ZESPÓŁ Rytmiczny orffowski

Transkrypt

1 PROGRAM NAUCZANIA ZESPÓŁ Rytmiczny orffowski OPRACOWANIE: MAŁGORZATA FISZER-SZCZEPAŃSKA Nr 25/2014 zatwierdzony przez Radę Pedagogiczną w dniu r. 1

2 Spis treści 1. Wstęp... str Ogólne cele edukacyjne... str Szczegółowe cele edukacyjne... str Materiał nauczania: 4.1 Treści nauczania... str Repertuar... str Proponowana literatura... str Formy sprawdzania osiągnięć ucznia... str Opis osiągnięć ucznia na zakończenie etapu edukacyjnego... str Komentarz do realizacji programu nauczania: 5.1 Ogólna koncepcja programu nauczania... str Wskazówki metodyczne... str Opis warunków niezbędnych do realizacji programu nauczania... str. 10 Zakończenie..str. 10 2

3 1. WSTĘP Niniejszy program został opracowany na podstawie Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 2 lipca 2014 roku w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa artystycznego w publicznych szkołach artystycznych (Dz. U z 2014 r poz. 1039), a także Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 20 maja 2014 roku w sprawie ramowych planów nauczania w publicznych szkołach i placówkach artystycznych (Dz. U z 2014 r. poz. 785), oraz Rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 25 lutego 2011 roku w sprawie dopuszczenia do użytku w szkołach artystycznych programów oraz dopuszczenia do użytku szkolnego podręczników dla szkół artystycznych (Dz. U z 2011 r. nr 52 poz. 258). Małgorzata Fiszer-Szczepańska Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. Krzysztofa Komedy w Lubaczowie I etap edukacyjny Zespół Rytmiczny (orffowski) 3

4 1. OGÓLNE CELE EDUKACYJNE 1. Kształcenie umiejętności muzykowania w zespole. Uczeń współpracuje z innymi członkami grupy w osiąganiu celu artystycznego. 2. Rozwijanie ekspresji muzycznej. Uczeń wyraża muzykę poprzez różne formy ekspresji. 3. Utrwalanie i rozszerzanie wiedzy ogólnomuzycznej. Poprzez działania praktyczne uczeń stosuje i utrwala poznane wiadomości. 2. SZCZEGÓŁOWE CELE EDUKACYJNE 1. Kształcenie umiejętności muzykowania w zespole - realizuje różne formy aktywności muzycznej (do wyboru: taniec, gra na instrumentarium Orffa); - angażuje się w przygotowanie wydarzeń artystycznych; - współpracuje w zespole w ramach przydzielonych zadań; - docenia wartość współpracy między kolegami i koleżankami, - uczestniczy w prezentacjach zespołu. 2. Rozwijanie ekspresji muzycznej. - porusza się zgodnie z charakterem i nastrojem słuchanej muzyki; - wykonuje interpretacje ruchowe piosenek i utworów muzycznych; - wykonuje podstawowe kroki wybranych tańców ludowych, regionalnych, narodowych polskich oraz innych; - swobodnie improwizuje: ruchem, na instrumentach orffowskich do wybranych przykładów muzyki klasycznej i rozrywkowej; - wykonuje akompaniament do piosenek i utworów instrumentalnych; - wykonuje i improwizuje ilustracje muzyczne do przykładów z innych dziedzin sztuki (w tym tekstów z literatury dziecięcej, sztuk plastycznych); - wykazuje się dokładnością w realizacji zadań. 3. Utrwalanie i rozszerzanie wiedzy ogólnomuzycznej. - określa budowę formalną utworu muzycznego (AB, Rondo), - słuchowo rozróżnia, wymienia nazwy tańców oraz ich charakterystyczne cechy; - utrwala wiadomości teoretyczne poznane na zajęciach rytmiki z kształceniem słuchu poprzez różne formy aktywności; - zapoznaje się z literaturą muzyczną, realizując między innymi interpretacje ruchowe utworów muzycznych. 4

5 4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1 Treści nauczania Zadania techniczne i muzyczne w powiązaniu z przedmiotem rytmika z kształceniem słuchu: zna i potrafi wykorzystać w odczytywaniu muzyki: klucz wiolinowy, nazwy literowe solmizacyjne dźwięków oraz ich położenie na pięciolinii wartości rytmiczne nut (ćwierćnuty, ósemki, szesnastki, półnuty, całe nuty, półnuty z kropką, ćwierćnuty z kropką, triole ósemkowe, grupy szesnastkowe), pojedyncze znaki chromatyczne, takty o ćwierćnutowej jednostce miary na 2, 3, 4 oraz ósemkowe 3/8 i 6/8, zna sposoby gry na instrumentarium Orffa: bębenki, tamburyny, trójkąty, klawesy, bloki akustyczne, tarki, talerze, kołatki, terkotki, dzwonki melodyczne, ksylofony itp., reaguje na barwę dźwięków instrumentarium Orffa, potrafi grać ze słuchu na instrumentach Orffa (na instrumentach niemelodycznych) oraz przy pomocy nut z zakresu literatury dziecięcej z uwzględnieniem prawidłowej realizacji wartości rytmicznych i wysokości dźwięków, tworzy akompaniament perkusyjny do piosenek i utworów instrumentalnych oraz ilustrującego nastrój wierszy, opowiadań, tworzy dźwiękowe opowieści, porusza się zgodnie z charakterem i nastrojem słuchanej muzyki; wykonuje interpretacje ruchowe piosenek i utworów muzycznych; wykonuje podstawowe kroki wybranych tańców ludowych, regionalnych, narodowych, polskich oraz innych; swobodnie improwizuje ruchem do wybranych przykładów muzyki klasycznej rozrywkowej, wykonuje i improwizuje ilustracje muzyczne do przykładów z innych dziedzin sztuki, wykazuje się dokładnością w realizacji zadań, rozumie i realizuje określenia dynamiczne (p, f, mf, mp, cresc., dim.), agogiczne ( np.: andante, moderato, allegro) i artykulacyjne (legato i staccato), rozumie i potrafi zastosować w praktyce oznaczenia: repetycja, volta, fermata, da capo al fine, rozpoznaje podstawowe części utworu, angażuje się w przygotowanie wydarzeń artystycznych, współpracuje w zespole w ramach przydzielonych zadań, docenia wartość współpracy między kolegami i koleżankami, uczestniczy w prezentacjach zespołu. W każdej klasie powinny znaleźć się różne formy muzykowania, a ich ilość i różnorodność pozostaje w gestii nauczyciela. 4.2 Repertuar: Repertuar powinien obejmować utwory z literatury dziecięcej, ludowej oraz a z drugiej próby improwizowania, czyli twórczego muzykowania ukierunkowanego przez nauczyciela. Przykładem na twórcze muzykowanie może być rytmizacja ruchowa, lub na instrumentach Orffa - przysłów, wyliczanek, wierszy, tworzenie akompaniamentów rytmicznych i melodycznych do tekstów, piosenek, utworów instrumentalnych, a także tworzenie ilustracji nastroju, czy tła do wiersza, opowiadania. 5

6 Zakres repertuaru: ćwiczenia wyrabiające umiejętność równoczesnego rozpoczynania i kończenia utworu oraz na utrzymanie jednolitego pulsu, polskie przysłowia, dziecięce wyliczanki, utwory poezji dziecięcej, utwory i piosenki z zakresu muzyki dziecięcej, ludowej, utwory instrumentalne, dzieła sceniczne (operowe, baletowe) - fragmenty z muzyki klasycznej, rozrywkowej, filmowej itp. 4.3 Proponowana literatura A. Diabelli: Utwory na 4-ręce op. 149 E. Altberg: Wybór łatwych utworów na 4-ręce E. Altberg, Z. Romaszkowa: Wybór utworów na 4-ręce J. Garścia: Zrytmizowany świat na fortepian i dziecięce instrumenty perkusyjne. op.48 S. Majkapar: Pierwsze kroki op. 28 A. Rovley: Utwory op.37 J. Tuwim: Wiersze dla dzieci L. Mozart: Symfonia dziecięca W.A. Mozart: Marsz turecki, Bułeczka z masłem J. Haydn: Symfonia zegarowa F. J. Gossec: Gawot P. Czajkowski: Dziadek do orzechów, Śpiąca królewna, Jezioro łabędzie A. Vivaldi: 4 pory roku C. Saint-Seans: Karnawał zwierząt S. Prokofiew: Romeo i Julia J. S. Bach: Suity orkiestrowe F. Chopin: Walce R. Schumann: Sceny dziecięce J.P. Rameau: Tambourin z suity Castor et Pollux J. Strauss (syn): Procession of masks- Polka francuska- op. 240, Polka pizzicato op. 449 L. Boccherini: Menuet z kwintetu smyczkowego op. 11 nr 5 J. Dussek: Rondo z sonaty c- moll na harfę J. Fučik: Marsz Florentyński I. J. Paderewski: Menuet G- dur op.14 nr 1 Muzyka filmowa np.: Czarodziej z Oz, Harry Potter M.Kaczurbina, A. Ludwikiewiczowa, L. Miklaszewski: Wesołe nutki i piosenki M.Kaczurbina, L. Miklaszewski: Nasze pierwsze nutki. M. Kaczurbina, A. Ludwikiewiczowa, L. Miklaszewski: Płynie rzeczka płynie i inne piosenki dla dzieci na głos i fortepian M. Kaczurbina, L. Miklaszewski: Wlazł kotek i inne piosenki dla dzieci na głos i fortepian. B. Podolska: Dźwięczące wiersze U. Smoczyńska-Nachtman, R. Chrzanowska: Śpiewam, słucham, gram. Podręcznik dla uczniów I klasy szkoły muzycznej I stopnia W. Sołtysik (opracowanie): Kanony. Antologia Formy sprawdzania osiągnięć ucznia Uczeń - członek zespołu powinien charakteryzować się aktywnością, kreatywnością, zaangażowaniem, zdolnością koncentracji i dostosowaniem się do ogółu. Nabyte umiejętności członków zespołu mogą być sprawdzone poprzez: prezentację realizowanych zadań podczas lekcji indywidualnie i zespołowo; prezentację pracy samodzielnej np. domowej; 6

7 prezentację publiczną: popis, koncert, audycję Opis osiągnięć ucznia Po ukończeniu klasy I: 1. Kształcenie umiejętności muzykowania w zespole: Uczeń : potrafi posługiwać się instrumentami Orffa i słuchowo rozpoznać ich brzmienie; aktywnie uczestniczy w ruchowych formach muzycznych jak na przykład: realizacja ruchowo-przestrzenna piosenek, utworów, tańców ludowych; wie na czym polega współpraca w zespole; uczestniczy w prezentacjach zespołu. 2. Rozwijanie ekspresji muzycznej: Uczeń : potrafi wykonać ze słuchu rytm na instrumencie niemelodycznym; potrafi zaimprowizować ruch do słuchanej muzyki; potrafi zrealizować rytm lub melodię z zapisu nutowego na instrumentarium Orffa; potrafi zaimprowizować akompaniament. 3. Utrwalanie wiedzy ogólnomuzycznej zdobytej na lekcjach rytmiki z kształceniem słuchu w klasie pierwszej: Uczeń : zna wartości rytmiczne nut (ćwierćnuty, ósemki, cztery szesnastki, półnuty, całe nuty, półnuty z kropką i pauzy (ćwierćnutowa), zna metrum 2/4, 3/4 i 4/4, zna pięciolinię, klucz wiolinowy, kreski taktowe, znak zakończenia i repetycji, zna nazwy literowe solmizacyjne dźwięków oraz ich położenie na pięciolinii w kluczu wiolinowym od c 1 do c 2, zna gamę C-dur, zna pojęcie trójdźwięku, całego tonu i półtonu, zna rolę pojedynczych znaków chromatycznych, zna określenia dynamiki - p i f, rozumie znaczenie określenia repetycja, zna formę utworu o budowie zwrotkowej, Po ukończeniu klasy II: 1. Kształcenie umiejętności muzykowania w zespole: Uczeń : potrafi posługiwać się instrumentami Orffa i słuchowo rozpoznać ich brzmienie aktywnie uczestniczy w ruchowych formach muzycznych jak na przykład: realizacja ruchowo-przestrzenna piosenek, utworów, tańców ludowych; wie na czym polega współpraca w zespole; angażuje się w przygotowywanie wydarzeń artystycznych; 7

8 uczestniczy w prezentacjach zespołu. 2. Rozwijanie ekspresji muzycznej: potrafi wykonać ze słuchu rytm na instrumencie niemelodycznym; potrafi zaimprowizować ruch do słuchanej muzyki; potrafi zaimprowizować rytm lub akompaniament; potrafi znaleźć i wykonać puls w słuchanym utworze na instrumentarium Orffa; realizuje na instrumentarium Orffa z nut utwory z literatury dziecięcej. 3. Utrwalanie wiedzy ogólnomuzycznej zdobytej na lekcjach rytmiki z kształceniem słuchu w klasie drugiej: zna i rozumie znaczenie ćwierćnuty z kropką, trioli ósemkowej, grup rytmicznych ósemkowo-szesnastkowych: ósemka-dwie szesnastki i dwie szesnastki-ósemka, oraz pauz: półnutowej, ósemkowej i całonutowej; zna i potrafi rozpoznać metrum: 2/4 4/4; zna gamy majorowe: C, G i F; zna pojęcie i rolę znaków przykluczowych; zna interwały proste: od prymy do kwinty i oktawę; zna budowę trójdźwięku majorowego i minorowego; zna określenia dynamiki: p i f, cresc. i dim.; zna określenia tempa: allegro i andante; zna określenia artykulacji legato i staccato; rozumie znaczenie określeń: repetycja, volta; zna formę utworu o budowie zwrotkowej i ABA Po ukończeniu klasy III: 1. Kształcenie umiejętności muzykowania w zespole: Uczeń : potrafi posługiwać się instrumentami Orffa i słuchowo rozpoznać ich brzmienie; aktywnie uczestniczy w ruchowych formach muzycznych jak na przykład: realizacja ruchowo-przestrzenna piosenek, utworów, tańców ludowyc wie na czym polega współpraca w zespole; angażuje się w przygotowywanie wydarzeń artystycznych; uczestniczy w prezentacjach zespołu. 2. Rozwijanie ekspresji muzycznej: potrafi wykonać ze słuchu rytm na instrumencie niemelodycznym; potrafi zaimprowizować ruch do słuchanej muzyki; potrafi zaimprowizować ruchem rytm; potrafi znaleźć i wykonać puls w słuchanym utworze na instrumentarium Orffa; realizuje na instrumentarium Orffa z nut utwory z literatury dziecięcej; potrafi zaimprowizować rytm lub akompaniament na instrumentarium Orffa. 8

9 3. Utrwalanie wiedzy ogólnomuzycznej zdobytej na lekcjach rytmiki z kształceniem słuchu w klasie trzeciej: zna i potrafi prawidłowo realizować wartości rytmiczne nut i pauz poznanych w klasach I II; zna i potrafi rozpoznać metrum 2/4 4/4/ oraz 3/8 i 6/8; potrafi rozpoznać w zapisie melodii i rytmu synkopę: ósemka-ćwierćnuta-ósemka, zna gamę a minor naturalną i harmoniczną oraz jej triadę harmoniczną, zna pojęcie i rolę znaków przykluczowych, zna rozmiary i oznaczenia interwałów prostych (1-5 i 8), zna budowę trójdźwięku majorowego i minorowego; zna określenia dynamiki: mp, p, mf, f, cresc. i dim. oraz sf; zna określenia tempa: allegro, moderato i andante; zna określenia artykulacji legato i staccato, rozumie znaczenie określeń: volta, repetycja, da capo al fine, fermata; zna formę utworu o budowie zwrotkowej i rondo. 5. KOMENTARZ DO REALIZACJI PROGRAMU NAUCZANIA 5.1 Ogólna koncepcja programu nauczania Rozwijanie twórczych dyspozycji dzieci poprzez wspólne muzykowanie jest najlepszą drogą do wyjaśnienia wielu pojęć muzycznych dając jednocześnie wielką radość i satysfakcję uczniom z dokonywanych przedsięwzięć. W związku z powyższym uczestnictwo w zajęciach jest doskonałym podsumowaniem - utrwaleniem wiadomości teoretycznych, umiejętności słuchowych i rytmicznych, które uczniowie uzyskują na lekcjach rytmiki z kształceniem słuchu, ucząc się przy tym dyscypliny, pracy w zespole i odpowiedzialności grupowej. W zależności od potrzeb a także możliwości danej grupy uczniów nauczyciel może regulować ilość i jakość stosowanych form zajęć. W związku z tym może to być muzykowanie na instrumentarium Orffa, realizacja ruchowa utworów muzycznych zaczerpniętych z literatury dziecięcej, klasycznej, rozrywkowej, lub ludowej. Może mieć także miejsce połączenie tych dwóch form. 5.2 Wskazówki metodyczne Gra na instrumentarium Orffa jak i forma ruchowa zajęć daje dzieciom bliskie poczucie kontaktu z muzyką, a dzięki pracy zespołowej uczą się obok wielu cennych dyspozycji muzycznych dotyczących słuchu, poczucia rytmu, pamięci i wyobraźni muzycznej, także zdyscyplinowania i odpowiedzialności za współuczestniczącą grupę. Z jednej strony jest to muzykowanie odtwórcze, czyli realizowanie rytmów i melodii piosenek i utworków z literatury dziecięcej, a z drugiej próby improwizowania, czyli twórczego muzykowania ukierunkowanego przez nauczyciela. Improwizacja na instrumentach perkusyjnych jak i ruchowa daje zadowolenie i satysfakcję z uczestnictwa w procesie twórczym, a także jest sprawdzianem już wcześniej nabytych umiejętności. Przykładem na twórcze muzykowanie może być rytmizowanie pojedynczych, przysłów, wyliczanek, wierszy, tworzenie akompaniamentów rytmicznych i melodycznych do tekstów, piosenek, utworów instrumentalnych, a także tworzenie ilustracji, czy nastroju. 9

10 Etapy pracy z zespołem: dokonanie wyboru utworu i podział członków zespołu na role ; przedstawienie przez nauczyciela zespołowi zadania i koncepcji jego realizacji; ćwiczenia fragmentaryczne, indywidualne i zespołowe; ujęcie w całość realizowanego zadania z uwzględnieniem możliwości technicznych i muzycznych grupy; prezentacja zrealizowanego zadania podczas lekcji, popisu, koncertu, lub audycji. 5.3 Opis warunków niezbędnych do realizacji programu nauczania Zajęcia Zespołu Rytmicznego (orffowskiego ) prowadzone są grupowo dla 8-14 uczniów. Zajęcia powinny odbywać się w przestronnej sali, z dobrą akustyką wyposażonej w: instrumentarium Orffa: bębenki, tamburyny, trójkąty, klawesy, bloki akustyczne, tarki, talerze, kołatki, terkotki, dzwonki melodyczne, ksylofony, itp., tablicę z pięciolinią, metronom, sprzęt audio. Istotnymi warunkami w realizacji założeń programu są: systematyczność pracy i dokładność w realizacji przydzielonych zadań, zdyscyplinowanie członków zespołu, świadomość i współodpowiedzialność wszystkich członków za pracę całego zespołu, sumienne przygotowywanie się do zajęć, angażowanie się w przygotowywanie się do wydarzeń artystycznych. ZAKOŃCZENIE Każda grupa składa się z uczniów o zróżnicowanych uzdolnieniach i wiadomościach. Zadania wykonywane na kolejnych lekcjach wspólnie przez całą grupę powinny charakteryzować się wzrastającym stopniem trudności, zgodnie z sukcesywnym nabywaniem wiadomości i umiejętności. Natomiast stopień trudności zadań polecanych przez nauczyciela poszczególnym uczniom, powinien być dostosowany do aktualnych ich umiejętności i indywidualnych możliwości. O trudności powinien decydować nauczyciel, który zna grupę, jej predyspozycje i potrzeby. Poprzez takie działanie uczniowie mniej zdolni współpracując z uczniami zdolniejszymi uczą się także od nich, a dzięki udanemu udziałowi w pracach zespołu i osiągnięciach grupy uczniowie mniej zdolni nabierają wiary we własne możliwości oraz uzupełniają brakujące wiadomości, co stanowi również warunek powodzenia w procesie rozwoju całego zespołu. 10

11 BIBLIOGRAFIA Z. Burowska: Słuchanie i tworzenie muzyki w szkole. WSiP. Warszawa M. Dąbrowska, J. Grafczyńska: Zabawy rytmiczne i umuzykalniające dla dzieci. IW CRZZ. Warszawa M. Przychodzińska: Słuchanie muzyki w szkole. WSiP. Warszawa M. Przychodzińska-Kaciczak: Polskie koncepcje wychowania muzycznego. Tradycje współczesność. WSiP. Warszawa M. Przychodzińska-Kaciczak: Muzyka i wychowanie. WSiP. Warszawa E. Lipska, M. Przychodzińska: Muzyka w nauczaniu początkowym. WSiP. Warszawa U. Smoczyńska-Nachtman: Zabawy i ćwiczenia przy muzyce. COMUK. Warszawa