ZASTOSOWANIE MIKROROZMNAŻANIA W HODOWLI I NASIENNICTWIE ZIEMNIAKA

Transkrypt

1 8 ZASTOSOWANIE MIKROROZMNAŻANIA W HODOWLI I NASIENNICTWIE ZIEMNIAKA mgr Rajmund Bruski Hodowla Roślin w Szyldaku Spółka z o.o., ul. Gdańska 10, Szyldak Z iemniak należy do roślin rozmnażanych wegetatywnie. Proces ten sprzyja systematycznemu wzrostowi porażenia roślin różnymi chorobami w kolejnych latach upraw, co wiąże się ze spadkiem plonu, zależnym od rodzaju patogenu i stopnia porażenia. Sprawcami tych chorób są wirusy i wiroidy, bakterie oraz grzyby. Wykaz ważniejszych chorób i szkodników ziemniaka przedstawia poniższy schemat (kolorem zaznaczono choroby i szkodniki zaliczane do organizmów szkodliwych, tzw. kwarantannowych ). CHOROBY I SZKODNIKI ZIEMNIAKA Wirusy, organizmy wirusopodobne i wiroidy PVY PLRV PVM PVX PVS PVA RATTLE PSTV Y Y N Y NTN BAKTERIE Clavibacter michiganensis ssp. sepedonicus bakterioza pierścieniowa ziemniaka Ralstonia solanacearum śluzak Potato stolbur mycoplasm stołbur Erwinia carotovora ssp. czarna nóżka Erwinia carotovora var. carotovora mokra zgnilizna GRZYBY Synchytrium endobioticum rak ziemniaka Phoma exiqua gangrena ziemniaka Fusarium sucha zgnilizna Rhizoctonia solani rizoktonioza ziemniaka Alternaria alternata i A. solani alternarioza ziemniaka Phytophthora infestans zaraza ziemniaka Streptomyces parch zwykły ziemniaka Helminthosporium solani parch srebrzysty ziemniaka Spongospora subterranea parch prószysty ziemniaka SZKODNIKI Globodera pallida mątwik agresywny Globodera rostochiensis mątwik ziemniaczany Meloidogyne chitwoodi guzak amerykański Meloidogyne fallax guzak holenderski Ditylenchus destructor niszczyk ziemniaczak stonka ziemniaczana mszyce

2 Rys. 1

3 10 Zadaniem hodowli zachowawczej i nasiennictwa ziemniaka jest uzyskanie sadzeniaków odpowiadających określonym normom. Producenci materiałów nasiennych ziemniaka mogą wybierać pomiędzy dwoma systemami, zawierającymi zróżnicowane wymagania co do jakości sadzeniaków: 1. według zasad i norm Europejskiego Komitetu Gospodarczego Organizacji Narodów Zjednoczonych (EKG/ONZ), 2. według zasad i norm Unii Europejskiej (WE). Chcąc sprostać przepisom zdrowotnościowym oraz fitosanitarnym w związku z integracją z Unią Europejską, należy wykorzystać nowoczesne techniki uzyskiwania i rozmnażania zdrowych roślin ziemniaka. Takie wymogi spełnia rozmnażanie roślin in vitro, zwane mikrorozmnażaniem. Ma ono tę zaletę, że przebiega w warunkach laboratoryjnych, wobec czego nie istnieje obawa zainfekowania roślin patogenami chorobotwórczymi. Bank zdrowego materiału in vitro ziemniaka prowadzi Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie według schematu przedstawionego na rysunku 1. Hodowla Roślin w Szyldaku zakupione z banku genów rośliny rozmnaża we własnym laboratorium. Istnieją do wyboru dwa warianty rozmnażania pod osłonami z wykorzystaniem metody in vitro: rośliny in vitro, mikrobulwy. Zarówno rośliny, jak i mikrobulwy wolne są od patogenów ziemniaka (wirusy, grzyby, bakterie). Rys. 2. Schemat mikrorozmnażania w Hodowli Roślin Szyldak

4 11 Oceniając organizacyjnie cały cykl produkcji mikrobulw, można stwierdzić, że ma on kilka zalet: produkcja mikrobulw może być rozłożona równomiernie w ciągu całego roku, proces tuberyzacji i wzrost mikrobulw odbywa się w ciemności (oszczędność energii), mikrobulwy można przechowywać przez cały rok w chłodni w temp. 2 o C, sadzenie do gruntu może odbywać się w każdym dogodnym czasie (po uprzednim podkiełkowaniu). Schemat mikrorozmnażania w Hodowli Roślin Szyldak przedstawia rysunek 2. Przy założeniu, że mikrorozmnażanie rozpoczynamy od 1000 roślin in vitro, a współczynnik rozmnożenia wynosi 5, uzyskamy 5000 eksplantatów. Z tego 1000 roślin przeznaczamy do kolejnego podziału na pożywce A (rozmnożeniowej), a 4000 transplantów wykładamy na pożywce B (tuberyzacyjnej). Po 3 miesiącach (przy współczynniku 1,0) uzyskamy około 4000 mikrobulw. W ciągu roku mamy tym sposobem tys. mikrobulw. Rys. 3. Schemat rozmnażania w Hodowli Roślin Szyldak

5 12 Po wysadzeniu mikrobulw np. do tunelu o pow. brutto 200 m 2 zbiera się, w zależności od odmiany, od 45 do 90 tys. minibulw, którymi można obsadzić 0,7-1,3 ha. W produkcji z wysadzonej mikrobulwy, w zależności od odmiany i gęstości sadzenia, otrzymuje się od 6 do 12 minibulw, które wysadza się w polu jako materiał przedbazowy PB II. Schemat rozmnażania ilustruje rysunek 3 oraz zdjęcia na III stronie okładki. Każdy z etapów rozmnażania podlega kontroli zdrowotności, co przedstawiono na rysunku 3. W HR Szyldak prace hodowlane z zastosowaniem mikrobulw są prowadzone od 1997 roku. Mikrobulwy produkuje się w ciągu całego roku, a następnie wysadza pod osłonami. Tą metodą prowadzona jest hodowla zachowawcza wszystkich odmian. Przy obecnym poziomie produkcji zbiór z drugiego roku rozmnożeń polowych z powierzchni około ha jest materiałem handlowym (materiały bazowe i kwalifikowane w zależności od zamówienia kontrahentów).