oznacza symbol metalu.
Bardziej szczegółowoWPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW
WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW Wstęp Mianem rozpuszczalności określamy maksymalną ilość danej substancji (w gramach lub molach), jaką w danej temperaturze można rozpuścić w określonej
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 4. Identyfikacja wybranych cukrów w oparciu o niektóre reakcje charakterystyczne
Klasyczna Analiza Jakościowa Organiczna, Ćw. 4 - Identyfikacja wybranych cukrów Ćwiczenie 4 Identyfikacja wybranych cukrów w oparciu o niektóre reakcje charakterystyczne Zagadnienia teoretyczne: 1. Budowa
Bardziej szczegółowoZadanie: 2 Zbadano odczyn wodnych roztworów następujących soli: I chlorku baru II octanu amonu III siarczku sodu
Zadanie: 1 Sporządzono dwa wodne roztwory soli: siarczanu (VI) sodu i azotanu (III) sodu Który z wyżej wymienionych roztworów soli nie będzie miał odczynu obojętnego? Uzasadnij odpowiedź i napisz równanie
Bardziej szczegółowoUtylizacja i neutralizacja odpadów Międzywydziałowe Studia Ochrony Środowiska
Utylizacja i neutralizacja odpadów Międzywydziałowe Studia Ochrony Środowiska Instrukcja do Ćwiczenia 14 Zastosowanie metod membranowych w oczyszczaniu ścieków Opracowała dr Elżbieta Megiel Celem ćwiczenia
Bardziej szczegółowoZadanie: 1 (3 pkt) Metanoamina (metyloamina) rozpuszcza się w wodzie, a także reaguje z nią.
Zadanie: 1 (3 pkt) Metanoamina (metyloamina) rozpuszcza się w wodzie, a także reaguje z nią. Napisz, posługując się wzorami grupowymi (półstrukturalnymi) związków organicznych, równanie reakcji metanoaminy
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA POZNAŃSKA ZAKŁAD CHEMII FIZYCZNEJ ĆWICZENIA PRACOWNI CHEMII FIZYCZNEJ
WARTOŚĆ ph ROZTWORÓW WODNYCH WSTĘP 1. Wartość ph wody i roztworów Woda dysocjuje na jon wodorowy i wodorotlenowy: H 2 O H + + OH (1) Stała równowagi tej reakcji, K D : wyraża się wzorem: K D = + [ Η ][
Bardziej szczegółowoSporządzanie roztworów buforowych i badanie ich właściwości
Sporządzanie roztworów buforowych i badanie ich właściwości (opracowanie: Barbara Krajewska) Celem ćwiczenia jest zbadanie właściwości roztworów buforowych. Przygotujemy dwa roztwory buforowe: octanowy
Bardziej szczegółowoMechanizm działania buforów *
Mechanizm działania buforów * UNIWERSYTET PRZYRODNICZY Z doświadczenia nabytego w laboratorium wiemy, że dodanie kropli stężonego kwasu do 10 ml wody powoduje gwałtowny spadek ph o kilka jednostek. Tymczasem
Bardziej szczegółowoCzynniki alternatywne - przyszłość chłodnictwa? Dr hab. inż. Artur Rusowicz Instytut Techniki Cieplnej Politechnika Warszawska
Czynniki alternatywne - przyszłość chłodnictwa? Dr hab. inż. Artur Rusowicz Instytut Techniki Cieplnej Politechnika Warszawska Wpływ na środowisko: ODP (ang. Ozone Depletion Potential) - potencjał niszczenia
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1)
ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 6 listopada 2002 r. w sprawie metodyk referencyjnych badania stopnia biodegradacji substancji powierzchniowoczynnych zawartych w produktach, których stosowanie
Bardziej szczegółowoPublikacje pracowników Katedry Inżynierii Materiałowej w 2010 r.
Publikacje pracowników Katedry Inżynierii Materiałowej w 2010 r. 1. Żenkiewicz M., Richert J., Różański A.: Effect of blow moulding on barrier properties of polylactide nanocomposite films, Polymer Testing
Bardziej szczegółowoSTĘŻENIE JONÓW WODOROWYCH. DYSOCJACJA JONOWA. REAKTYWNOŚĆ METALI
Ćwiczenie 8 Semestr 2 STĘŻENIE JONÓW WODOROWYCH. DYSOCJACJA JONOWA. REAKTYWNOŚĆ METALI Obowiązujące zagadnienia: Stężenie jonów wodorowych: ph, poh, iloczyn jonowy wody, obliczenia rachunkowe, wskaźniki
Bardziej szczegółowo1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru
1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru Wzór związku chemicznego podaje jakościowy jego skład z jakich pierwiastków jest zbudowany oraz liczbę atomów poszczególnych pierwiastków
Bardziej szczegółowoWłaściwości, degradacja i modyfikacja hydrożeli do zastosowań w uprawach roślinnych (zadania 2, 3 i 11)
Właściwości, degradacja i modyfikacja hydrożeli do zastosowań w uprawach roślinnych (zadania 2, 3 i 11) Anna Jakubiak-Marcinkowska, Sylwia Ronka, Andrzej W. Trochimczuk Zakład Materiałów Polimerowych i
Bardziej szczegółowoWPŁYW PROCESU TARCIA NA ZMIANĘ MIKROTWARDOŚCI WARSTWY WIERZCHNIEJ MATERIAŁÓW POLIMEROWYCH
WOJCIECH WIELEBA WPŁYW PROCESU TARCIA NA ZMIANĘ MIKROTWARDOŚCI WARSTWY WIERZCHNIEJ MATERIAŁÓW POLIMEROWYCH THE INFLUENCE OF FRICTION PROCESS FOR CHANGE OF MICROHARDNESS OF SURFACE LAYER IN POLYMERIC MATERIALS
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp... 9
Spis treści Wstęp... 9 1. Szkło i sprzęt laboratoryjny 1.1. Szkła laboratoryjne własności, skład chemiczny, podział, zastosowanie.. 11 1.2. Wybrane szkło laboratoryjne... 13 1.3. Szkło miarowe... 14 1.4.
Bardziej szczegółowoPoli(estro-węglany) i poliuretany otrzymywane z surowców odnawialnych - pochodnych kwasu węglowego
Poli(estro-węglany) i poliuretany otrzymywane z surowców odnawialnych - pochodnych kwasu węglowego Dr. inż. Magdalena Mazurek-Budzyńska Promotor pracy: prof. dr hab. inż. Gabriel Rokicki Katedra Chemii
Bardziej szczegółowoWprowadzenie 1. Substancje powierzchniowo czynne Wykazują tendencję do gromadzenia się na granicy faz Nie przechodzą do fazy gazowej
Wprowadzenie 1 Substancje hydrofilowe w roztworach wodnych: Nie wykazują tendencji do gromadzenia się na granicy faz Ich cząsteczki są homogenicznie rozmieszczone w całej objętości roztworu Nie wykazują
Bardziej szczegółowoKwas HA i odpowiadająca mu zasada A stanowią sprzężoną parę (podobnie zasada B i kwas BH + ):
Spis treści 1 Kwasy i zasady 2 Rola rozpuszczalnika 3 Dysocjacja wody 4 Słabe kwasy i zasady 5 Skala ph 6 Oblicznie ph słabego kwasu 7 Obliczanie ph słabej zasady 8 Przykłady obliczeń 81 Zadanie 1 811
Bardziej szczegółowoVI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2013/2014
VI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 01/01 ETAP I 1.11.01 r. Godz. 10.00-1.00 KOPKCh Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. Zadanie 1 1. Znając liczbę masową pierwiastka można określić liczbę:
Bardziej szczegółowoetyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy
Temat: Białka Aminy Pochodne węglowodorów zawierające grupę NH 2 Wzór ogólny amin: R NH 2 Przykład: CH 3 -CH 2 -NH 2 etyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy
Bardziej szczegółowoWZBOGACANIE BIOGAZU W METAN W KASKADZIE MODUŁÓW MEMBRANOWYCH
biogaz, wzbogacanie biogazu separacja membranowa Andrzej G. CHMIELEWSKI *, Marian HARASIMOWICZ *, Jacek PALIGE *, Agata URBANIAK **, Otton ROUBINEK *, Katarzyna WAWRYNIUK *, Michał ZALEWSKI * WZBOGACANIE
Bardziej szczegółowoMikrokapsułki CS. Prof. dr hab. Stanisław Ignatowicz Konsultacje Entomologiczne Warszawa
Mikrokapsułki CS Prof. dr hab. Stanisław Ignatowicz Konsultacje Entomologiczne Warszawa Kapsułkowanie 2 Kapsułkowanie jest techniką, za pomocą której jeden materiał lub mieszanina materiałów jest powlekana
Bardziej szczegółowoRecykling surowcowy odpadowego PET (politereftalanu etylenu)
Laboratorium: Powstawanie i utylizacja zanieczyszczeń i odpadów Makrokierunek Zarządzanie Środowiskiem INSTRUKCJA DO ĆWICZENIA 24 Recykling surowcowy odpadowego PET (politereftalanu etylenu) 1 I. Cel ćwiczenia
Bardziej szczegółowoTest kompetencji z chemii do liceum. Grupa A.
Test kompetencji z chemii do liceum. Grupa A. 1. Atomy to: A- niepodzielne cząstki pierwiastka B- ujemne cząstki materii C- dodatnie cząstki materii D- najmniejsze cząstki pierwiastka, zachowujące jego
Bardziej szczegółowoODPORNOŚĆ BETONÓW SAMOZAGĘSZCZALNYCH NA BAZIE CEMENTU ŻUŻLOWEGO (CEM III) NA DZIAŁANIE ŚRODOWISK ZAWIERAJĄCYCH JONY CHLORKOWE
ROCZNIKI INŻYNIERII BUDOWLANEJ ZESZYT 7/2007 Komisja Inżynierii Budowlanej Oddział Polskiej Akademii Nauk w Katowicach ODPORNOŚĆ BETONÓW SAMOZAGĘSZCZALNYCH NA BAZIE CEMENTU ŻUŻLOWEGO (CEM III) NA DZIAŁANIE
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 2. Charakteryzacja niskotemperaturowego czujnika tlenu. (na prawach rękopisu)
Ćwiczenie 2. Charakteryzacja niskotemperaturowego czujnika tlenu (na prawach rękopisu) W analityce procesowej istotne jest określenie stężeń rozpuszczonych w cieczach gazów. Gazy rozpuszczają się w cieczach
Bardziej szczegółowoREAKCJE UTLENIAJĄCO-REDUKCYJNE
7 REAKCJE UTLENIAJĄCO-REDUKCYJNE CEL ĆWICZENIA Zapoznanie się z reakcjami redoks. Zakres obowiązującego materiału Chemia związków manganu. Ich właściwości red-ox. Pojęcie utleniania, redukcji oraz stopnia
Bardziej szczegółowoPraca objętościowa - pv (wymiana energii na sposób pracy) Ciepło reakcji Q (wymiana energii na sposób ciepła) Energia wewnętrzna
Energia - zdolność danego układu do wykonania dowolnej pracy. Potencjalna praca, którą układ może w przyszłości wykonać. Praca wykonana przez układ jak i przeniesienie energii może manifestować się na
Bardziej szczegółowoPolitechnika Gdańska Wydział Elektrotechniki i Automatyki Katedra Inżynierii Systemów Sterowania
Politechnika Gdańska Wydział Elektrotechniki i Automatyki Katedra Inżynierii Systemów Sterowania Automatyka zastosowania, metody i narzędzia, perspektywy Synteza systemów sterowania z wykorzystaniem regulatorów
Bardziej szczegółowoSKUTKI SUSZY W GLEBIE
SKUTKI SUSZY W GLEBIE Zakrzów, 20 lutego 2019 r. dr hab. inż. Marek Ryczek, prof. UR atmosferyczna glebowa (rolnicza) hydrologiczna rośliny wilgotność gleba zwięzłość struktura gruzełkowata zasolenie mikroorganizmy
Bardziej szczegółowoCEL ĆWICZENIA Zapoznanie studentów z chemią 14 grupy pierwiastków układu okresowego
16 SOLE KWASU WĘGLOWEGO CEL ĆWICZENIA Zapoznanie studentów z chemią 14 grupy pierwiastków układu okresowego Zakres obowiązującego materiału Węgiel i pierwiastki 14 grupy układu okresowego, ich związki
Bardziej szczegółowoINSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ PŁ LABORATORIUM TECHNOLOGII POWŁOK OCHRONNYCH ĆWICZENIE 1 POWŁOKI KONWERSYJNE-TECHNOLOGIE NANOSZENIA
INSTYTUT INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ PŁ LABORATORIUM TECHNOLOGII POWŁOK OCHRONNYCH ĆWICZENIE 1 POWŁOKI KONWERSYJNE-TECHNOLOGIE NANOSZENIA WSTĘP TEORETYCZNY Powłoki konwersyjne tworzą się na powierzchni metalu
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I NAWOZÓW MINERALNYCH. Ćwiczenie nr 6. Adam Pawełczyk
POLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I NAWOZÓW MINERALNYCH Ćwiczenie nr 6 Adam Pawełczyk Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych USUWANIE SUBSTANCJI POŻYWKOWYCH ZE ŚCIEKÓW PRZEMYSŁOWYCH
Bardziej szczegółowoOZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD
OZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD POWIERZCHNIOWYCH WPROWADZENIE Właściwości chemiczne wód występujących w przyrodzie odznaczają się dużym zróżnicowaniem. Zależą one między innymi od budowy geologicznej
Bardziej szczegółowoLABORATORIUM Z PODSTAW BIOFIZYKI ĆWICZENIE NR 4 1. CEL ĆWICZENIA
1. CEL ĆWICZENIA Pomiar potencjału dyfuzyjnego roztworów o różnych stężeniach jonów oddzielonych membranami: półprzepuszczalną i jonoselektywną w funkcji ich stężenia. Wykorzystanie równania Nernsta do
Bardziej szczegółowoLaboratorium Ochrony przed Korozją. Ćw. 9: ANODOWE OKSYDOWANIEALUMINIUM
Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Fizykochemii i Modelowania Procesów Laboratorium Ochrony przed Korozją Ćw. 9: ANODOWE OKSYDOWANIEALUMINIUM
Bardziej szczegółowoMETODY BADAŃ BIOMATERIAŁÓW
METODY BADAŃ BIOMATERIAŁÓW 1 Cel badań: ograniczenie ryzyka związanego ze stosowaniem biomateriałów w medycynie Rodzaje badań: 1. Badania biofunkcyjności implantów, 2. Badania degradacji implantów w środowisku
Bardziej szczegółowoSZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. RÓWNOWAGA CHEMICZNA
SZYBKOŚĆ REAKCJI CHEMICZNYCH. RÓWNOWAGA CHEMICZNA Zadania dla studentów ze skryptu,,obliczenia z chemii ogólnej Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego 1. Reakcja między substancjami A i B zachodzi według
Bardziej szczegółowoPracownia Polimery i Biomateriały
Pracownia Polimery i Biomateriały INSTRUKCJA DO ĆWICZENIA Spalanie i termiczna degradacja polimerów Część II Opracowała dr Hanna Wilczura-Wachnik Uniwersytet Warszawski Wydział Chemii Zakład Dydaktyczny
Bardziej szczegółowoARKUSZ 1 POWTÓRZENIE DO EGZAMINU Z CHEMII
ARKUSZ 1 POWTÓRZENIE DO EGZAMINU Z CHEMII Zadanie 1. Na rysunku przedstawiono fragment układu okresowego pierwiastków. Dokoocz zdania tak aby były prawdziwe. Wiązanie jonowe występuje w związku chemicznym
Bardziej szczegółowoĆwiczenie IX KATALITYCZNY ROZKŁAD WODY UTLENIONEJ
Wprowadzenie Ćwiczenie IX KATALITYCZNY ROZKŁAD WODY UTLENIONEJ opracowanie: Barbara Stypuła Celem ćwiczenia jest poznanie roli katalizatora w procesach chemicznych oraz prostego sposobu wyznaczenia wpływu
Bardziej szczegółowoAktualne zagadnienia technologii materiałów. Redakcja: Zbigniew Czyż Kamil Maciąg
Aktualne zagadnienia technologii materiałów Redakcja: Zbigniew Czyż Kamil Maciąg Lublin 2017 Monika Budnicka 1, Agnieszka Gadomska-Gajadhur 2, Paweł Ruśkowski 3 Wytwarzanie polimerowych substytutów kości
Bardziej szczegółowoHYDROLIZA SOLI. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco:
HYDROLIZA SOLI Hydroliza to reakcja chemiczna zachodząca między jonami słabo zdysocjowanej wody i jonami dobrze zdysocjowanej soli słabego kwasu lub słabej zasady. Reakcji hydrolizy mogą ulegać następujące
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny. III. Woda i roztwory wodne. Ocena dopuszczająca [1] Uczeń: Ocena dostateczna [1 + 2]
Wymagania programowe na poszczególne oceny III. Woda i roztwory wodne charakteryzuje rodzaje wód występujących podaje, na czym polega obieg wody wymienia stany skupienia wody nazywa przemiany stanów skupienia
Bardziej szczegółowoZasady oceniania z chemii w klasie II w roku szkolnym 2015/2016. Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra
Zasady oceniania z chemii w klasie II w roku szkolnym 2015/2016 I. Kwasy wymienia zasady bhp dotyczące obchodzenia się z kwasami definiuje pojęcia: elektrolit i nieelektrolit wyjaśnia, co to jest wskaźnik
Bardziej szczegółowoTemat 7. Równowagi jonowe w roztworach słabych elektrolitów, stała dysocjacji, ph
Temat 7. Równowagi jonowe w roztworach słabych elektrolitów, stała dysocjacji, ph Dysocjacja elektrolitów W drugiej połowie XIX wieku szwedzki chemik S.A. Arrhenius doświadczalnie udowodnił, że substancje
Bardziej szczegółowoSzanowne koleżanki i koledzy nauczyciele chemii!
Szanowne koleżanki i koledzy nauczyciele chemii! Chciałabym podzielić się z Wami moimi spostrzeżeniami dotyczącymi poziomu wiedzy z chemii uczniów rozpoczynających naukę w Liceum Ogólnokształcącym. Co
Bardziej szczegółowoHala technologiczna IBWCh - reaktor do syntezy polimeru. Schemat technologiczny zespołu do polimeryzacji metodą sekwencyjną w skali 30 l - IBWCh
POIG 01.01.02-10-025/09 Hala technologiczna IBWCh - reaktor do syntezy polimeru Schemat technologiczny zespołu do polimeryzacji metodą sekwencyjną w skali 30 l - IBWCh Projekt badawczy strategiczny POIG
Bardziej szczegółowoZajęcia 10 Kwasy i wodorotlenki
Zajęcia 10 Kwasy i wodorotlenki Według teorii Brönsteda-Lowrego kwasy to substancje, które w reakcjach chemicznych oddają protony, natomiast zasady to substancje, które protony przyłączają. Kwasy, które
Bardziej szczegółowoBadanie właściwości związków powierzchniowo czynnych
POLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY KATEDRA TECHNOLOGII CHEMICZNEJ ORGANICZNEJ I PETROCHEMII INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH: Badanie właściwości związków powierzchniowo czynnych Laboratorium z
Bardziej szczegółowo(54) Sposób wydzielania zanieczyszczeń organicznych z wody
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 175992 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 305151 (22) Data zgłoszenia: 23.09.1994 (51) IntCl6: C02F 1/26 (54)
Bardziej szczegółowoRÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW.
RÓWNOWAGI W ROZTWORACH ELEKTROLITÓW. Zagadnienia: Zjawisko dysocjacji: stała i stopień dysocjacji Elektrolity słabe i mocne Efekt wspólnego jonu Reakcje strącania osadów Iloczyn rozpuszczalności Odczynnik
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 7. Wyznaczanie stałej szybkości oraz parametrów termodynamicznych reakcji hydrolizy aspiryny.
1 Ćwiczenie 7. Wyznaczanie stałej szybkości oraz parametrów termodynamicznych reakcji hydrolizy aspiryny. Chemiczna stabilność leków jest ważnym terapeutycznym problemem W przypadku chemicznej niestabilności
Bardziej szczegółowoPracownia Polimery i Biomateriały. Spalanie i termiczna degradacja polimerów
Pracownia Polimery i Biomateriały INSTRUKCJA DO ĆWICZENIA Spalanie i termiczna degradacja polimerów Opracowała dr Hanna Wilczura-Wachnik Uniwersytet Warszawski Wydział Chemii Zakład Dydaktyczny Technologii
Bardziej szczegółowoPowstawanie żelazianu(vi) sodu przebiega zgodnie z równaniem: Ponieważ termiczny rozkład kwasu borowego(iii) zachodzi zgodnie z równaniem:
Zad. 1 Ponieważ reakcja jest egzoenergetyczna (ujemne ciepło reakcji) to wzrost temperatury spowoduje przesunięcie równowagi w lewo, zatem mieszanina przyjmie intensywniejszą barwę. Układ będzie przeciwdziałał
Bardziej szczegółowod[a] = dt gdzie: [A] - stężenie aspiryny [OH - ] - stężenie jonów hydroksylowych - ] K[A][OH
1 Ćwiczenie 7. Wyznaczanie stałej szybkości oraz parametrów termodynamicznych reakcji hydrolizy aspiryny. Chemiczna stabilność leków jest ważnym terapeutycznym problemem W przypadku chemicznej niestabilności
Bardziej szczegółowoCHEMIA KLASA II I PÓŁROCZE
CHEMIA KLASA II I PÓŁROCZE wymienia zasady bhp dotyczące obchodzenia się z kwasami definiuje pojęcia: elektrolit i nieelektrolit wyjaśnia, co to jest wskaźnik i wymienia trzy przykłady odróżnia kwasy od
Bardziej szczegółowoCiśnieniowe techniki membranowe (część 2)
Wykład 5 Ciśnieniowe techniki membranowe (część 2) Opracowała dr Elżbieta Megiel Nanofiltracja (ang. Nanofiltration) NF GMM 200 Da rozmiar molekuły 1 nm, TMM 5 30 atm Membrany jonoselektywne Stopień zatrzymywania:
Bardziej szczegółowoimię i nazwisko, nazwa szkoły, miejscowość Zadania I etapu Konkursu Chemicznego Trzech Wydziałów PŁ V edycja
Zadanie 1 (2 pkt.) Zmieszano 80 cm 3 roztworu CH3COOH o stężeniu 5% wag. i gęstości 1,006 g/cm 3 oraz 70 cm 3 roztworu CH3COOK o stężeniu 0,5 mol/dm 3. Obliczyć ph powstałego roztworu. Jak zmieni się ph
Bardziej szczegółowoSzczegółowy opis treści programowych obowiązujących na etapie szkolnym konkursu przedmiotowego z chemii 2018/2019
Szczegółowy opis treści programowych obowiązujących na etapie szkolnym konkursu przedmiotowego z chemii 2018/2019 I. Eliminacje szkolne (60 minut, liczba punktów: 30). Wymagania szczegółowe. Cele kształcenia
Bardziej szczegółowoRepetytorium z wybranych zagadnień z chemii
Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii Mol jest to liczebność materii występująca, gdy liczba cząstek (elementów) układu jest równa liczbie atomów zawartych w masie 12 g węgla 12 C (równa liczbie
Bardziej szczegółowoMETODY BADAŃ I KRYTERIA ZGODNOŚCI DLA WŁÓKIEN DO BETONU DOŚWIADCZENIA Z BADAŃ LABORATORYJNYCH
H. Jóźwiak Instytut Techniki Budowlanej Poland, 00-611, Warszawa E-mail: h.jozwiak@itb.pl METODY BADAŃ I KRYTERIA ZGODNOŚCI DLA WŁÓKIEN DO BETONU DOŚWIADCZENIA Z BADAŃ LABORATORYJNYCH Jóźwiak H., 2007
Bardziej szczegółowoMetody chromatograficzne w chemii i biotechnologii, wykład 6. Łukasz Berlicki
Metody chromatograficzne w chemii i biotechnologii, wykład 6 Łukasz Berlicki Techniki elektromigracyjne Elektroforeza technika analityczna polegająca na rozdzielaniu mieszanin związków przez wymuszenie
Bardziej szczegółowoXIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego. II Etap - 18 stycznia 2016
XIV Konkurs Chemiczny dla uczniów gimnazjum województwa świętokrzyskiego II Etap - 18 stycznia 2016 Nazwisko i imię ucznia: Liczba uzyskanych punktów: Drogi Uczniu, przeczytaj uważnie instrukcję i postaraj
Bardziej szczegółowoSzkło. T g szkła używanego w oknach katedr wynosi ok. 600 C, a czas relaksacji sięga lat. FIZYKA 3 MICHAŁ MARZANTOWICZ
Szkło Przechłodzona ciecz, w której ruchy uległy zamrożeniu Tzw. przejście szkliste: czas potrzebny na zmianę konfiguracji cząsteczek (czas relaksacji) jest rzędu minut lub dłuższy T g szkła używanego
Bardziej szczegółowoObliczenia chemiczne. Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny
Obliczenia chemiczne Zakład Chemii Medycznej Pomorski Uniwersytet Medyczny 1 STĘŻENIA ROZTWORÓW Stężenia procentowe Procent masowo-masowy (wagowo-wagowy) (% m/m) (% w/w) liczba gramów substancji rozpuszczonej
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny. IV. Kwasy. Ocena bardzo dobra. Ocena dostateczna. Ocena dopuszczająca. Ocena dobra [1] [ ]
Wymagania programowe na poszczególne oceny IV. Kwasy Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra [1] [1 + 2] [1 + 2 + 3] [1 + 2 + 3 + 4] wymienia zasady bhp dotyczące obchodzenia
Bardziej szczegółowo(12) OPIS PATENTOWY (19) PL
RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 178433 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 312817 (2 2 ) Data zgłoszenia: 13.02.1996 ( 5 1) IntCl6: D06M 15/19
Bardziej szczegółowoScenariusz lekcji w technikum zakres podstawowy 2 godziny
Scenariusz lekcji w technikum zakres podstawowy 2 godziny Temat : Hydroliza soli. Cele dydaktyczno wychowawcze: Wyjaśnienie przyczyn różnych odczynów soli Uświadomienie różnej roli wody w procesach dysocjacji
Bardziej szczegółowoPODSTAWY CHEMII INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA. Wykład 2
PODSTAWY CEMII INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA Wykład Plan wykładu II,III Woda jako rozpuszczalnik Zjawisko dysocjacji Równowaga w roztworach elektrolitów i co z tego wynika Bufory ydroliza soli Roztwory (wodne)-
Bardziej szczegółowoZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE (od roku ak. 2014/2015)
(od roku ak. 2014/2015) A. Zagadnienia z zakresu Odpady biodegradowalne, przemysłowe i niebezpieczne: 1. Omówić podział niebezpiecznych odpadów szpitalnych (zakaźnych i specjalnych). 2. Omów wymagane warunki
Bardziej szczegółowoSzkolny konkurs chemiczny Grupa B. Czas pracy 80 minut
Szkolny konkurs chemiczny Grupa B Czas pracy 80 minut Piła 1 czerwca 2017 1 Zadanie 1. (0 3) Z konfiguracji elektronowej atomu (w stanie podstawowym) pierwiastka X wynika, że w tym atomie: elektrony rozmieszczone
Bardziej szczegółowoCelem ćwiczenia jest wyznaczenie charakterystyki prądowo- napięciowej elektrolizera typu PEM,
Ćw.2 Elektroliza wody za pomocą ogniwa paliwowego typu PEM Celem ćwiczenia jest wyznaczenie charakterystyki prądowo- napięciowej elektrolizera typu PEM, A także określenie wydajności tego urządzenia, jeśli
Bardziej szczegółowog % ,3%
PODSTAWOWE PRAWA I POJĘCIA CHEMICZNE. STECHIOMETRIA 1. Obliczyć ile moli stanowi: a) 2,5 g Na; b) 54 g Cl 2 ; c) 16,5 g N 2 O 5 ; d) 160 g CuSO 4 5H 2 O? 2. Jaka jest masa: a) 2,4 mola Na; b) 0,25 mola
Bardziej szczegółowo- w nawiasach kwadratowych stężenia molowe.
Cz. VII Dysocjacja jonowa, moc elektrolitów, prawo rozcieńczeń Ostwalda i ph roztworów. 1. Pojęcia i definicja. Dysocjacja elektroniczna (jonowa) to samorzutny rozpad substancji na jony w wodzie lub innych
Bardziej szczegółowoBIOPOLIMERY. Rodzaj zajęć: Grupa: WIMiC I-III r. Termin: poniedziałek Sala: Prowadzący: KONSULTACJE. POK. 106a A3. seminarium 105 A3/A4
BIOPOLIMERY Rodzaj zajęć: seminarium Grupa: WIMiC I-III r. Termin: poniedziałek 15.00-16.30 Sala: Prowadzący: 105 A3/A4 dr hab. inż. Jadwiga Laska KONSULTACJE CZWARTEK 11.00-12.00 POK. 106a A3 Kontakt
Bardziej szczegółowo