Rozdział 5

Transkrypt

1 Rozdział 5 Analiza porównawcza wybranych narzędzi komercyjnych typu CASE w zastosowaniu do modelowania i implementacji struktur baz danych (relacyjnych i obiektowych) Streszczenie. Artykuł ten jest próbą porównania ze sobą trzech narzędzi komercyjnych: Sybase PowerDesigner, Popkin System Architect oraz Microsoft Visio i wskazania najlepszego z nich pod kątem wykorzystania do modelowania struktur baz danych, a następnie implementacji w różnych DBMS-ach. Prezentowana jest tu również możliwość odtworzenia projektu (modelu logicznego / koncepcyjnego) z już istniejącej, fizycznej bazy danych lub aplikacji bazodanowej (ang. reverse engineering). Jest to bardzo przydatna funkcja z punktu widzenia projektowania baz danych np. przy przenoszeniu już działających systemów pomiędzy różnymi platformami implementacji lub łączeniu wielu baz danych pochodzących z heterogenicznych źródeł. 1 Wstęp Jednym z zadań współczesnych narzędzi typu CASE (ang. Computer Aided/Assisted System Engineering) jest możliwość zamodelowania, a następnie niemalże automatycznej implementacji na dowolnej platformie bazodanowej każdej struktury bazy danych. W związku z tym, warto bliżej przyjrzeć się takim narzędziom, chociażby z prostego powodu, możliwości zaoszczędzenia czasu poprzez maksymalne zautomatyzowanie prac. Oczywistą cechą takich narzędzi powinno być również wspieranie najnowszych systemów baz danych zarówno tych komercyjnych jak i ogólnodostępnych (ang. Open Source / Free Software). Do analizy porównawczej wybrane zostały trzy poniższe narzędzia komercyjne: Sybase PowerDesigner, Telelogic System Architect, Marcin Sychniak: Politechnika Łódzka, Instytut Mechatroniki i Systemów Informatycznych, ul. Stefanowskiego 18/22, Łódź, Polska; Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi, Katedra Inteligentnych Systemów Informatycznych, ul. Rewolucji 1905 r. 64, Łódź, Polska msychniak@wshe.lodz.pl Sławomir Wiak: Politechnika Łódzka, Instytut Mechatroniki i Systemów Informatycznych, ul. Stefanowskiego 18/22, Łódź, Polska wiakslaw@p.lodz.pl

2 M. Sychniak, S. Wiak Microsoft Visio 1. Konstruowanie bazy danych jest procesem kolejnych transformacji poprzez trzy poziomy modelowania [1]: model koncepcyjny (dwie fazy: modelowanie schematów (perspektyw) oraz integracja schematów (perspektyw)), model logiczny (normalizacja, odwzorowanie w schemat relacyjny / obiektowy), model fizyczny (w tym: analiza ilościowa, użycia, integralności oraz ważniejsza kontroli / zabezpieczenia), a także dwie poprzedzające wymienione poziomy: fazę analizy wymagań i fazę specyfikacji systemu (rys. 1 [1]). Po przejściu przez powyższe etapy pozostaje podjęcie decyzji o wdrożeniu tak zbudowanego systemu. Przeniesienie tych działań na obszar całego przedsiębiorstwa skutkuje opracowywaniem bazy danych wg korporacyjnego modelu danych (ang. Corporate Data Model). W skrócie model ten powinien tworzyć mapę wymagań dotyczących danych dla całego przedsiębiorstwa lub też jego zasadniczej części [1]. Strategiczne planowanie danych Korporacyjny model danych Tworzenie bazy danych Analiza wymagań Wymaga nia Analiza systemu Model Projektowani logiczny e systemu Realizacja Świat rzeczywist Analiza wymagań Modelowanie koncepcyjne Model koncepcyjny obszaru działania Model koncepcyjny obszaru działania Modelowanie schematów Modelowanie schematów Integracja schematów Modelowanie koncepcyjne Globalny model koncepc yjny Modelowanie logiczne Modelowanie fizyczne System bazy danych System bazy danych System bazy danych Administracja bazy danych Modelowanie fizyczne Fizyczne projektowanie bazy danych Plan realizacji Realizacja bazy danych Rys. 1. Metodyka tworzenia bazy danych [1] Pełny proces modelowania danych (ang. Data Modeling) / tworzenia architektury danych (w tym również struktur baz danych) w wymienionych narzędziach jest podejściem dwupoziomowym opracowanym przez Jamesa Martina, w skład którego wchodzi [2]: 1 Aplikacji tej nie można w pełni traktować jako narzędzia CASE, ale zamiarem autorów było pokazanie alternatywy w stosunku do pozostałych porównywanych tu produktów, zbyt skomplikowanych, jak do prostych zastosowań np. w małych i średnich firmach informatycznych. 52

3 Analiza porównawcza wybranych narzędzi komercyjnych typu CASE w zastosowaniu do... koncepcyjny model danych (ang. Conceptual Data Model (CDM)), przeznaczony do obsługi danych pod względem organizacyjnym, zwany również logicznym 2, fizyczny model danych (ang. Physical Data Model (PDM)), przeznaczony do obsługi danych pod względem technicznym. Technika projektowania logicznego została więc, zastąpiona narzędziami samej aplikacji CASE. Normalizacja o której mowa, dostępna jest pod pozycją menu. Dzięki tak prostemu rozwiązaniu można bez problemu uzgodnić, a następnie utworzyć poprawny schemat relacyjny (znormalizowany) ze schematem utworzonym podczas modelowania koncepcyjnego. Dla przykładu, System Architect z pośród następujących sześciu postaci normalnych: 1NF, 2NF, 3NF, BCNF, 4NF, 5NF dostarcza funkcje pozwalające na przekształcanie, testowanie i raportowanie dla: pierwszej, drugiej, trzeciej oraz postaci normalnej Boyce a-codda stworzonego diagramu. Dzięki temu pozbywamy się ubocznych efektów usuwania, aktualizacji i wstawiania danych. Wybór oprogramowania CASE jako wygodnych narzędzi podczas procesu projektowania i implementacji baz danych skłania do przyjrzenia się również obiektowym technikom modelowania baz danych (ang. Object-Oriented Model (OOM)) z wykorzystaniem tych narzędzi. Również tutaj, tworząc aplikacje obiektowe, można generować kod dla wielu języków programowania np. C#, C++, Visual Basic, Java postępując podobnie jak przy aplikacjach bazodanowych. Tam natomiast generowany kod byłby zapisywany w języku definicji danych SQL (ang. Structured Query Language). Ogólne powiązanie pomiędzy tymi trzema modelami CDM, PDM oraz OOM (rys. 2 [6], [7]). Fragment rzeczywistości do zamodelowania świat rzeczywisty Baza danych lista procesów biznesowych Koncepcyjny Model Danych Przejście pomiędzy modelami Generowanie kodu Inżynieria odwrotna Fizyczny model Danych Przejście pomiędzy modelami model koncepcyjny / model obiektowy Obiektowy Model Danych Przejście pomiędzy modelami model logiczny / model klas Generowanie kodu Inżynieria odwrotna model fizyczny / model klas Język obiektowy & serwer aplikacji definicja danych A B Rys. 2. Architektura modułu oprogramowania narzędzia CASE związana z modelowaniem baz danych: (A) powiązania między modelami, (B) kolejność opracowywania modeli [6], [7] 2 Nie należy mylić tutaj pojęć koncepcyjny i logiczny w sensie rys. 1. Koncepcyjny model danych reprezentuje ogólną i pełną strukturę systemu rzeczywistego lub procesu biznesowego pozwalając w sposób formalny na pełne ich odwzorowanie. Model ten zawiera obiekty lub powiązania, które będą podlegały odpowiednim przekształceniom przy implementacji fizycznej (np. encje asocjacyjne lub związki typu wiele-do-wielu). 53

4 M. Sychniak, S. Wiak Ponieważ każde narzędzie pochodzi od innego producenta, mogą więc one w sposób nieznaczny różnić się od siebie w procesie produkcji baz danych (relacyjnych oraz obiektowych), jak i oferowaną funkcjonalnością. Jednak idea całego procesu wytwarzania będzie zawsze taka sama (rys. 2 [6], [7]). Cechą najważniejszą jest objęcie przez te produkty całego procesu wytwarzania baz danych pod względem projektowym i programistycznym oraz dodatkowo możliwości przeprowadzania procesu inżynierii odwrotnej/wstecznej (ang. reverse engineering) dla istniejących baz danych. Przy perspektywie częstych zmian wymagań klienta co do tworzonego dla niego produktu, rozszerzania jego funkcjonalności i obszaru zastosowania konieczna jest możliwość szybkiego przeniesienia tych zmian na projekt bazy danych oraz utrzymania spójności między logicznym, a fizycznym modelem danych i odwrotnie. Dużym problemem może być tu również aktualizacja kodów źródłowych i zarazem dokonanie zmian w bazie danych już działającej w ramach danego DBMS-a. Dla przykładu, pamiętanie o odzwierciedleniu zmian w kodzie źródłowym SQL w opisujących go modelach danych jest rzeczą niezwykle kłopotliwą i dotyczy również pozostałych elementów całego projektu oraz zachowania między nimi spójności (np. już przy około 40 encjach i 50 związkach pomiędzy nimi w modelu). Przy użyciu wymienionych narzędzi istnieje możliwość fragmentarycznego zautomatyzowania większości praco i czasochłonnych czynności związanych z propagacją zmian w bazie danych oraz zachowania dobrej jakości tworzonego lub modyfikowanego projektu. 2 Cechy główne porównywanych pakietów narzędziowych Rozdział ten przedstawia sumaryczne porównanie produktów (jak w tabeli 1). Tabela 1. Porównanie cech pakietów CASE w zastosowaniu do tworzenia baz danych Lp. Cecha Power System Visio 2003 Designer Architect Professional v Definiowanie reguł biznesowych w modelach Tak Tak Nie 2 Definiowanie systemu bezpieczeństwa (zabezpieczeń) / zarządzania bazą danych (tj. użytkowników, grup, ról, dostępu Tak Nie Nie i uprawnień) 3 Definiowanie wyzwalaczy i procedur Tak Tak Tak 4 Denormalizacja Tak Tak Nie 5 Generowanie dokumentacji technicznej i analizowanie zawartości modeli / Tak Tak Nie raportowanie (np. format HTML) 6 Generowanie lub aktualizacja kodu źródłowego dla różnych docelowych DBMS-ów i dla ilu Tak, 30 Tak, 19 ograniczone, przy współpracy z Visual Studio 7 Generowanie testowych rekordów / danych Tak Nie Nie 8 Inżynieria odwrotna / wsteczna Tak Tak Tak 9 Modelowanie hurtowni danych Tak Nie Nie 54

5 Analiza porównawcza wybranych narzędzi komercyjnych typu CASE w zastosowaniu do Normalizacja / obsługa postaci normalnych Tak Tak Nie 11 Porównywanie i łączenie modeli (ang. compare and merge models) Tak Tak ograniczone 12 Repozytorium CASE Tak Tak Nie 13 Sprawdzanie poprawności modeli (ang. check model) Tak ograniczone Nie 14 Synchronizacja (ang. synchronize models): model-model, model-odbc, model-skrypt Tak Tak ograniczone SQL 15 Użycie tylko jednego narzędzia w całym procesie modelowania i implementacji bazy Tak Tak Nie danych 16 Współpraca z ODBC (np. w celu pobrania informacji lub bezpośredniej aktualizacji) Tak Tak ograniczone 17 Platforma uruchomieniowa / System Windows, Windows operacyjny QNX Windows 2.1 Sybase PowerDesigner Sybase [6] w zakresie modelowania danych zapewnia obsługę koncepcyjnych, logicznych i fizycznych modeli danych w oparciu o mechanizmy inżynierii programowania. W ramach pakietu PowerDesigner modele są w pełni zintegrowane za pomocą technologii powiązań i synchronizacji (ang. Link and Synch) 3. Ponadto w ramach modeli istnieje możliwość integrowania metadanych 4 ze wszystkich typów modeli. Wprowadzono również tzw. repozytorium projektowe (tzw. Enterprise Repository), dzięki któremu pakiet Sybase możemy uznać za ujednolicone, rozproszone środowisko 5 zarządzające wszystkimi elementami projektu i wszystkimi rodzajami modelowania. 2.2 Popkin System Architect SA [7] jest konkurencyjnym w stosunku do opisanego powyżej narzędzia produktem firmy Telelogic. Posiada zestaw bardzo zbliżonych do powyższego funkcji oraz podobne i zarazem bardzo rozbudowane możliwości jakie udostępnia przy modelowaniu struktur baz danych. Projektant używa pojęć logicznych i fizycznych modeli danych podczas procesu projektowania. Dzięki istniejącemu repozytorium CASE (tzw. encyclopedia SA) zarządzanie modelami i podmodelami odbywa się przy uwzględnieniu ról, uprawnień, użytkowników i grup dla członków zespołu oraz wersji dla modyfikacji, dodawania i usuwania poszczególnych składników całości. Jednocześnie, system bazy danych jaki produkują poszczególni wykonawcy/podwykonawcy logicznie widziany jest jako spójna całość (wraz z synchronizacją pomiędzy różnymi modelami i bazami danych), a wytworzone komponenty mogą 3 Jest to szczególnie przydatne podczas iteracyjnego, dwukierunkowego generowania modeli tego samego typu i różnych typów z możliwością porównywania i łączenia modeli [5]. 4 Zasobów danych i wymagań dotyczących danych. 5 Pod pojęciem rozproszone środowisko rozumiemy tutaj obsługę zarówno zdalnych wykonawców projektu bazy danych (np. pod względem położenia geograficznego podczas pracy nad tym samym modelem) oraz modeli (np. pewne jednostki projektu znajdują się na lokalnym serwerze, a inne w fizycznie odległej lokalizacji wówczas wiele wersji może być obsługiwane w jednej lokalizacji). 55

6 M. Sychniak, S. Wiak być wielokrotnie wykorzystywane. Może tutaj pojawić się problem wyboru technologii w jakiej chcemy uruchomić wykonany system bazy danych dla danego klienta (wydaje się jednak że będzie to głównie zależeć od rozmiaru i budżetu firmy / instytucji lub wyboru z konieczności dla poprawnej integracji z już działającą infrastrukturą informatyczną). 2.3 Microsoft Visio Visio [5] jest najbardziej adekwatny w zastosowaniu do projektów małego i średniego stopnia skomplikowania, wykonywanych przez pojedyncze osoby lub małe zespoły projektowe (brak repozytorium projektowego). Sam jako taki nie generuje żadnego kodu źródłowego. Natomiast w połączeniu z innymi narzędziami firmy Microsoft jest to możliwe. Aby to zrealizować utworzony model CDM należy wyeksportować do pakietu Visual Studio.NET w wersji Enterprise Architect. Jednak używanie tak zaawansowanego i rozbudowanego środowiska programistycznego do tak trywialnej funkcji jaką jest generacja kodu SQL bazy danych może wydawać się niepoprawnym rozwiązaniem (chociażby ze względu na ekonomię konieczności zakupu dwóch wymienionych produktów firmy Microsoft). Podobnie jak poprzednie produkty, również i Visio stwarza możliwość odświeżania modeli, tak aby uwzględniały dokonywane modyfikacje baz danych. Visio pozwala na współpracę z programem do układania harmonogramów Microsoft Project. To zdefiniowanie powiązań i zdarzeń dotyczących elementów całego projektu dostarcza w ograniczonym stopniu funkcji oraz definicji używanych w repozytoriach CASE dostępnych w programach PowerDesigner oraz System Architect. 3 Wymagania stawiane oprogramowaniu CASE w zakresie architektury danych Ze względu na skomplikowanie i duża liczbę kroków projektowych podczas wykonywania systemu bazy danych głównymi celami modułu oprogramowania CASE (rys. 2. [6], [7]) powinny być: umożliwienie zrozumienia celów działania i zastosowania projektowanego systemu (również już gotowego) dla odrębnej grupy analityków, projektantów lub programistów (ew. pojedyncze osoby) poprzez użycie w narzędziu CASE ogólnie znanej notacji. Notacja ta w sposób graficznie przystępny dla użytkownika reprezentuje przyjęte w terminologii baz danych: atrybuty, encje i związki 6 (tabele i relacje w modelu fizycznym lub klasy i obiekty w modelu obiektowym). umożliwienie wzajemnej interakcji zespołów projektowych, niekoniecznie pracujących w jednym czasie i miejscu z innymi, w ramach systemu będącego przedmiotem procesu projektowania i implementacji (np. kontrolowanie wersji, aktualizacja, udostępnianie poszczególnych składników, modeli, itp.). weryfikacja poprawności i kompletności modeli CDM, PDM, a także modelu OOM. ustalenie obiektów składowych bazy danych jak np. widoków, procedur, wyzwalaczy, ograniczeń, itd. oraz związanego z bazą danych systemu użytkowników, grup, uprawnień oraz ról względem tych składowych (ogólnie systemu bezpieczeństwa). 6 Odpowiednio dla obiektowego modelu danych będą to atrybuty i klasy. 56

7 Analiza porównawcza wybranych narzędzi komercyjnych typu CASE w zastosowaniu do... dostarczenie narzędzi do generowania danych losowych w tabelach podczas przeprowadzania testów systemu pod względem jego użycia przez przyszłych użytkowników. 4 Porównanie opisywanych narzędzi Pracując z prezentowanymi narzędziami CASE stwierdzono, że do ścisłych zastosowań w zakresie zaprojektowania, oprogramowania i implementacji systemu bazy danych najlepszym okazał się PowerDesigner. Pozwala on, wykorzystując model PDM, na bardzo szczegółowe zdefiniowanie już z poziomu samego narzędzia wszystkich aspektów implementacyjnych charakterystycznych dla wybranej platformy bazodanowej. Są to przykładowo wszystkie atrybuty związane z właściwościami fizycznych plików bazy danych (rozmiar, rozrost, itd.), prawa dostępu do obiektów oraz składowych tych obiektów (tj. kolumn) wraz z możliwością przydziału uprawnień do poleceń SQL jakie będą mogli wykonywać przyszli użytkownicy tworzonego systemu bazy danych. Narzędzie to posiada także gotowe szablony np. wyzwalaczy i dodatkowo umożliwia ingerencję w kod źródłowy jaki będzie generowany. Porównując, System Architect takich możliwości oprogramowywania bazy danych nie posiada. Nie możliwa jest również pomoc programu w zakresie sprawdzania poprawności modeli. Wyjątkiem są tutaj posiadane przez ten program funkcje aktualizacji lub usuwania kluczy obcych. Przy źle skonstruowanym modelu CDM nie zadziałają, co uniemożliwi dalszą pracę, a zarazem zmusi do ręcznego poszukiwania błędów w celu dalszej jej kontynuacji. Niekiedy narzędzie nie generuje kodu SQL po poprawnym jak się wydaje przejściu do modelu PDM. Wówczas należy poszukiwać błędów w obydwu modelach CDM oraz PDM. Powyższa sytuacja nie jest możliwa w PowerDesigner, gdyż wbudowane bardzo szczegółowe funkcje weryfikacji poprawności nie dopuszczają do dalszej pracy już w momencie wykrycia błędu w modelu lub w jego elemencie składowym. Czytając dokumentację dotyczącą generowanych przez program ostrzeżeń i błędów krytycznych, czasami trudno zorientować się jak niepoprawnie należałoby zbudować model, aby dany błąd wystąpił. Pomimo tego jest to bardzo wskazana funkcja (szczególnie dla niedoświadczonych projektantów), gdyż pracując z modelem o najwyższym poziomie abstrakcji (modelem CDM) jesteśmy kontrolowani przez program przed wykonywaniem kolejnych przekształceń. Natomiast pracując z programem Visio cały kod związany z oprogramowywaniem tworzonej bazy danych np. definicja wyzwalaczy, użytkowników, grup, ról oraz uprawnień do obiektów składowych bazy danych należy dopisać samodzielnie. Umożliwia to proste okienko dialogowe oferujące jedynie kolorowanie składni. Proces całego projektowania bazy danych w programie Visio (bez współpracy z narzędziami zewnętrznymi wymienionymi w podrozdziale 2.3) ogranicza się tylko do stworzenia poprawnego (o poprawności musi decydować projektant, gdyż brak jest jakiekolwiek funkcji weryfikacji mogącej w tym procesie pomóc) diagramu ERD 7. Bez współpracy z pozostałym oprogramowaniem firmy Microsoft narzędzie Visio można uznać za prosty edytor graficzny schematów baz danych, wyposażony dodatkowo w funkcję inżynierii odwrotnej. 7 W narzędziu CASE to odpowiednik diagramu CDM. 57

8 M. Sychniak, S. Wiak 5 Inżynieria odwrotna Metoda odtwarzania składników projektowych (ang. reverse engineering) niezbędnych do rekonstrukcji bazy danych pozwala stworzyć nowe rozwiązanie w oparciu o już istniejące, a następnie na jego dalszy rozwój w dowolnym kierunku. Ponieważ duża ilość już działających, ulepszanych przez lata systemów może być niezmiernie skomplikowana, próba ich analizy przez inne osoby okazać się może niewykonalna. Celowe zatem staje się wykorzystanie funkcji narzędzi CASE pozwalających na odtwarzanie modeli PDM systemów bazy danych (a później modeli CDM lub OOM), a następnie przedstawianie ich w postaci czytelnych diagramów E-R (wcześniej relacyjnych lub obiektowych). Taki projekt, w celu jego dalszej analizy, dzięki obecnym w porównywanym oprogramowaniu funkcjom filtrowania, grupowania, a także wyszukiwania staje się bardziej użyteczniejszy i przyjazny dla użytkownika. Bardzo praktyczna staje się tutaj przeglądarka obiektów (ang. browser) umożliwiająca podgląd wszystkich składników z jakich składa się nowo analizowany projekt. W przypadku systemów o dużym stopniu skomplikowania, podczas posługiwania się jedynie diagramem dostępnym dla danego modelu, operacja taka może zająć wiele czasu. Zostaje ona natomiast znacznie przyspieszona, jeżeli dana osoba czynności takie wykonuje przy użyciu przeglądarki. Testując funkcję inżynierii odwrotnej stwierdzamy, że żadne narzędzie nie poradziło sobie z odtworzeniem modelu fizycznego bazy danych programu Access 8. W przypadku odtwarzania z pliku ze skryptem SQL lub poprzez połączenie ODBC dla baz danych SQL Server, model PDM gotowy był po kilkunastu sekundach. Odwzorowanie było poprawne, dotyczy to również wszystkich pozostałych składników (jak widoki, użytkownicy, itp.). 6 Podsumowanie i wnioski końcowe Bazy danych we współczesnej informatyce obecne są wszędzie począwszy od najprostszych wykorzystywanych w biurach lub małych firmach, poprzez bardziej rozbudowane, używane we współczesnych technologiach internetowych (np. ASP.NET lub PHP), czy programach bazodanowych a skończywszy na bardzo zaawansowanych pod względem stopnia skomplikowania bazach danych występujących w systemach MRP, ERP czy CRM 9 [4]. W każdym zaawansowanym systemie informatycznym pełnią bardzo ważną rolę i szerokie znaczenie praktyczne. Ich zaprojektowanie, a następnie dynamiczny rozwój dla danej aplikacji może pochłaniać wiele czasu. Jednak czas ten można zaoszczędzić wykorzystując pokazane w tym artykule narzędzia produkcyjne CASE. Pozwalają one wszechstronnie odwzorować modelowany fragment rzeczywistości (dziedzinę problemu), założenia projektowanego sytemu bazy danych oraz większość istotnych aspektów jego konstrukcji na odpowiednim poziomie abstrakcji. Sprawna wymiana informacji na temat nazw, atrybutów w modelach składa w jedną całość logiczną cały proces produkcji uzupełniony o dodatkowe funkcji użytkowe, który bez tego nie byłby zintegrowany i zarazem trudny lub wręcz niemożliwy w realizacji. 8 Podjęto próbę odtworzenia bazy danych Northwind, dostępnej jako szkoleniowa baza Access. 9 Te zintegrowane systemy wdrażane są w przedsiębiorstwach lub ogromnych korporacjach. Wówczas baza danych występuje tam jako centralne medium zapewniające spójną pracę wielu modułów użytkowych [3]. 58

9 Analiza porównawcza wybranych narzędzi komercyjnych typu CASE w zastosowaniu do... Przedstawione tutaj oprogramowanie można wykorzystywać zarówno do zaprojektowania i niemal automatycznej implementacji systemu bazy danych, systemu rozproszonej bazy danych, jak i kompletnego oprogramowania w postaci tzw. aplikacji bazodanowej. Będzie to zapewne najchętniej wybierane rozwiązanie wzbogacane o interfejs graficzny użytkownika, system zabezpieczeń aplikacji, itp. Natomiast dostęp do rekordów zapisanych w relacyjnej, czy obiektowej bazie danych można np. uzyskać przez sterowniki ODBC dostarczane przez różnych producentów DBMS z poziomu narzędzia CASE lub bezpośrednio w kodzie aplikacji wykorzystując tzw. łańcuch połączenia z bazą danych (ang. connection string). Również współczesne technologie internetowe potrzebują, między innymi, do swojego działania optymalnie zaprojektowanej bazy danych oraz serwera bazodanowego umożliwiającego dostęp do niej (wstawianie, modyfikowanie, usuwanie i udostępnianie rekordów). W związku z tym szybkie wykonanie takiej bazy danych będzie pozwalało na skupienie pozostałej uwagi wykonawcy jedynie dla maksymalnego rozszerzania funkcji użytkownika oraz możliwie najszerszym dostosowaniu tworzonej aplikacji do przedstawionych wymagań (dla małych firm, użycie np. Visio). Rys. 3. Implementacja przykładowej bazy danych: model CDM 59

10 M. Sychniak, S. Wiak Rys. 4. Implementacja przykładowej bazy danych: schemat [3] Bardzo przydatną funkcją, niestety dostępną jedynie w PowerDesigner, jest wstawianie do tabel dowolnej ilości losowych danych (poprzez generowanie instrukcji INSERT INTO jako skrypt SQL lub bezpośrednio do bazy przez połączenie ODBC). Zakres, typ oraz ilość danych jakie chcemy wygenerować można bardzo precyzyjnie określać. Jest to bardzo pomocne np. przy testowaniu szybkości działania zaawansowanej aplikacji zaimplementowanej w jednej z dostępnych technologii internetowych pod względem komunikacji z bazą danych. Przyznając punktację porównywanym tutaj programom zdecydowanie najlepszym będzie PowerDesigner, następnie SA, na końcu zaś Visio. Implementacja bardzo prostej bazy danych (rys. 4. [3]) zajęła w granicach kilkunastu minut. Należy wyraźnie dodać, że chcąc projektować architekturę danych i będąc zaawansowanym projektantem, wystarczającym narzędziem okaże się SA. Nie posiada on nadmiaru funkcji (co w przypadku Power- Designera jest zauważalne), które ze względu na doświadczenie i umiejętności osoby nigdy nie zostaną użyte. Jest to program prostszy i nie przytłacza rozbudowanymi oknami dialogowymi oraz zbędnymi dodatkami. Wspominając o Visio dostrzeżemy w nim jeszcze większą prostotę. Pozytywną cechą jest tutaj niska cena produktu. Zadanie, do którego może być on wykorzystany to np. proto- 60

11 Analiza porównawcza wybranych narzędzi komercyjnych typu CASE w zastosowaniu do... typowanie struktur baz danych lub tworzenie ich pierwotnych wersji. Dopiero w dalszej kolejności można używać profesjonalnych narzędzi CASE 10 (można tak nazwać pozostałe zaprezentowane tu oprogramowanie) do implementacji i rozbudowy systemu. Opisane narzędzia CASE używane są firmach z branży lotniczej (np. Boeing), woj.skowej (również w Polsce), itp. W związku z tym może nasunąć się wniosek o konieczności ich wykorzystania również w procesie edukacyjnym studentów specjalności związanych z bazami danych. W celu zaoszczędzenia kosztów zakupu licencji na dane oprogramowanie można tutaj zainstalować dostępne wersje demo dla Sybase i Telelogic lub wersję edukacyjną jak i tzw. Trial dla Visio Microsoftu. Niestety do poważnych wad wszystkich programów można zaliczyć brak dostępności wersji oprogramowania działającej na jednym z równie popularnych jak rodzina Windows bezpłatnym systemie operacyjnym Linux. Literatura 1. Beynon-Davies P.: Systemy Baz Danych. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne Martin J.: Information Engineering. Prentice Hall Tsichritzis D. C., Lochovsky F. H.: Modele danych. Wydawnictwa Naukowo-Techniczne Wiak S.: Systemy Baz Danych. Wykład monograficzny Alternatywną drogą będzie rozbudowa narzędzia Visio o pozostałe produkty Microsoft. 61

12