ALKOHOLIZM I NARKOMANIA Rok 2011, TOM 24, NR 4

Transkrypt

1 ALKOHOLIZM I NARKOMANIA Rok 2011, TOM 24, NR 4 STRESZCZENIA ABSTRACTS PRACE ORYGINALNE ORIGINAL PAPERS JOANNA MAZUR, BARBARA WOYNAROWSKA Picie alkoholu przez 15-letnią młodzież w Polsce w latach Zmiany w ogólnej populacji oraz według płci i zamożności rodziny Alcohol drinking among 15-year-old Polish adolescents in the years Nationwide trends and trends by gender and family affluence s Abstract - Aim. Presentation of changes in selected alcohol-related indicators among Polish adolescents in the years Materials and methods. Representative samples of 15-year-old schoolchildren who participated in the HBSC (Health Behaviour in School-aged Children) surveys were used (2152 in 2002; 2263 in 2006 and 1551 in 2010). Socioeconomic status was measured by the modified Family Affluence Scale composed of five items. Several indicators concerning alcohol consumption were defined. Results. In 2010: 81% of adolescent respondents reported alcohol drinking in their life, 47% became drunk at least once, 12% drank beer, wine or vodka weekly. Comparing results with the 2002 survey, the percentage of adolescents who have been drunk at least once decreased and the age at onset of drinking was delayed. The positive trend toward less frequent drinking of beer, wine and spirits was reversed, in fact the only negative change observed. Group-specific relationships between alcohol related indicators and family affluence have changed as well. In 2002 the frequency of drinking among adolescents from well-off families was higher than among those from poor families, but in 2010 distinct positive changes were found only in the first group. At the same time many negative changes in alcohol consumption indicators were observed among adolescents from poor families, especially among girls. Conclusions. Comparing the results of three latest HBSC surveys, more positive than negative changes in alcohol-related indicators were found. When defining high risk groups, one should bear

2 in mind both the relative importance of the phenomenon and the rate of change. Especially, monitoring the trends in socioeconomic groups is recommended. Key words: alcohol drinking patterns, social inequalities in health, social gradient, gender-related differences Streszczenie - Cel pracy. Przedstawienie tendencji zmian wybranych wskaźników dotyczących picia i nadużywania alkoholu przez polską młodzież w latach Materiał i metody. Wykorzystano dane dotyczące reprezentatywnych grup młodzieży w średnim wieku 15,7 lat uczestniczących w trzech seriach międzynarodowych badań HBSC (Health Behaviour in School-aged Children). Liczebność prób wynosiła: osoby; osoby; osób. Zamożność rodziny oceniano na podstawie zmodyfikowanej skali zasobów materialnych, zbudowanej na bazie pięciu pytań. Zdefiniowano szereg wskaźników dotyczących picia alkoholu, upijania się oraz wieku tzw. inicjacji alkoholowej. Wyniki. W 2010 r.: 81% młodzieży, kończącej gimnazjum, piło już w życiu alkohol, 47% upiło się co najmniej 1 raz w życiu, a 12% piło piwo, wino lub wódkę w każdym tygodniu. W latach istotnie zmniejszył się odsetek młodzieży, która ma za sobą epizod upojenia alkoholowego oraz przesunął się wiek inicjacji alkoholowej. Za niekorzystną zmianę należy uznać zahamowanie tendencji zmniejszania się odsetka młodzieży, która często pije piwo, wino lub wódkę. Stwierdzono zmianę kształtu zależności między analizowanymi wskaźnikami a zamożnością rodziny. W rodzinach zamożniejszych, w których częstość picia alkoholu była jeszcze w 2002 r. dużo większa niż w rodzinach biedniejszych, nastąpiła wyraźna poprawa. Równocześnie wiele wskaźników pogorszyło się w rodzinach biednych, szczególnie u dziewcząt. Wnioski. Analiza zmian częstości picia i nadużywania alkoholu przez młodzież 15-letnią w Polsce w latach wskazuje na przewagę tendencji pozytywnych nad negatywnymi. Definiując grupy ryzyka, należy mieć na względzie zarówno skalę zjawiska, jak i tempo zmian. Szczególnie wskazane jest monitorowanie trendów spożycia alkoholu w grupach społeczno-ekonomicznych. Słowa kluczowe: wzory picia alkoholu, społeczne nierówności w zdrowiu, gradient społeczny, różnice zależne od płci 2

3 BEATA HINTZE Wybrane przekonania i doświadczenia związane z piciem alkoholu i paleniem marihuany wśród młodzieży z niepełnosprawnością ruchową i ich rówieśników bez dysfunkcji Selected beliefs and experiences concerning alcohol consumption and smoking marijuana among the motor impairment group and their peers without dysfunction s Abstract Introduction. The study analyzes the covariance of beliefs and experiences concerning alcohol consumption and marijuana among adolescents with motor impairments and their peers without dysfunction. Methods. The study group consisted of 291 individuals, including 186 subjects with motor impairments aged 14 to 24, and 105 non-impaired individuals aged 14 to 21. The surveys were conducted in special school and education centers for children and adolescents with motor impairments in Poland. The research was carried out administering the use of the You and Your Health questionnaire, which is a Polish adaptation of the Health Behavior Questionnaire. Results. Relationships between selected beliefs and experiences of drinking alcohol and smoking marijuana showed significant differences between groups with experience of drinking alcohol and smoking marijuana, perceived approval for drinking alcohol / smoking marijuana with friends, and conviction about drinking or smoking marijuana by a majority of friends being most signficant. Key words: alcohol consumption, smoking marijuana, adolescence, motor impairment Streszczenie Wstęp. Celem pracy była analiza wybranych przekonań i doświadczeń związanych z piciem alkoholu i paleniem marihuany wśród młodzieży z niepełnosprawnością ruchową iwśród ich rówieśników bez dysfunkcji. Metoda. Przedmiotem analizy były dane uzyskane od 291 osób, w tym 186 osób z niepełnosprawnością ruchową w wieku od 14 do 24 lat oraz od 105 osób bez dysfunkcji w wieku od 14 do 21 lat. Badania przeprowadzono w specjalistycznych ośrodkach szkolno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością ruchową w różnych miastach Polski. W badaniu wykorzystano pytania z kwestionariusza Ty i Zdrowie, który jest polską adaptacją kwestionariusza Health Behaviour Questionare. 3

4 Wyniki. Przeprowadzone analizy związków pomiędzy wybranymi przekonaniami a doświadczeniami dotyczącymi picia alkoholu i palenia marihuany wykazały istne różnice pomiędzy badanymi grupami. Jednak najbardziej znacząca dla badanych doświadczeń związanych z piciem alkoholu i palenia marihuany okazała się postrzegana aprobata dla picia alkoholu / palenia marihuany wśród przyjaciół oraz przekonanie o piciu alkoholu bądź paleniu marihuany przez większość przyjaciół w obu grupach. Słowa kluczowe: picie alkoholu, palenie marihuany, okres dorastania, osoby z niepełnosprawnością ruchową 4

5 PRACE PRZEGLĄDOWE REVIEW PAPERS ANNA WNOROWSKA, ALEKSANDRA TOPOLEWSKA-WOCHOWSKA, MARCIN BUGAJ MARCIN WOJNAR Aspekty terapii przeciwtytoniowej u osób uzależnionych od alkoholu Aspects of tobacco dependence treatment of alcohol-dependent individuals s Abstract - Chronic use of tobacco is a common healthcare problem among alcohol-dependent individuals. Patients entering treatment program for alcohol dependence usually don t attend smoking cessation therapy. Tobacco dependence treatment is not integrated into substance abuse treatment programs. Research shows that continuation of smoking after alcohol dependence treatment is a risk factor for relapse to drinking. Smoking cessation therapy should be considered in patients with co-occurring alcohol dependence. Timing of the delivery of the therapy has not been precisely defined. There are two main options, that is during or after alcohol treatment. Various methods of psychotherapy and pharmacotherapy e.g. nicotine replacement therapy, bupropion or varenicline may be taken into consideration. Alcohol-dependent smokers present more serious symptoms of tobacco addiction and require a combined therapeutic methods approach and higher doses of drugs. Key words: alcohol dependence, tobacco dependence, treatment, nicotine replacement therapy Streszczenie - Konsekwencje zdrowotne przewlekłego używania produktów tytoniowych stanowią istotny problem medyczny w populacji osób uzależnionych od alkoholu. Większość osób zgłaszających się w celu leczenia odwykowego nie podejmuje leczenia przeciwtytoniowego. Ośrodki leczenia odwykowego z reguły pomijają kwestię uzależnienia od tytoniu w oferowanych programach terapii. Tymczasem z badań wynika, że kontynuacja palenia tytoniu przez osoby uzależnione od alkoholu, które utrzymują abstynencję, może przyczyniać się do nawrotu picia. Z tego względu istotnym zagadnieniem wydaje się rozważenie leczenia przeciwtytoniowego u osób pijących. Dotychczas nie określono jednej skutecznej metody terapii pacjentów uzależnionych jednocześnie od alkoholu i tytoniu. Możliwe są dwa warianty wprowadzenia terapii przeciwtytoniowej, jednoczesny oraz odroczony w stosunku do podejmowanego leczenia odwykowego. Kwestią sporną pozostaje również wybór rodzaju terapii. Pod uwagę należy wziąć 5

6 metody psychoterapeutyczne oraz farmakologiczne, jak na przykład nikotynowa terapia zastępcza (NTZ), bupropion, wareniklina. Należy podkreślić, iż osoby uzależnione od alkoholu i nikotyny, ze względu na bardziej nasilone objawy uzależnienia, wymagają stosowania większych dawek leków oraz łączenia różnych metod terapii. Słowa kluczowe: uzależnienie od alkoholu, uzależnienie od tytoniu, leczenie, nikotynowa terapia zastępcza KATARZYNA DĄBROWSKA Niektóre dylematy etyczne występujące w badaniach społecznych. Udział osób uzależnionych w badaniach Some ethical dilemmas in social research. The case of addicted study populations s Abstract - This article presents an overview of various ethical problems that may arise during the implementation of social research. Attention was drawn to the special position of addicts in these studies, and specific problems resulting from work with this very group of respondents. The author in addition to presenting different problems, also seeks to identify tentative answers to these dilemmas. The review points out that often among researchers there is no single position on the solution of the problem. However, there are certain procedures and standards that allow to carry out research in a more ethical way. Key words: ethical dilemmas, social studies, addicts Streszczenie - W artykule zaprezentowano przegląd problemów etycznych, które mogą pojawić się w trakcie realizowania badań społecznych. Zwrócono uwagę na szczególną pozycję osób uzależnionych w tych badaniach, oraz specyfikę problemów wynikających z pracy z tą grupą badanych. Autor oprócz zaprezentowania problemów, również stara się wskazywać na różne możliwości odpowiedzi na zidentyfikowane dylematy. Przegląd pokazuje, że często wśród samych badaczy nie ma jednego stanowiska dotyczącego rozwiązania danego problemu. Natomiast istnieją pewne procedury i standardy, które pozwalają prowadzić badania w sposób bardziej etyczny. Słowa kluczowe: dylematy etyczne, badania społeczne, osoby uzależnione 6