Badania niektórych parametrów chodu pacjentów z chorobą Parkinsona

Transkrypt

1 Fizjoterapia 2008, 17, 1, ISSN Evaluation of chosen gait parameters in patients with the Parkinson s disease /v Wydział Fizjoterapii AWF we Wrocławiu Faculty of Physiotherapy, University of Physical Education in Wrocław Streszczenie: Celem pracy była ocena niektórych parametrów chodu osób z chorobą Parkinsona przy przechodzeniu odcinków prostych określonej trasy i slalomu. Badaniem objęto dwie grupy: grupę badawczą złożoną z 17 chorych na chorobę Parkinsona (średnia wieku 71 lat) i 17-osobową grupę kontrolną reprezentowaną przez osoby zdrowe (średnia wieku 70 lat). Badanie polegało na przejściu trasy, uwzględniającej odcinki proste i slalomu, wytyczonej wg pomysłu autorów pracy. Osoby z chorobą Parkinsona osiągały gorsze parametry chodu w stosunku do osób zdrowych w analogicznym przedziale wiekowym, zwłaszcza na odcinkach slalomu. Słowa kluczowe: choroba Parkinsona, parametry chodu, slalom. Abstract: The aim of the paper was to evaluate chosen gait parameters in patients with the Parkinson s disease while walking on s and slalom of a chosen route. The research covered two groups: the examination group numbering 17 patients with the Parkinson s disease (average age 71 years) and the control group including 17 healthy people (average age 70 years). The examination was based on covering a route consisting of straight sections and slaloms, designed according to the idea of the authors. Patients with the Parkinson s disease achieved worse results in comparison with healthy people of similar age, especially on the slalom distances. Key words: Parkinson s disease, gait parameters, slalom. Choroba Parkinsona (drżączka poraźna /paralysis agitans/ parkinsonizm idiopatyczny) jest postępującym, przewlekłym, nieuleczalnym, degeneracyjnym schorzeniem neurologicznym. Jej istotą jest zwyrodnienie neuronów substancji czarnej, czego konsekwencją jest dramatyczny spadek ilości dopaminy w prążkowiu. U większości chorych, na pewnym etapie choroby Parkinsona, pojawiają się zaburzenia chodu. Przyczyniają się do tego, między innymi, sztywność mięśniowa, spowolnienie ruchowe, specyfi czna postawa ciała z przemieszczonym środkiem ciężkości. Stopień zaburzenia chodu zmienia się w miarę postępu choroby. Początkowo jedyną zmianą w chodzie może być lekkie pociąganie jedną nogą oraz osłabiony balans ręką tej samej strony. Później obserwujemy spowolnienie chodu, skrócenie kroków, niskie unoszenie stóp. Coraz większe przesunięcie środka ciężkości ku przodowi utrudnia sprawne zatrzymanie się. Zwroty są powolne, a ciało zmienia kierunek jak jeden sztywny element [1-3]. W końcowych stadiach choroby trudności w poruszaniu się są bardzo nasilone [4, 5]. Cel pracy Celem pracy jest ocena niektórych parametrów chodu u osób z chorobą Parkinsona, uzyskanych w czasie pokonywania określonej trasy, obejmującej zarówno prostą dro- The Parkinson s disease (paralysis agitans, idiopathic Parkinsonism) is a progressive, chronic, incurable and degenerative neurological disease. It is caused by degeneration of the neurons of the black matter what results in dramatic decrease of the level of dopamine in the striatum. Gait disturbances occur in the majority of people at a certain stage of the Parkinson s disease. What contributes to this situation, among other things, is stiffness of the muscles, slowing down of their motor abilities and specifi c body posture with the shifted centre of the gravity. The degree of gait disturbances changes along with the progression of the disease. Initially the only change in the gait might be slight dragging of one leg and weakened control of the hand on the same side. Later, slowing down of the gait, shortening of the steps and low lifting of the feet occur. The centre of the gravity gets more and more shifted forwards makes it harder to control the posture. Turning is slow and the body changes direction as one, stiff element [1-3]. At the fi nal stages of the disease diffi culties in moving around are much intensifi ed [4, 5]. Aims The aim of the research was to evaluate chosen gait parameters in people with the Parkinson s disease, which were obtained while the patients were covering a distance inclu- 45

2 gę, jak i drogę po slalomie, poprzez porównanie tych wyników do analogicznych z grupy kontrolnej oraz zestawienie powyższych parametrów charakteryzujących przejście pierwszej, potem drugiej prostej z równą im, pod względem długości, połową slalomu. Materiał i metoda badań Badaniem objęto dwie grupy osób: Grupa badawcza (grupa osób z chorobą Parkinsona) Badania przeprowadzono na sali gimnastycznej na Wydziale Fizjoterapii AWF we Wrocławiu. Grupa liczyła 17 osób, w tym 12 kobiet (70,59%) i 5 mężczyzn (29,41%), w wieku od 51 do 82 lat (średnia wieku 71 lat). Grupa kontrolna Badania grupy kontrolnej przeprowadzono w Klubie Kolejarza we Wrocławiu. Osoby te dobrano odpowiednio do grupy badawczej pod względem wieku oraz obecnego stanu zdrowia (brak zaburzeń równowagi, zaburzeń chodu, dysfunkcji w narządzie ruchu, ogólnie dobry stan zdrowia wg subiektywnych odczuć badanych). Grupa ta liczyła również 17 osób, w tym 11 kobiet (64,71%) i 6 mężczyzn (35,29%). Wiek badanych zawarł się w przedziale od 65 do 77 lat (średnia wieku 70 lat). Badanie wykonano na trasie wytyczonej wg pomysłu autorów pracy, wykorzystując w tym celu woreczki z piaskiem; czas przejścia trasy mierzono przy użyciu stopera. Fizjoterapia 2009, 17, 1 ding s and slalom, by comparing their results with the results of the control group and then comparing the parameters characterizing the fi rst, then the second with the equivalent length of the ½ of the slalom. Material and Methods The research was carried out in two groups: Research group (patients with the Parkinson s disease) The examination was carried out in a gym of the Faculty of Physiotherapy of University of Physical Education in Wrocław. The group numbered 17 patients, 12 women (70.59%) and 5 men (29.41%) aged 51 to 82 (average age 71). Control group The examination of the control group was carried out in the Railwayman Club in Wrocław. The participants were classifi ed for the group according to their age and health condition (no balance or gait disorders, no dysfunctions of the motor system, good general health condition according to subjective evaluation of the examined). The group consisted of 17 people, 11 women (64.71%) and 6 men (35.29%), aged from 65 to 77 (average age 70). The examination was carried out while the patients were covering a route, designed by the authors, outlined by means of sand; the time needed to cover the distance was measured by means of a stopwatch. Ryc. 1. Trasa z fragmentami prostej oraz slalomu Fig. 1. The route of the straight distance and the slalom 46 Zadanie polegało na pokonaniu określonej trasy zawierającej fragmenty prostej oraz slalomu. Przed przystąpieniem do badania trasa została dokładnie wymierzona i przygotowana zgodnie z ryc. 1. Istotne w jej wymiarach było to, że długość, zarówno pierwszej, jak i drugiej prostej, była równa długości połowy slalomu (mierzonego od punktu do punktu). Wszyscy badani zostali najpierw dokładnie poinformowani, na czym polega ich zadanie oraz o tym, że mają je wykonać bez pośpiechu, w swoim tempie, omijając punkty w odpowiedniej kolejności, nie skracając drogi poprzez przechodzenie Before the examination the route was carefully measured and prepared according to the enclosed Figure. What was important in its dimensions was the fact that the length of the fi rst and the second was equal to the half of the slalom (measured from point to point). At the beginning all the examined were informed about what the test consists in, that they should carry it out with no rush, in their own pace, walking round the points in correct order without shortening the distance by walking over the points. Next, the researcher presented how the route

3 Physiotheraphy 2009, 17, 1 nad punktami. Następnie odbyła się prezentacja przejścia całej drogi przez badającego, po czym każda badana osoba mogła samodzielnie, wstępnie, zapoznać się z trasą. Po części przygotowawczej nastąpiło właściwe badanie. Badani pokonywali kolejno trasę, po trzy razy pod rząd każdy. Początek zadania sygnalizowany był wyraźnym, głośnym hasłem START. Koniec wyznaczała linia mety. Przed każdą próbą badany ponownie informowany był o zasadach prawidłowego wykonania zadania. Podstawowymi parametrami oceny każdego testu są: średnia liczba kroków, średnia długość kroku (w centymetrach), średnia częstotliwość kroków (liczba kroków na minutę), średnia szybkość chodu (w metrach na sekundę). Dane liczbowe uzyskane w trakcie badania poddano analizie statystycznej z zastosowaniem testu t-studenta. Wyniki badań Porównanie średnich wartości poszczególnych parametrów w grupie badawczej i kontrolnej wskazuje na wyraźne różnice. Evaluation of chosen gait parameters in patients with the Parkinson s disease Średnia częstotliwość kroków na poszczególnych odcinkach trasy miała prawie jednakową wartość w grupie badawshould be covered and then every participant could individually, initially familiarize himself/herself with the route. After the initial, warm-up part, the actual examination took place. The examined covered the distance one by one, three times in a row each. The start of the test was announced by a distinctive, loud instruction START. The end was the fi nishing line. Before each test the patient was informed about the rules of correct carrying out of the task. The basic parameters considered while evaluating each test were: average number of steps, average length of steps (in cm), average frequency of steps (number of steps per minute), and average gait speed (m/s). The numerical data obtained during the examination was undergone a statistical analysis using the t-student test. Results Comparison of the average values of the particular parameters in the examination and control groups shows signifi cant differences. Ryc. 2. Porównanie średniej liczby kroków w grupie kontrolnej i badawczej, uzyskanych na poszczególnych odcinkach trasy Fig. 2. Comparison of the average number of steps in the control and examination group in chosen sections of the route Średnia liczba kroków w grupie badawczej była zdecydowanie większa niż w grupie kontrolnej. Największa różnica występuje w czasie przejścia slalomu i wynosi około 6,8 kroków dla połowy i 13,6 dla całego slalomu (ryc. 2), przy wysokim poziomie istotności wynoszącym p = 0,0000 dla obu. Istotne statystycznie okazały się także różnice średniej liczby kroków charakteryzujące przejście po prostej 1 i 2, wynoszące odpowiednio p = 0,0050 oraz p = 0,0018, oraz całej drogi p = 0,0000. The average number of steps in the examination group was significantly higher than in the control group. The greatest difference occurred during the slalom part and was about 6.8 steps for the half and 13.6 steps for the whole slalom (Fig. 2), at the high level of significance of p = for both. The differences between the average number of steps characterizing the first and second, p = and p = respectively, and the whole distance p = were also significant. Ryc. 3 Porównanie średniej częstotliwości kroków w grupie kontrolnej i badawczej, uzyskanych na poszczególnych odcinkach trasy Fig. 3. Comparison of the average frequency of steps in the control and examination group in chosen sections of the route The average frequency of steps on particular section of the route had almost the same value in the examination group. In 47

4 czej. Natomiast w grupie kontrolnej zanotowano stosunkowo wyższą średnią częstotliwość kroków, ale podobnie słabo zróżnicowaną na poszczególnych odcinkach trasy (ryc. 3). Wszystkie różnice średnich częstotliwości kroków na wybranych odcinkach drogi w obu grupach są istotne statystycznie (prosta 1 p = 0,0004; połowa slalomu p = 0,0008; cały slalom p = 0,0011; prosta druga p = 0,0115; cała droga p = 0,0001). Fizjoterapia 2009, 17, 1 the control group the average frequency of steps was relatively higher, yet it similarly little diversified on particular sections of the route (Fig. 2). All the differences in the average frequency of steps on chosen sections of the route in both groups are statistically significant (the first p = , ½ of the slalom p = , the whole slalom p = , the second p = , the whole route p = ). Ryc. 4. Porównanie średniej szybkości chodu uzyskanych na poszczególnych odcinkach trasy dla grupie kontrolnej i badawczej Fig. 4. Comparison of average gait velocities achieved on particular sections of the route by the research and the control group Istotność statystyczna różnic pomiędzy wynikami średniej szybkości chodu wynosi dla wszystkich odcinków trasy p = 0,0000. Należy zaznaczyć, że badani mieli przejść zadaną trasę w swoim tempie (bez pośpiechu). Wyniki wyraźnie wskazują na to, iż grupa badawcza pokonywała wszystkie odcinki trasy z mniejszą średnią szybkością o około 0,3-0,4 m/s (ryc. 4). Wysoki poziom istotności zaobserwowano również w różnicach między grupami w średniej długości kroku, wynoszących odpowiednio p = 0,0010 dla prostej 1; p = 0,0000 dla połowy i całego slalomu; p = 0,0056 dla prostej 2 oraz p = 0,0000 dla całej trasy. Grupa badawcza pokonywała slalom krokiem krótszym o 15,2 cm niż grupa kontrolna. Trochę mniejszą różnicę zanotowano na prostych, rzędu 8,4 cm na prostej 1 i 9,6 cm na prostej 2 (ryc. 5). The statistical significance of the differences between the results of the average gait speed for all the route sections was p = It should be underlined that the examined patients were to cover the distance in their own pace (with no rush). The results signifi cantly show that the examination group covered all the sections of the route with lower average speed of about m/s (Fig. 4). A high level of significance was also observed in the differences between the groups in the average length of steps, which was p = for the first, p = for the ½ of slalom, p = for the second and p = for the whole route. The examination group covered the distance with the steps shorter by 15.2 cm than the control group. Slightly less significant differences were observed on the s and they were 8.4 cm for the first section and 9.6 for the second section (Fig. 5). Ryc. 5 Porównanie średniej długości kroków w grupie kontrolnej i badawczej, uzyskanych na poszczególnych odcinkach trasy Fig. 5. Comparison of the average length of steps in the control and examination group in chosen sections of the route 48 Osobną analizą porównawczą objęto wymienione parametry uzyskane na prostych i połowie slalomu w obu grupach. Osoby zdrowe pokonywały połowę slalomu wykonując średnio o około 4 kroki więcej niż w czasie przejścia odcinków prostych. Odpowiednio kształtowały się wartości średniej częstotliwości kroków (NS) oraz średniej szybkości chodu. Grupa kontrolna przechodziła proste odcinki średnio o około 0,3 A separate comparative analysis covered the aforementioned parameters obtained on the s and the ½ of slalom section in both groups. The control group covered the of the slalom taking approximately 4 steps more than while walking the s. The values of the average frequency of steps (NS) and average gait speed were adequate. The control group covered the straight distances 0.3 m/s faster than the ½ of

5 Physiotheraphy 2009, 17, 1 Evaluation of chosen gait parameters in patients with the Parkinson s disease Tabela 1. Wyniki analizy statystycznej opisującej róźnice porównawcze między prostą 1 a ½ slalomu, oraz prostą 2 a ½ slalomu dla grupy kontrolnej i badawczej. - różnica istotna statystycznie p < 0,001; ** - różnica istotna statystycznie p < 0,01; * - różnica istotna statystycznie p < 0,05; NS różnica nieistotna statystycznie p > 0,05 Table 1. Results of the statistical analysis describing differences between the 1 and ½ of the slalom as well as between the straight section 2 and ½ of the slalom for the control and examination group. - statistically signifi cant difference p < 0.001; ** - statistically signifi cant difference p < 0.01; statistically signifi cant difference p < 0.05; NS statistically insignifi cant difference p > 0.05 Badany parametr Examined parameter Średnia liczba kroków Average number of steps Średnia częstotliwość kroków Average frequency of steps Średnia szybkość chodu Average gait speed Średnia długość kroków Average lenght of steps Badany odcinek trasy Chosen section of the route prosta 1 slalomu średnie average values Grupa kontrolna Control group odchylenie standardowe SD -4,0 1,993-4,1 2,077-2,956 10,981-2,699 7,753 0,306 0,121 0,321 0,177 17,2 9,465 16,9 9,214 poziom istotności 1 level of signifi cance 1 NS (p=0,2834) NS (p=0,1704) średnie Grupa badawcza Examination group odchylenie standardowe SD -9,5 3,298-9,0 3,164-3,748 12,993 0,416 12,867 0,410 0,103 0,410 0,134 24,0 5,221 22,5 4,587 poziom istotności 1 level of signifi cance 1 NS (p=0,2516) NS (p=0,8955) Tabela 2. Wyniki analizy statystycznej opisującej międzygrupowe różnice porównawcze wybranych odcinków trasy (prosta 1 a ½ slalomu, oraz prosta 2 a ½ slalomu - - róźnica istotna statystycznie p < 0,001; ** - róźnica istotna statystycznie p < 0, 01; * - różnica istotna statystycznie p < 0, 05; NS różnica nieistotna statystycznie p > 0, 05 Table 2. Results of the statistical analysis describing differences between the groups in chosen sections of the route (the 1 and ½ of the slalom as well as the 2 and ½ of the slalom - - statistically significant difference p < 0.001; ** - statistically signifi cant difference p < 0.01; statistically signifi cant difference p < 0.05; NS statistically insignifi cant difference p > 0.05) Grupa Group Grupa kontrolna Grupa badawcza Control group Examination group Badany parametr Examined parameter średnia liczba kroków average number of steps średnia częstotliwość kroków average frequency of steps średnia szybkość chodu average gait speed średnia długość kroków average lenght of steps Badany odcinek trasy Examined route section Średnie Average values Poziom istotności 1 Level of signifi cance 1 5,5 4,9 0,792 NS(p=0,8489) -3,115 NS(p=0,4051) -0,104 *(p=0,0111) -0,089 NS(p=0,1085) -6,8 *(p=0,0191) -5,6 *(p=0,0403) 49

6 50 m/s szybciej niż połowę slalomu. Istotne różnice odnotowano też w średniej długości kroku, dające średnio o około 17 cm dłuższy krok na prostych (tab. 1). Grupa badawcza potrzebowała na pokonanie slalomu zdecydowanie więcej kroków (o około 9-9,5 kroków) w porównaniu z prostą 1 i 2. Grupa ta uzyskała natomiast mniejszą szybkość chodu na połowie slalomu o około 0,410 m/s w porównaniu z odcinkami prostymi. Średnia długość kroku osiągała większe wartości na prostych, osiągając na prostej 1 o 24,0 cm i prostej 2 o 22,5 cm więcej niż na połowie slalomu (tab. 1). Porównanie międzygrupowe średnich różnic na prostych i połowie slalomu dla średniej liczby kroków wyniosło o 5,5 kroków (dla porównania prostej 1 i połowy slalomu) i o 4,9 kroków (dla prostej 2 i połowy slalomu) więcej w grupie badawczej, natomiast średniej długości kroków odpowiednio o 6,8 cm i o 5,6 cm (tab. 2). Omówienie wyników i dyskusja Fizjoterapia 2009, 17, 1 Zaburzenia chodu występujące w chorobie Parkinsona powodują znaczną niepełnosprawność. Zgodnie z tym, co podaje literatura, choroba ta warunkuje charakterystyczne cechy chodu, takie jak: redukcja długości kroku, zmniejszenie szybkości chodu oraz na skutek zmniejszenia długości kroku zwiększoną liczbę kroków na danym odcinku drogi. Zmiany te, istniejące we wzorcu chodu, mogą być potęgowane trudnościami z rozpoczęciem chodu, jego kontynuacją (np. podczas wymijania przeszkód) oraz z zatrzymaniem się. W późniejszym okresie funkcje motoryczne są zwykle znacznie upośledzone pojawieniem się zaburzeń w kontrolowaniu równowagi [2, 6]. Przeprowadzone badanie potwierdza zmiany parametrów chodu u pacjentów z chorobą Parkinsona. Wszystkie badane parametry w grupie badawczej, w sposób istotny statystycznie, różnią się od analogicznych w grupie kontrolnej. Stwierdzono, że u osób z chorobą Parkinsona chód charakteryzuje się wyraźnym skróceniem kroku, zmniejszeniem szybkości oraz częstotliwości kroków, natomiast zwiększa się liczba kroków. Różnice w wartościach tych parametrów dodatkowo zwiększają się w czasie pokonywania slalomu. Podobne wyniki osiągnęli w swoich badaniach Zijlstra i in. [7]. Wykazali oni znaczne różnice w długości kroków, częstotliwości kroków i szybkości chodu między trzema grupami. Pierwszą stanowili pacjenci z chorobą Parkinsona, uzyskując odpowiednio wyniki: 44 cm; 93,0 kroki/min i 0,70 m/s, druga grupa to badani zdrowi w przedziale wieku lat (69 cm; 106,0 kroków/min, 1,22 m/s), ostatnia grupa utworzona była ze zdrowych, młodych badanych (25-30 lat) (77 cm; 102,7 kroki/min; 1,31 m/s). Porównując wartości uzyskane przez tych autorów do wyników własnych, można zauważyć pewne różnice (mogące wynikać ze zróżnicowanego stopnia zaawansowania choroby, przedziału wiekowego badanych szczególnie zdrowych starszych ), jednak oba badania potwierdzają charakterystyczne dla chodu parkinsonowskiego zmiany parametrów. Do podobnych wniosków doszli Mirek i in. [8] analizując chód osób z chorobą Parkinsona za pomocą trójwymiarowej analizy ruchu systemem Vicon. Autorzy porównali czasoprzestrzenne parametry chodu chorych z grupą kontrolną, wykazując między innymi, iż średnie tempo (częstotliwość) chodu chorych było mniejsze o 15,9 kroków/minutę (13%), natomiast średnia długość kroku krótsza o 0,17 m (24%). Należy przy tym zaznaczyć, że przytoczone badania przeprowadzane były na odcinkach prostych, natomiast nie spotkaliśmy w literaturze doniesień o kształtowaniu się podobnych parametrów podczas pokonywania slalomu. Z przedstawionych danych wynika, iż zmiany w parathe slalom. Signifi cant differences were also observed in the average length of steps, showing that the steps on the straight distances were about 17 cm longer (Tab. 1). The examination group needed defi nitely more steps to cover the distance (by about steps) in comparison with the fi rst and second. This group obtained lower gait speed on the ½ of the slalom by about m/s in comparison with the s. The values of the average length of steps on the straight distances were higher by 24 cm for the fi rst distance and 22.5 cm for the second distance than on the ½ of the slalom (Tab. 1). Comparison of the average differences of the average number of steps on the s and the slalom in both groups showed that it was 5.5 steps (for the fi rst and ½ of the slalom) and 4.9 steps (for the second section and ½ of the slalom) more in the examination group and for the average length of steps it was 6.8 cm and 5.6 cm respectively (Tab. 2). Discussion The gait disorders occurring in the course of the Parkinson s disease cause significant disability of the patients. According to the available references this disease conditions certain gait s characteristics, such as: shortening of the length of steps, decrease of the speed and an increased number of steps due to their shortening. The aforementioned changes in the motor pattern may be intensified by difficulties at beginning of walking, its continuation (i.e. while walking round obstacles) and stopping. At the later stage the motor functions are usually significantly impaired by balance control disorders [2-6]. The carried out examination confirms changes in the gait parameters in the patients with the Parkinson s disease. All the examined parameters in the examination group in a statistically significant way differ from the analogical parameters in the control group. It was observed that the gait of the patients with the Parkinson s disease is characterized by significant shortening of the length of steps, decrease of the gait speed and the frequency of steps with simultaneous increase of the number of steps. The differences among these parameters additionally increase while slaloming. Similar results were obtained in their research by Zijlstra et al. [7] who showed significant differences in the length of steps, frequency of steps and gait speed among three groups. The first group consisted of patients with the Parkinson s disease who obtained the following results respectively to the aforementioned parameters: 44cm, 93 steps/min and 0.70 m/s; the second group consisting of healthy people aged 55-60: 69 cm, 106 steps/min and 1.22 m/s, and the third group consisting of young, healthy people aged 25-30: 77 cm, steps/ min and 1.31 m/s. While comparing the results of Zijlstra et al. [8] with the research results it may be observed that there are certain differences (possibly resulting from various stages of the disease, age of the examined especially healthy old ), yet both examinations confirm changes of the gait parameters which are characteristic for the Parkinson s disease. Mirek et al. [8] drew similar conclusions while analyzing the gait of patients with the Parkinson s disease by means of a 3D motion analysis by Vicon system. They compared space-time parameters of the gait of the patients with a control group indicating, among other things, that the average gait speed (frequency) of the patients was lower by 15.9 steps/min (13%), whereas the average length of steps was shorter by 0.17 m (24%). It should be underlined that the mentioned examinations were carried out on straight distances, yet the authors found no available references concerning similar parameters when for the slalom. The presented data shows that the changes of gait parameters in the slalom deepen. This research shows a sig-

7 Physiotheraphy 2009, 17, 1 metrach chodu w trakcie pokonywania slalomu ulegają pogłębieniu. W niniejszym badaniu zaobserwowano znaczny wzrost liczby kroków na slalomie, co może być tłumaczone tym, iż w chorobie Parkinsona zmiany kierunku podczas chodzenia powodują wzrost złożoności wykonywanej czynności, a to stanowi ryzyko skrócenia długości kroku i szybkości chodu. W związku z tym rośnie liczba kroków potrzebna do pokonania danego odcinka trasy. Jest to też zgodne ze zjawiskiem, które opisują Yerkutiel i in. [9] polegającym na tym, że osoby starsze do obrotu o 360 stopni w czasie chodzenia potrzebują poniżej 6 kroków, zaś u osób z chorobą Parkinsona liczba ta może wzrosnąć nawet do 20 kroków. Wpływa na to, między innymi, zaburzona płynność w sekwencji ruchu głowy, ramion, tułowia i nóg podczas odwracania się [10, 11]. Zmiany w długości i częstotliwości kroków oraz szybkości chodu łączą się ze znacznymi różnicami w czasie potrzebnym na przejście wybranego odcinka trasy, szczególnie slalomu. Zaburzenie równowagi u osób chorych na chorobę Parkinsona, potęgowane dość ostrymi skrętami w czasie mijania punktów, mogło przyczynić się do spowolnienia chodu jako reakcji obronnej (np. przed upadkiem, potknięciem się) oraz chęcią dokładnego wykonania zadania. Stwierdzono, iż osoby z chorobą Parkinsona chodzą z mniejszą częstotliwością kroków niż osoby zdrowe. Jednak, jak wynika z badania, częstotliwość w stosunku do długości kroku na odcinkach prostych była praktycznie taka sama jak u zdrowych, natomiast na slalomie chorzy uzyskiwali stosunkowo większą częstotliwość kroków do długości kroku. Takie wyniki wskazywałyby na wzrost szybkości chodu i skrócenie czasu przejścia trasy przez grupę badawczą, ale biorąc pod uwagę przede wszystkim dużą różnicę w długości kroków, nie osiągnęli oni lepszych wartości tych parametrów od grupy kontrolnej. Chorzy uzyskali jednakową szybkość chodu na prostej 1 i 2. Na slalomie zaś znacznie zmniejszyli szybkość osiągając wartości o połowę mniejsze niż na prostych, co przypuszczalnie było związane z trudnościami wynikającymi z pokonywania przeszkód, wzrostem zaburzenia równowagi czy chęcią dokładnego wykonania zadania. Nasilone róźnice we wszystkich badanych parametrach chodu, porównując przejścia obu grup po prostej 1 czy 2 do połowy slalomu, pomimo tych samych wymiarów (prosta 1 = prosta 2 = ½ slalomu), mogły wynikać z róźnicy między sposobem pomiaru długości slalomu (od punktu do punktu) a długością drogi, którą szli badani, omijając punkty. Dodatkowo trasa osób zdrowych rozłożona została między ścianami znajdującymi się na tyle blisko punktów, by stanowić pewnego rodzaju ograniczenie dla dużych łuków przy omijaniu przeszkody, co mogło wpłynąć na redukcję ilości kroków oraz czasu przejścia, a co za tym idzie na wzrost szybkości chodu i częstotliwości kroków u zdrowych badanych. Wnioski 1. Osoby z chorobą Parkinsona w czasie przejścia zarówno prostych odcinków drogi, jak i odcinków slalomu osiągają gorsze parametry chodu od osób zdrowych w tym samym przedziale wiekowym. 2. Wyraźne pogorszenie wyników badanych parametrów uzyskano w czasie przejścia odcinków slalomu niż odcinków prostych. Tak więc złożoność zadania (chodzenie i wymijanie przeszkód) jest znacznym utrudnieniem w trakcie chodu dla osób z chorobą Parkinsona. 3. Negatywne zmiany we wzorcu chodu, występujące w chorobie Parkinsona, są przyczyną niepełnosprawności w życiu codziennym osób chorych oraz zwiększają ryzyko upadków i obrażeń ciała. Opracowanie metod Evaluation of chosen gait parameters in patients with the Parkinson s disease nifi cant increase of the number of steps during the slalom, which may be explained by the fact that in the Parkinson s disease changing direction while walking makes the carried out task more complicated and this may result in shortening of the length of steps and decreasing of the gait speed. Therefore the number of steps needed to cover the remaining distance increases. It stays in conformity with a phenomenon described by Yerkutiel et al. [9] consisting in the fact that elderly people in order to turn 360 degrees while walking need less than 6 steps, whereas for people with the Parkinson s disease the number of steps may even reach 20. It results from, among other things, disturbed fl u- ency of the sequence of moving the head, shoulders, trunk and legs while turning round [10, 11]. The changes of the length and frequency of steps and the gait speed are combined with significant differences in the time needed to cover a chosen distance, especially slalom. Balance disturbances in people with the Parkinson s disease, intensified by relatively sharp turnings while bypassing obstacles, might have contributed to decreasing of the gait speed as protective reaction (i.e. against falling down, tripping etc.) and a desire to thoroughly carry out the task. It was observed that the patients with the Parkinson s disease walk with lesser frequency of steps than healthy people. However, according to the research, the frequency in relation to the length of steps on straight distances was almost the same as in the healthy people, whereas on slalom the patients obtained relatively higher frequency in relation to the length of steps. Such results would indicate an increase of the gait speed and shortening of the time needed to cover the distance by the examination group, yet taking into account most of all a significant difference in the length of steps, they did not obtain better values of these parameters than the control group. The patients obtained the same gait speed on the fi rst and second s, yet on the slalom their speed decreased signifi cantly giving values which were half of their equivalents obtained on the s, which was probably related to the diffi culties in bypassing obstacles, increased balance disturbances or the desire to thoroughly carry out the task. The increased differences in all the examined gait parameters, when comparing the results of both groups on the s of the route or the ½ of the slalom, despite the same dimensions (the first = the second = ½ of the slalom), might have resulted from the difference in measuring the slalom s length (from point to point) and the length of the actual distance which was covered while walking around the obstacles. Additionally the distance for the control group was designed between the walls which were close enough for the points to be a certain limitation for wide arches while bypassing the obstacles, which might have caused reduction of the number of steps and the time needed, and therefore an increase of the gait speed and of the frequency of steps in the healthy people. Conclusions 1. People with the Parkinson s disease while covering both straight and slalom distances obtain worse values of the gait parameters than healthy people in the same age range. 2. Signifi cant deterioration of the values of the examined parameters was observed while covering the slalom in comparison with the s. Thus, the complexity of the task (walking, bypassing obstacles) is a signifi cant diffi culty while walking for people with the Parkinson s disease. 3. The negative changes of the gait pattern occurring in the Parkinson s disease cause impairment in everyday life in the patients and increase the risk of falls and injuries. 51

8 skutecznej fi zjoterapii, poprawiającej sprawność chodu nie tylko przy pokonywaniu odcinków prostych, może stanowić istotny element poprawy jakości życia tych chorych. Fizjoterapia 2009, 17, 1 Elaboration of an effective method of physiotherapy, improving gait effi ciency not only when covering straight distances may be an important element of improving the quality of life of these patients. Piśmiennictwo References [1] Hong M. et al. A kinematic and electromyographic analysis of turning in people with Parkinson disease. Neurorehabil. Neural. Repair., 2009, 23, 2, [2] Stack E., Ashburn A. Dysfunctional turning in Parkinson s disease. Disabil. Rehabil., 2008, 30, 16, [3] Visser J. E. et al. Quantifi cation of trunk rotations during turning and walking in Parkinson s disease. Clin Neurophysiol., 2007, 118, 7, [4] Morris E. Movement disorders in people with Parkinson disease: a model for physial therapy. Physical Therapy, 2000, 80, 6, [5] Conley S. C. i in. Choroba Parkinsona drżączka poraźna. Medycyna po Dyplomie, 2000, 3, [6] Boonstra T. A. et al. Gait disorders and balance disturbances in Parkinson s disease: clinical update and pathophysiology. Curr. Opin. Neurol., 2008, 21, 4, [7] Zijlistra W. et al. Voluntary and involuntary adaptation of gait in Parkinson s disease. Gait and Posture, 1998, 7, [8] Mirek E. i in. Ocena zaburzeń chodu u chorych na chorobę Parkinsona za pomocą trójwymiarowej analizy ruchu systemem Vicon. Neurologia i Neurochirurgia Polska, 2007, 41, 2, [9] Yekutiel M. P. et al. A clinical trial of the re-education of movement in patients with Parkinson s disease. Clinical Rehabilitation, 1991, 5, [10] Willems A. M. et al. Turning in Parkinson s disease patients and controls: the effect of auditory cues. Mov. Disord., 2007, 15, 22, 13, [11] Mak M. K. et al. Sudden turn during walking is impaired in people with Parkinson s disease. Exp. Brain. Res., 2008,190, 1, Adres do korespondencji: Address for correspondence: Monika Sobolak ul. Szybka 3a/ Wrocław monikasobolak@o2.pl Wpłynęło/Submitted: XII 2008 Zatwierdzono/Accepted: III