Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. z siedzibą w Gdańsku

Transkrypt

1 tel.: fax: ul. Szolc-Rogozińskiego 17 lok. 62, Warszawa Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. z siedzibą w Gdańsku Ratingowa ocena ryzyka kredytowego Agencja Ratingowa EuroRating Warszawa r. Główny analityk ratingowy: dr Mirosław Bajda

2 SPIS TREŚCI 1. Informacje o przyznanym ratingu Aktualny rating oraz historia ratingu Funduszu Zakres jakiego dotyczy rating 3 2. Podstawowe informacje o ocenianym podmiocie Dane rejestrowe Historia Funduszu i przedmiot działalności 4 3. Analiza ekonomiczno-finansowa Rachunek zysków i strat Bilans i pozycje pozabilansowe Analiza wskaźnikowa Tworzenie rezerw na ryzyko związane z udzielaniem poręczeń Ocena czynników niefinansowych Podsumowanie analizy i ocena ryzyka kredytowego Skala ratingów Agencji Ratingowej EuroRating Warunki korzystania z ratingów 33 Agencja Ratingowa EuroRating 2

3 1. Informacje o przyznanym ratingu 1.1 Aktualny rating oraz historia ratingu Funduszu Poziom ratingu Perspektywa Data AA- stabilna AA- stabilna AA- stabilna AA- stabilna AA- stabilna AA- stabilna AA- stabilna AA- stabilna AA- stabilna AA- stabilna Zakres jakiego dotyczy rating Rating nadany Pomorskiemu Regionalnemu Funduszowi Poręczeniowemu Sp. z o.o. z siedzibą w Gdańsku dotyczy ryzyka związanego z udzielanymi przez Fundusz poręczeniami kredytów bankowych i pożyczek dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Rating określa ryzyko wystąpienia sytuacji, w której Fundusz stanie się niewypłacalny, tzn. nie będzie w stanie terminowo i w pełnej wysokości uregulować zobowiązań wynikających z udzielonych przez niego poręczeń, które zostały postawione w stan wymagalności przez banki (lub inne podmioty) akceptujące te poręczenia. 2. Podstawowe informacje o ocenianym podmiocie 2.1 Dane rejestrowe Przedsiębiorstwo Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. zarejestrowane jest w Rejestrze Sądowym prowadzonym przez Sąd Rejonowy Gdańsk-Północ, VII Wydział Gospodarczy KRS, pod numerem KRS ; numer REGON ; numer NIP Kapitał zakładowy Spółki wynosi zł (opłacony w całości). Spółka została utworzona na czas nieograniczony. Agencja Ratingowa EuroRating 3

4 Siedziba Funduszu mieści się w Gdańsku, przy ul. Szarej 32/33. Zarząd Spółki jest jednoosobowy od dnia r. funkcję Prezesa Zarządu pełni Pani Irena Wróblak. Strukturę udziałową Spółki według stanu na dzień sporządzania niniejszego raportu przedstawia tabela nr 2.1. Tabela 2.1 Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. Lp. Udziałowcy struktura udziałowa Kapitał (tys. zł) Udział 1 Samorząd Województwa Pomorskiego ,66% 2 Bank Gospodarstwa Krajowego ,14% 3 Agencja Rozwoju Pomorza 500 2,54% 4 Gmina Miasta Gdańsk 484 2,45% 5 Gmina Miasta Gdynia 115 0,58% 6 Gmina Miasta Tczew 100 0,51% 7 Gmina Miasta Sopot 50 0,25% 8 Gmina Miasta Słupska 50 0,25% 9 Gmina Miasta Człuchów 30 0,15% 10 Pomorska Izba Rzemieślnicza Małych i Średnich Przedsiębiorstw 30 0,15% 11 Powiat Wejherowo 20 0,10% 12 Gmina Miasta Rumia 10 0,05% 13 Gmina Miasta Brusy 10 0,05% 14 Gmina Miasta Pruszcz Gdański 10 0,05% 15 Gmina Miasta Malborka 10 0,05% RAZEM ,00% Dominującą rolę w działalności Spółki pełni dwóch udziałowców: Samorząd Województwa Pomorskiego oraz Bank Gospodarstwa Krajowego, posiadających razem 92,8% udziałów. 2.2 Historia i przedmiot działalności Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. został utworzony w grudniu 2001 roku z inicjatywy Samorządu Województwa Pomorskiego, Agencji Rozwoju Pomorza S.A. i Gminy Miasta Gdynia. W późniejszym okresie udziałowcem Funduszu został także Bank Gospodarstwa Krajowego (dzięki czemu Fundusz wszedł w skład Krajowej Grupy Poręczeniowej działającej przy BGK) oraz kilkanaście gmin z terenu województwa pomorskiego. Agencja Ratingowa EuroRating 4

5 W latach kapitał poręczeniowy Funduszu, oprócz wpłat wnoszonych przez nowych udziałowców Spółki, powiększany był o dotacje celowe otrzymywane przez Fundusz za pośrednictwem Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości w ramach unijnego programu Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw (SPO-WKP). W maju 2010 roku PRFPK podpisał z menedżerem projektu umowę operacyjną na wsparcie działalności poręczeniowej prowadzonej przez Fundusz ze środków unijnych w ramach tzw. inicjatywy JEREMIE, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata (RPO). Wsparcie udzielone Funduszowi polega na udzielaniu przez menedżera projektu reporęczeń dla poręczeń udzielanych przez Fundusz. Limit reporęczeń przyznany Pomorskiemu RFPK wynosi 30 mln zł. Celem Funduszu jest wspieranie bieżącej działalności i rozwoju mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw z terenu województwa pomorskiego poprzez poręczanie kredytów i pożyczek. Fundusz nie jest przedsiębiorstwem nastawionym na maksymalizację zysku. 3. Analiza ekonomiczno-finansowa 3.1 Rachunek zysków i strat Rachunek zysków i strat spółki Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. za lata * oraz I. półrocze 2011 roku przedstawia tabela nr 3.1. Przychody ze sprzedaży Do końca 2008 roku na przychody ze sprzedaży składały się w całości pobierane przez Fundusz prowizje i opłaty z tytułu udzielanych poręczeń. Począwszy od IV. kwartału 2009 roku PRFPK księgował w przychodach ze sprzedaży (w dodatkowej pozycji A.V) także kwoty należnych dotacji, dotyczących realizacji projektu o nazwie Powiatowe Centra Informacyjne (PCI). Projekt ten realizowany jest przez Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. wspólnie z Pomorskim Funduszem Pożyczkowym Sp. z o.o. Polega on na uruchomieniu i utrzymywaniu sieci punktów informacyjnych zlokalizowanych na terenie poszczególnych powiatów województwa pomorskiego, mających za zadanie wspierać sprzedaż produktów obu Funduszy. * Roczne sprawozdania finansowe Funduszu podlegają badaniu przez biegłego rewidenta. Agencja Ratingowa EuroRating 5

6 Tabela 3.1 Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. rachunek zysków i strat za lata i I. półrocze 2011 (tys. zł) Rachunek zysków i strat Za rok 2008 Za rok 2009 Za rok 2010 Za okres I-VI.2011 A. PRZYCHODY NETTO ZE SPRZEDAŻY 208,0 436,7 946,4 223,7 I. Przychody netto ze sprzedaży produktów 210,1 357,0 529,9 223,7 II. Zmiana stanu produktów (2,2) (1,6) - - III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów V. Dotacja na realizację programu PCI - 81,3 416,6 - B. KOSZTY DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ 889, , , ,9 - w tym koszty związane z realizacją programu PCI - 148,7 606,2 260,5 I. Amortyzacja 11,3 12,1 47,4 22,1 II. Zużycie materiałów i energii 24,0 58,1 114,7 50,1 III. Usługi obce, w tym: 266,7 389,0 515,8 272,1 IV. Podatki i opłaty 5,2 2,7 3,4 3,7 V. Wynagrodzenia 444,5 676,3 940,3 577,8 VI. Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 71,2 119,3 159,1 102,4 VII. Pozostałe koszty rodzajowe 66,5 132,6 220,8 101,8 VIII. Wartość sprzedanych towarów i materiałów C. ZYSK (STRATA) ZE SPRZEDAŻY (681,5) (953,3) (1 055,0) (906,2) D. POZOSTAŁE PRZYCHODY OPERACYJNE 912,7 908, ,5 889,6 I. Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych II. Dotacje ,4 III. Inne przychody operacyjne 912,7 908, ,5 700,2 E. POZOSTAŁE KOSZTY OPERACYJNE 1 942, , ,5 814,5 I. Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych II. Aktualizacja wartości aktywów niefinansowych 787,6 841,4 858,1 270,2 III. Inne koszty operacyjne 1 155, ,1 897,5 544,3 F. ZYSK (STRATA) Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ (1 711,6) (2 055,8) (1 704,1) (831,1) G. PRZYCHODY FINANSOWE 2 958, , , ,9 I. Dywidendy i udziały w zyskach II. Odsetki 2 958, , , ,2 III. Zysk ze zbycia inwestycji IV. Aktualizacja wartości inwestycji V. Inne - - 4,9 0,8 H. KOSZTY FINANSOWE 439,2 230,0 374,8 0,4 I. Odsetki 0,1 0,4 0,8 0,4 II. Strata ze zbycia inwestycji III. Aktualizacja wartości inwestycji IV. Inne 439,1 229,6 374,1 - I. ZYSK (STRATA) Z DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ 807,8 356,6 351,1 176,4 J. WYNIK ZDARZEŃ NADZWYCZAJNYCH K. ZYSK (STRATA) BRUTTO 807,8 356,5 351,1 176,4 L. PODATEK DOCHODOWY 355,2 278,9 211,1 84,8 M. POZOSTAŁE OBOWIĄZKOWE ZMNIEJSZ. ZYSKU N. ZYSK (STRATA) NETTO 452,6 77,7 140,1 91,6 Agencja Ratingowa EuroRating 6

7 Koszty związane z realizacją projektu PCI w 75% dofinansowywane są ze środków unijnych w ramach dotacji z Regionalnego Programu Operacyjnego (RPO) dla Województwa Pomorskiego na lata W II. kwartale 2011 roku Fundusz zmienił sposób księgowania dotacji z tytułu realizacji programu PCI, prezentując ją w rachunku zysków i strat w pozostałych przychodach operacyjnych (poz. D.II). Przyczyniło się to do istotnego spadku wartości prezentowanych w RZiS łącznych przychodów ze sprzedaży w I. półroczu b.r. w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego. W kontekście powyższych zmian w sposobie prezentacji dotacji w ramach programu PCI bardziej właściwa jest obecnie analiza dynamiki samych przychodów ze sprzedaży produktów (są to przychody pochodzące wyłącznie z tytułu opłat od udzielanych poręczeń prezentowane w poz. A.I RZiS). Do roku 2006 wartość tych przychodów dynamicznie rosła, jednak w latach Fundusz osiągał coraz niższe wartości przychodów. W roku 2007 wpływ na to miała znacznie niższa wartość udzielonych poręczeń, z kolei dalszy spadek przychodów w roku 2008 związany był z obniżeniem przez Fundusz stawek prowizji i opłat z tytułu udzielanych poręczeń. W latach miał miejsce ponowny dynamiczny wzrost wartości przychodów ze sprzedaży produktów, co związane było ze znacznym wzrostem liczby i wartości udzielanych przez PRFPK poręczeń. Z uwagi na realizowany od niedawna przez Fundusz projekt w ramach inicjatywy JEREMIE należy wyjaśnić, iż przychody ujęte w RZiS są obecnie pomniejszane o prowizję należną menedżerowi projektu JEREMIE z tytułu udzielanych reporęczeń (według stanu na dzień r. była to kwota 27,8 tys. zł). Pomimo tego wielkość przychodów ze sprzedaży poręczeń była w I. półroczu zbliżona do poziomu osiągniętego w analogicznym okresie roku poprzedniego, w którym Spółka nie realizowała inicjatywy JEREMIE. Koszty operacyjne Głównymi składnikami kosztów rodzajowych Funduszu są wynagrodzenia i ubezpieczenia społeczne (razem stanowiące w ostatnich latach ok. 60% łącznych kosztów działalności operacyjnej) oraz usługi obce (25-30% udział). Koszty działalności operacyjnej Funduszu stale przekraczają wartość osiąganych przychodów ze sprzedaży, przy czym od 2007 roku ma miejsce systematyczny wzrost ujemnej wartości wyniku brutto na sprzedaży. W latach było to przy tym Agencja Ratingowa EuroRating 7

8 skutkiem zarówno stosunkowo niewielkiego wzrostu wartości kosztów, jak i spadku wartości przychodów. Wzrost przychodów jaki nastąpił w latach nie był w stanie zrekompensować silnego wzrostu wartości ponoszonych kosztów operacyjnych (z 889 tys. zł w roku 2008 do ponad 2 mln zł w roku 2010), w rezultacie czego strata brutto zwiększyła się z 681 tys. zł w roku 2008 do ponad 1 mln zł w roku ubiegłym. Negatywna tendencja w tym zakresie była przy tym kontynuowana w ciągu pierwszych dwóch kwartałów roku bieżącego. Silny wzrost kosztów, jaki miał miejsce w ostatnich dwóch latach wynikał głównie ze wzrostu stanu zatrudnienia oraz (w mniejszym stopniu) ze wzrostu kosztów usług obcych. Według stanu na koniec 2008 roku PRFPK zatrudniał 7 pracowników, podczas gdy w 2010 roku było to już 10 pracowników na pełny etat (w centrali Funduszu) oraz 15 pracowników na ½ etatu (w tym 14 osób do realizacji projektu Powiatowe Centra Informacyjne). Przy analizie wpływu wzrostu kosztów rodzajowych na wynik Funduszu należy wziąć pod uwagę fakt, że część kosztów operacyjnych (zgodnie z ewidencją prowadzoną przez Fundusz jest to ok % łącznych kosztów) związana jest z realizacją programu PCI. Koszty te są przy tym refinansowane w ramach dotacji w wysokości 75% ich wartości (pozostałe 25% obciąża bezpośrednio Fundusz). Jakkolwiek ujemny wynik brutto na sprzedaży traktujemy jako zjawisko typowe dla działalności funduszy poręczeniowych nie nastawionych na maksymalizację zysku, to systematycznie rosnącą wartość straty na tym poziomie RZiS (odpowiadającą obecnie w skali roku przy uwzględnieniu dotacji na PCI wykazanej w II. kwartale b.r. na niższym poziomie RZiS około 3% kapitału poręczeniowego PRFPK) oceniamy negatywnie. Pozostałe przychody i koszty operacyjne W latach na pozostałe przychody operacyjne spółki Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. składały się głównie otrzymywane przez Fundusz dotacje celowe z PARP w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw (odpowiednio w kwotach: 2,2, 2,2 i 12,9 mln zł). W 2008 roku spółka zmieniła sposób księgowania rezerw oraz wypłat poręczeń. W pozycji E.III inne koszty operacyjne księgowane jest tworzenie rezerw celowych oraz na ryzyko ogólne, natomiast wypłaty poręczeń księgowane są w pozycji E.II jako aktualizacja wartości aktywów niefinansowych (odpis aktualizacyjny na należność w pełnej wysokości) oraz jednocześnie ze względu na rozwiązanie rezerwy na wypłatę poręczenia w innych przychodach operacyjnych (pozycja D.III). Agencja Ratingowa EuroRating 8

9 Występujące w latach 2008 i 2009 nadwyżki pozostałych przychodów operacyjnych nad aktualizacją wartości aktywów niefinansowych wynikały z zaksięgowania odzyskanych kosztów sądowych oraz rozwiązania (lub zmniejszenia) części rezerw celowych na poszczególne poręczenia i odpisów aktualizujących należności. Ponadto począwszy od roku 2010 PRFPK wykazuje w innych przychodach operacyjnych przysługującą Funduszowi refundację części kosztów operacyjnych związanych z realizacją projektu JEREMIE (w roku 2010 było to 142,2 tys. zł, a w I. półroczu 2011 roku 275,6 tys. zł). Saldo pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych (po odjęciu kwot dotacji, które PRFPK otrzymywał w ramach programu SPO-WKP w latach ) było w ostatnich latach stale ujemne i powiększało stratę na działalności operacyjnej. Jedynie po II. kwartale 2011 roku pozostałe przychody operacyjne przekroczyły wartość pozostałych kosztów operacyjnych co wynika głównie z faktu, że od 2011 roku Fundusz zaczął wykazywać w poz. D.II refundację kosztów związanych z realizacją programu PCI. Przychody i koszty finansowe Wykazywane w RZiS przez Fundusz przychody finansowe związane były przede wszystkim z odsetkami z lokat środków pieniężnych, a także z księgowanymi w tej pozycji odsetkami od kontrahentów (należne odsetki od wypłaconych poręczeń, które są jednocześnie księgowane także w kosztach finansowych jako odpisy aktualizujące należności z tytułu tych odsetek). Systematyczny wzrost wartości przychodów z tytułu odsetek jaki występował do roku 2007 wynikał przede wszystkim ze wzrostu stanu środków pieniężnych (co związane było m.in. z otrzymywanymi przez fundusz dotacjami z SPO-WKP). W roku 2008 dynamiczny wzrost przychodów z tego tytułu związany był natomiast głównie z rosnącym oprocentowaniem lokat bankowych. W ciągu ostatnich dwóch lat, przy stabilnym stanie posiadanych przez Fundusz środków pieniężnych, obniżające się oprocentowanie depozytów bankowych przyczyniło się do stopniowego spadku przychodów finansowych PRFPK. W kosztach finansowych (w poz. H.IV inne koszty finansowe ) Spółka wykazywała w ostatnich latach relatywnie niewielkie sumy na odpisy aktualizujące należności z tytułu naliczonych odsetek ustawowych od wypłaconych przez Fundusz poręczeń. Agencja Ratingowa EuroRating 9

10 Saldo przychodów i kosztów finansowych utrzymuje stale poziom dodatni (choć od roku 2009 ma ono tendencję malejącą) i w sposób fundamentalny wpływa na wypracowywany przez Fundusz wynik finansowy. Wynik brutto i netto Księgowa wartość zysku brutto i netto podlegała w ostatnich latach bardzo dużym wahaniom, na co wpływ miała przede wszystkim duża zmienność salda pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych (m.in. otrzymywane dotacje z SPO-WKP oraz księgowanie rezerw z tytułu udzielanych poręczeń). W celu oceny rzeczywistej rentowności Funduszu można posłużyć się [1] wynikiem netto skorygowanym (in minus) o wartość otrzymanych w danym roku dotacji oraz alternatywnie [2] wynikiem skorygowanym o dotacje powiększonym dodatkowo o zmianę stanu rezerwy na ryzyko ogólne (w odróżnieniu od rezerw celowych, które również obniżają wynik finansowy Funduszu, jest to rezerwa niezwiązana z poręczeniami zagrożonymi). Korektę wyniku z tytułu otrzymanych dotacji naliczamy przy tym tylko w przypadku dofinansowania w ramach programu SPO-WKP (lata ). Miało ono bowiem charakter dotacji na podwyższenie kapitału poręczeniowego i nie wiązała się z nim konieczność ponoszenia przez PRFPK istotnych dodatkowych kosztów. Dotacja na realizację programu PCI, prezentowana w rachunku zysków i strat od roku 2009, a także otrzymywany przez Fundusz od 2010 roku zwrot kosztów związanych z realizacją projektu JEREMIE mają tymczasem charakter refundacji ponoszonych kosztów operacyjnych (nie są to dotacje mające za zadanie powiększenie kapitału poręczeniowego). Stąd też przy korygowaniu wyniku finansowego nie dokonujemy korekty z tytułu refundacji kosztów. Skorygowane wyniki finansowe PRFPK za lata oraz I. półrocze 2011 r. przedstawione zostały w tabeli 3.2. Tabela 3.2 Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. wynik netto po uwzględnieniu dotacji i zmiany st. rezerw (tys. zł) Lp. Wynik skorygowany I-VI Wynik netto bez dotacji z SPO-WKP 452,6 77,7 140,1 91,6 2 Wynik netto bez dotacji i zm. stanu rezerwy na ryzyko ogólne 593,9 244,7 538,3 193,7 Agencja Ratingowa EuroRating 10

11 Po skorygowaniu księgowej wartości wyniku netto o wpływ dotacji z SPO-WKP (lata ) oraz zmianę stanu rezerwy na ryzyko ogólne wynik netto Funduszu od roku 2006 osiąga wartości dodatnie (choć niezbyt wysokie), co oceniamy pozytywnie. 3.2 Bilans i pozycje pozabilansowe Bilans Pomorskiego Regionalnego Funduszu Poręczeń Kredytowych zaprezentowany został w dwóch tabelach. Tabela nr 3.3 przedstawia aktywa, natomiast tabela nr 3.4 pasywa Funduszu wg. stanu na koniec lat oraz I. półrocza 2011 roku. Tabela 3.3 Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. bilans (aktywa) na koniec lat oraz II. kw r. (tys. zł) Bilans - Aktywa Na dzień Na dzień Na dzień Na dzień A. AKTYWA TRWAŁE 50,0 99,6 202,7 202,8 I. Wartości niematerialne i prawne 3,6 0,5 - - II. Rzeczowe aktywa trwałe 32,0 80,3 132,8 132,9 III. Należności długoterminowe 12,8 16,5 16,5 16,5 IV. Inwestycje długoterminowe ,2 50,2 V. Długoterminowe rozliczenia międzyokresowe 1,6 2,2-3,2 B. AKTYWA OBROTOWE , , , ,5 I. Zapasy 14,1 8,1-1,1 II. Należności krótkoterminowe 9,4 108,4 399,6 428,3 1. Należności od jednostek powiązanych Należności od pozostałych jednostek 9,4 108,4 399,6 428,3 a) z tytułu dostaw i usług 7,3 26,9 15,8 26,5 b) z tytułu podatków, dotacji i ceł - 81,4 0,3 0,3 c) inne 2,1 0,2 383,5 401,6 d) dochodzone na drodze sądowej III. Inwestycje krótkoterminowe , , , ,1 1. Krótkoterminowe aktywa finansowe , , , ,1 a) w jednostkach powiązanych b) w pozostałych jednostkach c) środki pieniężne i inne aktywa pieniężne , , , ,1 - środki pieniężne w kasie i na rachunkach 1 297,3 588, ,4 367,1 - inne środki pieniężne , , , ,0 - inne aktywa pieniężne 171,5 379, Inne inwestycje krótkoterminowe IV. Krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe 1,6 10,2 12,7 14,0 AKTYWA RAZEM , , , ,3 Agencja Ratingowa EuroRating 11

12 Aktywa Struktura aktywów PRFPK jest typowa dla działalności funduszu poręczeniowego: majątek spółki stanowią niemal wyłącznie aktywa krótkoterminowe (obrotowe). Majątek trwały spółki stanowi obecnie zaledwie 0,4% łącznej wartości aktywów. Do końca 2009 roku składały się na niego głównie rzeczowe aktywa trwałe oraz należności długoterminowe (wpłacona kaucja dotycząca najmowanego lokalu biurowego). W I. kwartale 2010 roku PRFPK objął nowe udziały w spółce Krajowa Grupa Poręczeniowa Sp. z o.o. (będącej spółką celową powołaną do wspierania działalności funduszy poręczeniowych, w których udziałowcem jest Bank Gospodarstwa Krajowego). Udziały te (o wartości nominalnej 50 tys. zł, powiększonej o koszty sporządzenia aktu notarialnego) zaksięgowane zostały jako długoterminowe aktywa finansowe w inwestycjach długoterminowych (poz. A.IV). Na aktywa obrotowe Funduszu w całym analizowanym okresie składały się niemal w całości inwestycje krótkoterminowe (lokaty bankowe oraz w latach obligacje skarbowe, a w I. półroczu bieżącego roku również jednostki funduszu inwestycyjnego rynku pieniężnego). Posiadane przez Fundusz środki pieniężne stanowią główne zabezpieczenie udzielanych przez fundusz poręczeń. * Od 2010 roku PRFPK wykazuje istotne kwoty innych należności krótkoterminowych (poz. B.II.2.c), na które składają się niemal w całości należne Funduszowi środki z dotacji PCI oraz z tytułu refundacji kosztów zarządzania projektem JEREMIE. Pasywa W ciągu kilku ostatnich lat niemal całość pasywów PRFPK stanowił kapitał własny. Dynamiczny wzrost wartości kapitału własnego Spółki, jaki nastąpił w latach wynikał głównie z otrzymywanych przez Fundusz dotacji na powiększenie kapitału poręczeniowego w ramach programu SPO-WKP. Dotacje te były księgowane w większości poprzez rachunek zysków i strat, powiększając wykazywany w poszczególnych latach zysk netto. W roku 2008, w związku z zakończeniem programu SPO-WKP i rozliczeniem tych dotacji, nastąpiło ich przeksięgowanie (w łącznej kwocie 23 mln zł) do pozycji A.VI pozostałe kapitały rezerwowe. * Kwestia bezpieczeństwa, płynności i efektywności lokat środków pieniężnych Funduszu omówiona została szerzej w punkcie 3.5. Agencja Ratingowa EuroRating 12

13 Na potrzeby analizy struktury pasywów spółki na koniec 2008 roku do kapitału własnego (zakładowego) zaliczyć można również kwotę 3 mln zł zaksięgowaną w pozycji B.III.1 zobowiązania krótkoterminowe wobec jednostek powiązanych. Wartość tą stanowiła kwota wpłacona pod koniec 2008 roku na poczet podwyższenia kapitału zakładowego Spółki przez Samorząd Województwa Pomorskiego (operacja ta została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym w roku 2009, w wyniku czego kapitał zakładowy wzrósł wówczas o powyższą kwotę). Tabela 3.4 Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych Sp. z o.o. bilans (pasywa) na koniec lat oraz II. kw r. (tys. zł) Bilans - Pasywa Na dzień Na dzień Na dzień Na dzień A. KAPITAŁ (FUNDUSZ) WŁASNY , , , ,7 I. Kapitał (fundusz) podstawowy , , , ,0 II. Należne wpłaty na kapitał podstawowy III. Udziały (akcje) własne IV. Kapitał (fundusz) zapasowy 2 538, , , ,3 V. Kapitał (fundusz) z aktualizacji wyceny VI. Pozostałe kapitały (fundusze) rezerwowe , , , ,8 VII. Zysk (strata) z lat ubiegłych VIII. Zysk (strata) netto 452,6 77,7 140,1 91,6 IX. Odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego B. ZOBOWIĄZANIA I REZERWY NA ZOBOWIĄZANIA 4 148, , , ,6 I. Rezerwy na zobowiązania 1 046, , , ,4 1. Rezerwa z tytułu odroczonego podatku 32,6 72,0 27,3 27,3 2. Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne Pozostałe rezerwy 1 014, , , ,1 II. Zobowiązania długoterminowe III. Zobowiązania krótkoterminowe 3 101,4 135,9 135,7 94,2 1. Wobec jednostek powiązanych 3 003, Wobec pozostałych jednostek 97,8 135,9 135,7 94,2 - kredyty i pożyczki z tytułu dostaw i usług 30,6 33,2 37,9 26,3 - z tytułu podatków, ceł i ubezpieczeń 67,3 101,0 95,9 58,9 - z tytułu wynagrodzeń - - 0,8 - - inne - 1,7 1,0 9,1 3. Fundusze specjalne IV. Rozliczenia międzyokresowe ,0 27,0 PASYWA RAZEM , , , ,3 Na zobowiązania i rezerwy na zobowiązania w bilansie Funduszu składały się głównie pozostałe rezerwy (rezerwy celowe na poręczenia zagrożone oraz tworzona przez Agencja Ratingowa EuroRating 13

14 Fundusz rezerwa ogólna), niewielkie kwoty bieżących zobowiązań z tytułu dostaw i usług oraz podatków, a także rozliczenia międzyokresowe. Biorąc pod uwagę w/w korektę dotyczącą potraktowania wpłaty na podwyższenie kapitału zakładowego z końca 2008 roku jako części kapitału własnego, udział zobowiązań i rezerw na zobowiązania w łącznych pasywach nie przekraczał w ostatnich latach poziomu 2-4%, a udział kapitału własnego wynosił 96-98%. Pozycje pozabilansowe Tabela 3.5 PRFPK Sp. z o.o. wartość i liczba aktywnych poręczeń VI.2011 Wartość aktywnych poręczeń na koniec okresu (tys.zł) Dynamika wartości poręczeń (r/r) -31% 74% 69% 55% Liczba aktywnych poręczeń na koniec okresu (szt.) Dynamika ilości poręczeń (r/r) -15% 41% 39% 35% Fundusze poręczeniowe księgują udzielane poręczenia jako pozabilansowe zobowiązania warunkowe. Wartość portfela aktywnych poręczeń udzielonych przez PRFPK dynamicznie rośnie od 2009 roku: z 17,7 mln zł na koniec roku 2008 do 57,4 mln zł na koniec I. półrocza 2011 roku. Z punktu widzenia celu, dla którego Fundusz został powołany należy to ocenić pozytywnie. Wzrost wartości poręczeń od IV. kwartału 2010 roku nie przekłada się przy tym na wprost proporcjonalny wzrost ekspozycji PRFPK na ryzyko udzielonych poręczeń, bowiem dzięki uzyskanemu wsparciu w ramach programu JEREMIE Fundusz ma możliwość reporęczenia części udzielanych poręczeń. Według stanu na koniec II. kwartału b.r. reporęczeniu podlegała już 1/4 wszystkich aktywnych poręczeń. Zgodnie z metodyką oceny funduszy poręczeniowych stosowaną przez Agencję Ratingową EuroRating oznacza to, że skorygowany mnożnik kapitałowy Funduszu rośnie wolniej niż przyrasta wartość portfela poręczeń aktywnych. 3.3 Analiza wskaźnikowa Wartości najważniejszych parametrów finansowych oraz analizę wskaźnikową Funduszu przedstawia tabela nr 3.6. Agencja Ratingowa EuroRating 14

15 Skorygowany kapitał poręczeniowy Ponieważ wartość kapitału poręczeniowego podawana przez sam Fundusz [1] różni się nieco od rzeczywistej wartości kapitału (majątku), jaki stanowi zabezpieczenie udzielanych przez Fundusz poręczeń, dla potrzeb analizy ryzyka dokonaliśmy korekty wartości kapitału poręczeniowego. Według metodyki przyjętej przez Agencję Ratingową EuroRating aktualna wartość kapitału poręczeniowego obliczana jest według formuły: kapitał własny (z uwzględnieniem ewentualnych niezbędnych korekt) + otrzymane dofinansowanie (jeśli zostało zaksięgowane w pozycjach pasywów innych niż kapitał własny oraz w ujęciu ekonomicznym może być traktowane jako składnik kapitału poręczeniowego) + rezerwa na ryzyko ogólne (rezerwa ta nie ma bezpośredniego związku z poręczeniami zagrożonymi). Do wartości kapitału własnego Spółki na koniec 2008 roku dodaliśmy kwotę 3 mln zł (poz. B.III.1 pasywów), stanowiącą wpłatę jednego z udziałowców na poczet podwyższenia kapitału zakładowego Spółki (podwyższenie kapitału zostało zarejestrowane w KRS w 2009 roku). Dla danych według stanu na koniec roku 2010 i I. półrocza b.r. dokonaliśmy korekty wartości kapitału poręczeniowego Funduszu związanej z ekonomiczną wartością jednego ze składników aktywów. Ponieważ PRFPK objął w 2010 roku udziały w spółce specjalnego przeznaczenia Krajowa Grupa Poręczeniowa Sp. z o.o. o wartości nominalnej 50 tys. zł, zgodnie z przyjętą przez EuroRating metodyką wartość kapitału własnego na koniec 2010 roku i I. półrocza 2011 roku skorygowana została in minus o powyższą kwotę (w bilansie Funduszu zaksięgowana została ona w aktywach razem z kosztami sporządzenia aktu notarialnego w pozycji A.IV inwestycje długoterminowe ). Przyjmujemy bowiem konserwatywne założenie, iż (ponieważ spółka ta nie będzie działała w celu maksymalizacji zysku dla udziałowców) udziały w KGP Sp. z o.o. nie będą miały faktycznej wartości ekonomicznej, która mogłaby w razie potrzeby zostać spieniężona na pokrycie ewentualnych zobowiązań Funduszu z tytułu udzielonych poręczeń. Wartość kapitału poręczeniowego skorygowana została natomiast in plus o kwotę utworzonej na koniec poszczególnych okresów rezerwy na ryzyko ogólne. Tak obliczony skorygowany kapitał poręczeniowy [2] na koniec I. półrocza b.r. wynosił tys. zł i był o tys. zł wyższy od wartości podawanej przez sam Fundusz ( tys. zł). Agencja Ratingowa EuroRating 15

16 Do dalszych obliczeń wskaźników opartych na wartości kapitału poręczeniowego (zaprezentowanych w tabeli 3.6) wykorzystane zostały wartości skorygowanego kapitału poręczeniowego. Tabela 3.6 PRFPK Sp. z o.o. najważniejsze dane i wskaźniki finansowe Lp VI Kapitał poręczeniowy wyliczany przez Fundusz (tys. zł) Kapitał poręczeniowy skorygowany (tys. zł) Aktywne poręczenia na koniec okresu (tys. zł) w tym poręczenia reporęczane w ramach JEREMIE (tys. zł) w tym kwota reporęczana razem (tys. zł) Akt. poręczenia na koniec okresu na ryzyku Funduszu (tys. zł) Mnożnik 1 = [6] / [1] 0,43 0,67 1,15 1,27 8 Mnożnik 2 (skorygowany) = [6] / [2] 0,39 0,67 1,02 0,99 9 Liczba aktywnych poręczeń w tym liczba poręczeń reporęczanych w ramach JEREMIE Wartość średniego poręczenia (tys. zł) Średnie poręczenie do łącznej wartości portfela 0,5% 0,4% 0,3% 0,2% 13 Średnie poręczenie do kapitału poręczeniowego * 0,2% 0,2% 0,3% 0,3% 14 Suma wartości 20 największych aktywnych poręczeń (tys. zł) Przeciętne największe poręczenie (tys. zł) największych poręczeń / Aktywne poręczenia 45,9% 27,4% 22,0% 19,2% największych poręczeń / Kapitał poręczeniowy * 17,8% 18,4% 24,7% 23,5% 18 Przeciętne największe poręczenie / Kap. poręczeniowy * 0,9% 0,9% 1,2% 1,2% 19 Wartość wypłaconych poręczeń w ciągu 4 kwartałów (tys. zł) Wypłacone poręczenia brutto / Śr.stan akt. poręczeń 3,6% 3,5% 2,1% 0,9% 21 Wartość odzyskanych należn. z tyt.por. w ciągu 4 kw. (tys. zł) Wypłacone poręczenia netto / Śr. kapitał poręczeniowy * 1,8% 1,2% 1,6% 0,3% 23 Wynik netto (bez dotacji) za 4 kw. / Śr.kapitał poręczeniowy * 1,0% -0,8% 0,3% 0,4% 24 Wynik (bez dot. i zm.st.rez.og.) za 4 kw. / Śr.kap.poręcz. * 1,3% 0,5% 1,2% 1,4% * Wskaźniki wyliczone zostały w oparciu o kapitał poręczeniowy skorygowany, obliczany według formuły: skorygowany kapitał własny + otrzymane dofinansowanie (jeśli było księgowane poza kapitałem własnym) + rezerwa na ryzyko ogólne Skala zaangażowania w akcję poręczeniową Skala zaangażowania funduszu poręczeniowego w akcję poręczeniową w relacji do posiadanego kapitału jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na (obecną i przyszłą) sytuację finansową funduszu oraz poziom jego ryzyka kredytowego. Agencja Ratingowa EuroRating 16

17 Jednym z najważniejszych wskaźników obrazujących ekspozycję funduszu poręczeniowego na ryzyko udzielonych poręczeń jest mnożnik kapitałowy. Zgodnie z metodyką przyjętą przez EuroRating, w przypadku funduszy poręczeniowych korzystających ze wsparcia w ramach programu JEREMIE skorygowany mnożnik oblicza się jako relację poręczeń aktywnych będących na ryzyku własnym funduszu [6] do wartości skorygowanego kapitału poręczeniowego [2]. Wartość poręczeń na ryzyku własnym funduszu oblicza się natomiast odejmując od sumy wartości wszystkich aktywnych poręczeń [3] kwotę podlegającą reporęczeniu w ramach JEREMIE [5]. Jest to bowiem kwota, którą menedżer projektu JEREMIE zwraca Funduszowi w przypadku konieczności dokonania wypłat poręczeń reporęczonych w ramach tego programu. Poziom skorygowanego mnożnika [8] PRFPK rósł systematycznie z bardzo niskiego poziomu 0,39 osiągniętego na koniec 2008 roku do ok. 1,0 na koniec 2010 roku. Pomimo dalszego wzrostu wartości portfela aktywnych poręczeń, ze względu na reporęczanie w ramach JEREMIE istotnej części nowoudzielanych poręczeń, skorygowany mnożnik w I. połowie b.r. utrzymywał się na stabilnym poziomie zbliżonym do wartości z końca 2010 roku. Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych od długiego czasu posiadał pokrycie płynnymi środkami własnymi znacznie przekraczające łączną wartość warunkowych zobowiązań. Obserwowany w ciągu ostatnich dwóch lat wzrost wartości udzielanych poręczeń odzwierciedla starania kierownictwa Funduszu, aby posiadany przez PRFPK kapitał wykorzystywać efektywniej. Można zatem spodziewać się dalszego wzrostu poziomu mnożnika w kolejnych kwartałach do wartości istotnie wyższych niż 1,0. Sytuacja w której wartość zobowiązań warunkowych (z tytułu udzielonych poręczeń) przekracza wartość kapitałów Funduszu jest nie tylko zupełnie normalna, lecz także (z punktu widzenia celu dla jakiego Fundusz został powołany) pożądana. Fundusz poręczeniowy nie udziela bowiem pożyczek, lecz (zachowując środki pieniężne na własnych rachunkach) jedynie gwarantuje innym instytucjom finansowym wypłatę zobowiązań kredytobiorców, którzy okażą się niewypłacalni. Wypłacie podlega przy tym zwykle jedynie bardzo niewielka część udzielonych poręczeń, stąd też Fundusz wykorzystuje posiadany kapitał efektywnie jedynie wówczas, kiedy udziela poręczeń o łącznej wartości znacznie przekraczającej kapitał jakim dysponuje. Ekspozycję Pomorskiego Funduszu Poręczeń Kredytowych na ryzyko udzielonych poręczeń mierzoną relacją poręczeń aktywnych na ryzyku Funduszu do posiadanego kapitału poręczeniowego nadal można określić jako bardzo niską. Z punktu widzenia oceny ryzyka kredytowego jest to zatem wciąż jeden Agencja Ratingowa EuroRating 17

18 z podstawowych czynników wpływających na bardzo wysoką wiarygodność finansową Funduszu. Planowany dalszy wzrost liczby i wartości udzielanych poręczeń jeszcze przez dłuższy czas nie powinien oznaczać nadmiernego zwiększenia ryzyka kredytowego Funduszu. Koncentracja portfela poręczeń Przeciętna wartość poręczeń znajdujących się w portfelu PRFPK [11] rośnie systematycznie od roku 2008 (z 92 tys. zł do 139 tys. zł na koniec II. kwartału 2011 roku). Ze względu na jeszcze szybszy wzrost wartości portfela poręczeń, wskaźnik relacji średniego poręczenia do sumy wartości aktywnych poręczeń [12] charakteryzował się jednak tendencją malejącą, obrazując zwiększającą się dywersyfikację portfela poręczeń. Także relacja średniej wartości poręczenia do kapitału poręczeniowego [13] utrzymuje się na bezpiecznym poziomie. Z punktu widzenia oceny ryzyka kredytowego należy to ocenić pozytywnie. Dobrą dywersyfikację portfela poręczeń obrazuje także wskaźnik sumy ekspozycji na ryzyko 20 największych klientów [14] w relacji do łącznego portfela poręczeń [16] oraz do wartości kapitału poręczeniowego [17]. Udział dwudziestu największych (pod względem wartości udzielonych im poręczeń) klientów Funduszu w portfelu aktywnych poręczeń od 2008 roku ma tendencję spadkową (zmniejszył się z wysokiego poziomu 45,9% w roku 2008 do 19,2% na koniec I. półrocza b.r.). Obecnie udział największych poręczeń w całym portfelu można już uznać za niski i bezpieczny. Lekko wzrostową tendencją charakteryzowała się natomiast relacja 20 największych poręczeń do kapitału poręczeniowego (wzrost z 17,8% w roku 2008 do 23-24% w ostatnich kwartałach). Przepisy określają maksymalną wartość poręczenia w relacji do kapitału własnego funduszu poręczeniowego na poziomie 5%. Wewnętrzne regulacje wprowadzone przez władze Pomorskiego Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych ograniczają jednak maksymalną wartość poręczeń udzielonych jednemu klientowi do 3% wartości kapitału poręczeniowego (obecnie odpowiadałoby to kwocie ok. 1,4 mln zł), przy czym kwota poręczenia nie może przekraczać 70% wartości kredytu, a wartość jednego poręczenia nie może przekroczyć kwoty 600 tys. zł w przypadku kredytów obrotowych oraz 700 tys. zł w przypadku kredytów inwestycyjnych. Obowiązujące w PRFPK limity wartości poręczeń udzielanych jednemu klientowi są w naszej opinii odpowiednie i zapewniają wystarczająco dużą dywersyfikację portfela Agencja Ratingowa EuroRating 18

19 poręczeń. Wskaźnik relacji przeciętnego największego poręczenia do wartości kapitału poręczeniowego wynosi obecnie 1,2%, co jest poziomem znacznie niższym niż maksymalna wartość uznawana według metodyki Agencji Ratingowej EuroRating za górną granicę bezpieczeństwa, wynosząca 2,5%. Podsumowując, koncentrację portfela poręczeń PRFPK należy określić jako niską i bezpieczną, co z punktu widzenia oceny ryzyka kredytowego należy ocenić pozytywnie. Wypłaty poręczeń Obowiązujące dotychczas umowy zawarte przez Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych z większością banków określają, iż bank może wystąpić do Funduszu o wypłatę zobowiązania z tytułu poręczonego kredytu już w momencie wypowiedzenia umowy kredytowej (bank nie ma obowiązku przeprowadzenia wcześniejszej egzekucji należności z majątku klienta). W przypadku większości poręczeń oznacza to zatem, że Fundusz po wypłacie kwoty poręczenia przejmuje należność z tytułu udzielonego przez bank kredytu i musi przeprowadzać jej windykację we własnym zakresie. Taką konstrukcję umów oceniamy jako mniej korzystną dla Funduszu, niż w przypadku gdyby banki miały prawo występować o wypłatę poręczeń dopiero po samodzielnym przeprowadzeniu windykacji zaległych kredytów. Tego typu warunki umów z bankami stają się jednak obecnie rynkowym standardem i są zgodne z obowiązującą rekomendacją Związku Banków Polskich dotyczącą współpracy banków z funduszami poręczeniowymi. Dla funduszy poręczeniowych oznacza to jednak, że banki zgłaszają większą liczbę poręczeń do wypłaty, a same fundusze m.in. ze względu na często ograniczone zasoby kadrowe oraz małe doświadczenie w tym zakresie mogą nie być w stanie prowadzić tak szybkiej i skutecznej egzekucji należności jak działy windykacji w bankach. W latach Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych wypłacał rocznie poręczenia [19] o średniej łącznej wartości 828 tys. zł, co odpowiadało około 3,0% średniorocznych wartości portfela aktywnych poręczeń [20]. Taką szkodowość portfela poręczeń można uznać jako umiarkowaną. Warto przy tym zwrócić uwagę na fakt, że wskaźnik wypłat poręczeń PRPFK był dotychczas dość ściśle skorelowany ze zmianami koniunktury gospodarczej. Wartość wypłaconych poręczeń [19] malała w latach (spadek z 3,1% do 0,6% w okresie poprawiającej się sytuacji w gospodarce), po czym Agencja Ratingowa EuroRating 19

20 w latach istotnie wzrosła (do poziomu ok. 3,5% w okresie silnego pogorszenia koniunktury). Rok 2010 i I. półrocze 2011 roku (okres ponownej poprawy sytuacji w gospodarce) upłynęły już pod znakiem zmniejszającej się szkodowości portfela poręczeń. Kwoty poręczeń odzyskanych [21] były do 2008 roku bardzo niskie (Fundusz odzyskiwał średnio jedynie 6-7% wypłaconych kwot). Dzięki działaniom podjętym przez nowy Zarząd PRFPK (powołany w listopadzie 2008 r.), mającym na celu zwiększenie wskaźnika poręczeń odzyskiwanych (m.in. zatrudnienie osoby odpowiedzialnej za ten obszar działalności, a także podpisanie umowy z dwoma kancelariami prawnymi wyspecjalizowanymi w windykacji należności), wartość kwot odzyskanych należności z tytułu wypłaconych poręczeń wzrosła istotnie w ciągu ostatnich dwóch lat. Kwoty odzyskane w okresie 2009-VI.2011 w relacji do wypłaconych w tym czasie poręczeń kształtowały się na poziomie ponad 30%, co jest wartością stosunkowo wysoką. Należy jednak wziąć pod uwagę fakt, że kwoty odzyskane dotyczą zwykle poręczeń wypłaconych w nieco wcześniejszych okresach. Ogólnie jednak relację wartości poręczeń odzyskanych (741 tys. zł) do dokonanych wypłat (3.952 tys. zł) w całej historii działania PRFPK, wynoszącą 19% można uznać za zadowalającą. Wskaźnik wypłaconych poręczeń netto (poręczenia wypłacone minus poręczenia odzyskane w danym okresie) do średniej wartości skorygowanego kapitału poręczeniowego [22] był w ciągu ostatnich trzech lat stale dość niski (przy średniej na poziomie 1,5%). Przyczyniała się do tego zarówno stosunkowo niewielka szkodowość netto portfela poręczeń, a także fakt, że PRFPK miał w tym czasie bardzo niski poziom mnożnika kapitałowego (dopiero na koniec 2010 roku osiągnął on poziom 1,0). Pozytywnie oceniamy przy tym malejącą wartość wskaźnika szkodowości netto portfela poręczeń w ciągu ostatnich kilku kwartałów (na co znaczący wpływ miał wzrost wartości poręczeń odzyskanych). Rentowność kapitału Rentowność kapitału PRFPK należy rozpatrywać przy uwzględnieniu otrzymywanych przez Fundusz dotacji z PARP w ramach programu SPO-WKP (które w latach zawyżały wynik netto) oraz tworzonej rezerwy na ryzyko ogólnej, które istotnie wpływały na księgową wartość zysku netto Funduszu. Wskaźnik wyniku netto pomniejszonego o otrzymane dotacje oraz skorygowanego o zmiany salda rezerwy na ryzyko ogólne (patrz tabela 3.2) w relacji do średniej wartości kapitału poręczeniowego [24] osiągał od roku 2006 stale dodatnie wartości, przy średniej Agencja Ratingowa EuroRating 20

21 na poziomie 1,0%. Utrzymywanie się dotychczasowej długoterminowej dodatniej (choć generalnie relatywnie niskiej) rentowności kapitału oceniamy pozytywnie. 3.4 Tworzenie rezerw na ryzyko związane z udzielaniem poręczeń Polityka tworzenia rezerw Zasady tworzenia rezerw celowych w Pomorskim Regionalnym Funduszu Poręczeń Kredytowych określają, że zmiana poziomu rezerw następuje z częstotliwością kwartalną (co oceniamy pozytywnie), głównie na podstawie otrzymywanych od banków informacji dotyczących klasyfikacji poszczególnych poręczonych przez Fundusz kredytów. Pewne zastrzeżenia budzi fakt, że Fundusz nie tworzy rezerw celowych (wskaźnik 0%) na poręczenia pod obserwacją (opóźnienia w spłacie kredytów do 3 miesięcy). Rekompensowane jest to jednak dość rygorystyczną klasyfikacją kredytów wątpliwych (brak kategorii kredytów poniżej standardu ), którymi są według regulaminu Funduszu już kredyty z zaległością spłaty przekraczającą 3 miesiące (wskaźnik rezerwy 50%). Kredyty nie spłacane powyżej 12 miesięcy są klasyfikowane jako stracone (rezerwa w wysokości 100% wartości poręczenia). Do roku 2007 PRFPK tworzył wyłącznie rezerwy celowe (na indywidualne poręczenia zagrożone), natomiast nie była tworzona rezerwa na ryzyko ogólne od całego portfela poręczeń. W roku 2008 władze Funduszu przyjęły plan utworzenia rezerwy na ryzyko ogólne w wysokości odpowiadającej 1,5% wartości portfela aktywnych poręczeń. Poziom ten został osiągnięty w roku Utworzenie rezerwy na ryzyko ogólne może umożliwić Funduszowi w przyszłości łagodzenie w pewnym stopniu wpływu wahań jakości portfela poręczeń na bieżące wyniki finansowe. Z punktu widzenia oceny ryzyka kredytowego tworzenie rezerwy na ryzyko ogólne jest jednak neutralne, bowiem według metodyki stosowanej przez EuroRating wpływ tej rezerwy na wynik finansowy oraz wartość kapitału poręczeniowego podlega odpowiednim korektom w procesie analizy ryzyka. Agencja Ratingowa EuroRating 21

22 Wartość utworzonych rezerw Wartość utworzonych przez PRFPK rezerw na ryzyko według stanu na koniec lat oraz na koniec II. kwartału 2011 roku, w podziale na rezerwy celowe i rezerwę na ryzyko ogólne, przedstawia tabela nr 3.7. Tabela 3.7 Wartość rezerw na ryzyko z tytułu udzielonych poręczeń XII.2008 XII.2009 XII.2010 VI.2011 Rezerwy celowe (tys. zł) 873, ,7 667,2 828,6 Rezerwa na ryzyko ogólne (tys. zł) 141,3 308,3 706,5 808,5 Razem rezerwy na ryzyko (tys. zł) 1 014, , , ,1 Rezerwy celowe / Aktywne poręczenia 4,9% 3,4% 1,3% 1,4% Rezerwy celowe / Aktywne poręczenia bez reporęczeń 4,9% 3,4% 1,4% 1,8% Rezerwa na ryzyko ogólne / Aktywne poręczenia 0,8% 1,0% 1,4% 1,4% Rez.na ryz.ogólne / Akt. poręczenia bez reporęczeń 0,8% 1,0% 1,5% 1,7% Rezerwy celowe / Skorygowany kapitał poręczeniowy 1,9% 2,3% 1,4% 1,8% Rezerwa na ryz.ogólne / Skoryg. kapitał poręczeniowy 0,3% 0,7% 1,5% 1,7% Relacja utworzonych rezerw celowych do wartości portfela poręczeń od roku 2008 charakteryzowała się tendencją malejącą. Pewien wzrost miał jednak miejsce w II. kwartale bieżącego roku, kiedy wskaźnik salda rezerw celowych do sumy aktywnych poręczeń pomniejszonych o kwoty podlegające reporęczeniom w ramach JEREMIE wzrósł z poziomu 1,4% do 1,8%. Wskaźnik ten jest jednak nadal stosunkowo niski. Z jednej strony obrazuje to poprawę jakości portfela poręczanych kredytów, jaka nastąpiła w ciągu ostatnich trzech lat, jednak z drugiej strony w przypadku ewentualnego ponownego wzrostu wartości wypłat poręczeń, obecne niskie pokrycie portfela rezerwami celowymi oznaczać będzie konieczność tworzenia nowych rezerw, co nie pozostanie bez wpływu na wynik finansowy Funduszu. Rezerwa na ryzyko ogólne była w ciągu ostatnich trzech lat systematycznie zwiększana i obecnie odpowiada ona 1,4% łącznej wartości portfela poręczeń aktywnych skorygowanych o kwotę utworzonych rezerw celowych (1,7% portfela poręczeń po skorygowaniu go o kwoty reporęczane). Agencja Ratingowa EuroRating 22

23 3.5 Ocena czynników niefinansowych Koniunktura gospodarcza Na przełomie lat 2008/2009 w polskiej gospodarce obserwowane było silne spowolnienie wzrostu gospodarczego, będące w dużej mierze skutkiem kryzysu finansowego i ekonomicznego, jaki rozpoczął się w światowej gospodarce w roku Pomimo tego, że sytuacja Polski na tle innych państw europejskich wyglądała w tym czasie relatywnie korzystnie, to gwałtowny spadek dynamiki wzrostu PKB i osłabienie koniunktury w większości sektorów gospodarki przyczyniły się do pogorszenia sytuacji ekonomiczno-finansowej wielu przedsiębiorstw. Koniunktura gospodarcza poprawiała się od połowy 2009 roku do pierwszej połowy 2011 roku, jednak tempo wzrostu gospodarczego (m.in. ze względu na trudną sytuację w wielu krajach europejskich) było w ostatnich kwartałach umiarkowane. Prognozy realnej dynamiki PKB na rok 2011 mówią obecnie najczęściej o wzroście na poziomie około 4,0%. Istnieje przy tym jednak zagrożenie, że w 2012 roku może nastąpić ponowne spowolnienie dynamiki PKB poniżej poziomu 3,0%. Jest to tempo rozwoju gospodarki zbliżone, lub nawet nieco niższe od długoterminowego potencjalnego tempa wzrostu polskiej gospodarki. Oznacza to, że większość firm nadal nie będzie w stanie wykorzystywać w pełni mocy produkcyjnych, bezrobocie nie będzie się w sposób istotny zmniejszać (a wręcz mogą wystąpić tendencje do jego wzrostu), a realne płace oraz popyt wewnętrzny będą rosły w wolnym tempie. Bardzo istotnym czynnikiem ryzyka jest przy tym obecnie również zagrożenie związane z narastającym kryzysem zadłużeniowym części państw Unii Europejskiej. Ewentualne nasilenie problemów z wypłacalnością poszczególnych krajów skutkować mogłoby wystąpieniem kryzysu w sektorze finansowym, co z pewnością przełożyłoby się na sferę realną i zagroziłoby wejściem światowej gospodarki w kolejną recesję. Podsumowując bieżącą i prognozowaną na najbliższe kilka kwartałów koniunkturę gospodarczą w Polsce należy określić jako umiarkowanie korzystną, jednak z tendencją do pogarszania się w przyszłości. Po okresie poprawy sytuacji finansowej przedsiębiorstw, jaka następowała od połowy 2009 roku, w poszczególnych branżach i regionach kraju sytuacja może zatem ulec pogorszeniu. Nadchodzące kwartały dla krajowych funduszy poręczeniowych mogą więc upłynąć pod znakiem ponownego wzrostu ryzyka portfela poręczeń. Agencja Ratingowa EuroRating 23

24 Historia kredytowa i stabilność sytuacji finansowej Funduszu Od momentu rozpoczęcia przez PRFPK działalności operacyjnej (tj. od roku 2002) sytuacja finansowa Funduszu była bardzo dobra i stabilna. Wskaźnik wypłaty poręczeń utrzymywał się na stosunkowo niskim poziomie, a generowane dochody z lokat środków pieniężnych pozwalały na osiąganie przez Fundusz dodatniego wyniku finansowego (po uwzględnieniu wpływu na wynik otrzymywanych dotacji w ramach SPO-WKP). Stabilność większości wskaźników finansowych była wysoka, co należy ocenić pozytywnie. Fundusz utrzymywał stale dobrze zdywersyfikowany portfel poręczeń, a jego generalnie niska wartość w relacji do posiadanych przez Fundusz kapitałów była jednym z najistotniejszych czynników determinujących dotychczas utrzymywanie się ryzyka kredytowego Funduszu stale na bardzo niskim poziomie. Do wniosków formułowanych na podstawie oceny dotychczasowej sytuacji finansowej Pomorskiego Regionalnego Funduszu Poręczeń Kredytowych w Gdańsku należy jednak podchodzić ostrożnie. Wiąże się to m.in. z faktem, że Fundusz nie był dotychczas w stanie efektywnie (z punktu widzenia celów jakie ma realizować) wykorzystywać posiadanych kapitałów, udzielając stosunkowo niewielkiej liczby poręczeń. Sytuacja w tym zakresie zaczęła w ciągu ostatnich dwóch lat ulegać zmianie i planowane jest dalsze zwiększanie skali prowadzonej akcji poręczeniowej, co w dłuższym terminie może przełożyć się na zmianę wartości części wskaźników finansowych Funduszu. Bezpieczeństwo i efektywność lokat środków pieniężnych Ponieważ posiadane przez fundusz poręczeniowy środki pieniężne stanowią zasadniczo jedyne zabezpieczenie udzielanych przez niego poręczeń, kwestia bezpieczeństwa inwestycji aktywów funduszu należy do najważniejszych elementów oceny jego ryzyka kredytowego. Do końca 2010 roku Pomorski Regionalny Fundusz Poręczeń Kredytowych lokował posiadane środki pieniężne w depozytach bankowych oraz w obligacjach skarbowych. W I. półroczu 2011 roku niewielka część środków ulokowana została także w jednostkach funduszu inwestycyjnego rynku pieniężnego. Inwestycje powyższego typu należą do kategorii bezpiecznych i generujących stabilny dochód, stąd z punktu widzenia oceny ryzyka kredytowego Funduszu nie wnosimy zastrzeżeń odnośnie rodzaju dokonywanych przez Fundusz inwestycji. Agencja Ratingowa EuroRating 24