SYSTEM FAKTUROWANIA SPRZEDA Y

Transkrypt

1 UNIWERSYTET ZIELONOGÓRSKI Wydział Elektrotechniki, Informatyki i Telekomunikacji PRACA DYPLOMOWA SYSTEM FAKTUROWANIA SPRZEDA Y Sławomir Łata Promotor: prof. in. Marian Adamski Konsultant: mgr in. Grzegorz Łabiak Zielona Góra, luty 2002

2

3 Rodzicom, za wszystko co dla mnie zrobili

4 Streszczenie Podstawowym zało eniem pracy było stworzenie programu do fakturowania sprzeda y. Praca dyplomowa opisuje prac zwi zan z powstawaniem programu do fakturowania sprzeda y, który to został napisany przez autora. W opisie tym zawarta jest budowa programu, u yte rozwi zania, a tak e napotkane problemy i sposoby ich rozwi zania. Ponadto w pracy zawarto opis zastosowanych narz dzi u ytych podczas pisania programu, jak równie opis platformy systemowej, dla której i na której wspomniany program powstał. Słowa kluczowe: Linux, programowanie, ncurses II

5 Spis tre ci 1.Wst p Cel pracy Struktura pracy Programowanie w systemie Linux Geneza systemu Linux Rozwi zania systemu Linux rodowisko programistyczne Zastosowane biblioteki U ywanie programu make Zarz dzaniem ekranem za pomoc biblioteki ncurses System fakturowania sprzeda y Model programu Sposób instalacji oprogramowania Działanie programu Metody testowania Wnioski...37 III

6 Spis rysunków Rys Menu główne programu...27 Rys Menu obsługi gospodarki magazynu...28 Rys Podgl d zawarto ci magazynu...29 Rys Ekran wyboru kontrahenta...32 Rys Widok ekranu przy wystawianiu faktury...32 Rys Widok faktury...33 IV

7 Spis tabel Tabela 2.1. Opcje kompilatora gcc...5 Tabela 2.2. Opcje programu make...8 Tabela 2.3. Opis zmiennych automatycznych...10 Tabela 2.4. Opis zmiennych predefiniowanych...11 Tabela 2.5. Atrybuty wideo...13 Tabela 2.6. Znaki grafiki konturowej...14 Tabela 2.7. Zdarzenia myszy obsługiwane przez ncurses...17 Tabela 2.8. dania nawigacji menu...20 Tabela 3.1. Opis zawarto ci plików ródłowych...21 Tabela 3.2. Opis zawarto ci plików z danymi...22 Tabela 3.3. Opis dost pnych opcji pola formularza...30 Tabela 3.4. Opis zawarto ci plików z danymi...31 V

8

9 1. Wst p System operacyjny Linux zdobywa coraz wi ksz popularno, znajduj c zastosowanie nie tylko w zastosowaniach serverowych, do których jako jeden z klonów systemu Unix sprawdza si najlepiej, ale równie jako stacje robocze, systemy wbudowane. Mo liwe jest równie uruchomienie tego systemu na konsoli gier. Ka dy system operacyjny ma takie mo liwo ci, jakie ma oprogramowanie dost pne dla danej platwormy sprz towej. Dlatego te autor postanowił stworzy program, który pozwoliłby zwi kszy mo liwo ci zastosowania systemu Linux w biznesie. W momencie narodzenia si idei programu do fakturowania, nie było dost pne takie rozwi zanie dla systemu Linux Cel pracy Głównym celem pracy jest stworzenie programu, który mo e by wykorzystywany przez podmioty gospodarcze prowadz ce działalno handlow, głównie dotyczy placówek prowadz cych sprzeda hurtow. Program powinien umo liwia generowanie faktur oraz ich korekty, a tak e ewidencj kontrahentów oraz bie cy stan magazynu. Jednocze nie program ma na celu zaprezentowanie sposób oraz mo liwo ci u ycia biblioteki ncurses, jako metody zarz dzania obsług terminala Struktura pracy Praca dyplomowa składa si z czterech cz ci. Cz pierwsza, czyli bie cy rozdział, zawiera krótkie wprowadzenie do poruszanych tematów oraz cele, jakie zało ył sobie autor. W rozdziale drugim przedstawiono wprowadzenie do materiału, którego znajomo pozwala na lepsze zrozumienie pracy. Zostały równie przedstawione najciekawsze zdaniem autora informacje o wykorzystanych w pracy materiałach i opis wykorzystanych bibliotek. Znalazł si tak e opis narz dzi wykorzystanych podczas tworzenia programu. Rozdział prezentuje wykonan przez autora prac oraz jej efekty. W rozdziale tym zawarte s informacje o u ytych algorytmach, napotkanych problemach i 1

10 sposobach ich rozwi zania. Znajduje si tak e opis praktycznego wykorzystania funkcji z bibliotek wykorzystanych w programie. Cz czwarta zawiera ko cowe uwagi i wnioski, jakie nasun y si autorowi podczas tworzenia programu. Podane s tu tak e mo liwe kierunki rozwoju projektu. 2

11 2. Programowanie w systemie Linux System Linux wydaje si by stworzonym narz dziem dla programisty. Bogata oferta programowa dost pna w postaci kodów ródłowych pozwala na łatwe zapoznanie si ze sposobem wykorzystania konkretnych metod programowania. Liczne biblioteki zwi kszaj ce funkcjonalno tworzonego oprogramowania i ułatwiaj ce powstawanie nowych aplikacji, a tak e stabilny system, daj razem wygodne i jednocze nie wydajne narz dzie pracy. Dodatkowo bogata dokumentacja rozwijana równolegle z systemem pozwala na znacz ce zwi kszenie poziomu wiedzy z zakresu budowy i sposobu działania oprogramowania u ytkowego i systemowego Geneza systemu Linux Linux jest rozumiany jako swobodnie dost pne j dro systemu operacyjnego, opartego na systemie UNIX. Jednak w praktyce autor spotykał si z okre leniem, i Linux jest systemem zawieraj cym: kernel, narz dzia systemowe, programu u ytkowe oraz pełne rodowisko do pisania i rozwijania oprogramowania [1]. Sam Linux powstał dzi ki Linusowi Torlvardsowi (od którego imienia pochodzi nazwa systemu), który jako student Uniwersytetu w Helsinkach w 1991 roku stworzył projekt maj cy na celu nauk programowania niskopoziomowego procesora W swoich pracach twórca Linux'a wzorował si na istniej cym ju systemie Minix. Dzi ki udost pnieniu pierwszej wersji w Internecie na licencji GPL (General Public Licence) stworzonej przez FSF (Free Software Foundation), stał si mo liwy dynamiczny rozwój tego projektu. Na pocz tku 1992 roku pojawiła si wersja 0.95, któr mo na było uruchamia na maszynach z procesorami firmy Intel. Niezale nie od prac nad rozwojem kernela, rozpocz y si prace nad ułatwieniem instalacji systemu. W ten sposób powstały dystrybucje, które cz sto zawierały dodatkowe narz dzia ułatwiaj ce administracj systemu. Przyczyniło si to dalszym wzrostem popularno ci i pozwoliło na przyspieszenie tempa rozwoju. Zacz y si pojawia nowe wersje j dra systemu, które obsługiwały coraz wi ksz liczb urz dze. Aby ułatwi prace, wydzielono wersj rozwojow oraz wprowadzono specjalny system numeracji. Numer wersji składa si z trzech członów rozdzielonych kropkami, np Pierwsza liczba oznacza numer wersji, nast pna numer podwersji, a ostatnia cz podaje numer uaktualnienia. Cz rodkowa, je li 3

12 jest liczb parzyst, oznacza wersj stabiln. W przeciwnym wypadku jest to wersja rozwojowa, która zawiera nowe rozwi zania nie do ko ca przetestowane. Powstawanie nowych projektów, a przede wszystkim przeniesienie du ej liczby oprogramowania z systemów UNIX, spowodowały, i system Linux posiada bardzo du liczb dost pnego oprogramowania. Jednak niewiele programów powstało z my l o obsłudze firm oraz edukacji, lecz równie i ta sytuacja si zmienia na lepsze, zwi kszaj c atrakcyjno rozwi za opartych na systemie Linux Rozwi zania systemu Linux Rozwi zania zawarte w systemie Linux były przede wszystkim zgodne ze standardem POSIX i były wzorowane na wersji UNIX'a System V rozwijany w AT&T Bell Labolatories, ale cz rozwi za została zaczerpni ta z rodziny BSD (Berkeley Software Distriution) rozwijany przez Univerity of California w Brekeley. Do wyj tków rodem z BSD nale y głównie interfejs sieciowy, który został oparty na gniazdach, za nie został zaimplementowany interfejs TLI. Innym wa nym wyj tkiem jest korzystanie z pseudourz dze pty, które u ywa si identycznie jak w rodzinie BSD, chocia została zmieniona metoda przydzielania. System Linux jest systemem wielozadaniowym z j drem systemu przydzielaj cym kwanty czasu procesora. Wielozadaniowo została osi gni ta poprzez stworzenie w tków. Linux pozwala na wykorzystywanie maszyn wieloprocesorowych, skaluje si do maksymalnie o miu procesorów, jednak nie jest zalecane u ywanie wi kszej liczby procesorów ni cztery. Mo na go wykorzysta do tworzenia klastrów. Kernel systemu Linux powstał jako twór monolityczny. Dzi ki pracy tysi cy ludzi na całym wiecie, kernel ewoluował i obecnie spor cz mo na kompilowa jako moduły, które mo na ładowa dynamicznie podczas pracy systemu. W ten sposób autor wykorzystuje sterowniki karty muzycznej, a tak e obsług systemu plików FAT, jak równie protokół PPP wykorzystywany przy czeniu si do internetu poprzez cze komutowane. Zastosowanie modułów dla rzadko wykorzystywanych funkcji kernela, pozwala na oszcz dzanie pami ci. Linux obsługuje wi kszo systemów plików. Wyj tkiem jest NTFS, który mo e by jedynie odczytywany. Prace nad tym systemem skutecznie blokuje polityka patentowa firmy Microsoft. Domy lnym systemem plików wi kszo ci dystrybucji jest ext2. Najnowszy i b d cy jeszcze w fazie eksperymentów system plików ext3, 4

13 jest systemem z ksi gowaniem. Ponadto została zwi kszona wydajno rozwi zania, zwłaszcza przy katalogach zawieraj cych du liczb plików. tego 2.3. rodowisko programistyczne W pracy autor zało ył stosowanie j zyka C (opisany standard ANSI w [2]), który jest j zykiem ogólnego stosowania. J zyk ten powstał dla systemu UNIX i był on ci le zwi zany z tym systemem. Głównym powodem wyboru wła nie tego j zyka jest fakt, i wi kszo oprogramowania, jak te znaczna cz systemu operacyjnego powstała wła nie w tym j zyku. Równie w tym j zyku powstał system Linux, dlatego te wła nie wybór j zyka C, jako narz dzia wydajnego, wydaje si autorowi zupełnie naturalny. Do kompilacji autor stosował pakiet gcc, w momencie zako czenia pracy dost pny w wersji 3.1. Jest to standardowy kompilator dost pny w ka dej dystrybucji i pozwalaj cy na kompilacj oprogramowania na wszystkie licz ce si platformy sprz towe z dost pnym systemem UNIX. Oprócz obsługiwanego standardu ANSI C, gcc udost pnia s opcje rozszerzaj ce ten standard, lecz s one specyficzne dla tego kompilatora i nie stanowi cz ci jakiegokolwiek standardu. Dlatego te autor zdecydował si ich nie u ywa. Tabela 2.1 przedstawia najcz ciej u ywane opcje. Tabela 2.1. Opcje kompilatora gcc Opcja gcc Opis opcji -o nazwa_pliku Okre lenie nazwy pliku wynilowego o nazwie nazwa_pliku. W przypadku braku parametru, plik wynikowy przybiera domy n nazw a.out. Parametr nie jest wymagany w przypadku tworzenia plików obiektowych. -c Tworzenie plików obiektowych bez czenia w plik wynikowy. -lnazwa -static Do cza bibliotek libnazwa. Domy lnie linkowane s biblioteki dynamiczne. Linkowanie programu tylko z bibliotekami statycznymi, np. dla -lnazwa b dzie to libnazwa.a. -g -ggdb Do cza informacje dla programu ledz cego. Opcja -ggdb dodaje informacje rozpoznawane tylko przez gdb. -O -On Optumalizacja na poziomie n, dla n={0,1,2,3,s}. Opcja -O jest równoznaczna -O1, za -Os ozna-cza -O2 i dodatkowa optymalizacja rozmiaru pliku wynikowego. -O0 -Wall Wy wietlanie wszystkich ostrzerze i informacji o b dach. -Ikatalog -Lkatalog -ansi Wstawia katalog na pocz tek cie ki przeszukiwania zbiorów nagłówkowych. Wstawia katalog na pocz tek cie ki przeszukiwania bibliotek. Wspiera standard ANSI-C, jednak nie wymuszaj c zgodno ci, lecz wy wietlaj c stosowny komunikat. 5

14 Do edycji plików ródłowych został u yty mcedit, który jest cz ci składow programu Mignight Commander. Edytor ten wspiera rodowisko programistyczne, poprzez pod wietlanie składni. Wspieranymi składniami oprócz j zyka C s równie j zyki skryptowe, HTML i inne Zastosowane biblioteki W programie zostały u yte w wi kszo ci przypadków funkcje dost pne w standardowej bibliotece. Cz operacji mo na wykona wykorzystuj c funkcje zarówno biblioteczne, jak i systemowe. Ze wzgl du na wi ksze obycie autora z funkcjami bibliotecznymi oraz fakt, i wynik jest identyczny, wybór padł wła nie na to rozwi zanie. Jednak dost pne standardowo funkcje były dla autora zbyt mało funkcjonalne, je eli chodzi o sterowanie ekranem. Do zarz dzania ekranem terminala znakowego zastosowano bibliotek ncurses [3]. Sama biblioteka ncurses jest ogólnodost pn implementacj biblioteki curses, która była rozprowadzana z System V Release 4.0 [4]. Ncurses zawiera wszystkie funkcje dost pne z biblioteki curses (której rozwoju zaprzestano), a ponadto zwi kszono jej funkcjonalno poprzez rozszerzenie liczby dost pnych funkcji. Wprowadzono mi dzy innymi obsług myszy. Ncurses uogólnia interfejs pomi dzy programem programem aplikacji i ekranem lub terminalem, na którym aplikacja jest uruchamiana. Bior c pod uwag ró norodno terminali ekranów, a w szczególno ci ró ne ich cechy i ró ne polecenia słu ce do ich wywołania, zaistniała potrzeba wydzielenia obsługi ekranu. API ncurses oddziela programist od le cego u podstawy sprz tu, dzi ki czemu programista nie musi pisa dodatkowego kodu, który uwzgl dniałby ró ne typt terminali. Aby skompilowa program z ncurses, nale y do czy do kodu zbiór nagłówkowy <ncurses.h>, a tak e do czy bibliotek podczas kompilacji. W przypadku korzystania z gcc przykładowe wywołanie b dzie wygl da nast puj co: gcc -lcurses plik_źródłowy.c -o plik_wynikowy Wraz z bibliotek ncurses dost pna jest inna biblioteka stworzona na bazie ncurses, która umo liwia wygodne i efektywne tworzenie formularzy do wprowadzania danych. Kompilacja programu z wykorzystaniem biblioteki form oznacza dodanie zbioru nagłówkowego <form.h> oraz poinformowanie kompilatora 6

15 o u yciu tej biblioteki. Prawidłowe wywołanie gcc w takim przypadku wygl da nast puj co: gcc -lcurses -lform plik_źródłowy.c -o plik_wynikowy Programowanie w ncurses opiera si na dwóch wska nikach do struktur danych WINDOW (struct WINDOW *s), stdscr i curscr. Stdscr reprezentuje aktualny widok na ekranie, który mo e by reprezentowany przez jedno lub kilka okien, które wypełniaj cały ekran. Curscr reprezentuje to, co ncurses uznaje za bie cy ekran. Podczas od wie ania porównywane s curscr i stdscr, a nast pnie kopiuje wszystkie ró nice do curscr, a nast pnie wy wietla uaktualnienia na ekranie. Przed wywołaniem jakiejkolwiek funkcji steruj cej ekranem, nale y zainicjowa podsystem ncurses. W przeciwnym razie aplikacja zako czy działanie z b dem segmentacji. Aby to uczyni, nale y wywoła funkcj initscr, w przypadku pracy na jednym terminalu, lub newterm, je eli program b dzie wykorzystywa wi ksz liczb terminali. Aby ustawi terminal jako bie cy po wywołaniu newterm, nale y u y funkcji set_term. Funkcja initscr zwraca wska nik do struktury WINDOW, a funkcja newterm zwraca wska nik do struktury SCREEN. Przed zako czeniem aplikacji korzystaj cej z ncurses, nale y zwolni zasoby pami ci oraz przywróci pocz tkowy stan terminala. Sposób działania zale y od sposobu inicjacji. Po wywołaniu newterm nale y wywoła endwin. Je li wcze niej do inicjacji wykorzystano newterm dodatkowo nale y wywoła delscreen dla ka dej stworzonej struktury SCREEN U ywanie programu make Program make [5] słu y do sterowania procesem kompilacji oprogramowania i pozwala okre li, jak ma przebiega proces kompilacji. Je li za została zmieniona tylko cz plików ródłowych, przyspiesza proces kompilacji poprzez uaktualnienie zmian. Jest dost pny dla ka dej odmiany systemu UNIX, jak mo na znale na rynku. W przypadku wielkich projektów programistycznych, za pomoc jednego polecenia mo na dokona procesu kompilacji, bez znajomo ci nazw wszystkich plików ródłowych. Jest to szczególnie przydatna cecha dla oprogramowania open source, na bazie którego jest oparta wi kszo dystrybucji systemu Linux. 7

16 Sam program make jest uruchamiany poprzez wpisanie jego nazwy, czyli make. Jest wywoływany w wierszu polece, a najcz ciej u ywane opcje s opisane w tabeli 2.2. Tabela 2.2. Opcje programu make Opcja Opis opcji -f plik Zamiast standardowego pliku z regułami, zostan zastosowane reguły z pliku o nazwie plik, zamiast standardowego (GNUmakefile, makefile lub Makefile) -n Wy wietlanie, lecz nie wykonywanie polece, jakie zostałyby wykonane przez program make -I nazwa_katalogu Dodanie katalogu nazwa_katalogu do listy katalogów, jakie zostan przeszukane w poszukiwaniu wstawionych plików Makefile -s Powoduje nie wy wietlanie wykonywanych polece -w W czasie zmian katalogów wy wietla nazw bie cego katalogu -W nazwa Dla celu nazwa zostanie uruchomiony make tak, jakby plik został zmodyfikowany -r Eliminuje u ywanie wbudowanych regół niejawnych, jak równie czy ci domy ln list regół przyrostkowych -d Drukuje informacje debugowania -i Ignoruje wszelkie b dy komendwykonywanych przy od wie aniu plików -k Powoduje kontunuacj działania programu w miar mo liwo ci, nawet je li jaki cel nie został zbudowany Program make korzysta z reguł zawartych w pliku tekstowym, którego najcz stsza nazwa to Makefile. W dalszej cz ci autor u ywa nazwy Makefile, jako pliku okre laj cego reguły dla programu make. Stworzony przez autora plik Makefile znajduje si w za czniku B. Podstawowym elementem pliku Makefile s cele. Celem jest dowolny ła cuch znaków w pliku Makefile, który zaczyna si na pocz tku linii i ko czy si dwukropkiem. Je li cel nie dotyczy kompilacji, wskazane jest aby jego nazwa nie pokrywała si z nazw pliku wyst puj c w bie cym katalogu. Po nazwie celu nast puj komendy, jakie maj zosta wykonane przez program make. Obrazuje to poni szy przykład: cel: gcc program1.c -o program1 cel2: cel gcc program2.c -o program2 W powy szym przykładzie dla celu cel zostanie wywołana kompilacja pliku program1.c. Uruchomienie programu make bez adnego parametru spowoduje wykonanie reguł dla pierwszego napotkanego celu w pliku Makefile. Je eli ma 8

17 zosta wykonany inny cel, nale y go poda jako parametr wywołania. Dla powy szego przykładu kompilacja pliku program2.c b dzie wygl da nast puj co: make cel2 Umieszczone po dwukropku nazwy s celami, jakie musz zosta spełnione przed wykonaniem reguł dla wywołanego celu. W tak prosty sposób s okre lone zale no ci pomi dzy poszczególnymi cz ciami projektu. Dla powy szego przykładu przed kompilacj program2.c zostanie poddany procesowi kompilacji plik program1.c. Ka dy wiersz polece jest wykonywany w osobnym interpreterze polece. Wynik polecenia cd jest wi c widoczny tylko w tym wierszu, w którym to polecenie napisano. Dowolny wiersz polece w pliku Makefile mo na przedłu y na dowoln liczb wierszy, poprzez u ycie znaku \. Je eli ten znak jest ostatnim znakiem wiersza, to nast pny wiersz b dzie traktowany jako kontynuacja bie cego wiersza. Przykładowe rozwi zanie mo e mie nast puj c posta. cel: cd src ; \ gcc a.c -o a.o ; \ mv a.o../obj/a.o Do najcz ciej u ywanych sztucznych celi nale y zaliczy : clean, install, uninstall, all. Samo u ycie polecenia make najcz ciej spowoduje przeprowadzenie procesu kompilacji. Aby usun pliki utworzone podczas kompilacji u ywa si w tym celu poni szego wywołania. make clean Je eli program ma zosta zainstalowany, u ywa si celu install. Umo liwia to programowi make utworzenie w razie potrzeby odpowiednich katalogów oraz skopiowanie plików binarnych, bibliotek, czy te pomocniczych skryptów do odpowiednich katalogów. Odwrotne działanie posiada cel uninstall, który powoduje usuni cie z systemu wcze niej zainstalowanych komponentów. Zastosowanie celu all zazwyczaj powoduje przeprowadzenie procesu pełnej kompilacji i instalacji oprogramowania. Jest zazwyczaj równowa ne z poni szym wywołaniem. make && make install Poszczególne polecenia, jakie maj zosta wykonane dla danego celu musz by poprzedzone znakiem tabulacji. Wstawienie innego znaku powoduje wy wietlenie komunikatu b du i zako czenie działania programu make. Dlatego te nie nale y u ywa edytorów, które zamieniaj znaki tabulacji na spacje. 9

18 W celu zwi kszenia przejrzysto ci oraz ułatwienia wprowadzania pó niejszych zmian, warto skorzysta z mo liwo ci u ywania zmiennych. Zmienna jest zdefiniowan w pliku Makefile nazw, reprezentuj c ła cuch tekstu, nazywany warto ci zmiennej. Przyj tym standardem jest u ywanie w nazwach zmiennych tylko wielkich liter, chocia nie jest to wymóg programu. W ogólnej postaci definicja zmiennej przybiera poni sz form : NAZWAZMIENNEJ = wartosc [...] W przypadku dopisywania warto ci do ju istniej cej zmiennej, powy sza definicja spowoduje usuni cie poprzedniej zawarto ci. Aby tego unikn stosuje si jedn z poni szych form. NAZWAZMIENNEJ := wartosc1 NAZWAZMIENNEJ += wartosc2 Oba powy sze przykłady robi dokładnie to samo, czyli na koniec ci gu znaków dopisuj nowe warto ci. Rozszerzenie to jest specyficzne dla GNU make, które jest powszechnie u ywane w systemie Linux. W przypadku u ywania innego systemu operacyjnego, mo e si okaza, i zainstalowana wersja programu make nie obsługuje rozszerze wersji GNU make. Aby mo na było odwoła si do zmiennej, nale y umie ci j w nawiasach okr głych i poprzedzi znakiem $. W podanym przykładzie NAZWAZMIENNEJ zostaje zast piona tekstem zawartym w warto ci po prawej stronie przypisania przy definicji zmiennej. $(NAZWAZMIENNEJ) Oprócz zmiennych zdefiniowanych przez programist, w programie make wyst puj równie zmienne automatyczne, których warto ci w oparciu o cel i zale no ci reguły s obliczane za ka dym razem, gdy reguła jest wykonywana. Reguły automatyczne s u ywane do tworzenia reguł wzorcowych. Opis najcz ciej u ywanych zmiennych automatycznych znajduje si w tabeli 2.3. Tabela 2.3. Opis zmiennych automatycznych $@ Zmienna Reprezentuje nazw pliku celu w regule Opis zmiennej $* Reprezentuje nazw podstawow nazwt pliku $< Reprezentuje nazw pliku pierwszej zale no ci regóły $^ Rozwija si do oddzielonej spacjami listy wszystkich zale no ci reguły $? Rozwija si do oddzielonej spacjami listy wszystkich zale no ci reguły, które s nowsze ni cel $(@D) Je eli nazwany cel znajduje si w podkatalogu, zmienna ta reprezentuje cz cie ki celu, która odpowiada katalogowi 10

19 Zmienna Opis zmiennej Je eli nazwany cel znajduje si w podkatalogu, ta zmienna reprezentuje odpowiadaj c nazwie pliku cz cie ki Poza opisanymi wcze niej zmiennymi, program make predefiniuje równie inne zmienne, które s u ywane jako nazwy programów, albo do przekazywania flag i argumentów tych programów. Najcz ciej u ywane zmienne predefiniowane zostały przedstawione w tabeli 2.4. Tabela 2.4. Opis zmiennych predefiniowanych Zmienna Opis Warto domy lna AR Nazwa programu utrzymuj cego archiwum ar AS Nazwa asemblera as CC Nazwa kompilatora C cc CPP Nazwa preprocesora C cpp RM Program usuwaj cy pliki rm -f ARFLAGS Flagi dla programu utrzymuj cego archiwum rv ASFLAGS Flagi dla asemblera brak CFLAGS Flagi dla kompilatora C brak CPPFLAGS Flagi dla preprocesora C brak LDFLAGS Flagi dla programu cz cego brak Reguły tworzone przez programist s regułami jawnymi, lecz istniej równie reguły niejawne, czyli predefiniowane. Je eli plik Makefile b dzie zawiera przykładowo poni sz warto, zostan zastosowane reguły niejawne. kod : kod.o kod.o : kod.c Wywołanie programu make dla powy szego przykładu spowoduje wykonanie nast puj cych polece. cc -c kod.c -o kod.o cc kod.o -o kod Pierwsza reguła mówi o sposobie uzyskania pliku obiektowego *.o z pliku ródłowego *.c. Kolejna reguła informuje o sposobie uzyskania pliku binarnego z podanego pliku obiektowego. Mo liwe jest zdefiniowanie własnych reguł niejawnych, dzi ki zastosowaniu reguł wzorcowych. Tworzenie reguł wzorcowych nie odbiega znacz co od normalnych reguł. Jedyn ró nic jest u ywanie znaku %, do którego pasuje dowolny nie pusty ła cuch znaków. U ycie obrazuje poni szy przykład. %.o : %.c %(CC) $(CFLAGS) $< -o $@ 11

20 Podana reguła mówi, aby dla ka dego pliku ródłowego utworzy odpowiedni plik obiektowy według podanych przez programist zasad. Powy sza reguła jest regu wzorcow, a jej ponowna definicja pozwala na zmian jej działania. Dozwolone jest w pliku Makefile wprowadzanie komentarzy, poprzez poprzedzenie go znakiem #. Program make po napotkaniu znaku #, ignoruje go, jak równie pozosta cz wiersza Zarz dzaniem ekranem za pomoc biblioteki ncurses Biblioteka ncurses jest darmowo rozpowszechnianym klonem biblioteki curses rozprowadzanej z System V 4.0. Jednak jest ona bardziej elastyczna w u ywaniu dzi ki wi kszym mo liwo ciom, np. obsług myszy. Aby skompilowa program z ncurses nale y do czy do pliku ródłowego, który wykorzystuje funkcje z tej biblioteki, do czy odpowiednie definicje funkcji i zmiennych, poprzez poni sz dyrektyw. #include <curses.h> Powy sza dyrektywa do cza zbiór nagłówkowy stdio.h, wi c nie ma potrzeby jej dodawania. Ponadto nale y poinformowa kompilator o korzystaniu z biblioteki ncurses. W przypadku u ycia gcc, nale y doda do wywołania kompilatora parametr -lcurses. #include <curses.h> int main(void) { initscr(); endwin(); return 0; } Najprostszym przykładem wykorzystuj cym ncurses jest przedstawiony powy ej program. Inicjalizuje on i natychmiast ko czy działanie ncurses, a nast pnie program ko czy swoje działanie. Wszelkie działania wykorzystuj ce ncurses powinny znajdowa si pomi dzy funkcjami initscr i endwin, poniewa w przeciwnym razie aplikacja zako czy działanie z b dem segmentacji. Okna s okre lone w ten sposób, i lewy górny róg posiada współrz dne (0, 0), za prawy dolny róg (LINES 1, COLUMNS 1). Do ustawiania kursora w danym miejscu słu y funkcja poni sza funkcja. move(y, x); Do wy wietlania słu y funkcja printw(), której u ycie jest identyczne jak standardowej funkcji printf(). 12

21 Mo liwe jest u ywanie przedrostków, dzi ki którym mo liwe jest czenie kilku funkcji w jednym wywołaniu. Obrazuje to poni szy przykład. mvprintw(2, 2, TEST ); Jest on równoznaczny z poni szymi wywołaniami. move(2, 2); printw( TEST ); Innym przedrostkiem wykorzystywanym przez ncurses jest w, które słu y do okre lania okna, którego działanie ma dotyczy i w przeciwie stwie do przedrostka mv nie zast puje wywołania konkretnej funkcji. Jest to szczególnie istotne w przypadku, gdy programista zarz dza wi ksz liczb okien w programie. U ycie tego przedrostka obrazuj dwie poni sze linie, które s równowa ne. move(y, x); wmove(stdscr,y, x); Po u yciu funkcji wy wietlaj cej informacje w oknie, nale y go od wie y, aby zostały one wy wietlone na ekranie. W tym celu nale y u y poni szego wywołania, które powoduje od wie enie stdscr. refresh(); Podstawow funkcj wyj cia znakowego jest funkcja addch, do której odwołuje si wi kszo pozostałych funkcji wyj cia. Funkcja ta wy wietla znak w bie cym oknie (domy lnie jest to stdscr) w bie cym poło eniu kursora i przesuwa kursor do nast pnej pozycji. Je eli spowodowałoby to umieszczenie kursora poza prawym marginesem, kursor automatycznie zostanie umieszczony na pocz tku nast pnego wiersza. Je li kursor znajduje si u dołu okna, ekran jest przewijany o jeden wiersz. Prototyp wspomnianej funkcji wygl da nast puj co. int addch(chtype ch); Dokumentacja ncurses odnosi si do znaków wpisanych w formacie chtype jako pseudoznaku. Ncurses deklaruje pseudoznaki jako unsigned long int i u ywa wysokich bitów tych znaków do przenoszenia dodatkowych informacji, takich jak atrybuty wideo. Atrybuty te mo na mo na dodawa za pomoc operatora logicznego. Lista najcz ciej u ywanych operatorów znajduje si w tabeli 2.5. Tabela 2.5. Atrybuty wideo Nazwa A_NORMAL A_STANDOUT A_UNDERLINE A_REVERSE A_BLINK Opis Standardowy tryb wy wietlania W cza najlepszy tryb pod wietlania terminala Podkre lenie Negatyw Tekst migocz cy 13

22 Nazwa A_DIM A_BOLD A_INVIS A_CHARTEXT Opis Tekst wy wietlany z połow intensywno ci Tekst wy wietlany z dodatkow intensywno ci Znak niewidzialny Tworzy mask bitow odpowiadaj c znakowi Wy wietlanie poszczególnych atrybutów ci le zale y od u ywanego terminala, wi c jest mo liwe, i cz atrybutów nie b dzie mogła by u yta. Oprócz znaków kontrolnych i znaków rozszerzonych o atrybuty wideo, funkcje wyj cia znakowego wy wietlaj znaki z górnej połowy zestawu znaków ASCII. Najcz ciej u ywane predefiniowane znaki znajduj si w tabeli 2.6, za pełna lista znajduje si na stronie podr cznika systemowego [3]. Tabela 2.6. Znaki grafiki konturowej ACS_ULCORNER ACS_LLCORNER ACS_URCORNER ACS_LRCORNER ACS_HLINE ACS_VLINE Nazwa Górny lewy róg Dolny lewy róg Górny prawy róg Dolny prawy róg Linia pozioma Linia pionowa Opis Funkcja addch nie zmienia poło enia ju wpisanych znaków. Je eli zaistnieje jednak taka potrzeba, słu y do tego celu funkcja insch, której u ycie jest identyczne jak wspomniana wcze niej funkcja addch. Ncurses posiada ca ca grup funkcji, które słu do zarz dzania ekranem oraz rysowania ramek i linii. Pierwsz z nich jest funkcja bkgd. Słu y ona do ustawiania wła ciwo ci tła okna. Aby pobra aktualne ustawienia tła nale y u y funkcji getbkgd, której prototyp wygl da nast puj co. chtype getbkgd(window * win); Aby stworzy obramowanie mo na si posłu y dwoma p tlami for, lecz o wiele prostsze jest u ycie jednej z funkcji dost pnych w ncurses. Poni ej przedstawione s prototypy tych funkcji. int box(window *win, chtype pion, chtype poziom); int border(window *win, chtype ls, chtype ps, chtype gora, chtype dol, chtype lgora, chtype pgora, chtype ldol, chtype pdol); Pierwsza z funkcji jest tak naprawd makrem, które upraszcza wywołanie drugiej funkcji. Obie powy sze funkcje rysuj obramowanie wzdłu kraw dzi okna, dla którego zostały wywołane. Przy zmiennych typu chtype programista wstawia znak, 14

23 jaki ma zosta u yty do narysowania obramowania lub te mo e u y predefiniowanej zmiennej dost pnej w tabeli 2.6. int hline(chtype ch, int n); int vline(chtype ch, int n); Przedstawione powy ej funkcje słu do rysowania odpowiednio pionowej lub poziomej linii o długo ci n znaków. Znak, za pomoc którego ma zosta narysowana linia jest podany w zmiennej ch. Linia jest rysowana od bie cej pozycji kursora. Przedstawione funkcje słu do czyszczenia cz ci lub cało ci ekranu i nie pobieraj argumentów przy wywołaniu. Do czyszczenia całego ekranu słu y funkcja clear. Z kolei funkcja clrtobot czy ci ekran od bie cej pozycji kursora do ko ca ekranu. Funkcja clrtoeol czy ci bie cy wiersz od aktualnej pozycji kursora do ko ca linii. Wej cie znakowe jest mo liwe poprzez funkcj scanw, której u ycie jest identyczne jak standardowej funkcji scanf. Mo liwe jest równie korzystanie z getstr, które pobiera napis do napotkania znaku ko ca wiersza, lub getch, które pobiera znak. Pojawia si czasem potrzeba, aby wpisywane znaki nie były wy wietlane na ekranie, na przykład podczas obsługi ró nego rodzaju menu. Aby tego dokona nale y u y funkcji noecho. Z kolei funkcja echo powoduje w czenie wy wietlania wpisywanych znaków. Obie funkcje nie pobieraj argumentów podczas wywołania. Ncurses umo liwia u ywanie kolorów. Opis sposobu korzystania z kolorów został opisany w rozdziale 3.3. Wszystkie powy sze cechy s do osi gni cia poprzez inne biblioteki, jak na przykład S-Lang [1]. Mo na równie stosowa niskopoziomowe sekwencje steruj ce terminala, lecz wtedy programista traci niezale no od typu terminala. Przyczyn wykorzystania ncurses przez autora w tworzonym programie zadecydowały przedstawione poni ej cechy, które nie były dost pne w innych wymienionych znanych autorowi rozwi zaniach. Jedn z podstawowych zalet ncurses, oprócz całkowitej niezale no ci od typu terminala, jest mo liwo tworzenia i zarz dzania wi ksz liczb okien. Nowe niezale ne okna s tworzone za pomoc poni szego wywołania. WINDOW *newwin(int nlinii, int nkol, int pocz_y, int pocz_x); Newwin tworzy i zwraca wska nik do nowego okna z nkol kolumnami i nlinii wierszami. Górny lewy róg okna jest umieszczony w pozycji pocz_y i pocz_x. Mo liwe jest utworzenie duplikatu istniej cego okna. U ycie poni szej funkcji 15

24 spowoduje stworzenie dokładnej kopii okna, do którego wska nik jest podany jako parametr funkcji. WINDOW *dupwin(window *win); Wpisanie danych do utworzonego okna nie spowoduje wy wietlenie tych informacji na ekranie. Aby to uzyska, nale y poinformowa ncurses o potrzebie przerysowania danego okna na stdscr, w przeciwnym razie wprowadzone zmiany pozostan jedynie w pami ci komputera. Zgodnie z zasadami przedrostków, dla struktury *win wywołanie powinno wygl da nast puj co. wrefresh(win); Dopuszczalne jest tworzenie dowolnej liczby okien, za poszczególne okna mog na siebie zachodzi. O tym, które okno jest widoczne, decyduje programista poprzez polecenie od wie ania wła ciwej struktury. Je eli okna nakładaj si na siebie, wtedy widoczne b dzie oczywi cie te, które było ostatnio od wie one. int touchwin(window *win); Je eli w danym oknie nie zostały wprowadzone zmiany i programista jedynie pragnie od wie y zawarto okna, powinien wykorzysta w tym celu powy sz funkcj. Jest ona przydatna, gdy jedno okno zostało zasłoni te przez inne i programista pragnie ponownie wy wietli dane okno na pierwszym planie. Przed zako czeniem działania aplikacji nale y zwolni zasoby zajmowane przez struktury utworzonych okien. Słu y do tego poni sza funkcja. int delwin(window *win); Ncurses umo liwia tak e obsług myszy. Jest to rozszerzenie nie wyst puj ce w standardowym API curses. Dlatego dobr praktyk jest umieszczenie kodu dotycz cego obsługi myszy w instrukcji warunkowej preprocesora. Pozwoli to na kompilacj programu na systemach korzystaj cych ze standardowego curses. Podstawowe kroki u ywania interfejsu myszy s do proste. Aby umo liwi zgłaszanie zdarze myszy, nale y wywoła funkcj mousemask. Przy aktywnej myszy p tla w programie powinna sprawdza, czy zwracana warto z wgetch nie jest równa KEY_MOUSE, co wskazuje, i zdarzenie myszy czeka w kolejce. Aby pobra zdarzenie z kolejki, nale y przed nast pnym wywołaniem funkcji wgetch u y wywołania funkcji getmouse. Poni ej znajduje si kod programu, który obrazuje omawiany temat. #include <curses.h> #include <form.h> int main(void) { mmask mask; 16

25 MEVENT event; initscr(); int ch; cbreak(); keypad(stdscr, TRUE); mask=mousemask(all_mouse_events, NULL); while((ch=getch())!=q){ if (ch==key_mouse){ getmouse(&event); switch(event.bstate){ case BUTTON1_CLICKED: printw( Przycisk 1 ); break; } } } nocbreak(); endwin(); return 0; } Zdarzenia myszy mog, zale nie od rodowiska, obejmowa wci ni cie i zwolnienie klawiszy myszy, pojedyncze, podwójne i potrójne klikni cia oraz stany klawiszy shift, alt i ctrl. Aby pobiera zdarzenia myszy, musi by uruchomiony serwer myszy w przypadku korzystania z konsoli, a w przypadku korzystania z emulatora, program, który zgłaszaj zdarzenia myszy poprzez serwer X. Najcz ciej u ywane zdarzenia myszy, które mo na przechwyci zostały przedstawione w tabeli 2.7. Przycisk 1myszy jest przyciskiem lewym, przycisk 2 jest przyciskiem prawym w myszy z dwoma przyciskami i rodkowym przyciskiem w myszy z trzema przyciskami, a przycisk 3 jest prawym przyciskiem zarówno dla myszy z dwoma jak i trzema przyciskami. Tabela 2.7. Zdarzenia myszy obsługiwane przez ncurses Nazwa zdarzenia BUTTON1_PRESED BUTTON1_RELEADED BUTTON1_CLICKED BUTTON1_DOUBLE_CLICKED BUTTON1_TRIPLE_CLICKED BUTTON2_PRESED BUTTON2_RELEADED BUTTON2_CLICKED BUTTON2_DOUBLE_CLICKED BUTTON2_TRIPLE_CLICKED BUTTON3_PRESED BUTTON3_RELEADED BUTTON3_CLICKED Opis zdarzenia Przycisk 1 myszy wci ni y Przycisk 1 myszy zwolniony Przycisk 1 myszy klikni ty Przycisk 1 myszy podwójnie klikni ty Przycisk 1 myszy potrójnie klikni ty Przycisk 2 myszy wci ni y Przycisk 2 myszy zwolnony Przycisk 2 myszy klikni ty Przycisk 2 myszy podwójnie klikni ty Przycisk 2 myszy potrójnie klikni ty Przycisk 3 myszy wci ni y Przycisk 3 myszy zwolnony Przycisk 3 myszy klikni ty 17

26 Nazwa zdarzenia BUTTON3_DOUBLE_CLICKED BUTTON3_TRIPLE_CLICKED BUTTON_SHIFT BUTTON_CTRL BUTTON_ALT ALL_MOUSE_EVENTS REPORT_MOUSE_POSITION Opis zdarzenia Przycisk 3 myszy podwójnie klikni ty Przycisk 3 myszy potrójnie klikni ty Klawisz shift był wci ni ty podczas zmiany stanu przycisku myszy Klawisz ctrl był wci ni ty podczas zmiany stanu przycisku myszy Klawisz alt był wci ni ty podczas zmiany stanu przycisku myszy Zgłasza wszystkie zmiany stanu przycisku myszy Zgłasza ruch myszy Aby okre li współrz dne zdarzenia myszy, nale y zbada składowe x, y struktury MEVENT. Definicja tej struktury jest nast puj ca. typedef struct{ short id; int x, y, z; mmask_t bstate; } MEVENT; Zmienna id słu y do rozró nienia myszy, je li w systemie znajduje si ich wi ksza liczba. Zmienna bstate przechowuje bity stanu przycisków. Zmienne x i y zawieraj współrz dne zdarzenia. Zgodnie z dokumentacj ncurses, składowa z jest przeznaczona do u ycia z ekranami dotykowymi, myszami 3D, manipulatorami kulowymi. Dlatego te u ywanie tej składowej w programach, które zwi zane s tylko z mysz, nie jest wskazane. Wraz z ncurses rozprowadzane s inne biblioteki, które bazuj w swym działaniu na ncurses. Pierwsza z nich słu y do tworzenia menu, za druga pozwala na proste oraz efektywne tworzenie i u ywanie formularzy [6]. Dokładny opis libform na przykładzie aplikacji stworzonej przez autora znajduje si w rozdziale 3.3, dlatego te w tej cz ci znajduje si tylko opis libmenu. Poniewa w obu przypadkach biblioteki bazuj na ncurses, wywołanie poszczególnych funkcji z tych bibliotek mo liwe jest dopiero po zainicjowaniu ncurses. W przypadku korzystania z libmenu nale y do czy plik nagłówkowy menu.h do kodu ródłowego aplikacji. Ponadto podczas kompilacji oprócz -lcurses nale y doda parametr -lform do wywołania kompilatora gcc. Skrócony opis procesu tworzenia u ycia menu mo na przedstawi w nast puj cych punktach: 1. Utworzenie elementów menu za pomoc funkcji new_item. 2. Utworzenie wła ciwego menu ze stworzonych wcze niej elementów za pomoc funkcji new_menu. 18

27 3. Uaktywnienie menu za pomoc funkcji post_menu. 4. Od wie enie ekranu. 5. Przetwarzanie danych wej ciowych w p tli. 6. Od czenie menu za pomoc funkcji unpost_menu. 7. Zwolnienie zasobów menu za pomoc funkcji free_menu. 8. Zwolnienie zasobów zaj tych przez utworzone wcze niej elementy menu. Prototypy funkcji, które s przydatne podczas procesu obsługi menu wygl daj nast puj co. ITEM *new_item(const char *name, const char *description); int free_item(item *item); MENU *new_menu(item **items); int free_menu(menu *menu); int set_menu_format(menu *menu, int wiersz, int kol); int post_menu(menu *menu); int unpost_menu(menu *menu); int menu_driver(menu *menu, int c); int top_row(const MENU *menu); Funkcja new_item alokuje nowy element i inicjuje go na podstawie podanych argumentów. Zwraca wska nik do nowej struktury ITEM, a w razie niepowodzenia, NULL. Z kolei free_item słu y do zwalniania zasobów. Funkcja zwraca w przypadku powodzenia E_OK, za je li wyst pił b d, E_SYSTEM_ERROR. B dna sytuacja jest mo liwa w przypadku, gdy podany w wywołaniu element jest nieprawidłowy lub te je li menu nie zostało od czone poprzez u ycie funkcji unpost_menu. Funkcja new_menu tworzy nowe menu w oparciu o elementy przekazane w items. Zmienna items jest tak naprawd tablic wska ników typu ITEM, gdzie ostatni wska nik w tablicy jest typu NULL. Funkcja zwraca wska nik do nowej struktury, a je eli wyst pi b d, zwraca NULL. Wywołanie funkcji free_menu powoduje zwolnienie zaalokowanych zasobów i roz czenie elementów items. Zwracane warto ci s identyczne, jak w przypadku free_item. Funkcje post_menu oraz unpost_menu wy wietlaj i wymazuj menu ze zwi zanego z nim okna. Podczas wy wietlania menu konieczne jest wywołanie funkcji refresh lub wrefresh, gdy menu jest przypisane do stworzonego okna. Przypisanie do okna mo na u y zdefiniowanej funkcji set_menu_win, ale metod bardziej ergonomiczn jest bezpo rednie przypisanie do struktury, a skutek jedt identyczny. menu->sub=win; 19

28 U ycie funkcji set_menu_format powoduje ustawienie maksymalnego rozmiaru wy wietlanego menu na nie wi cej ni kol kolumn i wiersz linii. Domy ln warto ci jest 16 linii i 1 kolumna. Funkcja menu_driver słu y do obsługi wszystkich danych przekazywanych do menu. Na programi cie ci y odpowiedzialno za skierowane do funkcji menu_driver odpowiednich danych. Dane mog stanowi zwykłe znaki ASCII, wtedy spowoduje to przeszukania menu w gór i w dół w poszukiwaniu pasuj cych elementów menu. Mo liwe jest równie przesłania dania nawigacji menu. List najcz ciej u ywanych da mo liwych do przesłania przedstawia tabela 2.8. Tabela 2.8. dania nawigacji menu Nazwa REQ_LEFT_ITEM REQ_RIGHT_ITEM REQ_UP_ITEM REQ_DOWN_ITEM REQ_SCR_ULINE REQ_SCR_DLINE REQ_SCR_UPAGE REQ_SCR_DPAGE REQ_FIRST_ITEM REQ_LAST_ITEM REQ_NEXT_ITEM REQ_PREV_ITEM REQ_TOGGLE_ITEM Opis Przej cie w lewo Przej cie w prawo Przej cie w gór Przej cie w dół Przewini cie w gór o jedn lini Przewini cie w dół o jedn lini Przewini cie o stron w gór Przewini cie o stron w dół Przej cie do pierwszego elementu Przej cie do ostatniego elementu Przej cie do nast pnego elementu Przej cie do poprzedniego elementu Selekcja/deselekcja danego elementu Funkcja top_row zwraca numer elementu, który jest aktualnie ustawiony jako aktywny. W przypadku b du jest zwracana warto ERR (-1), która jest standardow warto ci b du w ncurses. Wszystkie funkcje i zmienne posiadaj opis na stronach podr cznika systemowego [7]. 20

29 3. System fakturowania sprzeda y 3.1. Model programu Kod programu został rozdzielony na pliki w zale no ci od funkcji, jakiej dotyczy dany fragment kodu. W tabeli 3.1 zostały przedstawione poszczególne pliki wraz z opisem zawarto ci. Tabela 3.1. Opis zawarto ci plików ródłowych Nazwa pliku main.c menu.c magazyn.c odbiorcy.c faktura.c Opis zawarto ci Funkcja główna main() oraz funkcje inicjuj ce działanie programu i porz dkuj ce system przed zako czeniem działania programu. Menu główne, z którego s wywoływane poszczególne moduły logistyczne. Modół odpowiedzialny za obsług obrotu towarowego. Modół odpowiedzialny za obsług bazy danych odbiorów. Modół odpowiedzialny za generowanie faktur i korekt faktur. opcje.c Opcje programu, w tym dane podmiotu wystawiaj cego faktur. komunikaty.c naglowki.h Zbiór komunikatów informuj cych u ytkownika o b dnych działaniach. Definicje struktur do przechowywania daych, zmienne globalne oraz deklaracje funkcji. W funkcji main() znajduje si zestaw funkcji ustawiaj cych działanie programu, inicjuj cych działanie biblioteki ncurses oraz wczytuj cych dane do bazy odbiorców i towarów. Po wywołaniu funkcji menu(), która słu y do obsługi głównego menu programu, nast puje zapisanie danych do plików i zwolnienie pami ci zajmowanej przez zainicjowane zasoby. Dane s wczytywane z plików, a w przypadku ich braku zakłada si pierwsze uruchomienie programu. W takim przypadku baza pozostaje pusta do czasu wprowadzenia danych przez u ytkownika, a nast pnie zostaje zapisana do utworzonych plików. Nazwy plików, a tak e rodzaj i struktur danych w nich przechowywanych przedstawia tabela 3.2. Dane odbiorców i towarów s przechowywane w pami ci w postaci rekordów zorganizowanych w postaci listy dwukierunkowej. Autor zdecydował si na wła nie na to rozwi zanie, kieruj c si prostot programu. U ycie sterty, czy te drzewa binarnego w sposób znacz cy skomplikowałoby przechodzenie do kolejnych elementów, nie przynosz c równocze nie znacz cego wzrostu pr dko ci przetwarzania. Listy s sortowane według unikalnego numeru identyfikuj cego 21

30 poprzez wstawianie elementów we wła ciwej kolejno ci podczas wprowadzania danych. Dodatkowo jest przechowywany adres pierwszego i ostatniego elementu ka dej listy. Tabela 3.2. Opis zawarto ci plików z danymi Nazwa pliku Opis rekordu magazyn.dat nr identyfikacyjny long 4 bajty, cena zł long 4 bajty, cena gr 1 bajt, nazwa towaru string 31bajtów, kod SWW string 31bajtów, stawka VAT 1 bajt, stan magazynu long 4 bajty, odbiorcy.dat nr identyfikacyjny int 2 bajty, nr NIP string 14 bajtów, nazwa odbiorcy string 31bajtów, nazwa ulicy string 31bajtów, nazwa miejscowo ci string 31bajtów, kod pocztowy long 4 bajty, wystawcy.dat nazwa wystawcy string 31bajtów, nr NIP string 14 bajtów, nazwa ulicy string 31bajtów, nazwa miejscowo ci string 31bajtów, kod pocztowy long 4 bajty, nr ostatnio wystawionej faktury long 4 bajty. Dane wystawcy faktury s przechowywane w osobnej strukturze i s one niezb dne podczas generowania wydruku faktury. Dane w fakturze przechowywane s w li cie jednokierunkowej, która zawiera wska niki do rekordów z odpowiednich list dwukierunkowych. Dodatkowo podczas generowania wydruku faktury jest tworzona lista jednokierunkowa, wykorzystywana podczas wypisywania słownie warto ci faktury Sposób instalacji oprogramowania Program rozprowadzany jest w postaci plików ródłowych i rozpowszechniany w postaci archiwum tar. Archiwum to jest dodatkowo poddane procesowi kompresji 22

31 przy u yciu gnu zip. Jest to jedna z najpopularniejszych metod rozpowszechniania oprogramowania Open Source. W celu rozpakowania archiwum nale y wyda nast puj c komend. $tar -xzf faktura src.tar.gz Po wydaniu takiego polecenia program tar rozpakuje archiwum. Nast pnie nale y wej do katalogu faktura-0.0.1/src, w którym znajduj si pliki ródłowe programu. W razie potrzeby nale y zmodyfikowa zmienne w pliku Makefile, lecz ustawienia domy lne powinny by wystarczaj ce dla przeci tnego u ytkownika. Plik Makefile zawiera informacje o zale no ciach mi dzy plikami ródłowymi i opcjach kompilacji. Program make opiera si na celach, które mog by podawane jako parametr po wywołaniu programu. Domy lna nazwa bazy to Makefile, lecz jest mo liwa inna nazwa. W takim przypadku nazw bazy nale y poda jako opcj przy wywołaniu. Domy lnym celem w bazie programu make, jest pierwszy odnaleziony cel. Nazwa celu ko czy si dwukropkiem, po którym mo na poda nazwy celi, które powinny by skompilowane wcze niej. W ten wła nie sposób okre lone s zale no ci mi dzy plikami w danym projekcie. Mo liwe jest tworzenie sztucznych celi, pod warunkiem, i nie istnieje plik o nazwie identycznej ze sztucznie stworzonym celem. W nast pnej linii po nazwie celu umieszcza si polecenia, jakie maj zosta wykonane dla danego celu przez program make. Ka dy wiersz polece wykonywany w osobnym interpteterze polece. Oznacza to, i wynik polecenia np. cd jest widoczny tylko w w tym wierszu, w którym owo polecenie zostało wywołane. Bardzo wa nym szczegółem jest umieszczenie polecenia do wykonania po dwóch znakach tabulacji. Wstawienie znaku # oznacza dodanie komentarza i jest to wła ciwie standard w programach uniksowych. W bazie mo liwe jest definiowanie zmiennych, które mog by wykorzystywane w dalszej cz ci pliku, co te autor wykorzystał. U ywane zmiennych pozwala na łatw modyfikacj bazy pod k tem wykonywanych czynno ci. Podczas inicjacji warto u y przypisania :=, a nie =. Pozwala to na unikni cie wej cia programu make w niesko czon p tl, co zostało przedstawione w poni szym przykładzie: MAIN = a.c MAIN := $(MAIN) b.c jest 23

32 W nowszych wersjach program make wykryje niesko czon p tl z powy szego przykładu i zako czy działanie z komunikatem b du. Innym prawidłowym działaniem rozwi zuj cym dany problem jest: MAIN += b.c Do najwa niejszych zmiennych nale y zaliczy : cie k instalacji programu, zmienn informuj c o kompilacji z obsług kolorów, nazw kompilatora, nazw pliku wynikowego, opcje kompilacji. Nast pnym krokiem jest uruchomienie procesu kompilacji programu. W tym celu nale y wyda nast puj ce polecenie. $make Przed uruchomieniem procesu kompilacji nale y si upewni, e w systemie jest zainstalowany program gcc, make, oraz e jest dost pna biblioteka ncurses. Podczas kompilacji s tworzone poszczególne pliki obiektowe, które nast pnie zostaj zlinkowane do pliku wynikowego. Po prawidłowej kompilacji nale y wyda nast puj c komend : #make install Je eli nie została wcze niej uruchomiona kompilacja, program make wykona j, dzi ki wykorzystaniu przez autora zale no ci, a nast pnie przeprowadzi proces instalacji. Je li w pliku Makefile nie została zmieniona cie ka instalacji, powy sze polecenie nale y uruchamia z uprawnieniami administratora. W przeciwnym wypadku instalacja zako czy si komunikatem b du. W przypadku poprawnego zainstalowania pozostaje uruchomienie programu i rozpocz cie z nim pracy Działanie programu Program powstał w j zyku C, co powoduje, i jest mo liwa jego kompilacja i uruchomienie praktycznie na ka dym systemie kompatybilnym z systemem UNIX. Program pracuje w trybie tekstowym i wymaga obsługi kolorowego terminala. Je eli zostanie zmieniona dyrektywa preprocesora w pliku naglowki.h, to po kompilacji nie b dzie wymagana obsługa kolorowego terminala. Jest to istotne, 24

33 poniewa znaczna cz emulatorów terminali nie obsługuje kolorów, równie te, dost pne w X Window. Dyrektywa odpowiedzialna za konfiguracj obsługi kolorów jest przytoczona poni ej. #ifndef KOLOR #define KOLOR 1 #endif Podczas startu programu jest inicjowana biblioteka ncurses poprzez wywołanie funkcji initscr(), która zbiera informacje na temat okna terminala. Brak wywołania i u ycie funkcji obsługi biblioteki ncurses, lub te ponowne wywołanie tej funkcji bez zwolnienia zasobów, zako czy działanie programu z komunikatem b du. Znajduje si tu równie wywołanie funkcji noecho, które powoduje, i wpisane znaki z klawiatury nie b d wy wietlane na ekranie. Jest to istotna funkcja przy tworzeniu ró nego rodzaju menu. Jednak w przypadku, gdy istnieje potrzeba wypisania na ekranie wprowadzonych znaków, nale y odblokowa wypisywanie poprzez wywołanie funkcji echo, lub te samodzielnie wy wietla wprowadzane znaki na ekran. Nast pnym krokiem jest inicjalizacja obsługi kolorów. Kompilacja wszystkich instrukcji obsługi kolorów jest zale na od zmiennej preprocesora KOLOR. Wywołanie funkcji has_color() sprawdza, czy jest mo liwa obsługa kolorów na danym terminalu. Nast pnym krokiem jest inicjalizacja obsługi kolorów poprzez wywołanie funkcji start_color() oraz predefiniowanie par kolorów, jakie b d u ywane w dalszej cz ci programu. Oto przykładowe wywołanie, które znajduje si w kodzie znajduj cym si w za czniku A: init_pair(1,color_red,color_black); init_pair(2,color_cyan,color_black); init_pair(3,color_cyan,color_blue); Pierwsze z powy szych wywoła przypisuje dla pary nr 1 czarne tło i czerwony kolor czcionek. Mo liwe jest definiowanie wielu par z ró nymi predefiniowanymi kolorami, których lista jest przedstawiona poni ej: COLOR_BLACK COLOR_RED COLOR_GREEN COLOR_YELLOW COLOR_BLUE COLOR_MAGENTA 25

34 COLOR_CYAN COLOR_WHITE Kolejnym krokiem jest utworzenie trzech okien i zapami tanie ich struktur w odpowiednich zmiennych. Przykładowe wywołanie odpowiedniej funkcji wygl da nast puj co: w1=newwin(2,80,0,0); w2=newwin(20,80,2,0); w3=newwin(3,80,22,0); Wywołanie to przypisuje do zmiennej w1 typu *WINDOW struktur utworzon poprzez funkcj newwin, która tworzy nowe okno o 2 wierszach i 80 kolumnach, a lewy górny róg znajduje si w miejscu o współrz dnych 0 wiersz i 0 kolumna. keypad(w2,true); U ycie powy szej instrukcji w aplikacji pozwala na u ywanie dodatkowych klawiszy klawiatury, jak na przykład klawisze funkcyjne czy strzałki. Działanie tej funkcji ogranicza si do podanego okna, czyli w tym przypadku jest to okno zapisane w zmiennej w2. U ycie kolorów w wie o utworzonych oknach jest mo liwe po ustawieniu atrybutów okna, co obrazuje poni szy przykład: wattrset(w1,color_pair(1)); wattrset(w2,color_pair(2)); wattrset(w3,color_pair(2)); Wywołanie to przypisuje par kolorów 1 do okna zapisanego w strukturze w1, jako domy lna para. W celu ustawienia dla ka dego okna nale y wywoła ponownie podan funkcj. W czasie uruchamiania równie wgrywane s dane zapisane w plikach: magazyn.dat odbiorcy.dat i wystawca.dat. Dane te umieszczane s w dwukierunkowych listach dynamicznych, za wyj tkiem danych z pliku wystawca.dat, które s umieszczane we własnej strukturze. Po serii działa inicjalizacyjnych, uruchamiana jest funkcja obsługuj ca główne menu programu. Rysunek 3.1 przedstawia ekran, jaki ukazuje si u ytkownikowi podczas uruchomienia programu. W przypadku kompilacji z kolorem widoczne w górnej cz ci menu posiada barw jasnoniebiesk, a wybrana opcja oznaczona jest kolorem czerwonym. Obsługa menu odbywa si poprzez wybór odpowiedniej opcji za pomoc strzałek, a nast pnie przez zatwierdzenie wyboru klawiszem enter. W całym programie naci ni cie klawisza F5 powoduje wyj cie z bie cej cz ci programu. 26