Dziedzictwo żydowskie

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Dziedzictwo żydowskie"

Michalina Emilia Tomczyk
6 lat temu
Przeglądów:

1 Dziedzictwo żydowskie miasteczka Holszany Jekaterina Matwiejewa Olga Michaluk

2 5

3 Гольшаны Koncepcja trasy turystycznej «Dziedzictwo żydowskie miasteczka Holszany» Jekaterina Matwejewa Оlga Michaluk D awne miasteczko Holszany to miejscowość o wielowiekowej historii. Przypomina dziś o niej głównie zamek holszański oraz związane z nim legendy. Na ziemi holszańskiej zachowało się wiele cennych zabytków kultury i historii: średniowieczne grodzisko, zespół klasztorny franciszkanów i kościół św. Jana Chrzciciela, kaplica z drewnianą statuą czy ruiny zamku Sapiehów z fragmentami zabudowań obronnych. Wszystkie te obiekty oznaczone są tablicami pamiątkowymi. Ważne z punktu widzenia archeologii i architektury zabytki Holszan (średniowieczne grodzisko, zamek, klasztor) były obiektem licznych badań, dokonywanych przez białoruskich, polskich i rosyjskich uczonych w drugiej połowie XX w. Życie codzienne holszańskiej gminy żydowskiej, związane z handlem i rzemiosłem, znalazło swoje odzwierciedlenie w architektonicznym wyglądzie miasteczka: ciasno stojące kamieniczki, należące niegdyś do kupców i rzemieślników, młyn wodny oraz rynek z przylegającymi doń kwartałami. Na terenie tych ostatnich utworzono w czasie wojny getto żydowskie. Nieopodal miasteczka, na wzgórzu, znajduje się opuszczony żydowski cmentarz. A utorki projektu białoruskie specjalistki od konserwacji i restaurowania zabytków architektury, Jekaterina Matwiejewa i Olga Michaluk zwróciły szczególną uwagę na charakter miasteczka historyczną, architektoniczną i przyrodniczą tkankę, która wiąże ze sobą ważne zabytki i przeobraża miasteczko w spójny kompleks architektoniczno-przyrodniczy.

4 W białoruskich miastach i miasteczkach główną atrakcję turystyczną stanowi tradycyjnie zamek. Ruiny zamku holszańskiego są nieodłączną częścią malowniczego krajobrazu okolicy, który przenika bezpośrednio przez podwórza, zaułki i ulice do centrum miasteczka. Ludzie, którzy przyjeżdżają do Holszan, aby zobaczyć najważniejsze zabytki, związane z historią Wielkiego Księstwa Litewskiego, spacerując po ulicach miasteczka, mogliby również zapoznać się z nieco młodszą i posiadającą inny wymiar a przy tym nie mniej interesującą lokalną historią. P oczątkiem projektu była praca magisterska jednej z autorek, poświęcona architekturze białoruskich miasteczek w ogóle. W trakcie badań natrafiono na liczne świadectwa, burzliwego niegdyś, żydowskiego życia Holszan. Pojawiła się potrzeba zidentyfikowania wszystkich obiektów użytkowanych przez żydowską społeczność miasteczka i powiązania ich w jedną całość, tak by móc w pełni przekazać głębię kulturowego i urbanistycznego krajobrazu Holszan. Екатеринa Матвеевa/ Ольгa Михалюк

5 Гольшаны W toku prac idea ta przekształciła się w koncepcję trasy turystycznej śladami Żydów holszańskich. Prace nad zaprojektowaniem trasy turystycznej prowadzone były w ramach projektu Dziedzictwo żydowskie na Białorusi i Ukrainie. Dobre praktyki: ochrona, edukacja, popularyzacja i polegały na badaniach terenowych, wykonaniu dokumentacji fotograficznej oraz kwerendy bibliotecznej i archiwalnej. Zgromadzony materiał opracowany został w formie prezentacji. C entrum życia Holszan zawsze stanowił rynek, którego pierzeje zabudowane były domami rzemieślników i kupców. Dominantą placu pozostaje od wieków kościół św. Jana Chrzciciela. Po obu jego stronach wznosiły się początkowo drewniane, następnie murowane, domy i stragany, które należały tradycyjnie do gminy żydowskiej. Za rynkiem znajdowały się kwartały żydowskie, o drewnianej przeważnie zabudowie. Prawdopodobnie zachowały się drewniane budynki, które w przeszłości stanowiły siedzibę synagog i domu modlitwy. Siatka ulic zachowała się w praktycznie niezmienionym stanie w porównaniu z mapą przedwojennych Holszan, której szkic wyłania się ze wspomnień Arona Kapłana: poczynając u strumienia, zaułki prowadzą nas do rynku obok Bejt ha-midrasz.

6 O d rynku rozchodzą się ulice, których historyczne nazwy mówią o miejscowościach, do których prowadzą: Boruńska, Trabska, Oszmiańska. Do zespołu parkowo-pałacowego Sapiehów prowadzi od rynku ulica Zamkowa. Przy wjeździe do Holszan, od strony wsi Traby, na brzegu rzeki Olszanki stoi zabytkowy młyn wodny, wybudowany na przełomie XIX i XX wieku. Charakterystycznym elementem budowli jest poziome koło młyńskie. Obecnie młyn jest nieczynny. 1,7 km na północny-zachód od kościoła w Holszanach, nieopodal drogi na Boruny, zachował się cmentarz żydowski. Kirkut znajduje się na wzgórzu porośniętym niskogatunkowym drzewostanem. Na południowym stoku, zwróconym w stronę miasteczka Holszany, widoczne są rzędy macew. Cmentarz jest opuszczony, większość nagrobków leży przysypana ziemią, liśćmi i gałęziami drzew. Cmentarz żydowski czynny był do II wojny światowej. H olszany są niewielką miejscowością, która jak na białoruskie standardy charakteryzuje się znacznym corocznym ruchem turystycznym. Niemożliwe jest zapewnienie profesjonalnego przewodnika dla każdej przybywającej grupy, nie wszyscy odwiedzający są tym zresztą zainteresowani. Można jednak dostarczyć wyczerpujące informacje wszystkim gościom, którzy interesują się historią Holszan. W tym celu stworzyć należy interaktywny system informacyjno-oznaczeniowy dla turystów. Wiadomości w różnych językach (białoruski, rosyjski, angielski, jidysz), prezentujące krajobraz kulturowy miasteczka, mogą pojawić się na drogowskazach, gablotach informacyjnych i tabliczkach umieszczonych na trasach turystycznych. Екатеринa Матвеевa/ Ольгa Михалюк

7 Гольшаны Umieszczać można je również w postaci szyldów oraz konstrukcji ruchomych. System informacyjno-oznaczeniowy tworzony jest w celu: bezpośredniego informowania o położeniu istotnych obiektów turystyc znych, zapewnienia dobrej orientacji turystów w rozmieszczeniu elementów krajo brazu kulturowego, uatrakcyjnienia tras turystycznych, opisania obiektów krajobrazu kulturowego, informowania o obowiązujących regułach i ograniczeniach, O gółem, zadaniem systemu ma być wypełnienie konkretnymi treściami spacerów po miasteczku i jego okolicach. Badania nad zabytkami dziedzictwa żydowskiego wiążą się nierozerwalnie z kulturą miasteczkową Europy Wschodniej. Twórczynie projektu, z zawodu architekci-konserwatorzy zabytków, uznały, że uruchomienie pełnowartościowej trasy turystycznej śladami społeczności żydowskiej wymaga zrealizowania szeregu projektów, związanych z utworzeniem, wyposażeniem oraz odrestaurowaniem wybranych obiektów, budową infrastruktury oraz przeprowadzenia odpowiednich akcji społecznych. Jednocześnie, projekt nasz stanowi niewielką część ważnego dziejowego procesu zachowania wielokulturowego dziedzictwa Białorusi.

8 Карта-схема машрута.

Podobne dokumenty

Białystok, dnia 16 maja 2014 r. Poz UCHWAŁA NR L/268/14 RADY MIEJSKIEJ W STAWISKACH. z dnia 7 maja 2014 r.

DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA PODLASKIEGO Białystok, dnia 16 maja 2014 r. Poz. 1968 UCHWAŁA NR L/268/14 RADY MIEJSKIEJ W STAWISKACH z dnia 7 maja 2014 r. w sprawie uchwalenia Programu Opieki nad Zabytkami