penitencjarne Oby radości i rodzinne ciepło gościły przy wigilijnych stołach, a Nowy Rok przyniósł wiele sukcesów

Transkrypt

1 12 penitencjarne grudzień 2010 nr 151, rok XIII ISSN cena 2,50 zł Oby radości i rodzinne ciepło gościły przy wigilijnych stołach, a Nowy Rok przyniósł wiele sukcesów

2 fot. Piotr Kochański Mijający rok to dla nas rok wielkich zmian, rok reform, rok nowej ustawy. Rok wyzwań. A w konsekwencji rok ciężkiej, wytężonej pracy. To ciężka praca nad likwidacją przeludnienia. Nowe miejsca dla więźniów, polityka warunkowych zwolnień, system dozoru elektronicznego i inne działania wpłynęły na to, że możemy powiedzieć udało się. To walka z powodzią. Czas wyzwań. I w tym wszystkim ludzki wizerunek Służby. Ludzi, którzy stanęli na pierwszej linii pokazując, że Służba Więzienna to nie dozorcy i stróże, a świadomi funkcjonariusze, właściwie kierujący podwładnymi i podopiecznymi. Semper paratus. To wdrożenie NoeNET. Widzę twarze zżymających się. Początkowo też byłem sceptyczny. Tym bardziej, że wszystkie dane trzeba wrzucić często po godzinach (sam to robiłem, to wiem). Ale sądzę, że to się opłaciło. Efekty już widać. Oby również było widać szacunek i podziękowanie przełożonych dla tych, którzy to zrobili. To mniejsza liczba wypadków nadzwyczajnych, niepowrotów, ucieczek. To praca na wysokich obrotach. To doświadczenie i konsekwencja. To większa liczba kursów, szkoleń, programów, nowatorskich form oddziaływań. To nowa wizja więziennictwa reforma. Nowe struktury (oddziały penitencjarne i grupy interwencyjne) już działają. Jak? obserwujemy, nowe mundury w testowaniu, nowe przepisy wdrażane i modyfikowane. Wszyscy czekamy na efekty, by lepiej i lżej nam się pracowało. Bo chyba o to chodzi? Czy ten rok dał nam satysfakcję i zadowolenie? Oby tak. Wszystkim tego życzę. FORUM PENITENCJARNE Grudzień 2010 r. OKŁADKA: fot. Piotr Kochański Z KRAJU 3 Bożenarodzeniowe życzenia Dla czytelników FP od ministra sprawiedliwości i dyrektora generalnego SW 4 W służbie potrzebującym Wyrazy uznania dla Janiny Wehrstein, działaczki Stowarzyszenia Penitencjarnego,,Patronat 5 Kolęda na osiem głosów W rodzinnym domu dziecka por. Andrzeja Chytły, wychowawcy w ozecie w Jabłonkach 14 Fajnie nazywać się tatusiem Wsparcie społeczne w readaptacji skazanych i przygotowanie do pełnienia ról społecznych po odbyciu kary konferencja w Zakopanem 24 Przyspieszony powrót do społeczeństwa Kto może skorzystać z warunkowego przedterminowego zwolnienia 25 Przygotowanie do Kongresu w toku Pod honorowym patronatem marszałka Sejmu RP Grzegorza Schetyny 27 List otwarty Do ministra sprawiedliwości Krzysztofa Kwiatkowskiego w sprawie Przyzakładowej Przychodni Lekarskiej w CZSW TIKUN-NAPRAWA 6 Tikun wyzwolił dobrą energię Podsumowanie realizacji programu polskiej i izraelskiej Służby Więziennej 7 Lapidarium pamięci Odsłonięcie pomnika na radomskim kirkucie, budowanego przez osadzonych z tutejszego AŚ 8 Ocalić od zapomnienia Program, który początkowo wzbudzał różne reakcje, przyniósł imponujące efekty DUSZPASTERSTWO 10 Faceci w czerni (z koloratką) Kapelani więzienni o swojej posłudze nie tylko od święta 13 Zagubiony dar wolności Promocja najnowszej książki kapelana ks. dr. Kazimierza Pierzchały ROZMOWA 12 Chcę człowieka wysłuchać Z ks. dr. Kazimierzem Pierzchałą, rzecznikiem prasowym duszpasterstwa więziennego, kapelanem w areszcie na warszawskim Służewcu, autorem książki Zagubiony dar wolności. Osobowość ludzi uwięzionych MIJA ROK 16 Podsumowanie dokonań Służby W opinii dyrektorów Biur CZSW RESOCJALIZACJA 18 Nasze działania Koncerty, akcje proekologiczne, przedstawienia teatralne, wolontariat w hospicjach 20 Jak się wzbudza w Koszalinie Oddziaływania resocjalizacyjne w koszalińskim zakładzie karnym REFORMA SW 22 Legislacyjne drogowskazy Nowe zasady organizacji pracy penitencjarnej oraz zakresów czynności funkcjonariuszy i pracowników działów penitencjarnych i terapeutycznych HISTORIA 26 Więzienie pod Patronatem Jak wyglądały przedwojenne święta 32 Więzienie młodsze od Huty Dzieje Zakładu Karnego w Krakowie Nowej Hucie AKTUALNOŚCI 28 Święto Niepodległości Udział Kompanii Honorowej Służby Więziennej w obchodach Święta 11 listopada 28 Zasłużyliśmy na awans Ponad 700 funkcjonariuszy otrzymało awanse PORTRET 30 Zapachy Wigilii Pasjonat gotowania Daniel Kaczmarczyk, magazynier w AŚ na warszawskim Służewcu, poleca potrawy wigilijne SPORT 31 Pamiętamy Romana Smoka II Międzynarodowe Seminarium Technik Interwencyjnych i Samoobrony im. Romka Smoka ISSN Forum Penitencjarne miesięcznik funkcjonariuszy i pracowników SW Redakcja: ul. Wiśniowa Warszawa redakcja@sw.gov.pl Maria Sodomirska, sekretariat, łączność z czytelnikami, msodomirska@sw.gov.pl, tel. (22) faks (22) Wydawca: Centralny Zarząd Służby Więziennej Ministerstwo Sprawiedliwości ul. Rakowiecka 37a, Warszawa Zespół redakcyjny: Krzysztof Kowaluk, redaktor naczelny, kkowaluk@sw.gov.pl, tel. (22) Małgorzata Nowotny, sekretarz redakcji, mnowotny@sw.gov.pl, tel. (22) Grzegorz Korwin-Szymanowski, gszymanowski@sw.gov.pl, tel. (22) Aneta Łupińska, alupinska@sw.gov.pl, tel. (22) Agata Pilarska-Jakubczak, apilarska@sw.gov.pl, tel. (22) Łukasz Stec, lstec@sw.gov.pl, tel. (22) Grażyna Wągiel-Linder, glinder@sw.gov.pl, tel. (22) Piotr Kochański, fotoreportaż, fotoedycja, archiwum, tel. (22) Rada programowa: Artur Cyruk, kierownik DzP AŚ w Hajnówce Ilona Dzieniszewska, wychowawca ZK w Wojkowicach Zbigniew Głodowski, przedstawiciel NSZZFiPW Maciej Gołębiowski, specjalista OISW w Poznaniu Waldemar Kowalski, emerytowany funkcjonariusz SW Tomasz Krajkowski, wychowawca ZK w Tarnowie Jacek Matrejek, dyrektor ZK w Tarnowie Mościcach Lidia Olejnik, dyrektor ZK w Lublińcu Tomasz Pająk, oficer prasowy AŚ w Łodzi, kierownik DzP Edward Wasilewski, wykładowca COSSW w Kaliszu Bogusław Woźnica, dyrektor ZK w Białej Podlaskiej Michał Zoń, dyrektor Biura Prawnego CZSW Warunki prenumeraty: Miesięcznik kolportowany jest w systemie prenumeraty, którą przyjmuje redakcja. Cena prenumeraty rocznej 30 zł, płatne na konto: Centralny Zarząd Służby Więziennej NBP o/o W-wa z adnotacją: Forum Penitencjarne. Reklama w Forum Penitencjarnym : Cała strona 1500 zł. + 22% VAT; 1/2 strony 1000 zł. + 22% VAT; 1/4 strony 700 zł. + 22% VAT. Na stronach czarno-białych 50% ceny. Ogłoszenia drobne bezpłatne. Należność płatna przelewem na konto: Drukarnia Offsetowa ATU PKO S.A. X o/w-wa, ul. Omulewska 27. Łamanie i druk: Drukarnia Offsetowa ATU, ul. Działyńczyków 21 i 21a, Warszawa, tel./fax (22) , biuro@drukarniaatu.pl. Redakcja zastrzega sobie prawo do dokonywania skrótów, adiustacji i zmiany tytułów nadesłanych materiałów. Nakład: 3000 egz. Numer zamknięto 25 października 2010 r. Materiałów niezamówionych redakcja nie zwraca. 2

3 Kończący się 2010 rok był rokiem szczególnym dla polskiego więziennictwa. W życie weszła nowa, długo oczekiwana ustawa o Służbie Więziennej, rozpoczęła się reforma polskiego systemu penitencjarnego. Był to czas wytężonej pracy i wielu obowiązków. Głęboko wierzę, że ostatnie 12 miesięcy były dla Państwa zarówno w pracy jak i poza nią czasem obfitującym w radosne chwile. Z okazji Świąt Bożego Narodzenia oraz nadchodzącego 2011 roku chciałbym Państwu złożyć najserdeczniejsze życzenia wszelkiej pomyślności. Życzę Państwu oraz Państwa najbliższym, aby te Święta były czasem odpoczynku, radości i abyście spędzili je Państwo z tymi, na których najbardziej Wam zależy z najbliższymi. Proszę także przyjąć życzenia zdrowia, radości i szczęścia w nadchodzącym 2011 roku. Życzę Państwu, aby był to czas realizacji i satysfakcji nie tylko w pracy, ale i poza nią. Minister Sprawiedliwości Krzysztof Kwiatkowski wraz ze współpracownikami fot. Piotr Kochański ŻYCZENIA Szanowni Państwo, Możliwość podsumowania roku to dla mnie przyjemność. Służba zdała egzamin pokonując przeszkody, przyjmując wyzwania, którym podołała. To Państwo funkcjonariusze i pracownicy więziennictwa stanowią o tym, że o Służbie można mówić tylko dobrze. Mamy za sobą trudny, pracowity rok. Najpierw likwidowaliśmy przeludnienie, potem walczyliśmy z powodzią. Teraz cały czas wdrażamy w życie nową ustawę o Służbie Więziennej i piszemy do niej akty prawne. Ponadto resocjalizujemy więźniów. Nasze działania to często przykład nowoczesnej i nowatorskiej myśli penitencjarnej. Zasłużyliśmy sobie wszyscy na podziękowania. Dziękuję za ciężką pracę. Za to, że pomimo trudności swoją postawą dajecie świadectwo. Za profesjonalizm. Za to, że widzicie obok siebie drugiego człowieka. Wielu z nas w tym świątecznym czasie będzie pełniło służbę. Chciałbym, abyśmy pamiętali o nich przy wigilijnym stole dzieląc się opłatkiem symbolem pojednania. Niech będzie ono udziałem i tych będących na posterunku. Życzę Państwu radosnych i rodzinnych świąt Bożego Narodzenia. A na nadchodzący rok, siły, wytrwałości i życzliwości. płk Jacek Włodarski Dyrektor Generalny Służby Więziennej 3 fot. Piotr Kochański

4 Z KRAJU W służbie potrzebującym Mieszkanka Sopotu Janina Wehrstein została wyróżniona odznaką honorową,,za zasługi dla ochrony praw człowieka. Należy pani do grona osób, z którymi znajomość poczytuję sobie za zaszczyt powiedział prezydent miasta Jacek Karnowski. W zruszająca uroczystość z okazji 80. urodzin zasłużonej publicznie i społecznie sopocianki odbyła się w pięknym dworku Sierakowskich. Życzenia jubilatce złożyli także Paweł Orłowski, poseł na Sejm RP, mecenas Jacek Taylor, płk Jarosław Kardaś, dyrektor okręgowy Służby Więziennej w Gdańsku oraz dyrektorzy Aresztu Śledczego w Gdańsku i zakładów karnych w Gdańsku Przeróbce, Kwidzynie i Sztumie. Reprezentujący rzecznika praw obywatelskich Krzysztof Szerkus wręczył pani Janinie szczególne wyróżnienie odznakę honorową Za zasługi dla ochrony praw człowieka. Od 20 lat Janina Wehrstein działa w Stowarzyszeniu Penitencjarnym Patronat. Jest członkiem zarządu stowarzyszenia w Warszawie, kieruje jego oddziałem w Gdańsku. Owocnie współpracuje ze wszystkimi jednostkami penitencjarnymi Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Gdańsku, a także z innymi, poza jego granicami. Mimo przejścia na emeryturę wciąż pozostaje niezłomna w swej prospołecznej postawie, aktywnie działa na rzecz potrzebujących wsparcia i pomocy. Wielokrotnie była wyróżniana, m.in. w 2000 r. otrzymała złotą odznakę Za zasługi w pracy penitencjarnej, a w 2006 r. została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Miłość do Kresów Patriotyczną, prospołeczną postawę Janina Maria Wehrstein wyniosła z domu rodzinnego. Urodziła się 30 września 1930 r. w Stryju pod Lwowem. Miłość do Kresów pozostała w niej do dzisiaj. Pochodzi z majętnej rodziny. Ojciec Władysław, inż. mechanik, był fabrykantem. Produkował odlewy metalowe, także na potrzeby wojska. Był oficerem rezerwy, brał udział i został ranny w wojnie 1920 r. Przy fabryce stał duży dom z sadem. W Stryju do rodziny należała niemal cała ulica Fredry. We wspomnieniach dzieciństwa dominuje w niej przede wszystkim miłość do ojca i babci. Pamięć matki, Wandy jest mniej emocjonalna: Rodzice się rozwiedli. Mama wyszła za mąż za lotnika. W czasie wojny walczył w RAF-ie. Mama chciała do niego uciec, złapali ją bolszewicy. Została zesłana na Sybir. Wydostała się stamtąd wraz z armią Andersa. Kiedy przybyła do Anglii, jej mąż już nie żył. Zginął w jednej z podniebnych bitew. 17 września 1939 r. z dwa lata starszą siostrą Barbarą przez okna domu w Stryju Janina z przerażeniem patrzyła na wejście Sowietów. Ojca nie było, jego wycofująca się jednostka poszła w kierunku Rumunii. On wrócił do córek. W dwa dni później, nocą 1 listopada 1939 r. został aresztowany. W pierwszy dzień Bożego Narodzenia 1939 r. przyprowadzono go do domu. NKWD pozwoliło mu na kontakt z córkami. Sowieci chcieli go złamać, nakłonić, żeby w swojej fabryce produkował dla nich. Nie zgodził się. Zamordowano go strzałem w tył głowy w Bykowni. Córki dowiedziały się o tym dopiero w latach 90. W czasie okupacji niemieckiej Janina z siostrą mieszkały u ciotki we Lwowie: To był straszny czas. Ukrywałyśmy w domu żydowską dziewczynkę. Pomagaliśmy też Żydom i Polakom, którzy siedzieli w więzieniu na ul. Łąckiego. Ciotka działała na rzecz ich wykupu i organizacji ucieczek. Sprzedawała futra, złoto i inne kosztowności. Wraz z siostrą byłyśmy w to zaangażowane. Przenosiliśmy te cenne przedmioty z miejsca na miejsce. W 1943 r. siostry wyjechały na Śląsk, do miejscowości Czechowice-Dziedzice, gdzie mieszkali ich kuzyni. To, co Janina pamięta z tego okresu, to zakaz polskiej mowy na ulicy i agresja niemieckich dzieci. Przeżyły ukryte w piwnicy. W ich dom trafiła bomba, zostały zasypane, odkopano je dopiero po paru dniach. Więzień z ulicy Kurkowej W styczniu 1946 r. Janina i Barbara przeprowadziły się do Gdańska. W 1956 r. za śmianie się, a tym samym niewłaściwe zachowanie podczas akademii komunistycznej na cześć Armii Czerwonej, Janina została zatrzymana przez UB. Od tego zdarzenia w jej aktach widniała adnotacja obca klasowo. Miała z tego powodu problemy z maturą, którą zdała dopiero w 1967 r. Dwa lata wcześniej przeprowadziła się do Sopotu, gdzie mieszka do dzisiaj. W latach była zatrudniona w Pracowni Konserwacji Zabytków w Gdańsku. W trakcie wydarzeń grudniowych 1970 r. w Gdańsku Janina Wehrstein była naocznym świadkiem starć ulicznych. Od września 1980 r. aktywnie włączyła się w działalność Solidarności. 14 grudnia 1981 r. została członkiem komitetu strajkowego w Pracowni Konserwacji Zabytków. 16 grudnia podczas demonstracji została dotkliwie pobita przez ZOMO. W szpitalu, w którym założono jej 17 szwów na głowę i gdzie ukryły ją pielęgniarki, poszukiwało jej SB. Po czteromiesięcznym zwolnieniu lekarskim zwolniono ją z pracy. Od maja 1982 r. udostępniła swoje mieszkanie na podziemną drukarnię. Drukowano w niej ulotki i gazety, m.in. podziemne pismo Gryps. Aresztowana w sierpniu 1982 r. była więziona w Areszcie Śledczym w Gdańsku. Dopiero po pół roku pozwolono jej na kontakt z adwokatem. Została zwolniona na mocy amnestii w lipcu 1983 r. Natychmiast po wyjściu wróciła do działalności podziemnej. Ponownie aresztowana w październiku 1985 r. przebywała w gdańskim więzieniu do września 1986 r. (zwolniona na mocy amnestii). W latach prowadziła Komisję Interwencji i Porad Prawnych w Gdańsku. Współpracowała z księdzem Henrykiem Jankowskim i Lechem Wałęsą, który w 1989 r. zatrudnił ją przy organizacji wyborów. Od 1996 r. jest na emeryturze. Powszechny szacunek wzbudzają jej działania społeczne na rzecz ludzi traumatycznie doświadczonych przez los. Pozostaje członkiem Stowarzyszenia Kobiet Amazonki przy Klinice Chirurgii Onkologicznej Akademii Medycznej w Gdańsku (jest jego współzałożycielem, pełniła również funkcję sekretarza). Współzałożycielka Rodziny Katyńskiej, w 1989 r. współorganizowała jej pierwszą manifestację, na jaką zezwoliły ówczesne władze Gdańska. tekst i zdjęcia Waldemar Kowalski 4

5 Z KRAJU Kolęda na osiem głosów W kuchni przytulnego domu z wielką werandą co rano do śniadania zasiada dziesięć osób. Iwona i Andrzej Chytłowie oraz ich ośmioro dzieci: dwóch własnych synów i szóstka zabrana z poniewierki w domach dziecka. Z anim zostali rodzicami zastępczymi, Iwona i Andrzej musieli przejść cykl szkoleń i spotkań z psychologami i pedagogami. I co było szczególnie trudne przekonać sceptycznie nastawioną rodzinę do swojego pomysłu na życie. Ułatwieniem nie był także rozpowszechniony stereotyp szczęśliwego stadła złożonego wyłącznie z mamy, taty i ich własnych pociech. Co więcej, zbieg okoliczności sprawił, że do domu państwa Chytłów trafiali wychowankowie z lubelskich domów dziecka, a Średnia Wieś, gdzie mieszkają, położona jest pod Leskiem na Rzeszowszczyźnie. W 2004 r. 8-letni Marcin i 4-letni Piotruś poznali swoją przyszywaną siostrę, 12-letnią Ewelinę. Pojechaliśmy z Andrzejem do Lublina z myślą, że tylko się rozejrzymy, a wróciliśmy z dzieckiem! wspomina pani Iwona. Potem nastał czas kolejnych wizyt dziewczynki w czasie ferii i wakacji. W 2005 r. Ewelina na stałe zamieszkała z nowymi rodzicami i braćmi. Pierwsze chwile były samą radością, ale potem, jak wspomina pan Andrzej, trzeba było nadrobić sporo zaległości. Gdybyśmy jej tak nie kochali, to nie byłaby dziś z nami, bo zdarzało się różnie dodaje Iwona. Teraz Ewelina jest już pełnoletnia. Za rok skończy technikum. Mieszka w bursie w pobliskim Lesku, ale na wszystkie wolne od nauki dni wraca do swojego domu, gdzie czeka siedmioro młodszego rodzeństwa. Po Ewelinie w rodzinie pojawił się 7- letni Kamil. Przez pewien czas była nadzieja, że zabierze go matka, która odsiadywała wyrok w Nisku i słała wzruszające listy. Prawdopodobnie były pisane przez cały oddział. Kiedy żona je czytała, to nie znając specyfiki więziennej miała wątpliwości, czy dobrze robimy zabierając chłopca do siebie mówi por. Andrzej Chytła, który od siedmiu lat jest wychowawcą w ozecie w Jabłonkach podlegającym Zakładowi Karnemu w Uhercach. Sprawa szybko się wyjaśniła. Gdy matka chłopca wyszła na wolność, słuch o niej zaginął. To było do przewidzenia dodaje. Co więcej, po roku do rodziny dołączyła 5-letnia przyrodnia siostra Kamila, Ania. Dwa lata temu tuż przed Bożym Narodzeniem pani Iwona odebrała telefon z informacją, że w domu dziecka na czas świąt zostanie dwóch braci pochodzących aż spod Gorzowa Wielkopolskiego. Decyzja o wyjeździe po chłopców zapadła w ciągu kilku godzin. Adam i Krzyś spędzili święta z nową rodziną i zostali tu już na stałe. Trzeba było uzupełnić rażące braki jednego z chłopców, którego jeszcze w Lublinie wytypowano do nauki w szkole specjalnej, bo będąc czwartoklasistą nie potrafił czytać ani pisać. Dzięki determinacji chłopca i rodziców udało się nadrobić zaległości i dziecko trafiło do zwykłej szkoły, gdzie dobrze sobie radzi. Rok po braciach Chytłowie zabrali z domu dziecka Karolinkę, która dziś uczy się w pierwszej klasie. Czy na tym koniec? Nie żyje nam się cukierkowo, oprócz Marcina i Piotrka wychowujemy szóstkę dzieci, każde z bagażem trudnych doświadczeń. Ale gdybym dostała znów telefon, że mogę wziąć kolejne dziecko na święta, to nie odmówię. Pod tym względem można na nas liczyć mówi pani Iwona. Zajmowanie się gromadką dzieci to dla niej praca na pełny etat, ale znajduje jeszcze czas na studia pedagogiczne i realizację artystycznych pasji, którymi zaraziła swoje dzieci. Za przykładem mamy malują, haftują, robią gipsowe anioły i ozdoby na choinkę. Pan Andrzej swój czas dzieli między pracę zawodową, obowiązki rodzinne i ulubione książki historyczne. Przez rok był sołtysem, a przez kilka lat także kuratorem społecznym dla dorosłych. Będąc doświadczonym starszym wychowawcą prowadzi dwa autorskie programy readaptacyjne dla osadzonych. Dobre stopnie przynoszone ze szkoły przez dzieciaki i pomyślnie zdane przez Ewelinkę egzaminy do technikum to chwile szczególnej radości ich rodziców. Cieszy ich też, że dzieciaki zżyły się ze sobą, a chłopcy trzymają sztamę, jak to bracia. Co sobotę, gdy pogoda dopisze, grają z kolegami z wioski w nogę na boisku położonym na ziemi dziadków. Wszyscy jeżdżą na rowerach i lubią górskie wycieczki z tatą, a podczas wakacji całą rodziną wyjeżdżają nad morze w swoje ulubione miejsce. Na co dzień cała gromadka chętnie pomaga rodzicom przy pracach w domu, w ogrodzie i w kuchni. Nie przeszkadza w tym fakt, że każde z dzieci ma nie tylko inny charakter, ale i odmienne zainteresowania. Ewelina kocha głośną, rockową muzykę i gotowanie. Krzyś będzie z dziadkiem zimą robił ule, bo pszczoły to jego pasja, ale ma też talenty plastyczne i sukcesy w sportowej rywalizacji. Adam lubi majsterkować. Marcin, uczeń II klasy gimnazjum, kocha zwierzęta i jest zagorzałym miłośnikiem komputera. Piotrek uczy się w szkole podstawowej i muzycznej pierwszego stopnia, gra na flecie poprzecznym. Kamil, który kończy szkołę podstawową, wykazuje szczególne zainteresowania cukiernictwem i mechaniką. Najmłodsze dziewczynki Ania (III klasa) i Karolinka (I klasa) wspólnie kultywują swoje dziewczyńskie zainteresowania lalkami i czarodziejkami rodem z filmowych kreskówek. Wigilię Bożego Narodzenia państwo Chytłowie z dziećmi spędzą z rodzicami pani Iwony. Do stołu zasiądzie 12 osób. Kto wie, może w tym roku ludzkim głosem przemówi domowa menażeria: dwa psy, dwa koty, kanarek Piotrka, chomik Karoliny i rybki, choć na te ostatnie podobno nie ma co liczyć. Tego szczególnego wieczoru tata zazwyczaj jest w pracy do 19, bo uczestniczy w wigilijnej kolacji w ozecie. Potem ma już czas tylko dla rodziny. Nie obchodzimy hucznie imienin ani urodzin, ale Boże Narodzenie to czas szczególny podkreśla pani Iwona. Przyzwyczajona to gotowania 15 litrów zupy i krojenia trzech bochenków chleba do śniadania, przygotowania świąteczne rozpoczyna jeszcze w listopadzie od wspólnego pieczenia pierników, które zawisną na choince obok bombek i aniołków. Do wigilijnego barszczu potrzeba 500 uszek. W tym roku będą też jedli smażonego pstrąga, pierogi z ziemniakami, barszcz i kutię. Spod pięknie ozdobionego drzewka wyjmować będą prezenty. Potem pobiegną do dziadków, rodziców taty, których dom jest tuż za płotem i będą im śpiewać kolędy. tekst i zdjęcie Grażyna Wągiel-Linder 5

6 TIKKUN NAPRAWA Tikkun wyzwolił dobrą energię W ODK SW w Popowie odbyło się dwudniowe seminarium podsumowujące realizację polsko-izraelskiego programu Tikkun-Naprawa. Większość jednostek już zapowiedziała dalszy udział w projekcie. W 2009 r. do jednostek penitencjarnych dotarła informacja o możliwości przystąpienia do projektu realizowanego przez polską i izraelską służbę więzienną. Jego głównym celem była ochrona wybranych elementów dziedzictwa żydowskiego w Polsce oraz przełamywanie stereotypów wśród polskich i izraelskich więzienników. U skazanych fot. archiwum program miał wykształcić i utrwalić nawyk pracy. Zainteresowanie było ogromne, akces zgłosiło 55 zakładów karnych i aresztów śledczych. W trakcie realizacji programu niektóre jednostki rezygnowały z różnych, czasem niezależnych przyczyn, ostatecznie pozostało ich 48. Tikkun-Naprawa realizowany był w dwóch etapach. W pierwszym skupiono się na przybliżeniu historii Żydów i Polaków na terenach dawnej Rzeczypospolitej. Funkcjonariusze a także osadzeni biorący udział w programie wiedzę teoretyczną zdobywali podczas wykładów i prelekcji, prowadzonych przez przedstawicieli instytucji i organizacji żydowskich. Oprócz tego organizowane były wystawy fotograficzne, pokazy multimedialne, projekcje filmowe. Więziennicy i skazani uczestniczyli też w koncertach, spektaklach teatralnych o tematyce żydowskiej. Drugi etap to prace porządkowe i konserwatorskie prowadzone na cmentarzach żydowskich na terenie całego kraju. W większości przebiegały one podobnie. W pierwszej kolejności trzeba było posprzątać, usunąć chwasty, tak aby można było zabrać się za czynności konserwatorskie i odbudowę zniszczonych nagrobków, np. składanie rozbitych macew. W ciągu roku poświęcono 291 godzin na część dydaktyczną, w której uczestniczyło osadzonych skazanych przepracowało godzin porządkując kirkuty. Najlepsze wyniki osiągnęły cztery jednostki: zakłady karne w Trzebini, Gdańsku Przeróbce i Białej Podlaskiej oraz Areszt Śledczy w Radomiu. W niektórych przypadkach w porządkowanie cmentarzy osobiście angażowali się przedstawiciele więziennictwa izraelskiego. Z założenia program Tikkun-Naprawa miał trwać rok, ale już teraz wiele jednostek zadeklarowało jego kontynuację. Być może dlatego, że jak powiedział Michael Schudrich, naczelny rabin Polski podczas konferencji podsumowującej program Tikkun wyzwala dobrą energię. Zebranym w Popowie funkcjonariuszom, odpowiedzialnym za realizację projektu, rabin dziękował za dawanie dobrego przykładu innym. Przyznał, że na początku był nastawiony sceptycznie, nie zdawał sobie sprawy ze swojej stereotypowości, związanej z podejściem do więźniów: Dzięki temu programowi naprawiłem sam siebie, pozbyłem się uprzedzeń. Przyznał też, że boli go, kiedy zagranicą słyszy o polskim antysemityzmie: Tikkun jest dla mnie argumentem w dyskusjach z tymi, którzy tak uważają. Pierwowzorem programu Tikkun był projekt Atlantyda, realizowany od 2005 r. przez kpt. Artura Cyruka, p. o. kierownika działu penitencjarnego w Areszcie Śledczym w Hajnówce. Podczas jego prezentacji wyjaśniał, dlaczego wybrał opiekę nad cmentarzami żydowskimi: Przygotowując ten program brałem pod uwagę fakt, że groby żydowskie są najbardziej zaniedbane. Inne, katolickie czy prawosławne mają lepszą opiekę. Za swoją działalność kpt. Cyruk został nagrodzony przez dyrektora generalnego. Na konferencji W ODK SW w Popowie obecni byli ppłk Jacek Kwieciński, zastępca dyrektora generalnego Służby Więziennej, ppłk Włodzimierz Paszkowski, dyrektor Biura Dyrektora Generalnego w Centralnym Zarządzie Służby Więziennej i jego zastępca Włodzimierz Szulc oraz specjaliści, odpowiedzialni za przygotowanie i nadzór nad realizacją programu, a także przedstawiciele instytucji żydowskich. tekst i zdjęcie Aneta Łupińska 6

7 TIKKUN NAPRAWA Lapidarium pamięci Pomnik lapidarium, upamiętniający 30 tysięcy Żydów mieszkających przed wojną w Radomiu, został odsłonięty na radomskim kirkucie. Jego budową zajmowali się osadzeni z miejscowego aresztu śledczego w ramach programu Tikkun-Naprawa. W uroczystym odsłonięciu pomnika uczestniczyli m.in. Stanisław Chmielewski, sekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości, Andrzej Kosztowniak, prezydent Radomia, ppłk Jacek Kwieciński, z-ca dyrektora generalnego SW, gen. Beni Kaniak, szef izraelskiej służby więziennej, Michael Schudrich, naczelny rabin Polski, funkcjonariusze polskiego i izraelskiego a terenie byłego obozu koncentracyj- zobaczyliśmy symboliczne miej- Nnego sca, które podczas II wojny światowej były prawdziwą fabryką śmierci. Skazani zwiedzili obóz zagłady, tzw. czarną drogę, karny obóz pracy, miejsce straceń oraz muzeum. Podczas wystąpienia jego kierownika Edwarda Kopówki, który w nowo powstałym budynku muzealnym przedstawił historię obozu, czas wydawał się stanąć w miejscu. Nieważne stały się paczki, widzenia, przepustki. Był to czas refleksji i zadumy. Sprzyjało im obejrzenie ekspozycji, składającej się z czterech części. W pierwszej zatytułowanej A więc wojna! Ludność cywilna we wrześniu 39 zaprezentowano 10 plansz z wystawy przygotowanej przez Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Lublinie. Drugą część stanowiły materiały pochodzące ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Siedlcach, Sokołowskiego Ośrodka Kultury oraz Miejskiej Biblioteki w Węgrowie. Trzecia część to macewy, które zostały wyjęte z tzw. czarnej drogi. Na ostatnią część ekspozycji złożyły się makiety obozu zagłady, historyczne zdjęcia obiektu w fazie jego likwidacji oraz wystawa planszowa poświęcona Januszowi Korczakowi. Po zwiedzaniu przyszedł czas na pracę. Osadzeni porządkowali tereny byłego obozu pracy i obozu zagłady. Usu- więziennictwa, przedstawiciele izraelskiego Klubu Tysiąc i Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Ceremonię uświetnił występ chóru z Zakładu Karnego w Zamościu, który wykonał kilka pieśni żydowskich. Po oficjalnym odsłonięciu pomnika Michael Schudrich odmówił modlitwę zakończoną dźwiękiem rogu szofaru. Lapidarium na cmentarzu żydowskim w Radomiu to owoc programu Tikkun-Naprawa, którego celem jest zachowanie dziedzictwa żydowskiego w Polsce mówił w trakcie uroczystości ppłk Jacek Kwieciński. Ta ceremonia jest tylko elementem tego programu. Nie kończy naszego dzieła. Wierzymy, że dzięki niemu kilkadziesiąt żydowskich cmentarzy w Polsce nie ulegnie zapomnieniu. A dla następnych pokoleń będą świadectwem wspólnej historii Polaków i Żydów. Osadzeni przepracowali nieodpłatnie na żydowskim cmentarzu ponad 4500 godzin. Wybudowany przez nich pomnik ma postać półkolistego muru o wymiarach 14,5 na 5,5 metra. Znajduje się na nim 60 macew odnalezionych podczas prac remontowych na terenie miasta. Widać tu inspirację, która wyszła od społeczności lokalnej, ale również wielki wkład, jaki włożyła w budowę pomnika polska i izraelska służba więzienna powiedział Stanisław Chmielewski. Jestem przekonany, że osadzeni nadal będą dbać o to miejsce i tym samym pokazywać lokalnej społeczności, że powinni to robić wszyscy. Przed wybuchem II wojny światowej Żydzi stanowili 30 proc. mieszkańców miasta. Holocaust zniszczył całą tę społeczność zaznaczył w swoim wystąpieniu Andrzej Kosztowniak, prezydent Radomia. Niech ten pomnik będzie wyrazem szacunku i uznania dla przedstawicieli narodowości żydowskiej, która miała olbrzymi wpływ na budowę i historię naszego miasta. tekst i zdjęcie Łukasz Stec Dobre sąsiedztwo 16 skazanych z Zakładu Karnego w Siedlcach wraz z dwoma wychowawcami odwiedziło Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince. To już druga taka wyprawa w ramach programu Dobre Sąsiedztwo autorstwa kpt. Jana Klewka. wali mech z betonowych posadzek więźniarskich baraków, szukali fundamentów dawnych pomieszczeń. Podobnie jak w zeszłym roku, podczas tych prac skazani wykopali wiele cennych znalezisk, m.in. stare kute gwoździe, część niemieckiej szklanej butelki, spalone części izolacji, stopione szklane elementy. Pamiątki zostały przekazane kierownikowi muzeum. Program Dobre sąsiedztwo powstał na bazie projektu Tikkun-Naprawa, utworzonego i realizowanego wspólnie przez polską i izraelską Służbę Więzienną. Marta Kuźma 7

8 TIKKUN NAPRAWA Ocalić od zapomnienia Realizowany od ponad roku program Tikkun-Naprawa początkowo wzbudzał różne reakcje więzienników, osadzonych, społeczeństwa i przedstawicieli gmin żydowskich. Dziś widać, że jego efekty są imponujące. W projekcie wzięło udział 55 jednostek penitencjarnych (w niektórych z nich tikkunowskie przedsięwzięcie jest kontynuacją wcześniej podjętych działań, np. w aresztach śledczych w Hajnówce i w Tarnowie Mościcach). Dzięki niemałemu wysiłkowi i ogromnej pracy włożonej w renowację i pielęgnację opuszczonych kirkutów skazani mogli dać coś z siebie, zrobić coś dla innych, zyskując przychylność i inne spojrzenie społeczności lokalnej. Uczyli się historii, tolerancji, poszanowania odmienności. Strażnicy pamięci Kilka lat temu zdarzyła się rzecz bez precedensu na skalę światową. Cmentarzami żydowskim zajęła się spora część polskich zakładów penitencjarnych w ramach projektu Tikkun-Naprawa. Skazani w różnych miejscach w Polsce sprzątają kirkuty, odnawiają macewy, naprawiają ogrodzenia. Tikkun to program, który z założenia ma ocalać chociaż część żydowskiego dziedzictwa w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem cmentarzy. Ogrom prac wykonanych przez skazanych na każdym wywołuje wrażenie, tym większe, że dosłownie wydobywa żydowskie miejsca pochówku z mroków zapomnienia. Tikkun to jednak nie tylko praca, to również edukacja i nauka historii, poznawanie wspólnych dziejów Żydów i Polaków. Historia potoczyła się tak, że dzieje obu narodów nierozerwalnie się ze sobą połączyły. Przez stulecia nacje te żyły na tej samej ziemi jako sąsiedzi. A wiadomo, że z tymi bywa różnie z niektórymi się zaprzyjaźniamy, niektórzy są nam obojętni, z jeszcze innymi toczymy boje o przysłowiową miedzę. Jednak sąsiedzi to nieodłączny element naszego życia. Po tych żydowskich zostało nam niewiele budynki synagog, stare domy, mykwy, trochę książek w niezrozumiałym dla nas języku. I cmentarze. W ciągu ostatnich kilku lat przemierzyłem spory kawałek naszego kraju, żeby przygotować dokumentację cmentarzy żydowskich dla Muzeum Historii Żydów Polskich. Wielu miejscowych pytanych o lokalny kirkut bezradnie wzruszało ramionami lub odsyłało do osób starszych, pamiętających żydowskich sąsiadów. Przedzierałem się przez chaszcze, szukając jakichkolwiek śladów po macewach, ogrodzeniach, ruinach domów przedpogrzebowych. Wystarczyło kilkadziesiąt lat, aby po niektórych cmentarzach został jedynie zarys działki na mapie. Widziałem też miejsca takie jak np. Krasiczyn, gdzie cmentarzem opiekuje się proboszcz katolicki, czy Kolno, z pięknym obeliskiem postawionym ku pamięci poległych Żydów. Zapytać by można, dlaczego to właśnie Polacy mają się opiekować żydowskimi miejscami pochówku. Władysław Bartoszewski powiedział kiedyś, że jeśli nie wiadomo jak się zachować, to najlepiej zachować się przyzwoicie. Garstka potomków polskich Żydów może tylko bezradnie patrzeć, jak w mroki zapomnienia odchodzą całe żydowskie rody, a cmentarze zamieniają się w łąki, stacje benzynowe czy parki. Jak w mroki zapomnienia odchodzi rozdział historii ludzkości pod tytułem: Żydzi Rzeczpospolitej. My możemy być strażnikami ich pamięci. Artur Cyruk, AŚ w Hajnówce Naprawa i doskonalenie Słowa tikkun olam pojawiają się w modlitwie żydowskiej odmawianej kilka razy dziennie. Ich brzmienie towarzyszyło dorastaniu wielu pokoleń młodych Żydów. W prostym tłumaczeniu oznaczają naprawianie i doskonalenie świata nas otaczającego. Oznaczają również kształtowanie nas samych, naszej pamięci i postaw. Wraz z pojawieniem się w jednostkach penitencjarnych projektu Tikkun-Naprawa, w jego ramy włączono inicjatywy podejmowane dotychczas w ramach miejscowych programów readaptacji. Tak było m.in. w przypadku Aresztu Śledczego w Kielcach, zakładów karnych w Tarnowie Mościcach i Trzebini. Z czasem włączyły się też inne jednostki: zakłady karne w Nowym Wiśniczu, Krakowie Nowej Hucie i Nowym Sączu. W realizacji programu wykorzystano lokalne kontakty i możliwości, czasami budowane z wielkim trudem przez lata, przede wszystkim dzięki współpracy z instytucjami kultury muzeami i stowarzyszeniami. Współpraca ta przynosiła korzyści wszystkim stronom projektu, spotykała się z wyrazami uznania pod adresem funkcjonariuszy i osadzonych. W efekcie opieką objęto cmentarze żydowskie w Tarnowie, Chrzanowie, Kielcach, Trzebini, Zakopanem, Wiśniczu, Jordanowie oraz ostatnio dwa olkuskie kirkuty (stary i nowy) i nowosądecki. Więziennicy chcieli wyróżnić przedstawicieli społeczeństwa, pośrednio lub bezpośrednio uczestniczących w wykonaniu kary. Dr Adam Bartosz, dyrektor Komitetu Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie został wyróżniony brązową odznaką Za zasługi w pracy penitencjarnej. Zobrazuję realizację Tikkuna na przykładzie Zakładu Karnego w Trzebini. Pomysł ściślejszej współpracy pomiędzy trzebińskim zakładem a Muzeum w Chrzanowie im. Ireny i Mieczysława Mazarakich zrodził się w trakcie mojej prywatnej wizyty w 2008 r.. Rozmawiając z kustoszem o I wojnie światowej szybko zeszliśmy na tematy związane z więziennictwem. Zaproponowałem opracowanie wspólnego projektu, z zaangażowaniem osadzonych w działania edukacyjne i odbudowę cmentarza wojennego na terenie Chrzanowa. Zamiast tego muzeum poprosiło o pomoc przy porządkowaniu dużego cmentarza żydowskiego, który został wtedy przejęty pod bezpośrednią opiekę muzeum. Duży obiekt (jeden z większych w kraju), blisko 4 tysiące macew, dwa ohele, dużo drzew i roślinności. Utrzymanie tego miejsca w należytym stanie wymaga dużych wydatków, a chrzanowskie muzeum nie należy do najbogatszych. Dla jego dyrektora współpraca z zakładem karnym okazała się jedyną realną możliwością opieki nad nekropolią. Prace ruszyły w marcu 2008 r. i już niedługo można było zaobserwować lepsze niż oczekiwano efekty. Sami nie bylibyśmy w stanie tego dokonać, a jeśli nawet byłoby to możliwe, to koszty znacznie przewyższyłyby nasze możliwości mówi jeden z pracowników muzeum. Dzisiaj cmentarz należy do najlepiej zadbanych w kraju. Oczywiście, nie zawsze wszystko przebiegało zgodnie 8

9 TIKKUN NAPRAWA z planem, część działań należało podejmować w sposób nagły. Tak było wiosną 2009 r., kiedy musieliśmy szybko utworzyć grupę skazanych do pracy z powodu konieczności usunięcia zniszczeń dokonanych przez kilku gimnazjalistów. Jeden ze skazanych sklejających potrzaskane stele, rozkładając ręce nad ogromem zniszczeń stwierdził w wywiadzie dla lokalnej telewizji: Gdyby udało się ich złapać, to zamiast kary powinni wykonywać prace społeczne na cmentarzu, aby naprawić to, co złego zrobili. Do podobnej sytuacji doszło na cmentarzu tarnowskim, gdzie recydywiści z Zakładu Karnego w Tarnowie Mościcach ocalili przygotowane do kradzieży płyty nagrobne. Sami osadzeni różnie podchodzili do pomysłu jedni z większym, inni z mniejszym zaangażowaniem. Początkowo praca poza zakładem była dla nich okazją do wyrwania się z więziennej rzeczywistości. Jednak stopniowo motywacja ta ulegała przemianie Dla nas jest to kontakt z rzeczywistością, możliwość wyjścia, oderwania się od warunków zakładu, ale poza tym możliwość pokazania, że możemy zrobić coś pożytecznego i ktoś to w przyszłości zauważy i doceni. To, że popełniliśmy błąd, nie oznacza, że jesteśmy złymi ludźmi, którzy nic nie robią przyznaje osadzony biorący udział w programie Tikkun-Naprawa. Równolegle z pracami na cmentarzach odbywały się zajęcia edukacyjne spotkania, prelekcje, prezentacje, a nawet wycieczki. Nawiązano kontakt z podróżnikami, przyrodnikami, historykami, archeologami, miejscowymi społecznikami i pasjonatami. Z końcem 2008 r. doprowadzono również do spotkania z przedstawicielami komisji rabinicznej i osobami działającymi na rzecz ochrony dziedzictwa żydowskiego w ramach projektu Atlantyda. Praca osadzonych w sposób naturalny zaczęła być wzbogacana o wiedzę. Efekty tych działań były dostrzegane również dla zewnętrznych, niezwiązanych z projektem obserwatorów. Zaczęto zauważać zmieniające się otoczenie i dostrzeżono relikty przeszłości niegdyś zaniedbane i pogardzane. Naszymi działaniami zainteresowały się media krajowe i zagraniczne, Jan P. Matuszyński nakręcił film dokumentalny dla kanału Religia. tv, zorganizowano wystawę prac osadzonych, w której zaprezentowano dorobek także innych programów resocjalizacyjnych. W ten sposób zauważeni zostali funkcjonariusze i więźniowie dostrzeżeni w nadsyłanych do zakładu opiniach i podziękowaniach, również ze strony organizacji żydowskich. A program rozwijał się, stopniowo przystępowały do niego inne instytucje dopatrujące się w nim szansy na poprawę własnej sytuacji. Początkowo nie dostrzegano, że stwarzają szansę także więźniom, którzy wcześniej stracili ich zaufanie poprzez fakt wkroczenia na drogę przestępstwa. Mniej więcej w tym samym czasie, kiedy powołano do życia projekt Tikkun, Zakład Karny w Trzebini podpisał porozumienie o ratowaniu miejscowego cmentarza z Urzędem Miejskim w Trzebini oraz gminą wyznaniową żydowską w Katowicach. Ten zrujnowany, zarośnięty, zaśmiecony i zapomniany obiekt w kilka miesięcy został gruntownie odnowiony. Podjęto się nawet próby ratowania kamiennego muru cmentarnego wzmacniając jego ubytki, a w tym roku zrealizowano tam miesięczny kurs zawodowy kamieniarza. W ramach projektów zrealizowanych przez jednostki krakowskiego OISW na rzecz ochrony dziedzictwa żydowskiego przeprowadzono 30 spotkań i wykładów (tylko w zakresie tej tematyki), objęto opieką 10 cmentarzy, na których prace wykonywało 118 skazanych. W sumie liczba przepracowanych godzin wyniosła ponad 14 tysięcy. Tomasz Wacławek, OISW w Krakowie Poznawanie historii We współpracy Zakładu Karnego w Tarnowie Mościcach z Komitetem Opieki nad Zabytkami Kultury Żydowskiej w Tarnowie niemal od razu dostrzeżono elementy wychowawcze. Zresztą sami skazani po podjęciu pracy byli zaciekawieni odmiennością żydowskich zwyczajów, przeszłością zapisaną na kamiennych macewach. Zagadnienia te przybliżali im pracownicy muzeum, zwłaszcza jego kustosz Janusz Kozioł. Każdego roku gościł na terenie więzienia z prelekcjami i wykładami a także organizował dla kilkunastoosobowej grupy osadzonych wycieczkę Śladami tarnowskich Żydów. Spacerując ulicami miasta skazani poznają jego historię przez pryzmat opowieści o narodzie stanowiącym przed zaledwie 70 laty znaczną część miejskiej społeczności. Opowieści o ludziach mających własne świątynie i inne miejsca kultu, z których dziś pozostały jedynie ruiny, o grupie mającej własne placówki kulturalne, teatr, bibliotekę. O osobach zacnych i znanych, które kształtowały dzieje miasta, które wpływały na jego rozwój, i o tych szarych obywatelach, których nieco odmienny styl bycia, ubierania się, charakterystyczny wygląd tworzyły koloryt przedwojennego Tarnowa. O ludziach, których mordercza, fanatyczna ideologia skoncentrowała w końcu w wybranej części centrum zwanej gettem i którzy stamtąd wyruszyli w swą ostatnią, tragiczną drogę. Jacek Matrejek, ZK w Tarnowie Mościcach By lepiej rozumieć Kirkuty to miejsca szczególne. Ukryte gdzieś na uboczu, porośnięte wysoką trawą, intrygują atmosferą i zachwycają finezją wykonania hebrajskich inskrypcji, pracowicie wykutych w kamieniu przez nieznanych artystów rzemieślników. Warto pamiętać, że te obiekty to nierzadko najstarsze zabytki kultury materialnej w danej miejscowości czy rejonie. Program Tikkun-Naprawa zainspirował do ponownego odkrycia tych miejsc po ich rewitalizacji oraz zwrócił uwagę na znikające z naszego krajobrazu ślady po przedwojennej społeczności Żydów polskich. W ramach realizowania przez Zakład Karny w Łupkowie wspólnego przedsięwzięcia polskiej i izraelskiej Służby Więziennej Tikkun-Naprawa, więźniowie z tego zakładu oraz z podległego ozetu w Moszczańcu uporządkowali kirkuty w Dukli i w Woli Michowej. Wcześniej brali udział w części teoretycznej autorskiego programu resocjalizacyjnego Non omnis moriar nie wszystek umarłem. Dowiedzieli się wiele na temat dziejów, religii, kultury i obyczajów narodu żydowskiego, ze szczególnym uwzględnieniem jego historii w miejscowościach z terenu Bieszczad i Beskidu Niskiego, nagle przerwanej przez niemieckich najeźdźców bestialską zagładą w czasie II wojny światowej. Skazani z ZK w Łupkowie brali udział w spotkaniach z Michaelem Schudrichem, naczelnym rabinem Polski i z Agnieszką Kargol, koordynatorką programu z ramienia Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego. Wzbogacili się o wiedzę z zakresu podstaw judaizmu, zapoznali z wypożyczoną z Instytutu Pamięci Narodowej w Rzeszowie wystawą, składającą się z kompilacji ok. 40 tablic wybranych z dwóch ekspozycji: Getta i obozy dla ludności żydowskiej na Rzeszowszczyźnie podczas II wojny światowej oraz Sprawiedliwi wśród Narodów Świata. Wystawy przedstawiały tematykę związaną z zagładą żydowskich mieszkańców naszego regionu w okresie okupacji oraz działań Polaków, których Instytut Yad Vashem odznaczył medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata za to, że ryzykując życie, pomagali ludności żydowskiej uniknąć śmierci z rąk Niemców. O historii bieszczadzkich Żydów więźniowie dowiedzieli się też z prelekcji przygotowanych przez wychowawców działu penitencjarnego. Porządkowanie cmentarzy żydowskich poprzedzone cyklem wykładów i warsztatów o żydowskiej kulturze i religii spowodowało, że zapoznając się z mroczną historią Holocaustu osadzeni uzmysłowili sobie, do jakich zbrodni może prowadzić nietolerancja, przemoc i nienawiść wobec drugiego człowieka. Henryk Antoniewicz, ZK w Łupkowie zebrała i opracowała AŁ 9

10 DUSZPASTERSTWO Faceci w czerni (z koloratką) Niosą pociechę, świadczą posługę religijną, wspomagają, ich działalność stanowi część systemu resocjalizacji. O kapelanach więziennych pamiętamy szczególnie teraz, w okresie świat, ale przecież są przy nas przez cały rok. Co spowodowało, że zostaliście kapelanami więziennymi? ks. Robert Kos, kapelan w AŚ w Szczecinie oraz okręgu szczecińskiego SW: ks. arcybiskup. ks. Wojciech Pyrzewski, kapelan ZK w Grudziądzu: ks. biskup. ks. Marcin Górski, kapelan w ZK Czarne: ks. biskup. Zdumiewająca jednomyślność. My, kapłani jesteśmy posłuszni naszym przełożonym, także w ich sugestiach. Wcześniej pracowaliśmy albo w pogotowiach opiekuńczych, jako wolontariusze w więzieniach czy w zakładzie poprawczym, no i wszyscy na parafiach. Czy jest jakaś specyfika pracy z więźniami? WP: To sytuacja skrajna, człowiek staje pod ścianą. Silny facet z bejsbolem staje się małym chłopcem, rozkrzyczana kobieta małą dziewczynką. Przez fakt znalezienia się w sytuacji ekstremalnej, odkrywa się zupełnie inne wartości. RK: Sporo trzeba z nimi rozmawiać, pomóc człowiekowi w trudnej dla niego sytuacji pozbawienia wolności. MG: Ci ludzie są porażką zarówno społeczeństwa jak i kościoła. Widać tu zaniedbania z domu rodzinnego. To jest ta nasza specyfika, musimy ich uczyć wszystkiego od początku. Od przyklękania przed najświętszym sakramentem po dekalog. Podobno Polska to katolicki kraj. MG: Podobno. Ten ludowy katolicyzm egzystuje raczej z przyzwyczajenia, z tradycji, nie przekłada się na ugruntowane postawy życiowe. Dlatego ja sobie założyłem, że trzeba mocnych uderzeń, takich jak np. rekolekcje stygmatyka, ojca Jamesa Manjackala. Aby pełnić tę posługę potrzebne są WP: Chęć służby ludziom. Trzeba lubić ludzi, ale nie można przy tym zapominać, że ten człowiek jest tam za karę. Jak mówi Tatarkiewicz, jak będziesz robił to co lubisz, to się nigdy w życiu nie napracujesz. RK: Trzeba mieć, myślę, umiejętność słuchania, ale nie taką zwykłą tylko kształconą. To nie może być jedynie cecha charakteru, trzeba być przygotowanym do profesjonalnego słuchania. Czasami osadzony bardziej może oczekuje wysłuchania niż konkretnej pomocy w danej sytuacji. MG: Trzeba być cierpliwym. Nasze posługiwanie to przede wszystkim gotowość i oczekiwanie. Nie powinna denerwować nas odmienność innego człowieka. Spotykacie się z więźniami, odprawiacie msze święte, spowiadacie. Ale co przede wszystkim chcecie przekazać swoim podopiecznym? MG: Ewangelię, prawdę przez nią przekazywaną. Chciałbym uświadomić im, że mają swoją godność, pomimo że ją trochę zdeptali. Rolą kapelanów jest też pomoc przy wyjściu z więzienia, pomoc w organizacji życia, na tyle, na ile się da. Myślę o utworzeniu domu dla byłych więźniów, by pomóc im na początku. Całej biedzie ludzkiej się nie zaradzi, ale trzeba próbować. WP: Kapelan to ktoś, kto powinien mieć czas dla skazanego. Mam nieść ewangelię, swoją obecność, nawet nie pocieszenie. RK: Chciałbym im pomóc na nowo rozpocząć życie. Jak nawiązać kontakt z człowiekiem w zamknięciu, przynajmniej na początku zbuntowanym, żyjącym w przeświadczeniu swej niewinności? Jak dotrzeć do jego wnętrza? RK: Wszelkie sposoby, które temu służą, są dobre. Trzeba ciągle szukać nowych form dotarcia do człowieka. Kapelan nie może działać na marginesie jednostki penitencjarnej. Ja zaistniałem poprzez spektakularne działanie, na spotkanie z osadzonymi zaprosiłem Dodę, to był jej pierwszy kontakt z tym środowiskiem. To pokazało, że z księdzem warto się spotkać, że może on zrobić coś fajnego. Od tego rozpoczynały się nasze rozmowy. W Szczecinie mamy wiele propozycji dla osadzonych, nawet tych z dużymi wyrokami. MG: Nie ma jednej uniwersalnej recepty. Kapelan powinien być z jednej strony jak ojciec, z drugiej jak kapral. Wiedzieć, kiedy przytulić i kiedy zrugać. Bo to niegrzeczni chłopcy. Pan Bóg musi dotknąć ich serca. Czasem potrzebne jest mocne uderzenie. Z drugiej strony, by pomóc, potrzebne są działania na każdym możliwym polu. Czasem trzeba dać papierosa, chociaż może to brzmi dziwnie, ale ten człowiek jest w głębokiej potrzebie. W tym roku organizowałem np. spływ kajakowy dla więźniów, było super, złapaliśmy kontakt. WP: Najpierw trzeba po prostu być człowiekiem. Spotykamy się na płaszczyźnie ludzkiej. Dopiero potem spotykamy się jako chrześcijanie, katolicy. Często rozmowa z więźniem zaczyna się od sportu, samochodów i dopiero po pewnym czasie rozmawiamy o Bogu. Niektórzy z początku nie chcą rozmawiać z księdzem. Dopiero na końcu jest to spotkanie szafarza sakramentów z penitentem. Księże Wojciechu, pracuje ksiądz w Grudziądzu w więzieniu dla kobiet. Czy istnieją różnice w posłudze dla kobiet i dla mężczyzn? ks. Wojciech Pyrzewski ks. Robert Kos ks. Marcin Górski WP: Facet w więzieniu się nudzi, a kobieta przeżywa. Mężczyznom wystarczy dać jakieś zajęcie, pracę i mamy z nim spokój, no chyba że osadzony jest strasznie leniwy. Kobieta to jest dom. To są dzieci, które są na wolności. To całe życie rodzinne. To rodzi duże napięcia. Waszą pracę z więźniami osoby spoza środowiska penitencjarnego lubią porównywać do działania terapeutów, do pracy psychologów. Czy kapelani to po prostu psycholodzy w sutannach? RK: Psycholodzy na pewno nie. Kościół istnieje od 2000 lat, wcześniej niż psychologia. Ona po swojemu nazywa różne rzeczy. Czasami jest całkiem bezradna. Duchowość to bardzo bogata przestrzeń i można tym każdego umocnić. WP: To inne kompetencje, inne rzeczywistości, choć często są to proble- 10

11 DUSZPASTERSTWO my styczne. Część się pokrywa. Psycholog ma swoje zadanie i ja mam swoje. Często zresztą współpracujemy. Ktoś otrzymał już wyrok, przebaczenie za swój czyn, ale oczekuje jeszcze na sakrament pokuty, potrzebuje przebaczenia sakramentalnego. Żaden psycholog tego nie załatwi. MG: Myśmy sobie rozczłonkowali człowieka na różne części, kapelan jest od tego, by zajmować się każdą z tych sfer. Psycholog wchodzi tylko w sprawy psychiki. A człowiek to ciało i duch. Jest konieczność naprawy ducha jako części człowieka. A co z rodzinami waszych podopiecznych, czy wobec nich też świadczycie posługę? WP: Raczej rzadko. Miałem taki przypadek, że jeździłem do rodziny więźnia i namawiałem na kontakt z nim, niestety niewiele z tego wyszło. RK: U nas w szczecińskiem organizujemy spotkania Arki dla więźniów i ich rodzin. Ostatnio osadzeni wystawili przedstawienie dla swych bliskich, głównie dzieci. Wcześniej część z nich nie chciała przychodzić na widzenia, bardzo źle im się to kojarzyło, teraz jest lepiej, pamiętają o teatrzyku, który widziały. Przygotowujemy też śniadanie wielkanocne z rodzinami. Ta więź to dla mnie jedna z najważniejszych rzeczy. MG: Jestem krótko kapelanem, od niecałych dwóch lat, i nie mam jeszcze takich doświadczeń. Jesteście duszpasterzami w zakładach karnych, ale świadczycie posługę także dla funkcjonariuszy SW. Pracujecie dla obydwu stron. Jak wygląda posługa wobec ludzi w mundurach i ich rodzin? RK: To specyficzna sprawa. Musimy tę posługę stopniowo rozwijać. W tym roku mieliśmy wyjątkową uroczystość. Pod koniec września w szczecińskiej katedrze po raz pierwszy w naszym okręgu funkcjonariusze oficjalnie uczestniczyli w tak uroczystej mszy świętej. Była kompania honorowa, ceremoniał wojskowy i nasze sztandary. To było ważne wydarzenie, pokazało naszą siłę i uświadomiło, że powinniśmy być dumni ze swego munduru i swej służby. Ciekawym owocem było to, że po raz pierwszy udało się zebrać cały autokar chętnych na wyjazd na pielgrzymkę do Częstochowy. I tu przychodzi mi na myśl, że dobrze by było, gdyby kapelan też był funkcjonariuszem w mundurze. Dla podkreślenia wspólnoty. Byłoby to dowartościowanie tej formacji. Mówi się wprawdzie, że im ciszej o niej tym lepiej, a są takie chwile, że powinno być inaczej. By podkreślić jej wagę. Jeśli chodzi o posługę typu parafialnego, to jej nie świadczymy, ale jestem w gotowości. Jak tylko funkcjonariusze mnie potrzebują, czasami przy herbacie, rozmawiamy o sprawach rodzinnych, zawodowych, o tym, o czym nie mogą porozmawiać z nikim innym. Kapelan znający specyfikę pracy Służby Więziennej lepiej od osób postronnych rozumie pewne sytuacje, np. te związane z targnięciami się na życie osadzonych. Związane z użyciem przemocy wobec osadzonego, pracą w środowisku patologicznym i codzienny kontakt z ludźmi bez norm i zasad. Stąd zresztą pojawiają się problemy alkoholowe czy powtórnych związków wśród funkcjonariuszy. fot. Piotr Kochański MG: Często udzielam ślubów. Nie możemy świadczyć posługi parafialnej, bo zakłady karne nie są parafiami i nie możemy wchodzić w jurysdykcję lokalnych parafii. WP: U nas organizujemy pielgrzymkę na Jasną Górę. Przygotowywałem ostatnio funkcjonariusza do sakramentu bierzmowania, który zresztą przyjął go razem ze skazanymi. Nasi koledzy w mundurach uczestniczą w mszach świętych sprawowanych w jednostkach, czasem przystępują do sakramentu pokuty. Zdarza się, że spotykamy ich podczas kolędowania w jakieś dzielnicy, bo po prostu tam mieszkają. Po tym, co tu powiedzieliśmy o szukaniu właściwego podejścia do każdego człowieka, czy można wskazać w działalności duszpasterskiej jakieś szczególnie owocne działanie? WP: Myślę, że dobra i owocna jest pielgrzymka. Organizujemy pielgrzymki regionalne, do sanktuarium w Mokrem koło Grudziądza. Ta forma rekolekcji to jednocześnie pokazanie osadzonym innego świata i to niezależnie od tego, czy jest to pielgrzymka czy np. wyjście do kina. To jest właśnie resocjalizacja, pokazanie człowiekowi alternatywy: zobacz, możesz iść chlać pod budkę z piwem, albo do kina. Jeden z więźniów powiedział mi: proszę księdza, ja nigdy wcześniej nie byłem we kinie. I tak jest z pielgrzymką. Iść i doświadczyć obecności Boga, iść i komuś pomóc. Czasem skazani mówią: w zakładzie nie ma resocjalizacji, a my przecież ją robimy, pokazujemy możliwości i uczymy, jak z nich korzystać. RK: W tym roku uczestniczyliśmy po raz pierwszy w pielgrzymce do sanktuarium Myśliborskiego, z niepełnosprawnymi. Pod wrażeniem wzajemnego kontaktu byli i więźniowie, i ich podopieczni niepełnosprawni. MG: Może w przyszłym roku uda mi się zorganizować, w tym nie było chętnych niepełnosprawnych, chyba się nas trochę boją. Zbliżają się święta Bożego Narodzenia. To szczególny czas, jaka wtedy panuje atmosfera w więzieniu? WP: Zmianę w zachowaniu i swoistą atmosferę widać zwłaszcza u kobiet, które są bardziej emocjonalne, przeżywają silnie ten okres. Mocno odczuwają rozstanie z domem, z dziećmi. RK: W przeciwieństwie do radości panującej na ulicach i w domach, tu jest smutno. To trudny czas. Jeden z osadzonych powiedział mi, że przykrywa sobie głowę poduszką, by nie słyszeć śpiewanych kolęd, które wzbudzają w nim za silne wzruszenia. MG: Więźniowie częściej wtedy chodzą do spowiedzi. To są rodzinne święta, a tu tego aspektu brak. I to widać. Jak w tym okresie zmienia się więzienie, czy jest jakiś specjalny wystrój? Czy widać świąteczność? WP: Na naszym podwórku staje wielka 20-metrowa choinka. Jest obwieszona lampkami, stoi przy niej żłóbek. Widać ją z każdego okna. Są także drzewka w oddziałach, świetlicach. I konkursy na najpiękniejszy wystrój celi, świetlicy, korytarza, panuje odświętny nastrój. W celach są szopki, młodzież spoza zakładu wystawia jasełka. MG: Choinki tak, oczywiście, ale u nas w Czarnem mamy ogólnopolski konkurs szopek, w tym roku to już 17. edycja. Efekty są naprawdę wspaniałe. Jasełka odgrywają nam klerycy z pobliskiego seminarium. RK: Jak w większości zakładów, jest u nas konkurs na wystrój celi i wszędzie widoczne przystrojone choinki. A opieka duszpasterska, ten duchowy aspekt waszej posługi, czy coś wtedy się zmienia? RK: Z racji miejsca gdzie pracuję (areszt), mam spotkania indywidualne. Poza tym odprawiam dużo mszy świętych, aż do dni poświątecznych, by każdy mógł uczestniczyć. Przychodzą też funkcjonariusze. Msze pasterskie zaczynam odprawiać już od wigilijnego południa. Skazani spotykają się z rodzinami. WP: Jak w każdej parafii, są nabożeństwa, rekolekcje, o północy mamy pasterkę. Staramy się, by wszyscy mogli uczestniczyć w tych uroczystościach. Dla każdego drzwi kaplicy są otwarte. Odbywają się też spotkania opłatkowe, np. więźniów z zatrudniającymi ich kontrahentami zewnętrznymi. Przy jednym stole siadamy razem: funkcjonariusze, właściciele firm, dyrekcja i więźniowie. Czasem jest także ktoś z władz miejskich. I miła atmosfera. MG: Są oczywiście uroczyste msze, by umożliwić wszystkim chętnym pełne uczestnictwo, proszę o pomoc w spowiedzi księży z parafii. Mieliśmy też rekolekcje, wspomnianego ojca Manjackala. W dzień Wigilii organizujemy wieczerzę dla skazanych, funkcjonariuszy i dyrekcji. Czy wasi koledzy i koleżanki funkcjonariusze, mogą liczyć, że odwiedzicie ich po kolędzie? WP: Jak wspominaliśmy, jest to właściwość parafii i tego przestrzegamy. Czasem mamy wspólne spotkania. MG: W zeszłym roku chodziłem po kolędzie, bo proboszcz mnie poprosił i był to rejon zamieszkany przez moich współpracowników z zakładu. Gdy ktoś mnie prosi o wizytę domową, to oczywiście nie odmawiam, co do kolędy, zawsze proszę o zgodę proboszcza. RK: Nasi funkcjonariusze mieszkają przeważnie poza Szczecinem i nie mam takiej możliwości. W Wigilię, przekazując sobie życzenia dzielimy się opłatkiem. Czy w waszych jednostkach istnieje zwyczaj rozdawania ich więźniom? MG: Ja rozdaję je w kaplicy, także kartki świąteczne. RK: U nas zajmuje się tym Bractwo Więzienne, otrzymuje każdy, kto wyrazi zgodę. WP: Gdy zbliżają się święta, roznoszę opłatki osobiście, do każdej celi. To okazja do spotkania i chwili rozmowy. Czego wam życzyć z okazji zbliżających się świąt? RK: Wytrwałości, energii do pracy i niezrażania się niepowodzeniami. MG: Aby nie zabrakło powołanych do posługi w zakładach karnych. WP: Bożego błogosławieństwa. tekst i zdjęcia Grzegorz Korwin-Szymanowski 11

12 ROZMOWA Chcę człowieka wysłuchać Z ks. dr. Kazimierzem Pierzchałą, rzecznikiem prasowym duszpasterstwa więziennego RP, kapelanem w areszcie na warszawskim Służewcu, autorem książki Zagubiony dar wolności. Osobowość ludzi uwięzionych, rozmawia Agata Pilarska-Jakubczak Człowiek rodzi się przestępcą czy przeciwnie, jego umysł jest niezapisaną kartą? Skłaniam się ku drugiej koncepcji. Człowiek rodzi się jako tabula rasa. Dziedziczy po rodzicach określone skłonności, ale to, kim będzie w przyszłości, zależy wyłącznie od niego i środowiska, w którym będzie się rozwijać. W książce pisze ksiądz o osobowości człowieka. Czym ona jest? Na osobowość składa się wszystko, co jest w nas. Pamięć, uwaga, temperament, uczucia, potrzeby To całość życia wewnętrznego czy duchowego. Osobowość człowieka się zmienia? Oczywiście. Postrzegam człowieka w drodze, nieustannie podlega zmianom. To, jak zmieniamy się fizyczne, widać gołym okiem, zmiany psychiczne zauważyć można dopiero po dłuższym czasie. Człowiek to ten, który się rozwija, powinien dojrzewać do pełni człowieczeństwa. Najgłupsze powiedzenie i postawa, jaką możemy przyjąć, to: jakim mnie Boże stworzyłeś, takim mnie masz. Ale niektórzy chcą tak żyć. Na przykład więźniowie? Inteligencja jest takim składnikiem osoby, który sprawia, że człowiek pragnie dojrzewać do pełni człowieczeństwa. W moich badaniach, które przeprowadziłem w kilku jednostkach penitencjarnych: na Służewcu, Białołęce, w Grudziądzu, tylko 3 proc. więźniów miało ukończone studia wyższe, pozostali w większości zakończyli poziom edukacji na zawodówce lub podstawówce. Wpływa to na sposób rozumowania, świadomość własnych potrzeb czy kształtowanie odpowiedzialności. Dlatego więźniowie mają mniejszą szansę na dorastanie do rozwoju. Ponadto są w izolacji, gdzie dostęp do kultury czy autorytetów, które mogliby naśladować, jest ograniczony. Pisze ksiądz, że większość więźniów posiada nieprawidłową osobowość. Co to oznacza? Na zaburzenia osobowości wpływa miedzy innymi izolacja. Tak jak ucznia kształtuje doświadczenie szkoły jej wygląd, usytuowanie (blisko lub daleko od domu), wyposażenie sal lekcyjnych, klasa, inni uczniowie, nauczyciel tym bardziej wpływa na człowieka więzienie, gdzie nie słyszy się często dobrego słowa. A każdy z nas potrzebuje pocieszenia, wsparcia. Wymienia ksiądz kilka rodzajów zaburzeń osobowości: paranoiczną, schizoidalną, schizotypową, antyspołeczną, histroniczną, narcystyczną, lękliwą, obsesyjno-kompulsywną i osobowość pogranicza. Które z nich występują najczęściej u więźniów? Najczęściej występują zaburzenia emocjonalne i postawy antyspołeczne, które mogą być dwoistej natury: albo jesteśmy antyspołeczni w stosunku do społeczeństwa wtedy człowiek jest agresywny wobec innych ludzi, albo do siebie wtedy zagrażamy sobie, chcemy siebie zgładzić, próbujemy samobójstwa. Wielu więźniów ma też osobowość lękliwą. Przebadałem 350 osób, w tym 100 kobiet, one różnią się znacząco od mężczyzn, zwykle siedzą nie z powodu drobnych rozbojów, ale za morderstwa. Są uparte i zawzięte. Te cechy nie zawsze muszą mieć zabarwienie negatywne Tak, ale tylko wtedy, jeśli służy się dobremu celowi. Wtedy faktycznie siła ducha jest drogą do sukcesu. Ale więźniarki, które badałem, raczej były zawzięte na to, aby kogoś zniszczyć. Czy nieprawidłową, zaburzoną osobowość skazanego można w więzieniu naprawić, zmienić, wyleczyć? Jeśli ktoś jest agresywny od wielu lat, popełnia kolejne przestępstwo i trafia znowu do więzienia, to jego osobowość jest zaprogramowana na agresję. A w zakładzie karnym jeszcze się to umacnia. I praca nad takim człowiekiem nie chcę powiedzieć, że jest niemożliwa ale bardzo trudna. Można dać mu nadzieję, powiedzieć: nie jest dobrze, ale będzie lepiej. Wciąż jest ogromne zapotrzebowanie i niedobór właściwej kadry resocjalizacyjnej. Jest to zależne od wielu czynników. Ten, kto to robi, powinien mieć ukończone dobre, specjalistyczne studia kierunkowe, musi też mieć odpowiednie cechy charakteru, chęć pomagania innym, wiarę w ludzi, silną motywację. Czy bywa, że więźniowie są skazani na siebie? Sami sobie nie pomogą. Dużą rolę odgrywa wiara w Boga, warto uczestniczyć w sakramentach świętych, we mszy św., komunii, człowieka to wzmacnia i nie jest już sam. Ale wiara jest łaską, jeden ją ma, a drugi nie. Kto ma wiarę? Czy ten, co się stara dobre życie prowadzić, czy może ten, kto uważa siebie za dobrego człowieka? Czasami ma tę łaskę ten, kto się usilnie stara, a nie zawsze mu wychodzi. Mogę powiedzieć, że spora grupa więźniów wierzy lub chce wierzyć w Boga. Przez prawie dziesięć lat, odkąd posługuje w więzieniu, spotykam się z nawróceniami więźniów. Jedne nawrócenia są bardzo widoczne, inne pozostają w sferze tajemnicy i są wiadome Duchowi Świętemu. Czy brak nawróceń wśród więźniów księdza zniechęca? Prowadzę posługę kapłańską, a z drugiej strony zgłębiam tematykę resocjalizacji pod względem naukowym, między innymi pisząc książki. To czyni moje doświadczenie bogatszym, sprawia, że bardziej rozumiem innych. Oni stanęli na granicy prawa i zostali pozbawieni wolności w zakładzie karnym. Szamocą się ze sobą. W więzieniu chcą wyłącznie przetrwać i odliczają dni. Ktoś na przykład kradł i robił to jak mówi dla rodziny, a teraz ta rodzina wyrzeka się go, i on zostaje sam. I załamuje się. Rozmawiam z nimi i niosę im pociechę. Staram się przekazać jakąś wiedzę. Jak to ksiądz robi? Bardzo ważna jest zwyczajna rozmowa. Bycie z człowiekiem. Mniej ważne, 12

13 czy się pomoże. Ja chcę drugiego człowieka wysłuchać, spojrzeć mu w oczy i podać rękę. I oni tę rękę przyjmują? Zwykle tak. A jakie wartości są dla nich najważniejsze? Życie. Pomimo odrzucenia nawet przez najbliższych. DUSZPASTERSTWO Zagubiony dar wolności Dziękuję ci Kaziu, że tak pięknie pracujesz i za to co robisz jako kapelan Aresztu Śledczego na Służewcu powiedziała ppłk Anna Ossowska- -Rembecka, dyrektor okręgowy SW w Warszawie, otwierając spotkanie promocyjne książki ks. dr. Kazimierza Pierzchały Zagubiony dar wolności. Osobowość ludzi uwięzionych. W książce pisał ksiądz o odwadze. Odwagę trudno zdefiniować. Na wolności jest nią oddanie nerki dla przyjaciela a tutaj, w więzieniu, odwaga związana jest z trwaniem, z przetrwaniem w nadziei, że się wyjdzie na wolność. Słodkie imię wolności okazuje się potem gorzką rzeczywistością. W więzieniu dużo robimy, aby przygotować więźnia do wolności. Jednak w moim przypadku są to raczej prowadzone przeze mnie monologi. On się żali: żona mnie opuściła, zbuntowała dzieci przeciwko mnie, nie mam gdzie wrócić. Ja mogę mu współczuć i pocieszać. Prężnie działa Bractwo Więzienne, w tej chwili już 650 osób odwiedza więźniów w zakładach karnych. Również Siostry Misjonarki Miłości prowadzą domy dla bezdomnych. Bo czasami więźniowi po wyjściu na upragnioną wolność pozostaje jedynie noclegownia. fot. Piotr Kochański To co jest z tą pomocą? Tyle się o niej mówi, a okazuje się, że jest nieskuteczna Wszyscy się tym zajmujemy. Minister sprawiedliwości, cały nasz resort, wiele fundacji, stowarzyszeń, wolontariusze, funkcjonariusze, wychowawcy, kapelani Ale, niestety, często resocjalizacja istnieje tylko w teorii, a nie w życiu. Tak naprawdę pomoc więźniom spoczywa na dość wąskim gronie. Kapelanów jest na przykład 220 na około 83 tys. więźniów. Tylko dwudziestu ma pełne etaty, wielu z nas jedynie ma pół, czy jedną czwartą. I właściwie jesteśmy po to, żeby wysłuchiwać ludzkiej biedy. Czasem serce się ściska, jak dramatyczne są losy więźnia. Spać wtedy nie można. I co wtedy? Za wszelką cenę kapelan powinien starać się dać nadzieję, w miarę swojej wiary i wiedzy. I znowu dochodzimy do słowa starać się, które wydaje się kluczem do otwarcia drzwi do lepszego świata lub serca drugiego człowieka. Kapłaństwo może być ciepłe, pogodne i bliskie zwyczajnym ludziom. Przekazanie nadziei to powiedzenie komuś, że będzie żył, że może będzie dobrze, lepiej, że uregulują się jego sprawy. Jest to przekazanie świadomości, żeby pogodził się sam ze sobą. Czy więzienie jest do tego dobrym miejscem? Dla wielu więzienie stało się prawdziwą szansą, i to po raz pierwszy w życiu. Mogą się nad sobą zastanowić, bo mają czas. Niech godzenie się ze sobą będzie procesem, który doprowadzi się do ostatecznego pogodzenia, a wtedy łatwiej będzie pogodzić się również z innymi, ze społeczeństwem. Dopiero wtedy istnieje szansa na pojednanie, powiedzenie przepraszam i podanie ręki. K ażdy człowiek ma prawo do miłości, ale w pierwszym rzędzie człowiek ubogi, m.in. skazany i przestępca. Błąd i grzech nienawidzimy, ale błądzącego i grzesznika zawsze kochamy. Ksiądz Kazimierz tym się zajmuje stwierdził biskup Piotr Jarecki. Dziękuję za tę książkę, nauczyłem się z niej wiele. Szczególnie, że pan Bóg przebacza zawsze, człowiek czasami, a przyroda nigdy. A my chcemy być naśladowcami bardziej Boga niż natury. Dla biskupa Jareckiego tytuł książki: Zagubiony dar wolności oznacza również zakłamany dar wolności, czyli wolność źle rozumianą, która zaprowadza człowieka do więzienia. Jan Paweł II nazywał to dowolnością a Graham Green pisał: Łatwo stworzyć piekło na ziemi wystarczy ludziom na wszystko pozwolić. Prawdziwa wolność ma bowiem ograniczenia, jest nieustającą pracą wybierania dobra i piękna zamiast zła. Co zrobić, aby odkłamać ten dar wolności? Tym zajmują się na co dzień funkcjonariusze Służby Więziennej, wychowawcy, kapelani, wolontariusze. Harmonijnie pracujecie ze sobą duchowni ze świeckimi, w imię pragnienia dobra dla człowieka, tego najbardziej zagubionego, aby wyszedł z więzienia lepszy niż do niego wszedł zakończył biskup Jarecki. Nie ma skuteczniejszej posługi niż właśnie duszpasterska powiedział minister sprawiedliwości Krzysztof Kwiatkowski. Ci, którzy się zagubili i trafili do więzienia, często nie mieli szans na rozmowę z duszpasterzem. Dla wielu ta szansa pojawia się pierwszy raz za więziennymi murami. Minister podziękował kapelanowi Pierzchale za to, że łączy posługę duszpasterską z pracą naukową, praktykę z teorią. Jego książka może być narzędziem pracy dla funkcjonariuszy i wychowawców. Krzysztof Kwiatkowski zaznaczył, że w Polsce stosunek zatrudnionych funkcjonariuszy i pracowników więziennictwa do osadzonych wynosi 1:2,5. Są to wyjątkowo trudne warunki do resocjalizacji więźniów w porównaniu z sytuacją innych krajów Unii Europejskiej stwierdził. Tym bardziej chcę podziękować funkcjonariuszom i pracownikom cywilnym, bo wykonują kapitalną robotę. Patrząc na statystyki prób samobójczych, polskie zakłady karne i areszty śledcze plasują się w czołówce państw europejskich pod względem skutecznej pracy resocjalizacyjnej. Książka Zagubiony dar wolności składa się z czterech rozdziałów, słowo wstępne napisał minister Krzysztof Kwiatkowski. Autor przedstawia definicje osobowości, mówi o powinności i odpowiedzialności opartej na Dekalogu, opisuje metody badawcze na określonej grupie więźniów. Stara się odpowiedzieć na pytanie: czy rodzimy się przestępcami, czy stajemy się nimi i co temu sprzyja. Jest to książka dla każdego więziennika, ale również rodzica. tekst i zdjęcie APJ 13

14 REFORMA CZTERY TYGODNIE Niemcy Polak osadzony w zakładzie karnym w Goerlitz wziął zakładnika innego Polaka i zmusił go (przedmiotem o ostrych krawędziach) do posłuszeństwa na korytarzu więziennym. Na miejsce przyjechali funkcjonariusze sił specjalnych Krajowego Urzędu Kryminalnego Saksonii. Sprawca incydentu jest skazany za zabójstwo, miał być wydalony do Polski. W trakcie odbywania kary ustawicznie sprawia kłopoty, kilkakrotnie był przenoszony do różnych więzień. Dokonał w nich kilku kolejnych przestępstw, za które również został skazany (w tym za wzięcie zakładnika). Prawdopodobnie więzień chciał uniknąć ekstradycji do Polski. Serbia 15 i 6 lat więzienia za mordowanie i torturowanie Muzułmanów we wschodniej Bośni. To kara wymierzona dwóm Serbom, byłym przedstawicielom władz lokalnych, przez serbski trybunał ds. zbrodni wojennych. Sąd uznał, że były burmistrz Zvornika Branko Grujić i ówczesny dowódca obrony tego miasta Branko Popović uczestniczyli w działaniach, które spowodowały śmierć ok. 700 muzułmańskich cywilów w początkowym okresie wojny bośniackiej ( ). Niemcy 89-letni Samuel Kunz, były strażnik obozu zagłady w Bełżcu, zmarł przed rozpoczęciem procesu. Miał być sądzony za udział w zamordowaniu 430 tysięcy Żydów oraz zastrzelenie 10 Żydów w dwóch innych incydentach. Według aktu oskarżenia Kunz, który mieszkał w okolicach Bonn, był strażnikiem w obozie w Bełżcu od stycznia 1942 r. do lipca 1943 r. Trafił tam z obozu szkoleniowego SS w Trawnikach. W tym czasie miał 20 lat. Centrum im. Szymona Wiesenthala umieściło go na trzecim miejscu na liście podejrzanych o zbrodnie hitlerowskie. USA Wesley Snipes, amerykański aktor, ma rozpocząć odsiadywanie trzyletniego wyroku za oszustwa podatkowe. Sędzia z Florydy odrzucił jego wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy. Oskarżony Snipes stanął przed sądem, ponieważ w latach świadomie uchylał się od płacenia podatków, zaoszczędzając na tym ok. 15 mln dolarów. Trzy lata więzienia to najwyższy wyrok, jaki można było mu wymierzyć. Ma być przestrogą dla wszystkich, którzy uchylają się od odprowadzania podatków. Snipes znany jest z takich filmów, jak: Biali nie potrafią skakać, Człowiek Demolka, Pociąg z forsą, Pasażer 57 czy Blade. Azerbejdżan Władze uwolniły z aresztu jednego z dwóch blogerów, skazanych w 2009 r. za chuligaństwo. Adnan Hajizade i Emin Milli Abdullayev zostali pobici i osadzeni w więzieniu za to, że umieścili na YouTube film, w którym wyśmiewali władze Azerbejdżanu, inscenizując konferencję prasową z osłem. Film został odebrany jako satyra na prezydenta Ilhama Alijewa, zwolennika ograniczania praw obywatelskich. Abdullayev i Hajizade przebywali w więzieniu Pretrial w Azerbeidżanie od lipca 2009 r. Zostali skazani na kary 30 i 24 miesięcy więzienia. O ich uwolnienie apelował m.in. prezydent USA Barack Obama oraz internauci na całym świecie. Chcę, żeby wszyscy wiedzieli, że nie jestem chuliganem, ani przestępcą powiedział agencji Reutera 27-letni Hajizade po wyjściu na wolność. Legislacyjne drogowskazy Od końca listopada br. wszystkie jednostki podstawowe o pojemności powyżej 200 osadzonych funkcjonują w strukturze oddziałów penitencjarnych. Drugi etap reformy poprzedziły przygotowania legislacyjne. Nowe rozwiązania istotnie zmieniają system pracy. Zarządzenie dyrektora generalnego nr 2 z 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia i organizacji pracy penitencjarnej oraz zakresów czynności funkcjonariuszy i pracowników działów penitencjarnych i terapeutycznych zostało zmodyfikowane zarządzeniem nr 83/10. Kierownik penitencjarny Zmianie ulegają kompetencje oraz zadania kierownika działu penitencjarnego. Część jego dotychczasowych obowiązków zostało ograniczonych i przesuniętych do realizowania przez kierujących oddziałem penitencjarnym lub spoczywa na barkach koordynatorów penitencjarnych. Obecnie kierownik penitencjarny przy współpracy z koordynatorami w oddziałach czuwa nad pracą kadry penitencjarnej oraz nad zapewnieniem właściwej atmosfery wśród osadzonych. Poza tym zajmuje się szkoleniem i instruktażem podwładnych w zakresie pracy penitencjarnej, opiniuje i wnioskuje w sprawach kadrowych dotyczących funkcjonariuszy i pracowników działu penitencjarnego. Sporządza opracowania, analizy, sprawozdania i raporty. Konstruuje preliminarz wydatków budżetowych na działalność kulturalno-oświatową, rehabilitację społeczną, szkolenia kursowe, programy edukacyjne, psychokorekcyjne, aktywizację zawodową lub sportową osadzonych oraz sprawuje nadzór nad ich wykorzystaniem. Koordynuje współpracę z innymi komórkami organizacyjnymi oraz ze środowiskiem zewnętrznym w ramach art. 38 kkw. Zmiany w dwójce dają możliwość włączania w skład działu penitencjarnego w jednostkach także osób odpowiedzialnych za realizację programów finansowanych z funduszy europejskich, zatrudnienia skazanych oraz innych związanych z prowadzeniem oddziaływań penitencjarnych. Ten zapis to konsekwencja włączenia do kompetencji Biura Penitencjarnego CZSW zagadnień związanych z zatrudnieniem osadzonych oraz finansowania oddziaływań penitencjarnych z funduszy unijnych. Zarządzenie 30/10 z 13 sierpnia br. w sprawie szczegółowego zakresu działania dyrektorów oraz struktury organizacyjnej zakładów karnych i aresztów śledczych zdefiniowało oddział penitencjarny jako wydzieloną część zakładu karnego, aresztu śledczego, oddziału zewnętrznego z wyodrębnioną, zadaniowo dobraną kadrą realizująca oddziaływania penitencjarne, zadania i czynności ochronne, uprawnienia osadzonych wynikające z przepisów prawa oraz przydzielone zadania logistyczne. Nowa instrukcja nr 27/10 Dyrektora Generalnego SW w sprawie tworzenia i organizacji oddziałów penitencjarnych w zakładach karnych i aresztach śledczych, która obowiązuje od 19 listopada br. stanowi narzędzie tworzenia i organizacji oddziałów penitencjarnych w jednostkach organizacyjnych. Dyrektor jednostki W myśl tego dokumentu, dyrektor w zarządzeniu organizacyjnym tworzy oddział lub oddziały w podległej jednostce. Oddziałem penitencjarnym kieruje zastępca dyrektora lub kierownik działu, a w oddziale zewnętrznym zastępca dyrektora macierzystej jednostki lub kierownik oddziału zewnętrznego. Dyrektor odpowiedzialny za organizację pracy w podległej mu jednostce może jednemu ze swoich zastępców nie powierzać kierowania oddziałem penitencjarnym i włączyć go do nadzoru nad funkcjonowaniem pozostałych komórek organizacyjnych lub też wszystkich swoich zastępców szefów oddziałów penitencjarnych włączyć do nadzoru nad pozostałymi komórkami organizacyjnymi. W przypadku nieobecności kierującego oddziałem zastępuje go kierujący innym oddziałem penitencjarnym. Jeśli nie jest to możliwe, obowiązki przejmuje szef jednostki. Na barkach dyrektora spoczywa zadanie wyznaczenia w każdym oddziale penitencjarnym osoby odpowiedzialnej za wprowadzanie danych osób pozbawionych wolności do NOE. Net. i organizacja sprawnego sytemu zbierania danych dotyczących podległej mu jednostki. W miarę potrzeb organizuje wspólne odprawy personelu oddziałów penitencjarnych i dba o to, by realizowany był jednolity program szkoleń personelu oddziałów penitencjarnych. Koordynatorzy Istotną nowością w przepisach jest wyodrębnienie w każdym oddziale penitencjarnym funkcji koordynatorów ds. penitencjarnych i ds. ochrony. Koordynatorzy pełniący służbę w oddziale penitencjarnym ściśle ze sobą współpracują i wza- 14

15 jemnie się zastępują. Zadaniem obu jest monitorowanie nastrojów panujących wśród osadzonych i ewentualnych zagrożeń dla bezpieczeństwa jednostki. Każdy z nich w ramach swoich zadań synchronizuje realizację zadań penitencjarnych lub ochronnych przez funkcjonariuszy oddziału penitencjarnego. Koordynator ds. penitencjarnych realizuje swoją funkcję poprzez wykonywanie zadań pozostających dotychczas w zakresie obowiązków kierownika penitencjarnego, m.in. sprawuje kontrolę nad dokumentacją osobopoznawczą i oddziaływaniami penitencjarnymi w oddziale, przygotowaniem dokumentacji statystycznej, nadzoruje realizację programów i oddziaływań o charakterze psychologicznym. Do jego zadań należy też udzielanie wychowawcom instruktażu i pomocy w doborze metod i środków oddziaływania oraz w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i sytuacji konfliktowych. Jego powinnością jest także udzielanie nowo przyjętym pomocy w zdobywaniu wiedzy i umiejętności zawodowych, organizacja szkoleń i odpraw z funkcjonariuszami i pracownikami oddziału oraz inicjowanie nowatorskich metod oddziaływania penitencjarnego. Pełniący w oddziale penitencjarnym funkcję koordynatora ds. ochrony kontroluje kadrę wykonującą zadania ochronne w oddziale. Wspólnie z kierownikiem działu ochrony jednostki tworzy plany ochrony i instrukcje szczegółowe dla stanowisk ochronnych w oddziale penitencjarnym, ustala też rozkład służby funkcjonariuszy realizujących zadania ochronne. Razem z szefem ochrony uczestniczy w szkoleniu zawodowym funkcjonariuszy działu ochrony, współpracuje przy organizacji spacerów, widzeń, zakupów w kantynie. Współpracuje też z dowódcą zmiany. Uczestniczy w szkoleniach wszystkich funkcjonariuszy działu ochrony oraz szkoleń i odpraw z funkcjonariuszami i pracownikami oddziału penitencjarnego. W jego gestii leży też udzielanie pomocy w zdobywaniu wiedzy i umiejętności zawodowych funkcjonariuszom nowo przyjętym do oddziału. Personel oddziału Stały personel oddziału penitencjarnego, oprócz koordynatorów, stanowią przede wszystkim funkcjonariusze i pracownicy działu penitencjarnego. Działy te w całości funkcjonują w strukturze oddziałów penitencjarnych. Szef działu penitencjarnego w jednostce pełniąc funkcję kierującego oddziałem lub funkcję koordynatora ds. penitencjarnych koordynuje jednocześnie oddziaływania stricte penitencjarne w całej jednostce. Stały personel oddziału to również oddziałowi i doprowadzający oraz kwatermistrz. Funkcjonariusze pełniący obowiązki oddziałowego pracują w systemie wielozmianowym i jednozmianowym. Dzienni oddziałowi pełnią służbę zgodnie z zasadą: jeden na 150 osadzonych w jednostce typu zamkniętego i jeden na oddział penitencjarny w jednostce półotwartej lub otwartej. Ich zadaniem oprócz realizacji obowiązków wynikających z przepisów ochronnych jest współpraca z koordynatorem ds. ochronnych. Oddziałowi i doprowadzający pozostają w strukturze działu ochrony stanowiąc wydzieloną grupę w oddziale penitencjarnym, a po godzinach pracy administracji podlegają dowódcy zmiany. Dyrektor może włączyć tych funkcjonariuszy w strukturę organizacyjną oddziału penitencjarnego. Kierownik działu ochrony W nowej strukturze szef działu ochrony w jednostce kontroluje czynności ochronne w oddziale penitencjarnym, realizuje szkolenia i tworzy rezerwę kadrową funkcjonariuszy przewidzianych do pełnienia służby w oddziale, nadzoruje prowadzoną w jednostce dokumentację ochronną. Zadania działu kwatermistrzowskiego w oddziale penitencjarnym wykonuje wyznaczony kwatermistrz, podlegający bezpośrednio szefowi oddziału. Do jego zadań należy m.in. praca związana z przyjmowaniem i zwalnianiem osadzonych, nadzór nad sprzętem kwaterunkowym, obrót środkami higienicznymi w oddziale. Istotne znaczenie dla przebiegu pracy ma udostępnienie stałemu personelowi w miarę możliwości pomieszczeń w oddziale. Nie może się to jednak odbywać kosztem miejsc zakwaterowania osadzonych lub świetlic, pokojów wychowawców lub psychologów. Delegowani czasowo funkcjonariusze Czasowo do pracy na rzecz oddziałów penitencjarnych włączani są funkcjonariusze i pracownicy działów: ewidencji, finansowego, służby zdrowia, realizujący zadania z zakresu zatrudnienia, łączności, informatyki i BHP. Mają oni obowiązek codziennej obecności w oddziale i załatwiania spraw osadzonych na bieżąco w zakresie swoich kompetencji. Ciężar zapewnienia obsady kadrowej spoczywa na kierownikach komórek, którzy powinni wyznaczyć stałych funkcjonariuszy lub pracowników oraz zapewnić zastępstwa. Takie rozwiązanie angażuje nie tylko służbę penitencjarną i ochronną do bezpośredniej pracy z osadzonymi. Instrukcja nakłada na dyrektorów okręgowych SW obowiązek zapewnienia właściwej obsady kadrowej oddziałów penitencjarnych, wyznaczenia funkcjonariuszy inspektoratu odpowiedzialnych za nadzorowanie i kontrolowanie pracy w nowym systemie oraz realizację szkoleń i odpraw dla kadry kierowniczej oddziałów penitencjarnych. Trwają dalsze prace legislacyjne związane z implementacją oddziałów penitencjarnych do systemu więziennego. Przewiduje się, że pełną funkcjonalność nowa struktura uzyska w ciągu roku od momentu wprowadzenia. Grażyna Wągiel-Linder CZTERY TYGODNIE Czarne 12 funkcjonariuszy miejscowej jednostki uczestniczyło w specjalistycznym szkoleniu z zakresu technik wysokościowych. Ćwiczenia w ośrodku szkolenia w Czarnem prowadził instruktor Polskiego Związku Alpinistycznego, na co dzień zajmujący się szkoleniami w GOPR. Zajęcia miały na celu zapoznanie funkcjonariuszy z GISW okręgu koszalińskiego z technikami zjazdowymi i wspinaczkowymi, zasadami budowania stanowisk i przemieszczania się pomiędzy budynkami na rozwieszonych linach. Praktyczna część szkolenia obejmowała samodzielne zjazdy oraz wejścia na budynki przy użyciu bloczków, rolek i innych specjalistycznych przyrządów. Czerwony Bór Zagrożeniu jednostek penitencjarnych Służby Więziennej oraz zarządzaniu w sytuacjach kryzysowych poświęcone było seminarium, jakie odbyło się w miejscowym zakładzie karnym. Uczestnicy zapoznali się z tematyką rozpoznania minersko-pirotechnicznego i prowadzenia negocjacji. Mjr Adam Bieńczyk podsumował ćwiczenia Jesień 2010, które miały miejsce na terenie jednostki w Czerwonym Borze, a dr Konrad Raczkowski, ekspert Institute for Security and Development Policy w Sztokholmie i były koordynator krajowy Służby Celnej, poprowadził prelekcję Przestępczość zorganizowana i narkotyki. Bydgoszcz. XIX Ogólnopolski Konkurs Twórczości Więziennej Bydgoszcz 2010 odbył się pod hasłem Żaden człowiek, jakkolwiek nisko upadły nie powinien być uważanym za niezdolnego, do moralnego odrodzenia. W konkursie wzięło udział 131 osadzonych z całej Polski w następujących kategoriach: malarstwo i rysunek, rzeźba, sztuki multimedialne, literatura poezja i proza oraz rękodzieło. Najwięcej prac nadesłano z dziedziny literatury, choć nie zabrakło również prac wykonanych z typowych więziennych materiałów chleba, słomki i papieru. Turawa W miejscowym Ośrodku Doskonalenia Kadr SW odbyło się spotkanie dyrektorów jednostek okręgu opolskiego z parlamentarzystami z Opolszczyzny. Omawiano wdrażaną obecnie reformę więziennictwa i jego najpilniejsze problemy. Ppłk Ilona Pietrasz, dyrektor okręgowy SW w Opolu, podkreśliła, że stworzenie warunków dla skutecznej działalności resocjalizacyjnej zależy zarówno od aktywności funkcjonariuszy, jak i od zrozumienia jej potrzeb i uzyskania wsparcia polityków, mających realny wpływ na kształt ustawodawstwa w tym zakresie. Stare Borne Koniec roku to okres żniw na polu uprawnym, należącym do miejscowego zakładu karnego. Po raz pierwszy do zbioru i rozdrabniania wierzby użyto brazylijską maszynę zwaną przez funkcjonariuszy Isaurą. Jednostka w Starem Bornem jest w więziennictwie pionierem w uprawie wierzby energetycznej. Tutejsze kierownictwo podjęło decyzję o przejściu z droższego i zanieczyszczającego powietrze ogrzewania węglem na tańszą, ekologiczną biomasę. W rozpoczętych w listopadzie żniwach do ścinki przeznaczono pierwsze krzewy, posadzone trzy lata temu. 15

16 MIJA ROK Biuro Ochrony i Spraw Obronnych CZSW W wyniku przeglądu systemów ochrony oraz dzięki nakładom na zabezpieczenia elektroniczne jednostek podstawowych w tym roku do ochrony wewnętrznej zostanie przesuniętych 840 etatów. W końcowej fazie opracowania jest projekt rozporządzenia ministra sprawiedliwości w sprawie ochrony jednostek organizacyjnych SW. To ostatni z kilkunastu aktów prawnych przygotowanych w tym roku. Funkcjonują powołane zarządzeniem nr 41 Grupy Interwencyjne Służby Więziennej. Zgodnie z zarządzeniem 42 stanowiska dowodzenia utworzono w CZSW, okręgowych inspektoratach SW oraz w ośrodkach szkolenia SW. Przyjęty został sposób informowania o zdarzeniach nadzwyczajnych za pośrednictwem sms-ów oraz meldowania przez wykorzystanie Centralnej Bazy Danych Noe. NET. Dokonano nowego podziału zdarzeń, na te istotne dla bezpieczeństwa jednostki i niestanowiące bezpośredniego zagrożenia. Uproszczono procedury prowadzenia postępowań wyjaśniających okoliczności i przebieg zdarzeń nadzwyczajnych. Na wyposażenie Służby wszedł w tym roku 9 mm pistolet P-99 Walther, a pistolety P-64 oraz MAG zostały wycofane zużytkowania. Uniknęliśmy konieczności odpłatnej utylizacji niepotrzebnej broni i amunicji, sprzedając ją za ok. 3 mln zł, co pozwoli nam na kontynuację wymiany uzbrojenia w przyszłym roku. płk Marian Puszka Dyrektor Biura Ochrony i Spraw Obronnych CZSW Biuro Służby Zdrowia CZSW Penitencjarne podsumowanie BP W kończącym się roku udało nam się zrea wymieńmy kilka najważniejszych. Wspólnie z i w Kaliszu stworzyliśmy informator dla osadzon kompendium wiedzy o podstawowych prawa skazanych i tymczasowo aresztowanych (dostę Razem z Patronatem opraco skazanych O pomocy w powrocie do społecze porozumienie o współpracy ze Wspólnotą Prakt (byłych) Skazanych, mające na celu polepszeni regionalnym, krajowym i europejskim. Ponadto uczestniczyliśmy w wielu konferencj m. in.: XIV Europejskim Forum Systemu Więzi rehabilitacji skazanych poprzez pracę, konferen wzmocnienie europejskiej współpracy w zakre w więzieniu czy programie Skuteczny wymia działania Ministerstwa Sprawiedliwości na 50 z zakresu uspołeczniania wykonywania kary po Opracowane zostały instrukcje dotyczące zapob osób pozbawionych wolności i w sprawie zasad penitencjarnych wobec skazanych niebezpieczn W tym roku najważniejszym problemem, z jakim musieliśmy się uporać, był niedostatek kadry medycznej. W wyniku przesunięć budżetowych pozyskaliśmy dodatkowo 5 mln zł, co pozwoliło na zatrudnienie na kontraktach 114 lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, 57 lekarzy dyżurujących w oddziałach szpitalnych, 263 lekarzy specjalistów-konsultantów (w tym 40 psychiatrów), 20 pielęgniarek i 70 innych pracowników, w tym analityków i ratowników medycznych. Dzięki temu udało się wzmocnić i poprawić opiekę medyczną w najważniejszych dla więziennej służby zdrowia specjalnościach (psychiatria, interna, chirurgia, neurologia, laryngologia, dermatologia, okulistyka, kardiologia, diabetologia, stomatologia) tworząc tzw. zintegrowany system opieki specjalistycznej w jednostkach penitencjarnych. Opracowano optymalne modele kadrowe dla ambulatoriów i szpitali więziennych. Pod koniec listopada otworzyliśmy nowy oddział psychiatryczny w Szczecinie. We współpracy z Biurem Kwatermistrzowskim CZSW opracowaliśmy kosztorys przebudowy szpitala więziennego na warszawskim Mokotowie. Przygotowaliśmy do konsultacji resortowych rozwiązania dotyczące centralnego receptariusza i koszyka świadczeń gwarantowanych dla osadzonych. Zgodnie z najpilniejszymi potrzebami dokonaliśmy zakupu sprzętu i wyposażenia medycznego. Dodatkowo, za zaoszczędzone 80 tys. zł, zakupiliśmy dwa aparaty EEG dla oddziałów psychiatrycznych. płk dr n. med. Leszek Markuszewski Dyrektor Biura Służby Zdrowia CZSW 16

17 Biuro Dyrektora Generalnego SW ŻYCZENIA W 2010 roku Biuro Dyrektora Generalnego SW organizowało i koordynowało szereg przedsięwzięć: centralne uroczystości święta SW na Pl. Piłsudskiego w Warszawie, obchody 70. rocznicy zbrodni katyńskiej w Kaliszu połączone z wmurowaniem ziemi przywiezionej z pielgrzymki Służby do Katynia, uroczystości pogrzebowe związane z katastrofą w Smoleńsku, udział asysty i kompanii honorowej w obchodach świąt państwowych, polsko-izraelski program Tikkun-Naprawa, odsłonięcie pomnika na Cmentarzu Żydowskim w Radomiu, odsłonięcie tablicy w gmachu CZSW poświęconej pamięci funkcjonariuszy i pracowników SW, podpisanie porozumień o współpracy z Rosją i Mongolią, wizyty w Polsce delegacji więzienników z Rosji, Izraela, Francji i Mongolii, festyn rodzinny w Sierakowie. Celem Biura w przyszłym roku będzie podniesienie rangi obchodów święta SW, wprowadzenie ceremoniału służby, zwiększenie udziału naszej formacji w ważnych dla państwa obchodach, podpisanie porozumień i organizacja staży dla służb penitencjarnych Europy Wschodniej i Azji Środkowej. W celu propagowania i umacniania pozytywnego wizerunku SW zacieśnimy współpracę z instytucjami, ośrodkami naukowymi, organizacjami pozarządowymi, stowarzyszeniami oraz kościołami i związkami wyznaniowymi. lizować wiele zadań, nnymi biurami i COSSW ych cudzoziemców h i obowiązkach osób ny na stronie waliśmy informator dla ństwa, podpisaliśmy yk na rzecz (Re) Integracji reintegracji na poziomie ach, forach i projektach, ennictwa poświęconemu cji Droga do integracji sie nauczania i szkolenia r sprawiedliwości 0 dni realizacja zadań zbawienia wolności. iegania samobójstwom prowadzenia oddziaływań ych. Biuro Informacji i Statystyki W 2010 roku Biuro Informacji i Statystyki, niezależnie od wykonywania swoich statutowych zadań, podejmowało także szereg działań zmierzających do usprawnienia pracy służby ewidencyjnej. Rozpoczęto m.in. udostępnianie jednostkom penitencjarnym stosownych informacji (tablic statystycznych), biuro prowadziło także intranetowy serwis informacyjny (www. ewidencja. sw). Wdrożono do użytkowania w jednostkach kilka pierwszych, podstawowych modyfikacji systemu Noe. NET. Kolejne szczególnie istotne modyfikacje poprawiające funkcjonalność tej aplikacji są w trakcie opracowywania i będą sukcesywnie wdrażane w trakcie 2011 roku. Biuro brało także czynny udział w likwidacji zjawiska przeludnienia jednostek penitencjarnych, w szczególności poprzez opracowanie nowego systemu monitorowania stanu zaludnienia oddziałów mieszkalnych zakładów karnych i aresztów śledczych oraz nowego systemu transportowania osób pozbawionych wolności. Biuro Informatyki i Łączności Dobiegający końca rok skłania do podsumowania działań w zakresie informatyzacji Służby Więziennej. Ze względu na ograniczenia budżetowe nie był to łatwy rok, ale mimo trudności finansowych podjęliśmy szereg działań mających usprawnić funkcjonowanie Służby. Udało się ustabilizować i unormować pracę systemu Noe. NET oraz przeprowadzić postępowanie i podpisać umowę z firmą, która zapewni dalszy rozwój systemu. W trakcie realizacji są jego kolejne modyfikacje, które powinny usprawnić pracę iwwiększym stopniu wykorzystać dane gromadzone w systemie. Należy też tu wymienić porządkowanie infrastruktury informatycznej w jednostkach połączone z wdrożeniem usług katalogowych. Niestety, środków wystarczyło tylko dla czterech okręgów, ale przeprowadziliśmy tam kompleksową wymianę sprzętu. Prowadzimy również przygotowania do wdrożenia w Służbie Więziennej podpisu elektronicznego, co umożliwi przesyłanie dokumentów w formie elektronicznej. Niestety, nie brakowało też problemów, chociażby z funkcjonowaniem poczty elektronicznej i zmianą strony internetowej i BIP-u. Będziemy się starać, aby w przyszłym roku tych problemów było mniej, a jeśli to będzie możliwe, informować z wyprzedzeniem o planowanych zmianach. Liczymy, że przyszły rok będzie lepszy, choć nie mamy złudzeń, że będzie łatwo. Będziemy chcieli zmodernizować infrastrukturę informatyczną w kolejnych okręgach iwdrażać nowe rozwiązania, a to nie jest możliwe bez współpracy z użytkownikami, czego Państwu i sobie życzymy. dr inż. Andrzej Pawlak Dyrektor Biura Informatyki i Łączności 17

18 RESOCJALIZACJA Nasze działania Wizyty znanych polityków, koncerty, akcje proekologiczne, więzienna grupa teatralna, praca w hospicjum to tylko niektóre z wielu działań resocjalizacyjnych w polskich jednostkach penitencjarnych. Poniżej przedstawiamy kilka przykładów. Artur ilustrator Ilustracje do książki Legenda o Brześciu Kujawskim, autorstwa skazanego Artura K., zdobyły takie uznanie, że dostał on możliwość graficznego opracowania kolejnego tytułu. Elżbieta Krupa-Trzepizur, autorka bajkowego przewodnika po zamku w Chęcinach i jego okolicach, zaproponowała Arturowi ozdobienie ilustracjami jej nowej książki. To poważna i pracochłonna praca mówi Artur. Muszę wykonać 20 obrazów. Obliczyłem, że na każdy potrzeba minimum 18 godzin pracy. Na szczęście, czas w więzieniu nie jest dobrem reglamentowanym. Mimo wszystko i tak czeka mnie ogrom pracy. Znów będę od rana do wieczora chodził usmarowany farbami. I o to chodzi. Ryszard Seroczyński We Włocławku się dzieje Wizyta wicemarszałka Co łączy posłów Janusza Palikota, Pawła Śpiewaka, Domicelę Kopaczewską, Marka Wojtkowskiego, Mariana Filara, senatora Andrzeja Persona, eurodeputowanych Tadeusza Zwiefkę, Ryszarda Czarneckiego oraz wicemarszałków Sejmu Ewę Kierzkowską i Jerzego Wenderlicha? Wszyscy w ramach Programu Edukacji Obywatelskiej odwiedzili Zakład Karny we Włocławku. Odwiedziny te nie miały nic wspólnego z tzw. gospodarskimi wizytami. Ich głównym punktem było spotkanie i dyskusja ze skazanymi. Nasi goście chwalą sobie te spotkania. Wspominają je przy różnych okazjach (np. Janusz Palikot w programie Tomasz Lis na żywo ), ułatwiając nam tym samym zaproszenie kolejnych interesujących osób. Nie oszczędzajcie mnie, czekam na trudne pytania tak rozpoczął część dyskusyjną odwiedzający jednostkę Jerzy Wenderlich. Potem było jak zawsze dociekliwie i konkretnie. Pytano o wybory, sytuację w Sejmie, o ustawy, które wejdą w najbliższym czasie w życie. Wenderlich jest posłem z okręgu toruńsko-włocławskiego, a jego wizyta planowana była wcześniej. Tuż po otrzymaniu od nas zaproszenia został mianowany wicemarszałkiem Sejmu, dzięki czemu ranga naszego spotkania znacznie wzrosła. Uczestniczyło w nim prawie 60 skazanych. Wicemarszałek z humorem opowiadał o czasach, kiedy grał na skrzypcach u o. Tadeusza Rydzyka. Nasze drogi się rozeszły, choć grać na skrzypcach ciągle lubię. fot. archiwum To nie jedyne inicjatywy i programy włocławskich aktywistów. Szlakiem śmieci Tak można nazwać rajd pieszy, który odbył się w ramach Programu Edukacji Ekologicznej. Od kilku lat skazani sprzątają podwłocławskie lasy. To co w nich znajdują, może zadziwić każdego. Podczas liczącej prawie 15 km trasy natknęli się nie tylko na stosy butelek i różnych opakowań, ale też kilka większych wysypisk śmieci. Nie próbuj, nie warto To nazwa pilotażowego projektu z zakresu profilaktyki przestępczości wśród młodzieży. Opiekunem objętej programem grupy jest mł. asp. Beata Oracz. W ramach projektu nieletni spotkali się ze skazanymi z Zakładu Karnego we Włocławku. Wcześniej odwiedzili Areszt Śledczy w Toruniu i Zakład Karny w Bydgoszczy-Fordonie. Resocjalizacja oczami skazanych Wystąpienia wychowawcy i skazanych z Włocławka miały miejsce w trakcie seminarium Resocjalizacja oczami skazanych na długoterminowe wyroki, które odbyło się na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Gdańskiego. W ramach uspołecznienia kary pozbawienia wolności włocławska jednostka współpracuje z kilkudziesięcioma instytucjami z całego kraju, w tym z kilkoma uniwersytetami i organizacjami studenckimi. Dzieje się też Siedlcach Lekcja pokory Czterech skazanych z oddziału VIII w ZK Siedlcach od prawie dwóch lat niesie pomoc w siedleckim hospicjum. W zetknięciu z cierpieniem i chorobą skazani wolontariusze uczą się pokory, mogą spojrzeć na świat z innej perspektywy. Przed podjęciem pracy zostali objęci szkoleniem WHAT Wolontariat Hospicyjny jako narzędzie uczenia Akceptacji i Tolerancji dla osób opuszczających placówki penitencjarne, realizowanym przez Fundację Hospicyjną. Celem projektu WHAT jest m.in. przeciwdziałanie dyskryminacji, zmiana nastawienia społeczeństwa do osób pozbawionych wolności oraz wskazanie drogi do otwartości, tolerancji i szacunku dla każdego człowieka. W jednej z ankiet skazany napisał, że hospicjum pomaga mu docenić to, czym jest życie i że musi je wykorzystać najlepiej jak potrafi. Niektórzy pracę w hospicjum traktują jako prywatną pokutę. Kontakt z chorymi i ich rodzinami jest okazją do zmiany swojego postępowania i odkrycia radości z czynienia dobra i służenia innym. Osadzeni są zaangażowani w bezpośrednią pomoc w opiece nad pacjentami oraz w przygotowanie i wykonywanie czynności higieniczno-pielęgnacyjnych. Jak wynika z ankiet przeprowadzonych przez Fundację Hospicyjną, skazani wolontariusze traktowani są jak normalni pracownicy, członkowie zespołu, nie jak więźniowie czy kryminaliści. Marta Kuźma I w Wojkowicach Edukacja obywatelska Od początku października osadzeni z Zakładu Karnego w Wojkowicach mogą uczestniczyć w programie Auschwitz historia, edukacja obywatelska, zorganizowanym przez Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście (MCEAH) przy muzeum Auschwitz oraz Okręgowy Inspektorat SW w Katowicach. Współpracę ze ślą- 18

19 fot. archiwum skim okręgiem poprzedził identyczny projekt, który od ponad roku muzeum realizuje wspólnie w inspektoratem okręgowym w Krakowie. Poza zwiedzaniem wystawy przedstawiającej dzieje obozu, osadzeni mają możliwość wzięcia udziału w wykładach i prelekcjach filmowych prowadzonych przez historyków i nauczycieli z muzeum. Uczestnictwo w projekcie daje skazanym możliwość wzbogacenia wiedzy historycznej oraz stwarza szanse na to, by zastanowić się, do czego mogą prowadzić wzajemna nienawiść i agresja. Ogród zamknięty W ramach projektu Hortus Conclusus realizowanego przez Biuro Europejska Stolica Kultury Katowice 2016 oraz instytucję Ars Cameralis na terenie Zakładu Karnego w Wojkowicach odbył się koncert brytyjskiej formacji BigFinn. Pochodząca z Manchesteru grupa muzyków już koncertowała dla śląskiej publiczności. W maju, podczas inauguracji starań Katowic o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury 2016, razem z zespołem I Am Kloot dała świetny, ciepło przyjęty przez widzów koncert. Teraz wraca, by zagrać dla tych, którzy na co dzień nie mogą uczestniczyć w podobnych wydarzeniach. Hortus Conclusus to nazwa cyklu zamkniętych koncertów, których publicznością są osadzeni w śląskich aresztach śledczych i zakładach karnych. Nazwa projektu oznacza ogród zamknięty, jak dawniej określano przydomowy ogród otoczony murem. Koncert formacji BigFinn na terenie zakładu karnego odbył się w ramach programu resocjalizacyjnego Niezwykłe spotkania. Ilona Dzieniszewska A także w Sieradzu EKO idea W sieradzkim zakładzie karnym od wielu lat prowadzone są działania mające na celu edukację ekologiczną skazanych. Prelekcję wygłosiła tu Urszula Pająk, kierownik Referatu Ekologii i Ochrony Środowiska Urzędu Miejskiego w Sieradzu. Wykład był połączony z pokazem multimedialnym. W spotkaniu wzięło udział 38 osadzonych. Uczestnicy dowiedzieli się, jak istotne jest segregowanie odpadów. Poznali podstawowe zagadnienia związane z identyfikowaniem symboli i kolorów przypisanych różnym rodzajom surowców wtórnych. Zdobyli także orientację, gdzie i w jaki sposób można przekazać odpady takie jak akumulatory, lekarstwa, opony czy sprzęt RTV i AGD. To jednak można zrobić na wolności, a co już w trakcie odsiadki? Poza edukacją ważne są praktyczne działania, kształtujące dobre nawyki. W niemal wszystkich oddziałach jednostki umieszczone są pojemniki na śmieci. Oddzielnie można do nich wyrzucić papier, szkło, plastik, baterie i pozostałe odpady. I tak się też dzieje. W trosce o środowisko naturalne sieradzka jednostka współpracuje także z dyrekcją Sieradzkich Parków Krajobrazowych, Centrum Edukacji Ekologicznej oraz szkółką leśną Dąbrowa nadleśnictwo Złoczew. W planie jest też współpraca z Zakładem Utylizacji i Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych Orli Staw. Jakub Werbiński I w Tarnowie-Mościcach Piąty sezon teatru Występami w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym w Zbylitowskiej Górze, Domu Pomocy Społecznej w Brzesku oraz Szkole Podstawowej nr 2 w Bochni zespół teatralny z Zakładu Karnego w Tarnowie-Mościcach zainaugurował kolejny, piąty już w historii zespołu, sezon teatralny. Od początku jego prowadzeniem zajmują się Zofia Gołębiowska-Tabaszewska, pedagog i artystka z Nowego Wiśnicza, oraz wychowawca kpt. Andrzej Jeleń. Większość występujących osadzonych dotychczas nie miała żadnego było doświadczenia aktorskiego. Często trzeba przełamywać ich opory związane z pokazaniem się na scenie. Do rzadkości należą skazani mający umiejętności gry na instrumentach lub zdolności wokalne. Problemy stwarza także naturalna rotacja osadzonych, którzy kończą odbywanie kary i opuszczają trupę teatralną. Od ubiegłego sezonu skład zespołu uległ niemal całkowitej wymianie, obecnie należy do niego sześć osób. Mimo rotacji więziennych artystów zespół stara się rozwijać i na każdy sezon przygotowuje nowe przedstawienia. W tym roku repertuar obejmuje bajki dla dzieci: Czerwony Kapturek, Zielony Kapturek i Smok Wawelski. Zespół zagra wszędzie, gdzie zostanie zaproszony deklaruje dyrektor mościckiego więzienia. Występujemy za darmo, aktualnie nasza oferta skierowana jest do przedszkolaków i dzieci z klas początkowych. Jeśli którakolwiek z placówek oświatowo-wychowawczych zaprosi na swoją scenę nietypowych aktorów, obiecujemy blisko godzinę udanej zabawy. Zwykle po zakończeniu przedstawienia aktorzy zachęcają dzieci do wspólnych tańców, zabaw, fotografii ze smokiem i Czerwonym Kapturkiem. Tak było m.in. na ostatniej imprezie organizowanej przez Stowarzyszenie na Rzecz Dziecka i Rodziny oraz Ośrodek Interwencji Kryzysowej w Bochni. Jacek Matrejek 19

20 Z KRAJU Jak się wzbudza w Koszalinie Występy zespołu muzycznego, spektakle z udziałem uczestników koła teatralnego oraz spotkania o charakterze profilaktycznym skierowane do uczniów gimnazjów i szkół średnich to tylko najciekawsze programy kulturalno-oświatowe organizowane w ZK w Koszalinie. Zaczęliśmy grać, żeby coś zrobić tymi słowami rozpoczął wywiad w Radiu Koszalin jeden z członków zespołu muzycznego, w którego skład wchodzą osadzeni z koszalińskiego zakładu karnego. Zespół z nazwą Program aktywizacji zawodowej Gama jest kontynuacją rozpoczętego w 2005 r. przedsięwzięcia próby społecznej adaptacji osadzonych poprzez twórczość muzyczną. Uczestnicy programu mają ponadprzeciętne umiejętności wokalno-instrumentalne. Na początku stworzyli grupę bez nazwy, okrzykniętą z tego powodu No Name. Później występowali jako 286, by znów powrócić do pierwotnej nazwy. W repertuarze zespołu znalazły się zarówno standardy, jak i kompozycje własne zespołu. Program Gama jest realizowany m.in. we współpracy z Domem Pomocy Społecznej w Nowych Bielicach. Uczestniczący w nim skazani muzycy raz na dwa tygodnie biorą udział w zajęciach muzykoterapii dla pensjonariuszy Domu Pomocy Społecznej w Nowych Bielicach (dzieci i dorosłych). Gramy tam co tydzień mówi klawiszowiec zespołu. Dzieci zawsze na nas czekają, wyglądają przez okna, dopytują się, kiedy będziemy. Jest to dla nich wielka radość. Sami też czerpiemy z tego wiele satysfakcji. Maria Józefowska-Jurga, dyrektor DPS w Nowych Bielicach w wielu pismach kierowanych do zakładu karnego bardzo przychylnie wypowiadała się o realizowanych wspólnie programach. Prócz Gamy jest to Amicus, w którego ramach skazani z koszalińskiego zakładu pomagają w pracach porządkowych i opiekuńczych. W tej współpracy ogromne znaczenie ma żywa muzyka, która dla mieszkańców ma działanie terapeutyczne i wspomaga w korekcie niepełnosprawności fizycznych mówi Józefowska-Jurga. Kontakt osadzonych z mieszkańcami domu ma duży potencjał resocjalizacyjny. Skazani zrozumieli, że to nasi podopieczni są w gorszej sytuacji, ponieważ los skazał ich dwukrotnie: najpierw z powodu niepełnosprawności intelektualnej, a następnie poprzez brak akceptacji i niemal całkowite odrzucenie przez najbliższych i dożywotnie umieszczenie w domach pomocy społecznej. Sytuacja osadzonych jest natomiast przejściowa, a ich powrót do społeczeństwa uzależniony od celów, które sobie postawią i działań, które podejmą. W naszym odczuciu integracja skazanych ze społeczeństwem i przynoszenie radości pokrzywdzonym przez los ma charakter zadośćuczynienia za wyrządzone krzywdy. Jest to wyraźne rozbudzanie wrażliwości na innego człowieka. Uczestnicy programu Gama brali również aktywny udział w kolejnych fot. archiwum edycjach Europejskiego Festiwalu Filmowego Integracja Ty i Ja, odbywającego się co roku w Koszalinie. Jedną z atrakcji był koncert zespołu No Name. Oprócz tego, jak co roku, skazani pomagali osobom niepełnosprawnym w poruszaniu się podczas występów. Osadzeni uczestniczyli w projekcjach filmów, wystawach fotograficznych, spotkaniach, budowali sceny do występów. Zespół zagrał także charytatywny koncert w koszalińskiej galerii handlowej Emka podczas XVII Finału Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy w 2009 r. Profilaktyka na żywo Wszystko zaczęło się w 2008 r. od przedstawienia wystawionego przez skazanych w Bałtyckim Teatrze Dramatycznym w Koszalinie. Spektakl obejrzały rodziny skazanych i podopieczni Domu Pomocy Społecznej w Nowych Bielicach. Wychodzenie do środowiska lokalnego w celu propagowania prospołecznych postaw oraz profilaktyki przestępczości i narkomanii to przykład synergii dwóch realizowanych w koszalińskiej jednostce programów readaptacyjnych: Koło Teatralne i Gama. Na ich bazie powstał cykl profilaktycznych spotkań słowno-muzycznych. Pierwsze z nich odbyło się w jednostce wojskowej w Koszalinie, w której stacjonują żołnierze służby zasadniczej. Już ze wstępnych rozmów z przełożonymi młodych wojaków wynikało, że problem narkotyków w armii istnieje. Na spotkanie do auli jednostki przybyli żołnierze z jednego z ostatnich obowiązkowych naborów, pochodzący z różnych, często patologicznych środowisk, wielu bez wykształcenia lub zawodu i przez to szczególnie zagrożeni wejściem w konflikt z prawem. Spotkanie prowadzili wychowawcy i kierownik działu penitencjarnego. Piotr, gitarzysta zespołu No Name, przygrywającego żołnierzom podczas spotkania, opowiedział o swojej narkotykowo-alkoholowej przeszłości i o gigantycznych szkodach, także zdrowotnych, jakie wyrządziły w jego życiu heroina, opiaty, marihuana i alkohol. Uzmysłowiono także uczestnikom, że już sam udział w bójce jest ścigany przez prawo, a zabranie siłą telefonu komórkowego sąd traktuje jako rozbój zagrożony karą więziennej izolacji w minimalnym wymiarze dwóch lat. Kolejne profilaktyczne spotkanie odbyło się w zupełnie innym środowisku. Skazani z wychowawcami pojechali do cieszącego się renomą I Liceum Ogólnokształcącego w Koszalinie. Tutaj kontakt był dużo łatwiejszy, widownia bardziej chłonna. Spotkanie prowadził aktor Jacek Piotrowski. Młodzież z najlepszego koszalińskiego ogólniaka okazała się ciekawa i otwarta. Uczniowie pytali skazanych o porządek dnia w zakładzie karnym, o to, czy czują się oni napiętnowali przez społeczeństwo, jak wytrzymują rozłąkę. Gitarzysta Piotr ponownie opowiedział o swoim życiu i przestrzegał młodzież przed narkotykami, podobnie jak Krzysztof i Kazimierz. Krystian mówił o trudnej sztuce przepraszania za wyrządzone krzywdy, Przemysław o tym, jak łatwo przez młodzieńczą nieroztropność i głupotę trafić do zakładu karnego. W spotkaniu wziął też udział były osadzony z koszalińskiej jednostki, który opowiedział o tym, jak układa sobie życie na wolności. Całości dopełniała muzyka zespołu No Name. 20