16/05/2014. Cedzyna

Transkrypt

1 Nicienie zagrażające uprawom warzyw Aneta Chałańska Instytut Ogrodnictwa Cedzyna robaki obłe, osiągające rozmiary od 0,1 5mm nie można ich dostrzec nieuzbrojonym okiem Pasożyty roślin posiadają sztylet, którym nakłuwają tkanki roślin, wprowadzając do ich komórek swoje enzymy, a następnie zasysając ih ich zawartość Nicienie 1

2 Nicienie pasożyty roślin wolnożyjące przemieszczają się w poszukiwaniu kolejnego żywiciela prowadzące osiadły tryb życia żerują i rozmnażają się w stałym miejscu Nicienie pasożyty roślin wolnożyjące przemieszczają się w poszukiwaniu kolejnego żywiciela Zagrażające uprawom warzyw korzeniaki (Pratylenchus spp.) P. penetrans, P. neglectus, P. crenatus Szpileczniki Paratylenchus bukowinensis, P. projectus Niszczyk zjadliwy (Ditylenchus dipsaci) Krępaki (Trichodorus spp. i Paratrichodorus spp.) Długacze (Longidorus spp.) prowadzące osiadły tryb życia żerują i rozmnażają się w stałym miejscu guzaki (Meloidogyne spp.) M. hapla M. chitwoodi Mątwiki (Heteroderidae) Heterodera schachtii Globodera rostochiensis 2

3 Badania gleby Z powierzchni 1 ha powinno pobrać się około 50 prób z głębokości cm przecinając pole lub w obrębie widocznych placów w uprawie. Glebę z prób tych miesza się dokładnie, a następnie pobiera podpróbkę do badań laboratoryjnych (zwykle 0,2-0,5 kg) Schemat pobierania próbek glebowych Sposób pobierania próbek glebowych przy pomocy laski glebowej Egnera lub szpadla Próbek nie należy pobierać: na obrzeżach pola do 5 m, w miejscach po stogach, kopcach, w rowach, bruzdach, kretowiskach, zagłębieniach i na ostrych wzniesieniach oraz bezpośrednio po zastosowaniu nawozów. Papryka fumigacja gleby b a kontrola Dazomet 30g/m2 2010r uprawa w tunelu 3

4 Pomidor fumigacja gleby 1000 b a a kontrola Dazomet 30g/m2 Dazomet 40g/m2 2010r uprawa w tunelu Ogórek fumigacja gleby 1000 b ab a a a 200 a kontrola Dazomet 40g/m2 Metham sodium 60ml/m2 Metham sodium 90ml/m2 Chloropicrin+1.3D 35ml/m2 Chloropicrin+1.3D 50ml/m2 2010r uprawa w gruncie 4

5 Odkażanie gleby aktywną parą wodną liczebność nicieni przed zabiegiem liczebność nicieni po zabiegu % nicieni pasożytów roślin przed zabiegiem % nicieni pasożytów roślin po zabiegu 0 PAPRYKA 2011r. papryka-uprawa pod osłonami Truskawka-uprawa w gruncie Papryka biofumigacja mączką z roślin Brassica carinata liczebność nicieni przed zabiegiem liczebność nicieni po zabiegu liczebność nicieni pasożytów roślin przed zabiegiem liczebność nicieni pasożytów roślin po zabiegu średnia z 3 powtórzeń 2011r. - uprawa w tunelu 5

6 Na świecie opisanych ponad 90 gatunków, z czego 23 występują w Europie. W klimacie i chłodniejszym występują Mlid Meloidogyne hapla, M. naasi, M. minor, M. chitwoodi oraz M. fallax. Cieplejsze rejony opanowały Meloidogyne arenaria, M. javanica oraz M. incognita. GUZAKI (Meloidogyne spp.) Guzaki zagrażające uprawom warzyw w Europie guzak amerykański M. chitwoodi i guzak holenderski M. fallax Gatunki kwarantannowe (na liście A2 EPPO od 1998 roku) Zasiedlają rośliny jednoliścienne i dwuliścienne Wykazywane z Belgii, Francji, Niemiec, Holandii, Szwajcarii. Dotychczas nie notowane w Polsce guzak północny M. hapla Rzadko zasiedla rośliny jednoliścienne, związany głównie z roślinami dwuliściennymi i i Gatunek powszechnie występujący w całej Europie i Polsce 6

7 Guzak północny (Meloidogyne hapla Chitwood, 1949) Guzaki występują w glebach przewiewnych, piaszczystych i organicznych. Nie spotykane w ciężkich glebach zlewnych, gdzie wprowadzone wymierają. Straty w plonach obserwuje się częściej na glebach lekkich Straty w uprawie warzyw zależne są od zagęszczenia populacji i liczby larw M. hapla w glebie lbi Badania prognostyczne: testy biologiczne w których określa się liczebność wyrośli w systemie korzeniowym zastosowanej rośliny testowej (test sałatowy, selerowy). Guzak północny (Meloidogyne hapla Chitwood, 1949) uprawa straty plonu (w %) Inne obserwacje Kapusta Market Prize 9 - Kalafior Igloo 24 Zbiór opóźniony o 3 dni Sałata Pennlake 46 Zmniejszenie wagi główek Cebula Copper Gem 64 większość cebul poza wyborem Ziemniak Sebago 46 guzowatość bulw Straty plonów powodowanych przez M. hapla przy zagęszczeniu larw 18 tys./1 kg gleby (na podstawie wyników Olthof i Potter, 1972) 7

8 OBJAWY ZWIĄZANE ZE WZROSTEM ROŚLIN Nadziemne części roślin porażonyc h przez guzaki często nie wykazują objawów specyficznych i mylone są z:» niewłaściwym przygotowaniem gleby i siewem» zakłóconymi stosunkami wodnymi» Nieprawidłowym nawożeniem niem» chorobami fizjologicznymi Objawy zwykle nie ujawniają się lub zanikają przy stosowaniu regularnego podlewania lub w okresie częstych opadów deszczu. OBJAWY ZWIĄZANE ZE WZROSTEM ROŚLIN opóźnienie i wschodów siewek żółknięcie liści Rośliny zasiedlone są bardziej wrażliwe na nasłonecznienie i posuchę. Szybko tracą turgor i więdną Objawy specyficzne obserwuje się na polach silnie zasiedlonych przez guzaka północnego i przy wczesnym porażeniu 8

9 OBJAWY NA KORZENIACH ROŚLIN nadmiar drobnych korzeni występowanie wyrośli na korzeniach bocznych deformacje korzenia zapasowego zahamowanie procesu wydłużania się korzenia Korzenie spichrzowe roślin z wysiewu późniejszego ulegają zwykle silniejszym deformacjom Warzywa wysiane później atakowane są w fazie wcześniejszej Różnice w uszkodzeniach korzeni spichrzowych M. hapla selerowatość Korzenie rozwidlają się nierównomiernie i palczaście M. chitwoodi silniejsze zgrubienia, podłużne i poprzeczne na korzeniu spichrzowym Brak rozwidleń 9

10 Charakterystyczne uszkodzenia korzeni roślin nie tworzących korzeni spichrzowych Guzak północny (Meloidogyne hapla Chitwood, 1949) Sezonowa zmienność nasilenia larw inwazyjnych w Polsce kwiecień/maj kiełkowanie roślin 10

11 Guzak północny (Meloidogyne hapla Chitwood, 1949) Sezonowa zmienność nasilenia larw inwazyjnych w Polsce kwiecień/maj I pokolenie kiełkowanie roślin Larwy inwazyjne Guzak północny (Meloidogyne hapla Chitwood, 1949) Sezonowa zmienność nasilenia larw inwazyjnych w Polsce kwiecień/maj 30 maj - 5 czerwca I pokolenie kiełkowanie roślin Larwy inwazyjne wnikanie do korzeni 11

12 Guzak północny (Meloidogyne hapla Chitwood, 1949) Sezonowa zmienność nasilenia larw inwazyjnych w Polsce kwiecień/maj 30 maj - 5 czerwca 26 czerwca- 14 sierpnia I pokolenie kiełkowanie roślin L 3 i L 4 Larwy inwazyjne wnikanie do korzeni Guzak północny (Meloidogyne hapla Chitwood, 1949) Sezonowa zmienność nasilenia larw inwazyjnych w Polsce kwiecień/maj 30 maj - 5 czerwca 26 czerwca- 14 sierpnia I pokolenie Larwy inwazyjne kiełkowanie roślin wnikanie do korzeni L 3 i L 4 młode samice dojrzewanie samic Składanie jaj (worki jajowe) 12

13 Guzak północny (Meloidogyne hapla Chitwood, 1949) Sezonowa zmienność nasilenia larw inwazyjnych w Polsce kwiecień/maj 30 maj - 5 czerwca 26 czerwca- 14 sierpnia I pokolenie Larwy inwazyjne II pokolenie kiełkowanie roślin wnikanie do korzeni L 3 i L 4 młode samice dojrzewanie samic Składanie jaj (worki jajowe) początek lipca Guzak północny (Meloidogyne hapla Chitwood, 1949) Sezonowa zmienność nasilenia larw inwazyjnych w Polsce kwiecień/maj 30 maj - 5 czerwca 26 czerwca- 14 sierpnia I pokolenie Larwy inwazyjne II pokolenie kiełkowanie roślin wnikanie do korzeni L 3 i L 4 młode samice dojrzewanie samic Składanie jaj (worki jajowe) sierpień/wrzesień 3-22 wrzesień początek lipca 13

14 Guzak północny (Meloidogyne hapla Chitwood, 1949) Sezonowa zmienność nasilenia larw inwazyjnych w Polsce kwiecień/maj 30 maj - 5 czerwca 26 czerwca- 14 sierpnia I pokolenie Larwy inwazyjne kiełkowanie roślin wnikanie do korzeni L 3 i L 4 młode samice dojrzewanie samic II pokolenie 9-13 tygodni Składanie jaj (worki jajowe) sierpień/wrzesień 3-22 wrzesień początek lipca Na co się przydaje wiedza, jeśli nie służy człowiekowi? Raul Follereau Możliwość prawidłowego zaplanowania terminów zwalczania dwa tygodnie przed wystąpieniem dużych liczebności larw, tj. w połowie kwietnia oraz w połowie sierpnia ograniczenie porażenia przez sadzenie roślin późną jesienią lub wczesną wiosną, gdy jest za zimno na reprodukcję nicieni 14

15 PAPRYKA liczebność larw guzaków w glebie maj czerwiec listopad Dazomet 30g/m2 0 przed biofumigacją po biofumigacji 2010r i 2011r. - uprawa w gruncie możliwości ograniczaniawystępowania guzaka północnegow Polsce ZMIANOWANIE 15

16 Uprawa w płodozmianie roślin jednoliściennych (zbóż, kukurydzy) zwalczanie chwastów warunkiem skuteczności! ś Jeżeli na polu będą występowały chwasty dwuliścienne efekt zmianowania, a tym samym zwalczania, będzie znikomy Minimum rok; zaleca się 2 lub 3 lata uprawy roślin nieżywicielskich dla M. hapla W glebie po okresie zmianowania zawsze może zostać na polu niewielka część populacji, która namnoży się w uprawie rośliny żywicielskiej Zmianowanie, jak i zastosowanie czarnego ugoru nie zapewnia całkowitego wyginięcia szkodnika Sezonowa dynamika populacji M.hapla w uprawie owsa mierzona liczbą wyrośli na testowych roślinach sałaty (Brzeski i Zepp, 1977) uprawa owsa powoduje znaczne obniżenie liczebności guzaka północnego 16

17 Sezonowa dynamika populacji M.hapla w uprawie owsa, ziemniaków i na ugorze na lekkiej glebie bielicowej (po prawo) i na glebie organicznej (po lewo). Zagęszczenie populacji mierzone liczbą wyrośli na testowych roślinach sałaty (Brzeski i Zepp, 1977) w maju i czerwcu ma miejsce gwałtowny spadek populacji w uprawie owsa i na ugorze. potencjał infekcyjny M. hapla zmniejsza się w końcu wiosny i na początku lata nawet o 95 99%, co spowodowane jest śmiercią larw inwazyjnych Pamiętajmy ważna jest dbałość o to, aby nie zawlec do kraju innych gatunków guzaków, mogących się u nas zaaklimatyzować, jak M. fallax i M. chitwoodi. Zmianowanie z użyciem roślin jednoliściennych jest efektywne jedynie w przypadku M. hapla. W przypadku wystąpienia M. fallax i M. chitwoodi w uprawach, zmianowanie jest bardzo ograniczone. 17

18 Dwukrotne badania wykazały, że krajowe populacje różnią się pod względem rozwoju na poszczególnych roślinach. Brzeski i Baksik (1981) badania na 33 krajowych populacjach M. hapla Typ populacji sałata pomidor kapusta ogórek Burak ćwikłowy cebula owies kukurydza 1 3* * 0 brak wyrośli 1 pojedyncze nieduże wyrośla 2 około połowa liczby wyrośli w porównaniu z sałatą 3 bardzo liczne wyrośla Dwukrotne badania wykazały, że krajowe populacje różnią się pod względem rozwoju na poszczególnych roślinach. Brzeski i Baksik (1981) badania na 33 krajowych populacjach M. hapla Typ populacji sałata pomidor kapusta ogórek Burak ćwikłowy cebula owies kukurydza 1 3* * 0 brak wyrośli 1 pojedyncze nieduże wyrośla 2 około połowa liczby wyrośli w porównaniu z sałatą 3 bardzo liczne wyrośla 18

19 Dwukrotne badania wykazały, że krajowe populacje różnią się pod względem rozwoju na poszczególnych roślinach. Kornobis (2004) badania na 51 krajowych populacjach p M. hapla nr seler burak cukrowy cebula Phacelia owies kukurydza pszenica sałata Tagetes kapusta * * * * 0 0* * * 0* * * Wg przyjętych klas wskaźnika RK; * - pojedyncze wyrośla obecne ale ich liczba była zbyt mała do przyjęcia poziomu wskaźnika RK=1 Dwukrotne badania wykazały, że krajowe populacje różnią się pod względem rozwoju na poszczególnych roślinach. Kornobis (2004) badania na 51 krajowych populacjach p M. hapla rośliny do bio-testów nr seler burak cukrowy cebula Phacelia owies kukurydza pszenica sałata Tagetes kapusta * * * * 0 0* * * 0* * * Wg przyjętych klas wskaźnika RK; * - pojedyncze wyrośla obecne ale ich liczba była zbyt mała do przyjęcia poziomu wskaźnika RK=1 19

20 Dwukrotne badania wykazały, że krajowe populacje różnią się pod względem rozwoju na poszczególnych roślinach. Kornobis (2004) badania na 51 krajowych populacjach p M. hapla rośliny zalecane w zmianowaniu nr seler burak cukrowy cebula Phacelia owies kukurydza pszenica sałata Tagetes kapusta * * * * 0 0* * * 0* * * Wg przyjętych klas wskaźnika RK; * - pojedyncze wyrośla obecne ale ich liczba była zbyt mała do przyjęcia poziomu wskaźnika RK=1 Dwukrotne badania wykazały, że krajowe populacje różnią się pod względem rozwoju na poszczególnych roślinach. zalecana w zmianowaniu do Kornobis (2004) badania na 51 krajowych populacjach p M. hapla ograniczania nicieni nr seler burak cukrowy cebula Phacelia owies kukurydza pszenica sałata Tagetes kapusta * * * * 0 0* * * 0* * * Wg przyjętych klas wskaźnika RK; * - pojedyncze wyrośla obecne ale ich liczba była zbyt mała do przyjęcia poziomu wskaźnika RK=1 20

21 Wnioski i spostrzeżenia przy stosowaniu zmianowania i należy ż zwrócić óić uwagę na tzw. populacje złośliwe, które rozwijają się na roślinach zalecanych w płodozmianie dotychczas zalecana uprawa roślin jd jednoliściennych i na polach zasiedlonych idl przez M. hapla nie ulega zmianie Tolerancja i wrażliwość niektórych odmian jednym z czynników decydujących o wyborze rośliny żywicielskiej przez nicienie z rodzaju Meloidogyne jest grubość ścian komórkowych epidermy Larwy drugiego stadium (J2), aktywnie poszukujące żywiciela, mogą wnikać i migrować jedynie wewnątrz tkanek zbudowanych z komórek o cienkich ścianach. 21

22 Wrażliwość odmian powojników (Clematis spp.) na M. hapla Odmiana o najmniejszej liczbie wyrośli Princess Diana Przekrój korzenia po 7 i 28 dniach od infekcji Odmiana o największej liczbie wyrośli Constance Przekrój korzenia po 7 i 14 dniach od infekcji CP- parenchyma korowa GC- komórki olbrzymie MP- ścieżka migracji J2 N- nicień ND- komórki neoplastyczne Ne- nekroza VC- walec naczyniowy KORZENIAKI (Pratylenchus spp.) 22

23 Wprowadzenie migrujące pasożyty wewnętrzne wielu roślin uprawnych. Obok guzaków podstawowe szkodniki w większości upraw, powodujące znaczne straty plonów. Podobnie jak guzaki mogą przeżyć na chwastach, co zawsze należy brać pod uwagę przy próbach ograniczania liczebności ich populacji. nicienie najchętniej porażają młode rośliny (prawdopodobnie dlatego, że wydzieleją najsilniejsze dyfuzanty korzeniowe) Spośród korzeniaków za najgroźniejszego uważa się P. penetrans (korzeniaka szkodliwego) straty odnotowywane w uprawie warzyw zależne są od zagęszczenia populacji P. penetrans stwierdzanych w glebie Największą migrację P. penetrans obserwuje się w temperaturach C i jest to podobna temperatura, w której migrują larwy inwazyjne M. hapla i M. chitwoodi 23

24 Korzeniak szkodliwy (P. penetrans) Straty yplonów powodowane przez P. penetrans w zależności od zagęszczenia osobników w glebie zagęszczenie osobników Kapusta Market Prize Straty plonów (w %) w uprawach Kalafior Igloo (na podstawie wyników Olthof i Potter, 1973) Sałata Pennlake Cebula Copper Gem Ziemniak Sebago 666 szt./1kg gleby tys. szt./1kg gleby Nekrozy korzeni spowodowane żerowaniem korzeniaków 24

25 Korzeniak pospolity (P. neglectus) oraz P. crenatus W naszymklimacie występują powszechnie mogą wpływać na wzrost, rozwój i plonowanie roślin szkodliwość zależna od zagęszczenia populacji oraz kompleksu czynników glebowych i atmosferycznych, które mogą przyczynić się do zwiększenia lub zmniejszenia ich patogeniczności związane także z uprawą zbóż (m.in. owsem, jęczmieniem), które zalecane są w zmianowaniu przeciwko guzakom celowe wydaje się wykonywanie analiz gleby w której korzeniaki występowały licznie już przed wprowadzeniem płodozmianu TRUSKAWKA liczebność korzeniaków w glebie przed parowaniem po parowaniu 2010r i 2011r uprawa w gruncie 25

26 INNE GATUNKI NICIENI MOGĄCE WYRZĄDZAĆ SZKODY W UPRAWIE WARZYW Krępaki (Trichodorus sp., Paratrichodorus sp.) i długacze (Longidorus sp.) ś d i ł ij i f k j ł ś i pośrednio ułatwiają infekcję właściwym patogenom uczestnicząc w ten sposób w kompleksach chorobowych znane głównie z przenoszenia niektórych wirusów roślinnych 26

27 Krępaki (Trichodorus sp., Paratrichodorus sp.) i długacze (Longidorus sp.) nakłuwają korzenie powodują mechaniczne uszkodzenia tkankikorzeni korzeni, zaburzają wzrost i powodują deformacje Niszczyk zjadliwy (Ditylenchus dipsaci) Cebula, czosnek Znany także z występowania na pietruszce i selerach rozwija się powoli, objawy występują późno głównie korzeń zapasowy: wygniwanie główki korzenia, czasem czernienie i zasychanie ogonków liściowych) 27

28 Niszczyk zjadliwy (Ditylenchus dipsaci) Szpileczniki(Paratylenchus sp.) 28

29 Zalecenia profilaktyczne Przez założeniem uprawy wykonać test sałatowy lub selerowy (najwrażliwsze: 'Jabłkowy', 'Odrzański', 'Brillant ) Stosować odpowiednie zmianowanie Nie kompostować resztek roślin porażonych przez nicienie usuwać z plantacji i niszczyć porażone rośliny Stosować zdrowy, pochodzący ze sprawdzonych upraw materiał rozmnożeniowy Oczyszczać z resztek gleby narzędzia używane do pielęgnacji roślin Dziękuję za cierpliwe wysłuchanie Pracownia Nematologii Instytut Ogrodnictwa ul. Waryńskiego Skierniewice tel. (46) ,