ZASADY OCENIANIA Z GEOGRAFII

Transkrypt

1 ZASADY OCENIANIA Z GEOGRAFII w III Liceum Ogólnokształcącym w Łomży Podstawa prawna Obowiązują ustalenia: 1. Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U , z późn. zm.) 2. Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych z poźn. zm. 3. Statutu III Liceum Ogólnokształcącego w Łomży 4. Zasad oceniania w III Liceum Ogólnokształcącym im. Żołnierzy Obwodu Łomżyńskiego AK w Łomży KRYTERIA OCENIANIA OBSZARÓW AKTYWNOŚCI UCZNIÓW ODPOWIEDZI USTNE 1. Uczeń odpowiada co najmniej raz w semestrze 2. Odpowiedź obejmuje trzy ostatnie tematy 3. Uczeń otrzymuje 3 pytania, na które odpowiada samodzielnie (bez stosowania dodatkowych pytań) 4. Po zakończonej wypowiedzi uczeń lub reszta klasy dokonuje oceny i uzasadnienia 5. Nauczyciel ustala ocenę i krótko uzasadnia 6. Kryteria oceny zawartość rzeczowa odpowiedzi poprawne stosowanie terminologii geograficznej sposób wyrażania opinii na dany temat formułowanie spostrzeżeń i wniosków umiejętność lokalizacji obiektów geograficznych na mapie, jeżeli wymaga tego odpowiedź PRACA DOMOWA 1. Uczniowie otrzymują do wykonania zadania z bieżącej lekcji (dla chętnych przewidziane są zadania dodatkowe o różnym stopniu trudności). 2. Nauczyciel sprawdza, czy wszyscy wykonali zadanie, a ocenianiu podlegają prace wybranych uczniów 3. W ciągu semestru oceniana jest co najmniej jedna praca domowa 4. Kryteria oceny zawartość merytoryczna wyczerpanie tematu sposób prezentacji estetyka wykonania umiejętność wnioskowania i wyrażania własnych poglądów AKTYWNOŚĆ NA LEKCJI 1. Ocenę za aktywność otrzymuje uczeń, który w czasie lekcji wykazuje się znaczną wiedzą na dany temat, wielokrotnie zabiera głos, dyskutuje na temat 2. Za każdą poprawną wypowiedź na lekcji uczeń otrzymuje plus za 3 plusy bdb za 2 plusy db za 1 plus dst PRACA W GRUPACH Przy ocenianiu brane jest pod uwagę: zaangażowanie członków grupy w prezentację (od 0 do 5 pkt)

2 sposób prezentowania rezultatów pracy grupy (od 0 do 5 pkt) wykorzystanie pomocy (od 0 do 5 pkt) przestrzeganie ustalonych przez nauczyciela i uczniów reguł prezentacji (od 0 do 5 pkt) Uzbierane 20 punktów to 100 % - dalsza punktacja tak jak przy pracach kontrolnych PRACE DODATKOWE 1. Uczeń może podjąć się: opracowania ciekawych materiałów na zajęciach przygotowania referatów, albumów, gazetki, prac długoterminowych itp. 2. Prace są oceniane według kryteriów: wyczerpanie tematu (od 0 do 5 pkt) estetyka wykonania (od 0 do 5 pkt) atrakcyjność formy (od 0 do 5 pkt) poprawność terminologii geograficznej i kultura wypowiedzi (od 0 do 5 pkt) Uzbierane 20 punktów to 100 % - dalsza punktacja tak jak przy pracach kontrolnych Praca ucznia podlega ocenie w skali od 1 do 6 W szczególności podlegać jej będą: prace domowe, aktywność na zajęciach, pracę zespołową podczas lekcji, referaty, postery, plakaty, modele zjawisk (wszystkie oceny liczone z wagą 1 patrz niżej), kartkówki, odpowiedzi ustne, waga 2, klasówki, sprawdziany, waga 3, próbna matura, sprawdzian dyrektorski, waga 4 inne prace np. udział w konkursach przedmiotowych (wagę określa nauczyciel w zależności od rangi konkursu). 1. Oceny ze sprawdzianów, prac kontrolnych, kartkówek ustala się wg następującej skali i progów procentowych: 99% 100% celujący 95% 98% bardzo dobry 75% 94% dobry 51% 74% dostateczny 30% 50% dopuszczający 0% 29% niedostateczny. 2. Nieobecność na pracy klasowej W przypadku nieobecności nieusprawiedliwionej uczeń dla potrzeby wyznaczenia oceny półrocznej lub końcowej otrzymuje 0. W przypadku nieobecności usprawiedliwionej uczeń w ciągu 2 tygodni od powrotu do szkoły musi napisać pracę klasową w terminie uzgodnionym z nauczycielem. Jeśli tego nie zrobi, traktowany będzie jak uczeń, który nie usprawiedliwił swojej nieobecności. 3. Uczeń raz w semestrze uczeń ma prawo zgłosić nieprzygotowanie do lekcji Informacja ta odnotowana jest w dzienniku (nauczyciel wpisuje np. w odpowiedniej rubryce). Uczeń zobowiązany jest wyrównać braki na najbliższą lekcję. Nieprzygotowanie na pracę klasową przyjmowane jest jedynie w przypadku dłuższej choroby lub wydarzeń losowych potwierdzonych przez rodziców lub wychowawcę. 4. Sprawdzone i ocenione prace kontrolne uczeń otrzymuje na zasadach określonych w Zasadach Oceniania w III LO w Łomży. 5. Poprawianie prac klasowych

3 Uczeń ma prawo poprawić jedną, dowolnie wybraną przez siebie, klasówkę. Poprawa następuje w terminie wyznaczonym przez nauczyciela. Niższa z ocen nie jest brana pod uwagę przy liczeniu Ω. 6. Poprawianie oceny rocznej Procedura poprawy oceny jest zgodna z tą podaną w Zasadach Oceniania w III LO w Łomży. 7. Ocenianie w zakresie motywacji i postaw ucznia: Uczniowie zachęcani są do aktywnego udziału w zajęciach. Udział ten odnotowuje się w dzienniku. Uczniowie poinformowani są o tym, które zadania domowe są obowiązkowe, a które nadobowiązkowe. 8. Wszystkie inne uregulowania zawarte są w Zasadach Oceniania w III LO w Łomży.

4

5

6 Wymagania edukacyjne przedmiotu geografia w zakresie podstawowym dla klasy pierwszej szkoły ponadgimnazjalnej Temat ocena dopuszczająca ocena dostateczna Współczesne problemy demograficzne i społeczne świata Główne procesy demograficzne na świecie Społeczeństwa młode i stare zna i rozumie pojęcia: przyrost naturalny, eksplozja demograficzna poda przyczyny wpływające na eksplozję demograficzną wymieni fazy rozwoju demograficznego społeczeństw wymieni czynniki wpływające na niski i wysoki przyrost naturalny wymieni fazy przejścia epidemiologicznego zna kryterium podziału społeczeństw na młode i stare wie, jakie cechy de- zna i rozumie pojęcie przejścia demograficznego scharakteryzuje fazy rozwoju demograficznego społeczeństw wymieni pozytywne i negatywne skutki eksplozji demograficznej wymieni konsekwencje trwale utrzymującego się ujemnego przyrostu naturalnego wskaże regiony i kraje, które znajdują się współcześnie w różnych fazach przejścia epidemiologicznego potrafi podać cechy demograficzne społeczeństwa młodego i starzejącego się; ocena dobra scharakteryzuje zmiany liczby ludności na przestrzeni dziejów dokona klasyfikacji państw świata pod kątem faz rozwoju demograficznego scharakteryzuje fazy przejścia epidemiologicznego powiąże fazy przejścia epidemiologicznego z rozwojem gospodarczym państw świata potrafi wyjaśnić różnicę w wartości współczynnika dzietności w krajach ocena bardzo dobra uzasadni zróżnicowanie wielkości przyrostu naturalnego w powiązaniu ze stopniem rozwoju gospodarczego państw świata zaproponuje rozwiązania przeciwdziałające negatywnym skutkom eksplozji demograficznej powiąże proces starzenia się społeczeństw z fazami przejścia epidemiologicznego potrafi wskazać skutki starzenia się społeczeństwa w krajach wysoko ocena celująca potrafi przyporządkować wybrane fazy rozwoju demograficznego i przejścia epidemiologicznego do właściwej struktury płci i wieku społeczeństw potrafi prognozować zmiany w strukturze demograficznej wybranych społeczeństw potrafi konstruować piramidę wieku, np. dla swojego powiatu, gminy

7 Główne przyczyny i kierunki migracji ludności Przyczyny nierównomiernego rozmieszczenia ludności na świecie mograficzne przedstawia piramida ludności zna pojęcia: dzietność, prosta odnawialność pokoleń zna i rozumie pojęcia: saldo migracji, przyrost rzeczywisty zna rodzaje migracji, biorąc pod uwagę różne kryteria wymieni główne przyczyny ruchów migracyjnych na świecie poda kierunki największych historycznych i współczesnych migracji zna i rozumie pojęcia: gęstości zaludnienia, ekumena, subekumena, anekumena potrafi wskazać na mapie obszary o największej i najmniejszej gęstości zaludnienia wymieni bariery osadnicze i właściwe im uwarunkowania potrafi opisać kształt piramidy typowej dla tych społeczeństw przedstawi pozytywne i negatywne skutki migracji przedstawi cechy współczesnych migracji zewnętrznych i wewnętrznych Polaków scharakteryzuje największe skupiska Polonii na świecie potrafi obliczyć gęstość zaludnienia dla wybranego obszaru wymieni czynniki przyrodnicze i pozaprzyrodnicze sprzyjające koncentracji ludności na świecie wskaże na mapie obszary okresowo zamieszkałe rozwiniętych i rozwijających się wyjaśni wpływ wielkości salda migracji na przyrost rzeczywisty określi zmiany kierunków migracji wewnętrznych w Polsce porówna przyczyny i skutki wielkich migracji Polaków pod kątem politycznym i gospodarczym uzasadni zróżnicowanie gęstości zaludnienia na wybranych obszarach omówi współczesne zmiany liczby ludności według kontynentów wymieni i wskaże na mapie państwa o największej liczbie ludności rozwiniętych oceni wpływ migracji na sytuację demograficzną w krajach, z których ludność wyjeżdża i państw przyjmujących imigrantów uzasadni wpływ drenażu mózgów na gospodarkę krajów migracyjnych porówna gęstość zaludnienia wybranych regionów i krajów, uwzględniając czynniki wpływające na to zróżnicowanie oceni wpływ dużej koncentracji ludności na jakość życia ludzkiego i stan środowiska geograficznego uzasadni przyczyny zmian kierunków współczesnych migracji wewnętrznych w Polsce zaproponuje działania poprawiające warunki życia uchodźców potrafi określić wpływ czynników przyrodniczych lub pozaprzyrodniczych na gęstość zaludnienia regionów o różnym stopniu rozwoju potrafi uzasadnić zmiany w gęstości zaludnienia, które będą następowały w przyszłości w

8 Kręgi kulturowe świata przyrodnicze nie sprzyjające koncentracji ludności zna i rozumie pojęcia: cywilizacja, kultura, krąg kulturowy wymieni elementy składające się na kulturę wskaże zasięg poszczególnych kręgów kulturowych wymieni cechy poszczególnych kręgów kulturowych potrafi przyporządkować wybrane kraje do poszczególnych okręgów kulturowych przedstawi wpływ religii na sposób żywienia ludności wskaże znaczenie religii i języka jako podstaw zróżnicowania kulturowego wskaże podobieństwa i różnice wybranych kręgów kulturowych i kultury zachodnioeuropejskiej powiąże zjawisko terroryzmu z procesem zderzenia kultur wyjaśni związek globalizacji z procesami przenikania kultur oraz zderzenia kultur uzasadni istnienie związku między kulturą a zachowaniami społecznymi zaproponuje działania mające na celu zniesienie dyskryminacji wynikającej ze zróżnicowania kulturowego świata wybranych regionach świata oceni wpływ kultury na dorobek materialny i duchowy społeczeństw oceni konsekwencje zjawiska przenikania kultur Zróżnicowanie procesów urbanizacyjnych na świecie definiuje pojęcia: miasto, urbanizacja wymieni aspekty urbanizacji zna i rozumie pojęcia: aglomeracja monocentryczna, aglomeracja policentryczna, megalopolis wymieni historyczne i współczesne funkcje miast zna i rozumie pojęcia: urbanizacja wstępna, suburbanizacja, dezurbanizacja, reurbanizacja rozpozna i omówi typy zespołów miejskich oraz poda stosowne przykłady miast wskaże na mapie przykłady miast pełniących różne funkcje potrafi omówić etapy rozwoju urbanizacji wyjaśni proces powstawania i rozwoju megalopolis scharakteryzuje zróżnicowane aspekty urbanizacji potrafi porównać układy osadnicze wybranych miast powiąże fazy rozwoju cywilizacyjnego (rewolucje: agrarną, przemysłową, informatyczną) z rozwojem miast przyporządkuje rodzaje urbanizacji do regionów o różnym stopniu rozwoju oceni i uzasadni zmiany funkcji miast na przestrzeni wieków na wybranych przykładach

9 Wielkie metropolie świata wymieni i wskaże na mapie największe miasta i zespoły miejskie świata wymieni czynniki sprzyjające rozwojowi wielkich miast wymieni pozytywne i negatywne aspekty życia w wielkim mieście Zróżnicowanie gospodarcze świata Zmiany na mapie politycznej świata i Europy Procesy integracyjne na świecie zna i rozumie pojęcia: państwo, naród zna pojęcia: kolonializm i neokolonializm wskaże na mapie Europy i świata państwa, które powstały po 1989 roku wskaże na mapie świata przykłady państw, które podległy procesowi dekolonizacji wymieni przykłady organizacji międzynarodowych i pozarządowych wymieni organiza- scharakteryzuje współczesne czynniki wzrostu wielkich miast wyjaśni pojęcie eksplozji urbanizacyjnej przedstawi regionalne zróżnicowanie miast pod względem fizjonomii wymieni kryteria uznawania państwowości sklasyfikuje terytoria zależne na świecie wskaże na mapie współczesne przykłady terytoriów niesamodzielnych i zależnych wyjaśni proces przemian w państwach socjalistycznych Europy wymieni przykłady państw należących do głównych organizacji gospodarczych świata przeanalizuje regionalne zróżnicowanie poziomu urbanizacji wymieni przykłady zmian w środowisku przyrodniczym wywołane rozwojem miast wskaże zależność między stopniem rozwoju gospodarczego a wskaźnikiem urbanizacji scharakteryzuje procesy, które spowodowały zmiany na mapie politycznej Europy w latach powiąże wydarzenia historyczne i zmiany na mapie politycznej świata scharakteryzuje przyczyny i konsekwencje przemian politycznych na Bałkanach scharakteryzuje wybrane organizacje międzynarodowe pod względem ich zakresu działań oceni zjawisko urbanizacji pozornej i powiąże to zjawisko z dzielnicami nędzy (slumsów) zaproponuje działania zmierzające do poprawy warunków życia w megamiastach uzasadni wpływ wydarzeń historycznych na procesy powstawania nowych państw na świecie uzasadni przyczyny konfliktów o dostęp do wód morskich oceni rolę wybranych organizacji międzynarodowych dla gospodarki światowej i po- oceni pozytywne i negatywne skutki rozwoju miast nakreśli tendencje rozwoju miast oceni procesy integracji i dezintegracji z punktu widzenia nowo powstałych państw określi przyczyny i oceni konsekwencje podziału Sudanu oceni znaczenie organizacji pozarządowych dla społeczeństwa lokalnego

10 Zróżnicowanie państw świata pod względem poziomu rozwoju społeczno- -gospodarczego Pomoc krajom słabo rozwiniętym cje międzynarodowe, do których należy Polska wymieni państwa członkowskie Unii Europejskiej wymieni przykłady euroregionów w Polsce wymieni elementy składowe wskaźnika HDI wymieni kraje z grupy G-8 wymieni główne mierniki rozwoju gospodarczego państw wskaże przykłady państw o różnym stopniu rozwoju wymieni największe zagrożenia współczesnego świata mające podłoże przyrodnicze i pozaprzyrodnicze wymieni etapy integracji Polski do struktur Unii Europejskiej wskaże przyczyny współpracy gospodarczej i politycznej państw wskaże na mapie Polski wybrane euroregiony dokona podziału mierników według kryterium: gospodarczego, demograficznego i społecznego wymieni czynniki wpływające na zróżnicowanie rozwoju społecznego i gospodarczego państw świata wskaże na mapie świata państwa o zróżnicowanym poziomie rozwoju, uwzględniając różne kryteria wskaże regiony zagrożone klęskami ekologicznymi i konfliktami wymieni główne przyczyny i sposo- określi znaczenie organizacji w rozwiązywaniu problemów współczesnego świata określi zakres współpracy regionalnej w wybranych euroregionach dokona klasyfikacji państw świata pod względem poziomu rozwoju, uwzględniając różne kryteria uzasadni podział na bogatą Północ i biedne Południe przedstawi zależność jakości życia od poziomu rozwoju społecznogospodarczego scharakteryzuje szybko rozwijające się gospodarki światowe scharakteryzuje największe kryzysy ekonomiczne (finansowe) wymieni konsekwencje kryzysów szczególnych państw wyjaśni znaczenie procesów integracyjnych na szczeblu lokalnym, regionalnym i globalnym scharakteryzuje genezę i znaczenie grupy G-8 scharakteryzuje konsekwencje różnic między krajami o różnym poziomie rozwoju wymieni przyczyny narastających dysproporcji między krajami wysoko i słabo rozwiniętymi scharakteryzuje konsekwencje kryzysów dla człowieka, jego działalności gospodarczej oraz środowiska zaproponuje działania integracyjne mające na celu rozwiązania problemów swojego regionu zamieszkania wyjaśni przyczyny narastających dysproporcji między krajami wysoko i słabo rozwiniętymi zaproponuje działania zmierzające do zmniejszenia dysproporcji w rozwoju społecznogospodarczym państw świata wskaże działania państwa, władz samorządowych oraz organizacji pozarządowych w rozwiązywaniu sytua-

11 Procesy globalizacji na świecie rozróżni kryzysy w skali globalnej oraz regionalnej wymieni przykłady organizacji pozarządowych działających w skali globalnej, regionalnej i lokalnej zna i rozumie pojęcia: globalizacja, kultura masowa wymieni przykłady procesu globalizacji w różnych aspektach, m.in. gospodarczym, politycznym, kulturowym wymieni przykładowe argumenty zwolenników i przeciwników procesu globalizacji by rozwiązania problemu głodu na świecie wymieni konsekwencje kryzysów dla człowieka i środowiska przyrodniczego wyjaśni pojęcie globalizacji wskaże czynniki hamujące i przyśpieszające proces globalizacji wymieni przejawy globalizacji w życiu codziennym wymieni wady i zalety rozpowszechniania się kultury masowej dla człowieka, jego działalności gospodarczej oraz środowiska wyjaśni rolę terroryzmu w kształtowaniu współczesnych kryzysów regionalnych i globalnych wymieni cechy społeczeństwa multikulturowego określi pozytywne i negatywne skutki gospodarcze rozwoju korporacji międzynarodowych sformułuje pozytywne i negatywne aspekty globalizacji kulturowej określi przejawy globalizacji w rozwoju usług na świecie przyrodniczego uzasadni konieczność współdziałania organizacji międzynarodowych (gospodarczych i politycznych) oraz wszystkich państw świata w rozwiązywaniu kryzysów globalnych oceni rolę organizacji pozarządowych oraz agend ONZ w pomocy humanitarnej oceni zjawisko politycznej dominacji wąskiej grupy państw oceni zagrożenia związane z międzynarodową współzależnością gospodarek (np. międzynarodowe kryzysy finansowe) i ich konsekwencje cji kryzysowych potrafi ocenić skuteczność działań podejmowanych w celu udzielania pomocy krajom najbiedniejszym oceni rolę zjawiska globalizacji w życiu codziennym uzasadni stwierdzenie, że świat staje się globalną wioską 12. i 13. Główne regiony zna i rozumie pojęcia: plony, zbiory potrafi scharakteryzować wybrane re- poda przestrzenne zróżnicowanie plo- wskaże tendencje zmian wielkości uzasadni powiązanie upraw i hodowli

12 upraw i hodowli na świecie wymieni przyrodnicze i pozaprzyrodnicze czynniki rozwoju rolnictwa wskaże główne regiony rolnicze świata wymieni przykłady roślin z głównych grup upraw i zwierząt hodowlanych wymieni główne cechy gospodarki ekstensywnej i intensywnej giony na świecie pod względem uwarunkowań rozwoju rolnictwa dokona klasyfikacji roślin ze względu na ich przydatność (alimentacyjne, pastewne, przemysłowe) wskaże rozmieszczenie wybranych upraw i chowu wybranych zwierząt na świecie przedstawi głównych producentów roślin i zwierząt na świecie nów roślin i pogłowia zwierząt wyjaśni związek występowania obszarów upraw poszczególnych roślin z ich wymaganiami klimatycznoglebowymi omówi sposób wykorzystania gospodarczego roślin i zwierząt zbiorów wybranych roślin i pogłowia zwierząt potrafi sformułować i wyjaśnić prawidłowość w rozmieszczeniu rolnictwa intensywnego i ekstensywnego zwierząt z rynkiem zbytu oceni zależność plonów i zbiorów roślin od sposobu gospodarowania (gospodarka ekstensywna, intensywna)

13 Lesistość i gospodarka leśna na świecie rozumie pojęcie deforestacji wymieni funkcje lasów w gospodarce i przyrodzie wskaże państwa o największej i najmniejszej lesistości wymieni cechy rabunkowej i racjonalnej gospodarki lasami wymieni gatunki drzew użytkowych w różnych formacjach roślinnych na świecie potrafi obliczyć lesistość wybranego obszaru wymieni największych producentów drewna użytkowego oraz papieru i tektury wymieni największych eksporterów i importerów drewna porówna na wybranych przykładach różne typy gospodarki leśnej wskaże przyczyny wycinania lasów Amazonii oceni wpływ rabunkowej gospodarki leśnej na różnorodność gatunkową fauny i flory uzasadni pozytywny aspekt racjonalnego gospodarowania zasobami leśnymi wykaże związek wylesienia z negatywnymi problemami globalnymi dotyczącymi środowiska przyrodniczego uzasadni negatywny wpływ wylesienia na procesy demograficzne plemion zamieszkujących lasy zaproponuje działania w skali regionalnej i globalnej hamujące proces wylesienia Gospodarka morska zna i rozumie pojęcia: rybołówstwo, akwakultura, marikultura wymieni warunki sprzyjające występowaniu żyznych wód wymieni cechy rabunkowej gospodarki zasobami wód morskich zna regulacje prawa morskiego i zasady podziału mórz i oceanów wskaże na mapie zasięg najbardziej żyznych obszarów oceanów zna specyfikę hodowli wybranych organizmów morskich wymieni państwa o największych połowach ryb oraz o największym spo- wymieni organizmy poławiane oraz hodowane przez człowieka w wodach mórz i oceanów przedstawi konsekwencje rabunkowej gospodarki morskiej oceni wpływ katastrof ekologicznych na ekosystem zanieczyszczonych obszarów wskaże zależność pomiędzy sezonowymi spadkami połowów ryb a zjawiskami przyrodniczymi, jak np. El Niño oceni znaczenie gospodarcze ryb w krajach o różnej wielkości połowów przypadających na osobę zaproponuje działania mające na celu zmniejszenie antropopresji na środowisko oceanu światowego oceni znaczenie rybołówstwa i marikultury dla wyżywienia ludności na świecie

14 Produkcja, struktura i spożycie żywności na świecie wymieni i omówi przyczyny występowania problemu głodu na świecie przedstawi normy żywieniowe wskaże na mapie świata obszary nadwyżek i niedoborów żywności wymieni formy pomocy w postaci ryby i wędki życiu ryb na osobę wymieni przyczyny występowania obfitego i głodowego systemu żywieniowego poda konsekwencje braku lub nadmiaru różnych substancji odżywczych dla zdrowia i życia człowieka poda konsekwencje nadmiaru substancji odżywczych dla zdrowia i życia człowieka rozumie koncepcje rolnictwa zrównoważonego wyjaśni przyrodnicze i pozaprzyrodnicze przyczyny zróżnicowania struktury spożycia żywności wyjaśni koncepcję rolnictwa zrównoważonego wymieni cele wprowadzenia zielonej rewolucji scharakteryzuje zjawisko głodu utajonego oceni działalność agend ONZ i organizacji humanitarnych w likwidacji głodu na świecie zaproponuje możliwości zmniejszenia dysproporcji w dystrybucji żywności na świecie porówna i oceni skuteczność działań w celu likwidacji głodu na świecie w postaci ryby i wędki zaproponuje niestandardowe sposoby rozwiązania problemu głodu na świecie

15 Przemiany na obszarach wiejskich zna pojęcie sieci osadniczej wymieni główne typy wsi występujące w Polsce wymieni funkcje wsi wskaże główne zmiany w funkcjonowaniu obszarów wiejskich w Polsce wymieni cechy osadnictwa wiejskiego w różnych regionach świata, m.in. o dużej gęstości zaludnienia, rozwiniętej turystyce i krajach postsocjalistycznych scharakteryzuje przejawy semiurbanizacji wymieni korzyści i zagrożenia dla rozwoju agroturystyki wymieni, na przykładzie Polski, zmiany w funkcjonowaniu obszarów wiejskich wraz z przemianami ustrojowymi i intensyfikacją rolnictwa wskaże różne kierunki rozwoju i przekształceń wsi scharakteryzuje skutki przekształceń wsi dla środowiska przyrodniczego określi zmiany struktur i procesów demograficznych powiązanych ze zmianami funkcji i fizjonomii wsi uzasadni zmiany funkcji i fizjonomii wsi w erze globalizacji uzasadni możliwości rozwoju agroturystyki w Polsce

16 Bilans energetyczny świata wymieni odnawialne i nieodnawialne źródła energii wskaże najważniejsze obszary wydobycia surowców energetycznych w Polsce i na świecie wskaże największych producentów i konsumentów energii elektrycznej na świecie rozróżni okresy dominacji poszczególnych surowców energetycznych na przestrzeni wieków wymieni wady i zalety energetyki konwencjonalnej wymieni korzyści i niekorzyści poszczególnych alternatywnych źródeł pozyskiwania energii wskaże największych producentów i konsumentów energii elektrycznej na świecie przedstawi zmiany bilansu energetycznego świata od okresu rewolucji przemysłowej do czasów współczesnych uzasadni dominację nieodnawialnych źródeł w strukturze produkcji energii scharakteryzuje strukturę produkcji energii elektrycznej w wybranych krajach oraz uzasadni jej zróżnicowanie prognozuje problemy państw, w których dominującym źródłem energii i głównym źródłem dochodów krajowych są surowce nieodnawialne poda konsekwencje nierównomiernego rozłożenia surowców energetycznych dla państw świata prognozuje zmiany struktury produkcji energii na świecie oceni zmianę struktury produkcji energii pod kątem zasobów nieodnawialnych i degradacji środowiska sformułuje wniosek zależności między wielkością produkcją i tempem jej zmian a stopniem rozwoju państw Czynniki lokalizacji przemysłu zna czynniki lokalizacji przemysłu zna pojęcie: czynniki lokalizacji przemysłu zna czynniki wpływające na strukturę gałęziową i przestrzenną przemysłu na świecie wymienia przykłady zakładów przemysłowych najbardziej uzależnionych od przyrodniczych czynników lokalizacji zna czynniki lokalizacji zakładów produkcyjnych w poszczególnych etapach procesu produkcyjnego ocenia znaczenie wybranych czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych w lokalizacji różnych gałęzi przemysłu potrafi uzasadnić znaczenie małych i średnich przedsiębiorstw w rozwoju gospodarczym analizuje lokalizację wybranych gałęzi przemysłu i ocenia jej poprawność - ocenia lokalizację zakładów przemysłowych w pobliżu miejsca zamieszkania z uwzględnieniem czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych

17 Przemysł wysokich technologii Regiony turystyczne świata wymieni fazy rewolucji przemysłowych zna i rozumie pojęcia: technopolia, klastry, dystrykt przemysłowy wymieni funkcje ośrodków przemysłowych wymieni gałęzie nowych technologii wskaże na mapie przykłady ośrodków nowych technologii wymieni rodzaje turystyki ze względu na cel wyjazdów wymieni czynniki warunkujące rozwój turystyki wymieni elementy infrastruktury turystycznej wskaże wybrane regiony atrakcyjne turystycznie w Polsce i na świecie scharakteryzuje cechy rewolucji informatycznej wymieni przykłady produktów wytwarzanych w poszczególnych branżach przemysłu wysokich technologii wymieni czynniki lokalizacji przemysłu wysokiej technologii wskaże na mapie przykłady klastrów i dystryktów przemysłowych wskaże walory turystyczne wpływające na atrakcyjność wybranego regionu wymieni walory turystyczne sprzyjające rozwojowi wybranych form turystyki rozpozna na ilustracjach wybrane obiekty turystyczne Polski ze szczególnym uwzględnieniem obiektów UNESCO wymieni państwa o wyjaśni różnice pomiędzy przemysłowymi formami przestrzennymi (technopolie, klastry i dystrykty przemysłowe) uzasadni dysproporcje w rozmieszczeniu ośrodków wysokiej technologii na świecie scharakteryzuje konsekwencje lokalizacji technopolii uzasadni wpływ natężenia ruchu turystycznego na poszczególne elementy środowiska przyrodniczego rozpozna na ilustracjach wybrane obiekty turystyczne Europy, ze szczególnym uwzględnieniem zabytków UNESCO zdefiniuje zmiany kierunku wyjazdów turystycznych Polaków na przestrzeni ostatnich kilku- oceni lokalizację wybranych technopolii uzasadni znaczenie czynników lokalizacji ośrodków wysokich technologii oceni zmiany funkcji ośrodków przemysłowych oceni skutki rozwoju turystyki dla poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego oceni konsekwencje społecznogospodarcze intensywnego zagospodarowania wybranych regionów uzasadni słuszność powstawania grup przedsiębiorstw powiązanych ze sobą gospodarczo oceni możliwości rozwoju ośrodka nowych technologii w Polsce zaproponuje działania mające na celu zwiększenie atrakcyjności i przez to ruchu turystycznego wybranego regionu uzasadni przyczyny zmian kierunków ruchu turystycznego Polaków

18 Główne szlaki transportowe świata Nowoczesne technologie informacyjne i ich wpływ na rozwój światowej gospodarki zna pojęcia eksportu, importu, bilansu handlowego, struktury towarowej handlu wyjaśni pojęcie terminalu jako miejsca przepływu ludzi i przeładunku towarów wymieni kraje o największych obrotach handlowych wskaże na mapie główne kierunki przepływu towarów i usług zna pojęcie usług, ze szczególnym wskazaniem na usługi komunikacyjne wymieni rodzaje transportu i łączności wymieni nowoczesne sposoby przekazu informacji największym ruchu turystycznym na świecie i o największych dochodach z turystyki przyporządkuje odpowiednie rodzaje transportu do określonych towarów przedstawi główne kierunki przewozu osób i towarów na świecie wskaże rolę terminali uniwersalnych i specjalistycznych w przepływie osób i towarów wskaże najintensywniej rozwijające się rodzaje transportu wymieni działy gospodarki, w których usługi komunikacyjne odgrywają największą rolę wskaże przykłady największych por- dziesięciu lat; określi przyczyny zmian kierunków i natężenia ruchu pasażerów wymieni skutki zmian kierunków przepływu pasażerów i towarów uzasadni zależność wymiany handlowej wybranych państw z położeniem geograficznym przedstawi strukturę towarową wymiany handlowej w krajach o różnym stopniu rozwoju wskaże różnice w dostępności do usług komunikacyjnych w Polsce i w Europie wyjaśni różnorodne aspekty zastosowania usług komunikacyjnych w życiu codziennym powiąże poziom wyjaśni rolę transportu lotniczego w rozwoju usług uzasadni rolę usług finansowych w rozwoju komunikacji i handlu uzasadni różne tempo zmian natężenia ruchu osób i towarów dla poszczególnych typów komunikacji uzasadni przestrzenne zróżnicowanie dostępności usług komunikacyjnych w Polsce i na świecie wymieni możliwości korzystania z nowoczesnych technologii w procesie edukacji oceni rolę giełd towarowych i kapitałowych w bezpiecznym i sprawnym przebiegu transakcji i rozliczeń oceni znaczenie istnienia portów komunikacyjnych dla rozwoju regionalnego oceni pozytywne i negatywne następstwa korzystania z urządzeń komunikacyjnych oceni zależność między rozwojem usług komunikacyjnych a rozwojem gospodarczym państw

19 tów lotniczych i morskich na świecie wymieni wady i zalety poszczególnych środków transportu rozwoju usług z poziomem rozwoju gospodarczego państw świata na podstawie własnych doświadczeń scharakteryzuje rolę usług komunikacyjnych w codziennym życiu Relacja człowiek środowisko przyrodnicze a zrównoważony rozwój Problemy wynikające z eksploatacji zasobów przyrody zna i rozumie pojęcia: antropopresja, degradacja i dewastacja środowiska rozróżni zasoby przyrody na odnawialne i nieodnawialne wskaże działania człowieka najbardziej ingerujące w środowisko przyrodnicze wymieni przykładowe działania człowieka zgodne z zasadami rozwoju zrównoważonego scharakteryzuje przyrodnicze i pozaprzyrodnicze przyczyny zakłóceń równowagi ekologicznej wymieni przyczyny i konsekwencje nadmiernego wycinania lasów tropikalnych wyjaśni zasady zrównoważonego rozwoju wymieni przyrodnicze przyczyny zakłóceń równowagi ekologicznej w skali regionalnej i globalnej wymieni konsekwencje nadmiernego eksploatowania nieodnawialnych zasobów przyrody scharakteryzuje ograniczenia związane z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii oceni konsekwencje przyrodnicze i społecznoekonomiczne powstałe na obszarach klęsk ekologicznych wymieni propozycje działań ekologicznych możliwych do stosowania w życiu codziennym zaproponuje działania polegające na wykorzystaniu zasobów przyrody zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju uzasadni potrzebę gospodarowania zasobami przyrody zgodnie z zasadami rozwoju zrównoważonego

20 Obszary niedoboru i nadmiaru wody na świecie Globalne ocieplenie wskaże na mapie świata obszary deficytu i nadmiaru wody wymieni przyrodnicze i pozaprzyrodnicze przyczyny występowania niedoboru wody na świecie wymieni źródła zanieczyszczenia wód śródlądowych i morskich wymieni przyczyny globalnego ocieplenia poda przykłady gazów cieplarnianych wymieni przyrodnicze i pozaprzyrodnicze źródła emisji gazów cieplarnianych Degradacja gleb zna i rozumie pojęcia: degradacja sformułuje problemy wynikające z występowania dodatniego i ujemnego bilansu wodnego wskaże obszary zagrożone zjawiskiem powodzi wymieni przykłady działań człowieka przyspieszające spływ powierzchniowy scharakteryzuje zjawisko globalnego ocieplenia wymieni przyrodnicze i pozaprzyrodnicze konsekwencje globalnego wzrostu temperatury wymieni skutki społecznogospodarcze występowania intensywnych zjawisk atmosferycznych rozróżni dewastację od procesu degra- porówna udział wód słodkich ze słonymi w kontekście możliwości ich wykorzystania przez człowieka wyjaśni zjawisko eutrofizacji wód scharakteryzuje przyczyny zaniku J. Aralskiego zanalizuje mapy rozkładu temperatur na świecie na przestrzeni lat wymieni dowody na globalne zmiany klimatu zaproponuje działania w skali lokalnej i globalnej ograniczające emisję CO 2 i metanu do atmosfery oceni konsekwencje intensyfikacji rol- zaproponuje rozwiązania na rzecz poprawy stanu czystości wód śródlądowych wskaże sposoby zwiększenia zasobów wody pitnej na świecie zaproponuje realizację działań przeciwpowodziowych, które można stosować w dolinach rzecznych i wzdłuż wybrzeży morskich zaproponuje działania ograniczające negatywny wpływ intensywnych zjawisk atmosferycznych oceni skuteczność działań podejmowanych w celu ograniczenia globalnych zmian klimatu wyjaśni, czym są limity emisji CO 2 i na czym polega handel prawami do emisji sformułuje zależność intensywnego zaproponuje rozwiązania problemu deficytu wody i oceni ich skuteczność w różnych warunkach klimatycznych dowiedzie konieczności stosowania rozwiązań globalnych w walce z efektem cieplarnianym zanalizuje krytyczne wypowiedzi świadczące o braku efektu cieplarnianego lub jego naturalnych wahaniach przedstawi argumenty za i przeciw

21 gleb, pustynnienie gleb, monokultura, żywność GMO wymieni zabiegi agrotechniczne mające negatywny wpływ na poszczególne elementy środowiska przyrodniczego dacji pokrywy glebowej określi wpływ rozwoju rolnictwa na erozję gleby wyjaśni wpływ rolnictwa na proces pustynnienia wyjaśni wpływ nadmiernego stosowania nawozów i środków ochrony roślin na środowisko przyrodnicze nictwa w wybranych rejonach świata zaproponuje rozwiązania problemu zbyt dużej ingerencji rolnictwa w środowisko przyrodnicze określi zasady stosowania rolnictwa ekologicznego wykorzystania gleb i wzrostu niedoboru żywności w wybranych regionach świata określi wpływ upraw monokulturowych na różnorodność gatunkową roślin stosowaniu roślin modyfikowanych genetycznie oceni zmiany w środowisku przyrodniczym wynikające z intensywnego sposobu gospodarowania KLASA DRUGA A. Przemiany ludnościowe na świecie i w Polsce Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący zna liczbę ludności świata, zna terminy: przyrost naturalny, eksplozja demograficzna, zna zasady konstrukcji modelu faz rozwoju demograficznego, zna kryterium podziału spo- zna okresy przyspieszenia wzrostu zaludnienia i potrafi wyjaśnić ich przyczyny, potrafi podać wartości przyrostu naturalnego w różnych fazach rozwoju demograficznego i określić tendencje w kształtowaniu się współczyn- potrafi wyjaśnić różnice we wzroście zaludnienia na różnych kontynentach, potrafi określić model rodziny, długość trwania życia oraz przykłady regionów świata znajdujących się w określonej fazie rozwoju de- na podstawie wskaźników demograficznych potrafi określić fazę rozwoju demograficznego każdego kraju, potrafi wyjaśnić przyczyny występowania okresów zmniejszenia tempa przyrostu liczby ludności na świecie, - potrafi dokonać wnikliwej oceny warunków środowiska na każdym podanym przykładzie, - potrafi przedstawić dla wybranego regionu świata analizę

22 łeczeństw na młode i stare, wie, jakie cechy demograficzne przedstawia piramida ludności, zna czynniki, które wpływają na kształtowanie się liczby ludności Polski, potrafi wskazać fazę rozwoju demograficznego, w której znajduje się Polska, zna cechy struktury wieku i płci ludności Polski, zna terminy: wyż i niż demograficzny oraz wyż kompensacyjny, zna przyczyny bezrobocia w krajach słabo i wysoko rozwiniętych oraz w Polsce, zna cechy struktury zawodowej ludności w krajach słabo i wysoko rozwiniętych oraz w Polsce, zna bariery rozwoju osadnictwa oraz czynniki sprzyjające zaludnieniu, zna terminy: ekumena, subekumena i anekumena i potrafi podać przykłady takich miejsc na każdym kontynencie, zna obszary o największej i najmniejszej koncentracji ludności Polski, potrafi wskazać czynniki decydujące o nierównomiernika zgonów i urodzeń, potrafi podać cechy demograficzne społeczeństwa młodego i starzejącego się; potrafi opisać kształt piramidy typowej dla tych społeczeństw, potrafi wskazać okresy wzrostu i spadku współczynnika przyrostu naturalnego w okresie powojennym oraz wyjaśnić te tendencje, potrafi wskazać wyże i niże demograficzne na piramidzie ludności Polski, zna przyczyny nadumieralności mężczyzn w Polsce, zna województwa o najwyższym i najniższym bezrobociu w Polsce i potrafi wyjaśnić to zróżnicowanie, zna gęstość zaludnienia kontynentów, przykładowych krajów i Polski, potrafi wskazać obszary o największej gęstości zaludnienia i określić czynniki warunkujące koncentrację ludności, zna województwa o najmniejszej największej gęstości zaludnienia i potrafi podać przyczyny zróżnicowania zna główne kierunki współczesnych migracji ekonomicznych, mograficznego, potrafi wyjaśnić różnicę w wartości współczynnika dzietności w krajach rozwiniętych i rozwijających się, potrafi wyjaśnić dysproporcję w długości trwania życia kobiety i mężczyzny, potrafi podać cechy struktury wieku i płci społeczeństwa polskiego na podstawie analizy piramidy ludności, potrafi wyjaśnić zróżnicowanie regionalne rozwoju i cech demograficznych, zna termin antropopresja i jej skutki oraz wskaźnik fizjologicznej gęstości zaludnienia, potrafi wskazać na mapie gęstości zaludnienia trójkąt koncentracji ludności w Polsce, zna przykłady z historii ludzkości nasilenia wielkich ruchów migracyjnych, potrafi wskazać główne kraje imigracyjne i emigracyjne na świecie i czynniki, które decydują o odpływie lub napływie ludności na te obszary, potrafi wskazać kraje o największej liczbie uchodźców i określić przyczyny, które de- potrafi wskazać skutki starzenia się społeczeństwa w krajach wysoko rozwiniętych, potrafi wyjaśnić zależność między poziomem rozwoju gospodarczego a strukturą demograficzną społeczeństwa, potrafi wyjaśnić prognozowany wzrost przyrostu naturalnego w Polsce w latach , potrafi ocenić sytuację demograficzną Polski i wskazać zagrożenia wynikające ze starzenia się społeczeństwa, potrafi podać czynniki warunkujące wielkość zaludnienia każdego obszaru, potrafi wykazać zmienność czynników decydujących o rozmieszczeniu ludności w czasie, zna przyczyny i obszary występowania depopopulacji w Polsce, zna skutki migracji dla krajów emigracyjnych i imigracyjnych przykładach, potrafi podać przykłady regionów, gdzie nakładają się kolejne etapy rozwoju cywilizacyjnego, potrafi wskazać przejawy procesu globalizacji w Polsce przyczyn nierównomiernego rozmieszczenia ludności uwzględniając zmiany w czasie, - potrafi konstruować piramidę wieku, np. dla swojego powiatu, gminy, - potrafi przedstawić zmiany przyrostu naturalnego w okresie powojennym w swojej gminie i powiecie, podać ich przyczyny, - potrafi zebrać informacje o emigrantach i imigrantach w gminie, porównać je z problemami migracyjnymi Polski

23 nym rozmieszczeniu ludności, zna terminy: migracja, emigracja, imigracja, deportacja, repatriacja, potrafi podzielić migracje ze względu na czas trwania i przyczynę, rozumie terminy: cywilizacja, kultura, zna trzy podstawowe etapy rozwoju cywilizacyjnego, potrafi umiejscowić najważniejsze kręgi kulturowe na mapie świata, zna główne kryteria wyróżniania kręgów kulturowych, potrafi wyjaśnić termin globalizacja i podać przykłady procesów globalizacyjnych na świecie. potrafi wskazać skutki migracji, zna główne kierunki migracji, wewnętrznych i ich przyczyny, potrafi określić zmiany w życiu człowieka wywołane rewolucją agrarną, przemysłową i informatyczną, zna zróżnicowanie poszczególnych religii pod względem liczby wyznawców, potrafi podać podstawowe cechy kultury islamskiej, anglo-amerykańskiej i europejskiej, potrafi wyróżnić aspekty globalizacji. cydują o opuszczaniu własnego kraju, potrafi wskazać obszary, w których największe znaczenie mają migracje rezydencjonalne, potrafi podać cechy społeczeństwa przedindustrialnego, industrialnego i postindustrialnego, potrafi wskazać różnice i podobieństwa między kulturą europejską, angloamerykańską i islamską, i w najbliższym otoczeniu, potrafi podać przyczyny upodabniania się kultur i wskazać przykłady takich tendencji na świecie. potrafi ocenić wpływ mediów na procesy globalizacyjne. B. Przemiany osadnicze na świecie i w Polsce Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący zna termin fizjonomia miasta oraz podstawowe typy fizjonomiczne miast na świecie, potrafi określić wskaźnik urbanizacji w krajach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego, umie wskazać na mapie potrafi opisać podstawowe cechy fizjonomiczne miast i podać przykłady, zna przyczyny eksplozji miast w Afryce, Azji i Ameryce Łacińskiej oraz przykłady megamiast na tych kontynentach, zna przyczyny powstawania potrafi porównać cechy różnych typów fizjonomicznych miast, potrafi podać czynniki wpływające na zróżnicowanie fizjonomii miast, zna sposoby hamowania rozwoju megamiast, potrafi wyjaśnić proces potrafi scharakteryzować typ fizjonomiczny dowolnego miasta na świecie, wykorzystując jego opis, plan, fotografie, potrafi opisać na przykładach procesy tworzenia się dzielnic nędzy lub suburbii, potrafi wskazać przykłady - potrafi określić funkcje własnej jednostki osadniczej, - potrafi przedstawić analizę sieci osadniczej własnego powiatu, województwa, - potrafi przedstawić zmiany w rozmieszczeniu lud-

24 największe miasta świata, zna terminy: aglomeracja, aglomeracja monocentryczna i policentryczna (konurbacja), megalopolis, potrafi podać przykłady wyżej wymienionych zespołów miejskich na świecie, zna główne elementy i cechy systemu osadniczego Polski, zna wskaźnik urbanizacji oraz jego zróżnicowanie na obszarze Polski. slumsów w megamiastach, zna skutki koncentracji ludności w zespołach miejskich, zna przyczyny kryzysu śródmieścia w dużych miastach krajów wysoko rozwiniętych, potrafi wskazać przykłady jednostek osadniczych dla wszystkich poziomów systemu osadniczego Polski, zna czynniki decydujące o rozwoju podstawowych jednostek osadniczych: miast i wsi. powstawania tzw. suburbii w dużych miastach w krajach wysoko rozwiniętych, potrafi wskazać etapy kształtowania się sieci osadniczej Polski, potrafi wskazać podstawowe funkcje miast, miast w Polsce, powstałych w różnych okresach historycznych. ności własnego powiatu i województwa określając ich przyczyny Rozdział II Świat w dobie przemian gospodarczych A Rolnictwo oraz problemy wyżywienia ludności Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący zna czynniki przyrodnicze i społeczno- -ekonomiczne rozwoju rolnictwa na świecie, potrafi wskazać na każdym kontynencie obszary o najkorzystniejszych cechach rozwoju rolnictwa i potrafi ocenić znaczenie poszczególnych czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych dla rozwoju rolnictwa, zna różnicę między żyznością a urodzajnością gleby, potrafi porównać czynniki społeczno- ekonomiczne w krajach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego, zna formy protekcjonizmu w rolnictwie krajów UE, zna przyczyny zróżnicowania efektywności rolnictwa potrafi na podstawie analizy map tematycznych i cech społeczno- - ekonomicznych ocenić warunki rozwoju rolnictwa każdego obszaru na świecie, potrafi określić typ rolnictwa dla każdego kraju na - potrafi przeanalizować gospodarkę rolną na samodzielnie wybranym przykładzie określając przyczyny wystąpienia danych jej cech - potrafi omówić problemy polityki rozwoju rolnictwa

25 uzasadnić wybór, zna kryteria podziału rolnictwa na samozaopatrzeniowe i towarowe oraz intensywne i ekstensywne, zna typy rolnictwa intensywnego i ekstensywnego, potrafi wskazać obszary występowania głodu wśród ludności, zna kryteria wyróżniania na świecie obszarów o wyżywieniu niedostatecznym, skromnym, ale wystarczającym, obfitym, potrafi ocenić warunki przyrodnicze dla rozwoju rolnictwa w Polsce, zna cechy rolnictwa Polski. potrafi scharakteryzować poszczególne typy rolnictwa intensywnego i ekstensywnego, potrafi wskazać przykłady występowania różnych typów rolnictwa na świecie, potrafi porównać dynamikę produkcji żywności i liczby ludności w różnych regionach świata, rozumie różnicę między głodem jawnym a utajonym, potrafi wskazać sposoby optymalizacji produkcji żywności i poprawę sytuacji żywieniowej, zna istotę i skutki zielonej rewolucji, potrafi porównać cechy polskiego rolnictwa z cechami rolnictwa UE. w różnych regionach świata, zna skutki głodu jawnego i utajonego dla człowieka, zna założenia koncepcji rolnictwa zrównoważonego, potrafi ocenić i porównać warunki przyrodnicze różnych regionów Polski, potrafi wskazać zagrożenia i szanse dla polskiego rolnictwa wynikające z przystąpienia do UE, potrafi wyjaśnić tendencje zmian zachodzących w polskim rolnictwie w latach 90. podstawie analizy wskaźników efektywności rolnictwa, potrafi wyjaśnić różnice w liczbie osób żywionych przez jednego rolnika na różnych kontynentach, potrafi ocenić znaczenie poszczególnych sposobów optymalizacji produkcji rolnej w celu zmniejszenia zjawiska głodu na świecie, zna przykłady działań międzynarodowych w celu zmniejszenia głodu na świecie, na podstawie map tematycznych potrafi dokonać charakterystyki i oceny warunków przyrodniczych Polski na tle innych krajów europejskich, zna wyniki negocjacji w sprawie zasad funkcjonowania polskiego rolnictwa po przyjęciu Polski do UE. intensywnego w krajach UE - potrafi przedstawić analizę konsekwencji rabunkowej gospodarki leśnej na wybranych przykładach B. Przemysł na świecie i w Polsce Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący zna główne obszary występowania surowców energetycznych na świecie i w Polsce, potrafi wskazać przykłady wykorzystania alternatywnych źródeł energii na świecie i w Polsce, potrafi wyjaśnić, dlaczego produkcja energii jest jednym z podstawowych mierników rozwoju gospodar- potrafi ocenić znaczenie poszczególnych alternatywnych źródeł energii w bilansie energetycznym świa- - potrafi omówić proces i czas powstawania surowców mineralnych - potrafi przedstawić

26 zna przykłady alternatywnych źródeł energii wykrzystywanych na świecie i w Polsce, zna procentowy udział róznych typów elektrowni w bilansie energetycznym świata, zna największych producentów energii elektrycznej, potrafi zlokalizować większe elektrownie w Polsce, zna etapy rozwoju przemysłu na ziemiach polskich i preferowane w nich gałęzie, zna terminy: reindustrializacja i restrukturyzacja, zna rozmieszczenie głównych okręgów przemysłowych w Polsce, potrafi wyróżnić przemysły wysokiej techniki, zna rozmieszczenie głównych ośrodków przemysłów wysokiej techniki i potrafi wskazać główne czynniki ich lokalizacji. zna przykłady krajów o zróżnicowanej strukturze zużycia surowców energetycznych, potrafi scharakteryzować rozwój energetyki w krajach słabo i wysoko rozwiniętych, potrafi wyjaśnić przewagę elektrowni cieplnych w bilansie energetycznym Polski, potrafi określić zmiany w strukturze zużycia surowców energetycznych w Polsce, zna czynniki wpływające na strukturę gałęziową i przestrzenną przemysłu w Polsce, potrafi wskazać zmiany, jakie powinny się dokonać, aby zwiększyć konkurencyjność polskiego przemysłu, potrafi omówić główne zmiany, które zachodzą w procesie reindustrializacji i restrukturyzacji, potrafi wskazać przyczyny restrukturyzacji przemysłu w Polsce, zna kryteria wydzielania przemysłów wysokiej techniki, zna etapy procesu produkcji w przemysłach wysokiej techniki, zna terminy: park technologiczny, naukowy, technopolie, zna rozmieszczenie największych technopolii na świecie. czego, potrafi wyjaśnić zmniejszenie się tempa przyrostu produkcji energii na świecie, zna kierunki zmian zachodzących w energetyce światowej, zna problemy i potrafi uzasadnić konieczność zmian w energetyce polskiej, potrafi wyjaśnić lokalizację największych elektrowni w Polsce, zna wady i zalety elektrowni atomowych, potrafi wyjaśnić terminy: luka strukturalna i technologiczna, potrafi wyjaśnić, dlaczego polski przemysł nie jest konkurencyjny na rynkach światowych, potrafi wskazać przejawy globalizacji w przemyśle, potrafi wyjaśnić genezę syndromu przemysłu ciężkiego w przemyśle polskim, zna czynniki lokalizacji zakładów produkcyjnych w poszczególnych etapach procesu produkcyjnego, potrafi wyjaśnić, dlaczego technopolie powstają tylko w KWR. ta, potrafi wskazać obszary najkorzystniejsze dla rozwoju różnych rodzajów energetyki alternatywnej na świecie i w Polsce, potrafi wskazać przykłady działań zmniejszających energochłonność polskiej gospodarki, potrafi uzasadnić znaczenie małych i średnich przedsiębiorstw w rozwoju gospodarczym, potrafi opisać procesy restrukturyzacyjne w Polsce na przykładach, potrafi wskazać konsekwencje społeczne procesów restrukturyzacyjnych w Polsce, potrafi wskazać miejsca w Polsce, w których można lokować przemysły wysokiej techniki. uzasadnioną propozycję lokalizacji okręgu nowoczesnej technologii w Polsce - potrafi zaproponować działania na rzecz złagodzenia bezrobocia - potrafi ocenić zmiany w strukturze ekonomicznej świata w przyszłości

27 C. Usługi Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący Uczeń zna podział usług na trzy sfery według Europejskiej Komisji Działalności, zna model faz rozwoju gospodarczego, zna zróżnicowanie poziomu zatrudnienia w usługach w krajach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego, potrafi określić znaczenie sektora usługowego w Polsce, zna podział łączności, potrafi omówić rodzaje łączności, zna terminy: turystyka, ruch turystyczny, gospodarka turystyczna, zna podział turystyki według celów wyjazdów oraz jej rodzaje, potrafi ocenić wpływ turystyki na rozwój gospodarczy, potrafi wymienić walory świadczące o atrakcyjności turystycznej regionów, zna klasyfikację usług według różnych kryteriów, zna czynniki wpływające na rozwój usług w krajach o różnym poziomie rozwoju gospodarczego, zna prawo Petty ego, potrafi wskazać przemiany, jakie zaszły w usługach w Polsce w okresie transformacji, potrafi określić wpływ rewolucji teleinformatycznej na rozwój gospodarczy świata, potrafi wskazać obszary o najlepiej rozwiniętej telefonii przewodowej, bezprzewodowej, telekomunikacji komputerowej na świecie oraz wie, jaki jest poziom ich rozwoju w Polsce, potrafi określić tempo oraz czynniki rozwoju turystyki na świecie, zna podział turystyki na miękką i twardą i potrafi określić ich wpływ na środowisko, potrafi ocenić wpływ turystyki na rozwój gospodarczy krajów słabo rozwiniętych, zna główne regiony turystyczne świata i ich udział we wpływach potrafi zakwalifikować do odpowiedniej grupy każdy rodzaj działalności usługowej, potrafi wyjaśnić tendencje w zatrudnieniu w trzech sektorach gospodarki w różnych grupach krajów, potrafi wyróżnić etapy zmian, jakie zaszły w sektorze usługowym w Polsce po 1989 roku, potrafi wskazać znaczenie usług dla rozwoju gospodarczego krajów o różnym poziomie rozwoju gospodarczego, potrafi wskazać przykłady zastosowania internetu w życiu codziennym oraz rozwoju gospodarczym, potrafi określić znaczenie turystyki dla człowieka, uwzględniając różne aspekty, potrafi ocenić wpływ turystyki na środowisko naturalne, potrafi omówić zasadę zrównoważonego rozwoju (ekoturystykę), potrafi na przykładach określić pozytywne i negatywne znaczenie rozwoju turystyki w krajach słabo rozwiniętych, potrafi wskazać kraje, których mieszkańcy najczęściej podróżują potrafi uzasadnić, że zatrudnienie w usługach jest miernikiem rozwoju gospodarczego kraju, potrafi określić znaczenie rozwoju usług dla zmniejszenia bezrobocia w Polsce, potrafi scharakteryzować rodzaj usług występujących w regionie zamieszkania i określić ich znaczenie, potrafi wskazać zagrożenia związane z nadmiernym korzystaniem z internetu, potrafi określić znaczenie rozwoju łączności dla procesów globalizacyjnych, potrafi na konkretnych przykładach wskazać wpływ turystyki na środowisko naturalne, potrafi omówić na przykładzie Tatr konflikt, jaki zachodzi między władzami Tatrzańskiego Parku Narodowego a działaczami turystycznymi, potrafi wskazać przykłady stosowania zasady zrównoważonego rozwoju w turystyce, potrafi wskazać regiony, w których natężenie ruchu zmalało w wyniku ataków terrorystycznych - potrafi przygotować prezentację propozycji wyjazdu turystycznego do wybranego regionu świata - potrafi przygotować prezentację propozycji wypoczynku w swoim regionie - potrafi zaplanować własną trasę turystyczną, wykorzystując różnorodne materiały kartograficzne i ilustracyjne, przewodniki, foldery.