NOWE INSTRUMENTY POLITYKI SPOŁECZNEJ UNII EUROPEJSKIEJ

Transkrypt

1 2 NOWE INSTRUMENTY POLITYKI SPOŁECZNEJ UNII EUROPEJSKIEJ 2.1. UWAGI OGÓLNE Zakończenie przez Unię Europejską procesu wschodniego rozszerzenia oznaczało dla tego ugrupowania pojawienie się zarówno nowych możliwości, jak i nowych zagrożeń. Powiększona do 25 krajów członkowskich (27 w momencie przystąpienia Bułgarii i Rumuni 1 stycznia 2007 r.) Unia z jednej strony polepszyła swoją globalną sytuację, stając się największym na świece jednolitym rynkiem, z drugiej jednak stanęła wobec starych i nowych problemów, z których niektóre związane były ściśle z kwestią rozszerzenia. Ich przezwyciężeniu miało służyć wykorzystanie dotychczas stosowanych instrumentów polityki wspólnotowej, jak też wprowadzenie nowych, lepiej odpowiadających sytuacji poszerzonej Unii Europejskiej w pierwszych latach XXI w. W polityce społecznej Unii Europejskiej pojawiło się wiele nowych instrumentów służących realizacji zarówno dotychczasowych, jak i nowych celów tej polityki. W niniejszym rozdziale analizie zostaną poddane najważniejsze, zdaniem autorów, instrumenty polityki społecznej UE, które pojawiły się w latach , tj. w okresie finalizacji i po zakończeniu wschodniego rozszerzenia Unii, a także wybrane instrumenty wprowadzone w latach wcześniejszych, nieodłącznie jednak związane ze wschodnim rozszerzeniem. Za przykład tego typu instrumentów mogą służyć instrumenty przewidziane w strategii lizbońskiej UE. Sama strategia została wprowadzona wprawdzie w 2000 r., jednakże jej założenia oraz instrumenty ulegały w późniejszym okresie istotnym modyfikacjom. Analiza instrumentów i narzędzi europejskiej polityki społecznej wprowadzonych po 2004 r. zostanie w niniejszej pracy przeprowadzona zgodnie z kryterium przedmiotowym, w oparciu o podział na obszary tej polityki stosowany w opracowaniach Komisji Europejskiej. Jest on następujący: 1) zwalczanie dyskryminacji i relacje ze społeczeństwem obywatelskim,

2 33 2) wspólnotowa polityka zatrudnienia, 3) instrumenty skierowane do grupy osób niepełnosprawnych oraz starszych, 4) prawa pracownicze i organizacja pracy, 5) równość kobiet i mężczyzn, 6) wzrost i zatrudnienie, 7) zdrowie, higiena i bezpieczeństwo w miejscu pracy, 8) instrumenty służące tworzeniu miejsc pracy, 9) dialog socjalny (stosunki między pracownikami i pracodawcami), 10) walka z wykluczeniem społecznym i ubóstwem, 11) ochrona socjalna ZWALCZANIE DYSKRYMINACJI I RELACJE ZE SPOŁECZEŃSTWEM OBYWATELSKIM Propozycja dyrektywy Rady dotycząca wprowadzenia zasady równego traktowania osób bez względu na ich religię lub przekonania, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną COM (2008) Proponowana dyrektywa ma zakończyć tworzenie wspólnotowych ram prawnych dotyczących kwestii walki z dyskryminacją. Obecnie ramy te tworzą następujące dyrektywy: 2000/43/EC wprowadzająca zasadę równego traktowania osób niezależnie od ich pochodzenia rasowego lub etnicznego, 2000/78/EC wprowadzająca ogólne ramy dla równego traktowania w zatrudnieniu i wykonywaniu zawodu, 2004/113/EC wprowadzająca zasadę równego traktowania kobiet i mężczyzn w dostępie do towarów i usług oraz w ich dostarczaniu. Zasada równego traktowania zapisana w projekcie dyrektywy przekłada się na zakaz wszelkich form dyskryminacji bezpośredniej i pośredniej. Dotyczy wszelkich podmiotów sektora prywatnego oraz publicznego. Jeżeli chodzi o jej zasięg przedmiotowy, to obejmuje ona kwestie związane z ochroną socjalną (m.in. ubezpieczenia społeczne oraz ochronę zdrowia), edukacją oraz dostępem do towarów i usług i ich dostarczaniem. Propozycja przewiduje również wprowadzenie specjalnych środków mających na celu pełne wdrożenie zasad dyrektywy w stosunku do osób niepełnosprawnych, pod warunkiem że środki te nie będą stanowiły nadmiernego obciążenia (disproportionate burden) dla krajów członkowskich. 1 Proposal for a Council Directive on implementing the principle of equal treatment between persons irrespective of religion or belief, disability, age or sexual orientation, COM (2008) 0426 final.

3 34 Komisja podkreśla, że w dziedzinie edukacji zasada równego traktowania zapisana w projekcie dyrektywy nie może negatywnie oddziaływać na przepisy krajów członkowskich Unii dotyczące organizacji ich systemów edukacji. Komisja stwierdza mianowicie, że zasada ta nie powinna dotyczyć różnic w traktowaniu obywateli krajów członkowskich wynikających z ich religii lub przekonań w dostępie do instytucji edukacyjnych utworzonych na bazie religii lub przekonań. Zasada równego traktowania nie powinna również zdaniem Komisji dotyczyć różnic w traktowaniu osób wynikających z ich narodowości oraz statusu prawnego obcokrajowców na terytorium krajów członkowskich UE. Projekt dyrektywy przewiduje, że kraje członkowskie Unii mają prawo utrzymać lub wprowadzić przepisy bardziej restrykcyjne niż te zapisane w dyrektywie, jak również instrumenty dyskryminacji pozytywnej stosowane w celu poprawy sytuacji osób znajdujących się w sytuacji gorszej niż ogół ludności ze względu na kwestie związane z religią lub przekonaniami, wiekiem, niepełnosprawnością lub orientacją seksualną. Propozycja dyrektywy zawiera zapis stwierdzający, że wszystkie osoby uważające, iż w danej sytuacji doszło do naruszenia zasady równego traktowania, bądź też zainteresowane zapewnieniem zgodności danego rozwiązania z zasadą winny mieć dostęp do odpowiednich instrumentów prawnych i administracyjnych na szczeblu krajów członkowskich UE. Kraje członkowskie powinny również podjąć kroki na rzecz dostosowania swoich systemów prawnych do przepisów dyrektywy, przykładowo przez rozkładanie ciężaru dowodowego pomiędzy skarżącego i skarżonego oraz wprowadzenie instrumentów mających przeciwdziałać potencjalnej wiktymizacji osób skarżących. Kraje członkowskie powinny również utworzyć niezależne organy, których zdaniem byłoby m.in. wspieranie skarżących w trakcie procedur prawnych oraz publikowanie analiz i raportów dotyczących problemu dyskryminacji Decyzja nr 1672/2006/EC ustanawiająca Wspólnotowy Program na rzecz Zatrudnienia i Solidarności Społecznej PROGRESS 2 Podstawowym celem przyświecającym instytucjom wspólnotowym przy tworzeniu programu PROGRESS było utworzenie jednego źródła finansowania różnego typu inicjatyw wspólnotowych z obszarów: zatrudnienia, ochrony socjalnej, promowania równości płci oraz zasady niedyskryminacji. Przed utworzeniem programu inicjatywy te były finansowane w ramach różnych wspólnotowych planów działań. 2 Decision No 1672/2006/EC of the European Parliament and of the Council of 24 October 2006 establishing a Community Programme for Employment and Social Solidarity PROGRESS.

4 Decyzja definiowała sześć podstawowych celów programu: poprawa stanu wiedzy i lepsze zrozumienie sytuacji krajów członkowskich w drodze analizy, oceny i monitorowania ich polityki, wspieranie rozwoju metod i narzędzi statystycznych, wspieranie i monitorowanie procesu implementacji acquis do systemów prawnych krajów członkowskich, promowanie wymiany doświadczeń między krajami członkowskimi, informowanie decydentów oraz opinii publicznej krajów członkowskich o unijnych inicjatywach z zakresu zatrudnienia, ochrony socjalnej, warunków pracy, zróżnicowania i walki z dyskryminacją oraz równości kobiet i mężczyzn, polepszanie możliwości kluczowych sieci unijnych w zakresie promowania i wspierania działań wspólnotowych w wyżej wymienionych obszarach. Jeżeli chodzi o strukturę wewnętrzną programu, został on podzielony na pięć sekcji według obszarów aktywności: zatrudnienie, ochrona socjalna i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, warunki pracy, zróżnicowanie i walka z dyskryminacją, równość kobiet i mężczyzn. W odniesieniu do finansowanych działań w omawianej decyzji wyróżniono trzy podstawowe ich typy: analizy, wymiana doświadczeń, poprawa świadomości decydentów i opinii publicznej oraz akcje informacyjne, wspieranie działań najważniejszych aktorów, tj. współfinansowanie kosztów operacyjnych najważniejszych sieci wspólnotowych, tworzenie grup roboczych, szkoleń i seminariów, wymiana urzędników administracji krajów członkowskich oraz współpracy z instytucjami międzynarodowymi. Dostęp do programu otrzymały wszystkie publiczne i prywatne podmioty z krajów członkowskich Unii Europejskiej, mianowicie: władze krajów członkowskich, podmioty publiczne zajmujące się kwestiami związanymi z zatrudnieniem (public employment services), władze regionalne i lokalne, specjalistyczne podmioty funkcjonujące na szczeblu unijnym, partnerzy społeczni (przedstawiciele pracodawców), organizacje pozarządowe zorganizowane na szczeblu unijnym, szkoły wyższe i instytucje badawcze, krajowe urzędy statystyczne, środku masowego przekazu. 35

5 36 Pod względem zasięgu geograficznego program, poza krajami członkowskimi Unii Europejskiej, został również skierowany do krajów EOG-EFTA, stowarzyszonych krajów kandydackich oraz krajów Bałkanów Zachodnich objętych Programem Stabilizacji i Stowarzyszenia (Stabilisation and Association Process). Pomoc finansowa stosowana w ramach programu może być udzielana w formie umowy o świadczenie usług poprzedzonej przetargiem bądź częściowego subsydium poprzedzonego wezwaniem do składania wniosków (w tym przypadku współfinansowanie ze strony programu nie może przekroczyć 80% ogółu wydatków). Zgodnie z zapisami propozycji planowany budżet programu PROGRESS na lata ma wynieść 743 mln euro, zaś jego podział miał wyglądać następująco: zatrudnienie: 23%, ochrona socjalna i przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu: 30%, warunki pracy: 10%, zróżnicowanie i walka z dyskryminacją: 23%, równość kobiet i mężczyzn: 12%, koszty operacyjne: maksymalnie 2% WSPÓLNOTOWA POLITYKA ZATRUDNIENIA (COMMUNITY EMPLOYMENT POLICIES) Komunikat pt. W stronę wspólnych zasad koncepcji flexicurity: zwiększenie liczby i jakości miejsc pracy poprzez kombinację elastyczności (flexibility) i bezpieczeństwa (security) COM (2007) Koncepcja flexicurity jest jedną z odpowiedzi decydentów Unii Europejskiej na nowe wymogi rynków pracy, spowodowane w przeważającej mierze postępami procesów globalizacyjnych. W tym kontekście Komisja Europejska zwraca szczególną uwagę na dwie kwestie. Po pierwsze, w 2007 r. ok. 17 mln obywateli UE pozostawało bez pracy. Po drugie, w wielu krajach członkowskich systemy opieki społecznej borykały się z licznymi problemami. Sposobem na rozwiązanie obydwu problemów jest zdaniem Komisji zarówno stworzenie nowych miejsc pracy na obszarze UE, jak i poprawa ich jakości. Cel ten może być osiągnięty przez zwiększenie elastyczności rynków pracy krajów członkowskich, niepowodującej jednak pogorszenia bezpieczeństwa pracownika i pracodawcy. 3 Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions of 27 June 2007, entitled Towards Common Principles of Flexicurity: More and better jobs through flexibility and security, COM (2007) 359 final.

6 Z powyższych względów niezbędne jest zdaniem KE rozwijanie nowych form elastyczności oraz bezpieczeństwa rynków pracy krajów członkowskich. Komunikat Komisji podkreśla, że świadomość przedstawionych powyżej kwestii jest w społeczeństwach krajów członkowskich powszechna. Wyniki badań przeprowadzonych na zlecenie Komisji na reprezentatywnej próbie obywateli UE-27 wykazały, że: 76% respondentów jest świadomych faktu, iż praca przez cały okres aktywności zawodowej u jednego pracodawcy jest raczej kwestią należącą do przeszłości, 76% respondentów zgadza się z tym, że elastyczność jest jedną z pożądanych na rynku pracy cech pracownika, 72% respondentów uznaje bardziej elastyczne formy zatrudnienia za klucz do tworzenia nowych miejsc pracy, 88% respondentów zgadza się z opinią, że ciągłe podnoszenie swoich kwalifikacji popoprawia perspektywy zawodowe. Uznawana za jedną z odpowiedzi na zarysowane powyżej problemy koncepcja flexicuirty jest na ogół definiowana jako zintegrowana strategia jednoczesnego zwiększania elastyczności i bezpieczeństwa rynku pracy. Bardziej konkretnie chodzi tutaj o globalne podejście do rynku pracy łączące elastyczne formy zatrudnienia, zapewnienie bezpieczeństwa zatrudnienia (gwarancje utrzymania pracy lub łatwości znalezienia innej) oraz aktywne zarządzanie tzw. okresami przejściowymi (periods of transition), tj. okresami przejścia z jednej formy aktywności zawodowej do drugiej (przejście od nauki do pracy zawodowej, przejście od nieaktywności zawodowej lub bezrobocia do pracy, przejście na emeryturę itp.). Zasada flexicurity w rozumieniu Komisji Europejskiej składa się z czterech komponentów: elastyczne, lecz godne zaufania formy zatrudnienia, wszechstronne strategie kształcenia ustawicznego (life-long learning), efektywna aktywna polityka rynku pracy, nowoczesne systemy zabezpieczeń społecznych. Zdaniem Komisji kraje członkowskie stosowały dotychczas w zakresie przedstawionych wyżej zagadnień podejście ad hoc, nie starając się podejść całościowo do problemów występujących na własnych rynkach pracy. Ich działania skupiały się generalnie albo na zwiększeniu elastyczności rynku pracy, albo na zwiększeniu bezpieczeństwa pracowników. Efektem tego był brak zintegrowanego podejścia do problemu elastyczności i bezpieczeństwa, na skutek czego poprawa sytuacji w jednej z tych dziedzin mogła być osiągnięta jedynie kosztem pogorszenia sytuacji w drugiej. Ze względu na swoistą konkurencyjność elastyczności i bezpieczeństwa rynku pracy skuteczna polityka w zakresie flexicurity nie może zdaniem Komisji powstać bez zaangażowania, gotowości na zmiany i wzięcia na siebie odpowiedzialności zarówno przez pracodawców, jak i pracowników. 37

7 38 Opierając się na konsultacjach przeprowadzonych ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, Komisja proponuje krajom członkowskim osiem wspólnych zasad, których wprowadzenie ma im pomóc tworzyć własne strategie dotyczące kwestii flexicurity. Zasady te są następujące: 1) wzmocnienie implementacji unijnej strategii wzrostu i zatrudnienia oraz europejskich tzw. modeli socjalnych, 2) szukanie równowagi między prawami i obowiązkami podmiotów rynku pracy, 3) dostosowanie koncepcji flexicurity do specyficznych warunków, wymogów i wyzwań krajów członkowskich, 4) redukowanie różnic między sytuacją osób nieaktywnych i aktywnych zawodowo, 5) wspieranie flexicurity zarówno o charakterze wewnętrznym 4, jak i zewnętrznym 5, 6) promowanie równości szans i równych szans dla wszystkich, 7) budowanie atmosfery zaufania między pracownikami, pracodawcami i podmiotami regulującymi i nadzorującymi rynek pracy, 8) działanie na rzecz równego rozłożenia kosztów i korzyści związanych z wprowadzeniem koncepcji flexicurity. Jako źródło finansowania działań mających na celu wdrożenie zasady flexicurity na rynkach pracy krajów członkowskich UE Komisja wskazuje przede wszystkim Europejski Fundusz Socjalny. Podkreśla ona, że jakiekolwiek działania krajów członkowskich na rzecz wprowadzenia zasady flexicurity nie powinny naruszać dyscypliny budżetowej tych krajów. Tym samym lepsze wykorzystanie już dostępnych funduszy ze źródeł prywatnych i publicznych powinno zawsze mieć pierwszeństwo przed kreowaniem nowych wydatków Decyzja 2241/2004/EC dotycząca stworzenia jednolitych wspólnotowych ram prawnych w dziedzinie przejrzystości kwalifikacji i kompetencji (Europass) 6 Decyzja ta wprowadziła jednolity pakiet dokumentów umożliwiających obywatelom krajów członkowskich Unii potwierdzenie swoich kwalifikacji i kompetencji we wszelkich sytuacjach dotyczących podjęcia pracy lub szkolenia zawodowego. Europass jest stosowany na obszarze krajów członkowskich 4 Internal flexicurity awans w obrębie przedsiębiorstwa. 5 External flexicurity przejście do innego przedsiębiorstwa bądź branży. 6 Decision No 2241/2004/EC of the European Parliament and of the Council of 15 December 2004 on a single Community framework for the transparency of qualifications and competences (Europass).

8 39 UE, krajów kandydackich (Chorwacja, Macedonia, Turcja), krajów EOG-EFTA (Islandia, Lichtenstein i Norwegia) oraz Szwajcarii. Pakiet Europass składa się z pięciu dokumentów: Europass Curriculum vitae: ma służyć zaprezentowaniu wszystkich umiejętności posiadacza, Europass Mobilność: odnotowuje wszelkie przypadki transgranicznej mobilności posiadacza, które miały charakter edukacyjny (studia, szkolenia itp.), Europass Załącznik do dyplomu: zawiera informacje dotyczące całej ścieżki edukacji wyższej posiadacza (m.in. charakter studiów, stopień, plan studiów itp.), Europass Załącznik do certyfikatu: opisuje kompetencje zawodowe związane z certyfikatami uzyskanymi przez posiadacza w ramach szkoleń zawodowych, Europass Paszport językowy: opisuje umiejętności językowe posiadacza w oparciu o wspólnotowe standardy w tej dziedzinie. Funkcjonowanie pakietu Europass wspierane jest poprzez stronę internetową utrzymywaną przez Wspólnoty, dzięki której obywatele krajów członkowskich mogą zarówno otrzymywać informacje na temat pakietu oraz jego dokumentów składowych, jak i stworzyć samodzielnie dwa dokumenty z pakietu: Curriculum vitae oraz Paszport językowy INSTRUMENTY SKIEROWANE DO GRUPY OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH ORAZ OSÓB STARSZYCH Komunikat COM 650 Równe szanse dla osób z niepełnosprawnością Europejski plan działania 7 Komisja zaprezentowała w tym dokumencie Europejski plan działania (European Action Plan), przewidziany na lata , który ma tworzyć ramy trwałego i zintegrowanego podejścia do problemu niepełnosprawności w poszerzonych o 10 nowych krajów członkowskich Wspólnotach. Strategicznym celem planu ma być wzmocnienie obecności kwestii związanych z niepełnosprawnością we wszelkich inicjatywach WE (mainstreaming), zarówno na szczeblu wspólnotowym, jak i krajowym, oraz przygotowanie metod umożliwiających zwiększenie stopnia integracji osób niepełnosprawnych. Cel ten powinien być zdaniem Komisji zrealizowany m.in. przez: 7 Communication of the Commission: Equal opportunities for people with disabilities: A European Action Plan, COM 650 final.

9 40 pełne wdrożenie Dyrektywy Rady UE (2000/78/EC) z 27 listopada 2000 r. w sprawie ustanowienia ogólnych ram dla równego traktowania w zatrudnieniu i wykonywaniu zawodu, włączanie kwestii związanych z niepełnosprawnością do wszelkich mogących ich dotyczyć działów polityki i inicjatyw wspólnotowych, zwiększenie dostępności infrastruktury. Zdaniem Komisji kluczowa dla problemu włączenia osób niepełnosprawnych w życie społeczne jest kwestia zatrudnienia. Na tej podstawie Komisja stwierdzała, że pierwszy etap Planu działania, przewidziany na lata , powinien obejmować przede wszystkim inicjatywy dotyczące promowania zatrudnienia osób niepełnosprawnych oraz zwiększania dla nich dostępności rynków pracy. Komisja wyznaczyła w tym zakresie cztery priorytetowe obszary działań: możliwość znalezienia i utrzymania zatrudnienia oraz walka z dyskryminacją, kształcenie ustawiczne, wykorzystanie potencjału nowych technologii, dostęp do infrastruktury publicznej (transportowej, architektonicznej itp.) Komunikat COM (2005) 604 Sytuacja osób niepełnosprawnych w rozszerzonej Unii Europejskiej Europejski plan działania na lata Za podstawowy długoterminowy cel strategii UE dotyczącej niepełnosprawności dokument ten uznaje zapewnienie osobom niepełnosprawnym równości szans, która ma im umożliwiać korzystanie z prawa do godności, równego traktowania, niezależnego życia i uczestnictwa w społeczeństwie. Komisja uważa, że strategia UE wobec osób niepełnosprawnych powinna się opierać na trzech filarach: wprowadzanie przez instytucje unijne przepisów antydyskryminacyjnych, mających służyć zabezpieczeniu indywidualnych praw osób niepełnosprawnych, eliminowanie barier w środowisku, uniemożliwiających bądź też utrudniających osobom niepełnosprawnym wykorzystywanie ich umiejętności, włączanie problematyki niepełnosprawności do wszelkich dziedzin polityki i inicjatyw wspólnotowych, które mogłyby pomóc w aktywnym włączaniu się osób niepełnosprawnych w społeczeństwo (disability mainstreaming). 8 Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the European Economic and Social Committee and The Committee of the Regions Situation of disabled people in the enlarged European Union: the European Action Plan , COM (2005) 604 final.

10 41 Ramy dla wyżej wymienionych celów ma tworzyć wspomniany wcześniej Plan działania UE w sprawie niepełnosprawności (EU s Disability Action Plan DAP). Komisja podkreśla w komunikacie, że biorąc pod uwagę trendy demograficzne występujące w UE, potencjał ekonomiczny osób niepełnosprawnych oraz wkład, jaki osoby niepełnosprawne mogą wnieść do wzrostu ekonomicznego i wzrostu zatrudnienia, należy uznać zwiększanie stopnia integracji osób niepełnosprawnych ze społeczeństwem za jeden z ważnych obszarów realizacji znowelizowanej strategii lizbońskiej. Zdaniem Komisji wysuwanie wiarygodnych wniosków na temat sytuacji osób niepełnosprawnych zamieszkujących kraje UE jest możliwe dzięki zastosowaniu instrumentów wykorzystujących system zharmonizowanej metodologii gromadzenia danych UE, takich jak: europejskie statystyki na temat dochodów i warunków życia (European Statistics on Income and Living Conditions SILC) oraz badanie europejskiej siły roboczej moduł ad hoc dotyczący niepełnosprawności (European Labour Force Survey ad hoc module on disability). W dalszej części dokumentu zawarta została charakterystyka Planu działania UE w sprawie niepełnosprawności. Dokument przedstawia trzy główne cele operacyjne DAP: pełna implementacja Dyrektywy Rady UE (2000/78/EC) z 27 listopada 2000 r. w sprawie ustanowienia ogólnych ram dla równego traktowania w zatrudnieniu i wykonywaniu zawodu, maksymalne włączenie problematyki niepełnosprawności do wspólnotowych działań i polityki (disability mainstreaming), zwiększenie dostępności środowiska (accessibility) Komunikat COM (2007) 738 Sytuacja osób niepełnosprawnych w rozszerzonej Unii Europejskiej Europejski plan działania na lata Na wstępie tego komunikatu Komisja wylicza główne cele dokumentu, mianowicie: analiza sytuacji, w jakiej znajdują się osoby niepełnosprawne zamieszkujące kraje członkowskie UE, prezentacja i ocena osiągnięć drugiej fazy Planu działania UE w sprawie niepełnosprawności (DAP), przewidzianego na lata , sformułowanie priorytetów na lata mających służyć realizacji strategicznych celów DAP. 9 Communication from the Commission to the Council, the European Parliament, the European Economic and Social Committee and The Committee of the Regions Situation of disabled people in the enlarged European Union: the European Action Plan , COM (2007) 738 final.

11 42 Komunikat zwraca również uwagę na fakt, że potencjał ekonomiczny osób niepełnosprawnych nie ogranicza się tylko do strony podażowej, to znaczy traktowania ich jako potencjalnych pracowników, których należy zaktywizować zawodowo (z uwagi na niedobory siły roboczej oraz starzenie się społeczeństw). Osoby niepełnosprawne mają również duży potencjał, jeśli chodzi o popytową stronę gospodarki. Sektor usług dla osób niepełnosprawnych (social services) wzrasta w ostatnich latach dynamicznie i tworzy nowe miejsca pracy, dążąc do zaspokojenia rosnących w tej dziedzinie potrzeb starzejącej się populacji krajów członkowskich UE. Przykładowo w 2004 r. w sektorze usług dla osób niepełnosprawnych pracowało w UE-27 ponad 8 mln osób. W części dotyczącej osiągnięć drugiej fazy DAP ( ) Komisja podkreśla, że wypracowane w ramach UE podejście do problemu niepełnosprawności miało bardzo poważny wpływ na zawartość wspomnianej już Konwencji w sprawie ochrony i promowania praw i godności osób niepełnosprawnych, przygotowywanej przez ONZ. Do głównych elementów specyficznego podejścia UE do niepełnosprawności Komisja zalicza: zakaz wszelkiej dyskryminacji i aktywne zwalczanie wszelkich jej przejawów, działania na rzecz wyrównywania szans osób niepełnosprawnych, dążenie do aktywnego włączenia (active inclusion) osób niepełnosprawnych w życie społeczeństwa. Jeśli chodzi o priorytety trzeciej fazy DAP (lata ), KE stwierdza, że analiza dotychczasowych postępów DAP pozwala stwierdzić, iż kluczowe znaczenie dla pełnego włączenia osób niepełnosprawnych w społeczeństwo oraz zapewnienia tym osobom pełni ich praw ma kwestia dostępności (accessibility). Dostępność towarów, usług, środków transportu, infrastruktury itd. jest zdaniem Komisji niezbędna do zrealizowania niedyskryminujących i włączających form uczestnictwa osób niepełnosprawnych w życiu społecznym (wraz z eliminacją barier w edukacji oraz dostępie do rynku pracy). Przewidziane na lata działania na rzecz większej dostępności winny się zdaniem Komisji koncentrować w trzech obszarach: zwiększanie dostępności rynku pracy: m.in. upowszechnianie tzw. dobrych praktyk stosowanych w krajach członkowskich, promowanie elastycznych form zatrudnienia, zwiększanie dostępności towarów, usług i infrastruktury: m.in. w oparciu o istniejące od niedawna regulacje dotyczące dostępności w transporcie lotniczym oraz kolejowym KE planuje przygotować propozycje aktów prawnych dotyczące transportu morskiego i drogowego, zwiększenie zdolności analitycznych KE celem wspierania dostępności: m.in. nowy moduł badawczy dotyczący niepełnosprawności i integracji społecz-

12 43 nej, budowa europejskiej akademickiej sieci ekspertów z dziedziny niepełnosprawności. W lipcu 2006 r. Parlament Europejski oraz Rada przyjęły rozporządzenie 1107/2006 dotyczące praw osób niepełnosprawnych oraz osób o ograniczonej sprawności ruchowej podróżujących drogą lotniczą 10. Dokument ten nakłada na władze lotnisk obowiązek zapewnienia tym osobom nieodpłatnej pomocy, ułatwienia im pobytu oraz zapewnienia pełnej dostępności. Komisja podjęła również działania na rzecz wprowadzenia podobnych wymagań wobec przewoźników w odniesieniu do międzynarodowych przewozów kolejowych. Z kolei dostępności elektronicznej (e-accesibility) dotyczył komunikat Komisji z września 2005 r. 11 Przewidywał on m.in. ujednolicenie standardów odnoszących się do zamówień publicznych na towary i usługi w dziedzinie technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Oprócz działań dotyczących stricte obszaru UE przedstawiciele KE wzięli także udział w obradach Rady ds. Dostępności USA (jest to kraj mający decydujący wpływ na wprowadzanie zasad organizujących działanie Internetu). Komisja wspierała również projekty dotyczące zwiększenia dostępności środowiska architektonicznego. Jej działania dotyczyły m.in. uwzględniania kwestii dostępności w przetargach publicznych na wykonanie budynków, a także stworzenia europejskiej bazy dostępnych obiektów turystycznych Decyzja 742/2008/EC dotycząca zaangaŝowania Wspólnot w program badawczy prowadzony przez kilka krajów członkowskich mający na celu poprawę jakości Ŝycia osób starszych poprzez zastosowanie nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych 12 Program kształtowania otoczenia wspierającego samodzielne życie (Ambient Assisted Living) został utworzony z inicjatywy kilku krajów członkowskich Unii Europejskiej celem wspierania inicjatyw badawczych i rozwojowych dotyczących związku między zastosowaniem technologii informacyjnych i komunikacyjnych a procesem starzenia się społeczeństw. Głównym celem inicjatyw współfinansowanych w ramach programu jest rozwijanie produktów i usług wspierających autonomię, szanse na rynku pracy oraz udział osób starszych w życiu społecznym. Wspólnoty Europejskie angażują się w działalność programu w oparciu o art. 169 TUE. Ich aktywność polega przede wszystkim na współfinansowaniu inicja- 10 Regulacja (EC) 1107/ COM (2005) Decision No 742/2008/EC of the European Parliament and of the Council of 9 July 2008 on the Community s participation in a research and development programme undertaken by several Member States aimed at enhancing the quality of life of older people through the use of new information and communication technologies.

13 44 tyw badawczych i rozwojowych programu przez specjalny instrument finansowy Współpraca utworzony w ramach 7. programu ramowego. Poza krajami członkowskimi UE w programie uczestniczą Norwegia, Szwajcaria oraz Izrael, realizując wspólne działania z krajami członkowskimi Unii. Kraje te partycypują w budżecie programu, a działania realizowane na ich terytorium muszą pozostawać w zgodzie z zasadami UE w zakresie pomocy publicznej oraz ochrony własności intelektualnej PRAWA PRACOWNICZE I ORGANIZACJA PRACY Regulacja 561/2006/EC dotycząca harmonizacji prawodawstwa w dziedzinie ochrony socjalnej pracowników w transporcie drogowym 13 Regulacja ta wprowadza nowe przepisy w dziedzinie czasu pracy kierowców ciężarówek (samochody o łącznej masie powyżej 3,5 tony) oraz busów (samochody specjalnie przystosowane do przewozu ponad 9 osób). Definiuje również obszary odpowiedzialności prawnej przedsiębiorstw transportowych oraz kierowców jako ich pracowników. Regulacja wprowadza także mechanizmy kontroli stopnia jej implementacji w prawodawstwie krajów członkowskich, jak również ustala kary stosowane w przypadku naruszania jej zapisów Dyrektywa 2005/47/EC dotycząca porozumienia pomiędzy Stowarzyszeniem Kolei Europejskich (CER) a Europejską Federacją Pracowników Transportu (ETF) w sprawie wybranych aspektów warunków pracy pracowników mobilnych zaangaŝowanych w świadczenie transgranicznych interoperacyjnych usług w sektorze kolejowym 14 Celem zapisanego w tej dyrektywie porozumienia jest osiągnięcie równowagi między dążeniami do zapewnienia pracownikom zaangażowanym w świadczenie tego typu usług odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa i ochrony zdro- 13 Regulation (EC) No 561/2006 of the European Parliament and of the Council of 15 March 2006 on the harmonisation of certain social legislation relating to road transport and amending Council Regulations (EEC) No 3821/85 and (EC) No 2135/98 and repealing Council Regulation (EEC) No 3820/ Usługi świadczone przez przedsiębiorstwo kolejowe z danego kraju członkowskiego na terenie innego kraju członkowskiego przy wykorzystaniu jego infrastruktury; Council Directive 2005/47/EC of 18 July 2005 on the Agreement between the Community of European Railways (CER) and the European Transport Workers Federation (ETF) on certain aspects of the working conditions of mobile workers engaged in interoperable cross-border services in the railway sector.

14 45 wia a dążeniami do zapewnienia podmiotom świadczącym tego typu usługi w ramach zintegrowanej europejskiej sieci kolejowej możliwie dużego poziomu elastyczności działania. Dyrektywa umożliwia krajom członkowskim utrzymanie lub wprowadzenie przepisów zawierających ustalenia bardziej korzystne (more favourable provisions) niż zapisane w dyrektywie. Ponadto wprowadzenie tej dyrektywy nie może być przez kraje członkowskie wykorzystane jako pretekst do obniżenia poziomu ochrony pracowników, jeżeli przed jej wprowadzeniem byli oni chronieni przez przepisy krajowe w stopniu większym niż zapisany w dyrektywie Komunikat COM (2007) 591 dotyczący ponownej oceny przepisów socjalnych wprowadzonych celem poprawy liczby i jakości miejsc pracy w Ŝegludze morskiej na terenie Unii Europejskiej 15 Głównym celem Komisji sformułowanym w tym komunikacie jest poprawa atrakcyjności sektora żeglugi morskiej jako miejsca pracy bez jednoczesnego pogorszenia jego konkurencyjności. Jednym ze sposobów realizacji tego jest zdaniem Komisji dokonanie przeglądu prawodawstwa wspólnotowego pod kątem wyjątków oraz derogacji mających wpływ na sytuację pracowników sektora żeglugi morskiej i ewentualnie podjęcie działań w celu ich likwidacji. Innym ważnym i zalecanym przez KE sposobem osiągnięcia powyższego celu jest przyjęcie do prawodawstwa wspólnotowego zasad wprowadzonych przez organizacje międzynarodowe. Przede wszystkim chodzi tutaj o dwa akty prawne: konwencję Światowej Organizacji Pracy dotyczącą zatrudnienia w żegludze morskiej (2006) i konwencję Światowej Organizacji Pracy dotyczącą zatrudnienia w sektorze rybołówstwa (2007). Kraje członkowskie zostały upoważnione do ratyfikacji obu tych aktów Decyzją Rady 2007/431/EC, a Komisja Europejska zobowiązała się w komunikacie do intensyfikacji działań na rzecz wprowadzania zasad zapisanych w konwencjach do ich polityk wspólnotowych. 15 Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and Committee of the Regions of 10 October 2007, entitled Reassessing the regulatory social framework for more and better seafaring jobs in the EU (first phase consultation of the social partners at Community level provided for in Article 138(2) of the Treaty), COM (2007) 591 final.

15 RÓWNOŚĆ KOBIET I MĘśCZYZN Regulacja nr 1922/2006/EC dotycząca utworzenia Europejskiego Instytutu Równości Płci (European Institute for Gender Equality) 16 Parlament Europejski oraz Rada podkreślają w regulacji duże znaczenie kwestii równości płci, będącej jednym z praw podstawowych obywateli Unii Europejskiej, jak też jednym z obszarów priorytetowych w polityce europejskiej. Mimo widocznego postępu w tej dziedzinie Parlament oraz Rada uznają, że możliwe jest większe zaangażowanie UE w tę kwestię, zarówno jeśli chodzi o aktywność zawodową obywateli Unii, jak i ich życie prywatne. Jedną z proponowanych metod większego zaangażowania Unii w kwestię równości płci jest przewidziane w regulacji utworzenie Europejskiego Instytutu Równości Płci, którego głównym zadaniem ma być opracowywanie raportów i ekspertyz służących rozwijaniu skutecznej polityki w tej dziedzinie na szczeblu Unii Europejskiej i w poszczególnych krajach członkowskich. Najważniejszymi celami szczegółowymi Instytutu ma być: promowanie i wzmacnianie równości płci, włączanie problematyki równości płci do wszystkich możliwych działań na szczeblu unijnym oraz w krajach członkowskich (mainstreaming), walka z wszelkimi formami dyskryminacji ze względu na płeć, zwiększanie świadomości obywateli Unii oraz poziomu ich zainteresowania kwestiami związanymi z równością płci. Od strony technicznej działalność Instytutu ma polegać przede wszystkim na udzielaniu pomocy różnego typu instytucjom unijnym (przede wszystkim Komisji Europejskiej) oraz decydentom z krajów członkowskich Unii. Regulacja definiuje również najważniejsze zadania Instytutu, wymieniając następujące kwestie: gromadzenie, analizowanie i publikowanie informacji (w tym również opracowanie metod realizowania tych działań), promowanie dialogu na szczeblu europejskim (m.in. utworzenie europejskiej sieci badawczej zajmującej się kwestią równości płci), zwiększanie stanu świadomości opinii publicznej (m.in. organizowanie konferencji i kampanii medialnych). Zgodnie z zapisami regulacji Instytut miał rozpocząć działalność najpóźniej w dniu 19 stycznia 2008 r. 16 Regulation (EC) No 1922/2006 of the European Parliament and of the Council of 20 December 2006 on establishing a European Institute for Gender Equality.

16 Decyzja 2008/590/EC dotycząca utworzenia Komitetu Doradczego w kwestii równych szans dla kobiet i męŝczyzn 17 Utworzenie Komitetu Doradczego w kwestii równych szans kobiet i mężczyzn ma zdaniem Komisji Europejskiej służyć wspieraniu wymiany doświadczeń, polityki i instrumentów z tej dziedziny, zarówno między krajami członkowskimi Unii, jak i różnego typu instytucjami wspólnotowymi. Komitet ma również pomagać Komisji Europejskiej w formułowaniu i wdrażaniu różnego rodzaju działań prowadzonych na szczeblu wspólnotowym, mających na celu promowanie równych szans dla kobiet i mężczyzn. W skład Komitetu wchodzą: przedstawiciele krajów członkowskich wydelegowani przez rządy, reprezentujący instytucje centralne odpowiedzialne za kwestie równouprawnienia, przedstawiciele krajów członkowskich wydelegowani przez krajowe ciała zajmujące się monitorowaniem i oceną sytuacji w zakresie równouprawnienia, przedstawiciele organizacji pracodawców funkcjonujących na szczeblu wspólnotowym, przedstawiciele organizacji pracowników funkcjonujących na szczeblu wspólnotowym, przedstawiciele Europejskiego Lobby Kobiet (status obserwatora), przedstawiciele innych podmiotów z krajów członkowskich zainteresowani działalnością Komitetu (status obserwatora) WZROST GOSPODARCZY I ZATRUDNIENIE Dyrektywa 2005/36/EC w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych 18 Dyrektywa wprowadza system wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych krajów członkowskich Unii Europejskiej, co ma służyć zwiększeniu elastyczności rynków pracy, dalszej liberalizacji sektora usług oraz uproszczeniu procedur administracyjnych. Dotyczy ona obywateli krajów członkowskich pragnących pracować w zawodzie regulowanym 19 zarówno na zasadzie zatrudnienia, jak i samozatrudnienia w innym kraju członkowskim niż ten, w którym uzy- 17 Commission Decision of 16 June 2008 relating to the setting up of an Advisory Committee on Equal Opportunities for Women and Men. 18 Directive 2005/36/EC of the European Parliament and of the Council of 7 September 2005 on the recognition of professional qualifications. 19 To jest takich, do których dostęp jest regulowany przez przepisy prawne lub administracyjne.

17 48 skali swoje kwalifikacje zawodowe. Ważną kwestią, którą porusza dyrektywa, jest wyróżnienie swobody (transgranicznego) świadczenia usług (freedom to provide services) oraz swobody podejmowania działalności usługowej (freedom of establishment). W pierwszym przypadku chodzi o możliwość świadczenia przez specjalistę pozostającego w kraju członkowskim, w którym uzyskał kwalifikacje zawodowe, usług w innym kraju członkowskim. W drugim o możliwość podjęcia przez specjalistę z danego kraju członkowskiego (w którym specjalista uzyskał kwalifikacje zawodowe) działalności usługowej w innym kraju członkowskim. Procedura potwierdzania kwalifikacji zawodowych specjalistów jest w obu przypadkach odmienna. W odniesieniu do transgranicznego świadczenia usług jest ona znacznie mniej restrykcyjna i skupia się przede wszystkim na kwestiach związanych z ubezpieczeniem podmiotu świadczącego usługi, jego odpowiedzialnością w przypadku roszczeń ze strony klientów oraz informowaniem kraju, w którym usługa jest świadczona, o fakcie jej świadczenia. W przypadku podejmowania działalności usługowej (migracji w celu podjęcia działalności usługowej w innym kraju członkowskim) procedura potwierdzenia kwalifikacji zawodowych jest generalnie bardziej restrykcyjna. Obowiązuje wprawdzie ogólna zasada wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych, jednakże kraj przyjmujący specjalistę ma w wypadku istnienia poważnych różnic w procedurach kształcenia tego typu specjalistów między oboma krajami członkowskimi prawo do zastosowania tzw. środków kompensacyjnych, w postaci okresu adaptacyjnego (adaptation period) lub testu kompetencji (aptitude test). Dyrektywa wprowadza ponadto specjalny system automatycznego uznawania kwalifikacji zawodowych w wypadku wybranych zawodów wymagających doświadczenia zawodowego. Chodzi tutaj o zamkniętą listę zawodów z branż: przemysłowych (przemysł chemiczny, tekstylny, wydobywczy, budowlany), usługowych (usługi transportowe, pocztowe, telekomunikacyjne) i komercyjnych (usługi hotelowe, restauracyjne, turystyczne). Dyrektywa ustanawia również specyficzny system automatycznego uznawania kwalifikacji zawodowych w zawodzie: lekarza, pielęgniarza, dentysty, weterynarza, położnej oraz architekta. W ostatniej jej części przedstawione zostały wymagania, jakie powinny spełniać procedury wzajemnego uznawania kwalifikacji zawodowych, wprowadzone w krajach członkowskich w ramach implementacji dyrektywy, szczególnie odnośnie do czasu trwania procedur oraz wymogów językowych, jakie mogą być stawiane aplikantom.

18 Decyzja 1639/2006/EC ustanawiająca Program Ramowy na rzecz Konkurencyjności i Innowacji (Competitiveness and Innovation Framework Programme) na lata Zgodnie z zapisami decyzji, utworzenie Programu Ramowego na rzecz Konkurencyjności i Innowacji ma być jednym ze sposobów realizacji celów odnowionej strategii lizbońskiej, w tym przede wszystkim: stymulowania wzrostu gospodarczego oraz wzrostu zatrudnienia w Unii Europejskiej. Działania w ramach programu mają służyć wspieraniu konkurencyjności oraz potencjału innowacyjnego Unii Europejskiej, zwłaszcza przez wykorzystanie technologii: informacyjnych, związanych z ochroną środowiska oraz z odnawialnymi źródłami energii. Program składać się będzie z trzech podprogramów, skierowanych do odrębnych sektorów rynku: program Przedsiębiorczość i innowacje dotyczy działań promujących przedsiębiorczość, konkurencyjność i innowacyjność i jest skierowany przede wszystkim do małych i średnich przedsiębiorstw (SMEs) oraz podmiotów działających w dziedzinie technologii ekologicznych; program Wspieranie technologii informacyjnych i komunikacyjnych służy wspieraniu wdrażania tychże technologii, będących podstawą gospodarki opartej na wiedzy. Z programu skorzystać mogą zarówno publiczne, jak i prywatne przedsiębiorstwa; program Inteligentna Europa energia ma przede wszystkim służyć wspieraniu działań w obszarze energii odnawialnej. Chodzi tutaj o działania zwiększające wydajność energetyczną, wprowadzanie nowych źródeł energii (przede wszystkim odnawialnej), dywersyfikację wykorzystywanych źródeł energii, zmniejszanie zużycia energii w gospodarce oraz zwiększanie udziału odnawialnych źródeł energii w rynku energetycznym. Program ma funkcjonować przez siedem lat, tj. do końca 2013 r., a jego budżet w tym okresie wyniesie 3,6 mld euro. Struktura wydatkowania środków z budżetu programu ma wyglądać następująco: 60% środków (2,17 mld euro): Przedsiębiorczość i innowacje, z czego 20% (430 mln) została zarezerwowana wyłącznie na wspieranie innowacji w dziedzinie ekologii, 20% środków (730 mln euro): Wspieranie technologii informacyjnych i komunikacyjnych, 20% środków (730 mln euro): Inteligentna Europa energia. 20 Decision 1639/2006/EC of the European Parliament and of the Council of 24 October 2006 establishing a Competitiveness and Innovation Framework Programme ( ).

19 Regulacja 294/2008/EC w sprawie utworzenia Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii (European Institute of Innovation and Technology) 21 Zgodnie z zapisami regulacji Europejski Instytut Innowacji i Technologii ma być podmiotem, którego działalność będzie się koncentrować w obszarze edukacji (wyższej), badań oraz innowacji. Działalność ta ma służyć połączeniu aktywności wyżej wymienionych trzech wierzchołków tzw. trójkąta wiedzy na rzecz realizacji jednego, wspólnego celu: wspierania wzrostu gospodarczego oraz konkurencyjności na terenie Unii Europejskiej przez zwiększanie potencjału innowacyjnego Unii oraz jej krajów członkowskich. Aktywność Instytutu ma się skupiać na następujących obszarach: identyfikowanie obszarów priorytetowych, promowanie dobrych praktyk w odniesieniu do integracji działań w obrębie trójkąta wiedzy, nawiązywanie kontaktów z organizacjami partnerskimi, zapewnienie komplementarności i synergii między działaniami Instytutu a działaniami prowadzonymi w ramach innych programów wspólnotowych, tworzenie i nadzorowanie działalności wspólnot wiedzy i innowacji (Knowledge and Innovation Communities KICs), gromadzenie środków od darczyńców publicznych i prywatnych oraz zarządzanie tymi środkami, promowanie stopni i dyplomów przyznawanych przez Instytut w krajach członkowskich Unii. Instytut ma być podmiotem autonomicznym, zarówno jeżeli chodzi o zarządzanie, proces nadzoru nad realizacją celów, jak i finansowanie. Budżet założycielski Instytutu przewidziany na lata ma wynieść 308 mln euro Regulacja 1927/2006/EC w sprawie utworzenia Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji (European Globalisation Adjustment Fund) 22 Działania Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji mają się skupiać na wspieraniu pracowników z sektorów i regionów, w których sytuacja zawodowa pracowników uległa znacznemu pogorszeniu ze względu na procesy globalizacyjne w gospodarce. Parlament Europejski oraz Rada podkreślają w regulacji, że efekty otwarcia gospodarek krajowych na międzynarodową konkurencję są ogólnie rzecz biorąc pozytywne. Globalizacja zwiększa konkuren- 21 Regulation (EC) No 294/2008 of the European Parliament and of the Council of 11 March 2008 establishing the European Institute of Innovation and Technology. 22 Regulation (EC) No 1927/2006 of the European Parliament and of the Council of 20 December 2006 on establishing the European Globalisation Adjustment Fund.

20 51 cyjność oraz stwarza nowe szanse dla wzrostu gospodarczego i wzrostu zatrudnienia. Podmioty te przyznają jednak, że otwarcie to może mieć dla gospodarek krajowych również pewne negatywne następstwa. Globalizacja wystawia lokalne, regionalne oraz krajowe systemy gospodarcze na konkurencję zagraniczną, co w nieunikniony sposób prowadzi do pogorszenia sytuacji sektorów najmniej konkurencyjnych (tj. takich, w których koszty przekwalifikowania pracowników lub zmiany struktury produkcji są najwyższe). Zjawisko to może czasem skutkować dużym wzrostem bezrobocia. Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji ma zapewniać jednorazową i ograniczoną w czasie pomoc dla pracowników, którzy zostali osobiście i poważnie dotknięci przez procesy dostosowawcze wynikające z globalizacji. Pomoc otrzymana przez pracownika z funduszu ma w perspektywie długookresowej służyć znalezieniu i utrzymaniu przez pracownika nowej pracy. Z funduszu każdego roku ma być wydawanych 500 mln euro na reintegrację zawodową oraz przeszkolenie pracowników, w przypadku których związek między globalizacją a utratą pracy jest wyraźny. Fundusz finansować będzie wydatki związane z: pomocą w znalezieniu pracy, indywidualnym przeszkoleniem, promowaniem przedsiębiorczości, wspieraniem samozatrudnienia, tymczasowym wspieraniem dochodów zasiłki na poszukiwanie pracy, zasiłki szkoleniowe, zasiłki dla osób niepełnosprawnych i (lub) starszych pomagające im w znalezieniu pracy lub utrzymaniu zatrudnienia itp. Ze środków funduszu nie będzie można natomiast finansować pasywnych instrumentów rynku pracy, takich jak np. zasiłki dla bezrobotnych. Pracownicy będą otrzymywać pomoc z funduszu przez kraj członkowski, w którym mieszkają. Pomoc nie będzie kierowana do przedsiębiorstw, lecz wyłącznie do konkretnych pracowników. Maksymalny okres otrzymywania pomocy przez pracownika to 12 miesięcy od daty złożenia przez niego wniosku Rekomendacja 2008/C 111/01 dotycząca utworzenia Europejskiej Sieci Oceny Kwalifikacji w kształceniu ustawicznym (European Qualifications Framework for life-long learning) 23 Przedstawiona w rekomendacji Europejska Sieć Oceny Kwalifikacji w kształceniu ustawicznym ma dotyczyć edukacji wyższej oraz szkoleń zawodowych. Jej 23 Implementing the Community Lisbon Programme Recommendation of the European Parliament and of the Council of 23 April 2008 on the establishment of the European Qualifications Framework for lifelong learning (Official Journal C 111, ).

21 52 funkcjonowanie ma ułatwić obywatelom krajów członkowskich Unii udowadnianie posiadanych umiejętności i kwalifikacji. Zwiększenie przejrzystości w tej dziedzinie pomoże pracownikom w ocenie posiadanych kwalifikacji zawodowych, a pracodawcom w ocenie profilu, przedmiotu i jakości szkoleń, w których pracownik brał udział. Również podmioty zajmujące się edukacją lub szkoleniem zawodowym będą mogły łatwiej porównać profil i treść prowadzonych zajęć oraz zapewnić ich wysoką jakość. Utworzenie sieci powinno doprowadzić do zwiększenia mobilności pracowników i studentów, gdyż ma służyć ułatwieniu uznawania ich kwalifikacji w innych krajach członkowskich. Istnienie sieci uprości również proces przechodzenia od studiów (szkolenia) do pracy zawodowej oraz w drugim kierunku, co ma bardzo duże znaczenie na obecnym rynku pracy. Sieć ma być instrumentem skupionym raczej na efektach procesu kształcenia (rzeczywiste umiejętności) niż kwestiach typu struktura czy czas trwania studiów. Studenci lub uczestnicy szkoleń będą oceniani pod kątem posiadanych: umiejętności (stosowanie posiadanej wiedzy i know-how do rozwiązywania problemów i realizacji zadań), kompetencji (wykorzystywanie wiedzy i umiejętności w sytuacjach związanych z pracą lub kształceniem, mających na celu zawodowy oraz osobisty rozwój), wiedzy. W odniesieniu do powyższych obszarów ocena dokonywana przez sieć ma informować o tym, co student bądź uczeń wie, co rozumie i jakie zadania jest w stanie wykonać. W odróżnieniu od systemów mających gwarantować uznawanie dyplomów akademickich, opartych na ogół na czasie trwania studiów, Europejska Sieć Oceny Kwalifikacji ma dotyczyć całości procesu uczenia się, tj. m.in. nauki odbywającej się poza oficjalnymi instytucjami edukacyjnymi i szkoleniowymi. Sieć nie jest pomyślana jako podmiot, który ma zastąpić krajowe systemy oceny kwalifikacji. Ma ona jedynie wspierać działania krajów członkowskich przez ułatwianie współpracy między nimi. Jej działalność bazuje na krajowych metodach oceny kwalifikacji, które nie są oparte na ujednoliconym modelu ZDROWIE, HIGIENA I BEZPIECZEŃSTWO W MIEJSCU PRACY Regulacja 1338/2008/EC dotycząca statystyk wspólnotowych z obszaru zdrowia publicznego oraz zdrowia i bezpieczeństwa w pracy 24 Regulacja wprowadza wspólnotowe ramy prawne w dziedzinie danych statystycznych dotyczących kwestii zdrowia publicznego oraz zdrowia i bezpie- 24 Regulation (EC) 1338/2008 of the European Parliament and of the Council of 16 December 2008 on Community statistics on public health and health and safety at work.

22 53 czeństwa w pracy. Ich wprowadzenie ma służyć zwiększeniu dostępności i kompatybilności danych z tych obszarów dostarczanych Komisji Europejskiej przez kraje członkowskie UE. Dane te mają być od momentu wejścia w życie regulacji przygotowywane w oparciu o jednolite standardy oraz zharmonizowane metody statystyczne, co ma zapewnić ich odpowiednią jakość oraz ich systematyczne przygotowywanie i dostarczanie Komisji. Przygotowane zgodnie z zasadami podanymi w regulacji dane będą wykorzystywane do monitorowania i modyfikowania polityki krajowej oraz wspólnotowej, a także do konstruowania różnego typu wskaźników strukturalnych, wskaźników zrównoważonego rozwoju oraz wskaźników ochrony zdrowia. Kraje członkowskie powinny gromadzić dane statystyczne pochodzące przede wszystkim ze źródeł administracyjnych oraz z badań ankietowych. Dane te powinny dotyczyć następujących obszarów: stan zdrowia oraz jego determinanty, ochrona zdrowia (w tym jej dostępność, funkcjonowanie, koszty, finansowanie), przyczyny śmierci, wypadki w pracy (w tym charakter i okoliczności wypadku), choroby zawodowe, problemy zdrowotne i choroby związane z pracą. Regulacja ustala, że dane statystyczne powinny być przesłane przez kraje członkowskie drogą elektroniczną do Urzędu Statystycznego Wspólnot Europejskich (EUROSTAT) w formie zgodnej z odpowiednimi standardami wspólnotowymi. Kraje członkowskie powinny zapewnić w trakcie tego procesu poufny charakter tych danych oraz ochronę danych osobowych. Komisja Europejska zobowiązana została z kolei do rozwijania metod gromadzenia danych statystycznych w zgodzie ze standardami stosowanymi w tej dziedzinie przez organizacje międzynarodowe działające w obszarze zdrowia publicznego oraz bezpieczeństwa i zdrowia w miejscu pracy INSTRUMENTY SŁUśĄCE TWORZENIU MIEJSC PRACY Komunikat COM (2005) 229 pt. i2010 Europejskie społeczeństwo informacyjne na rzecz wzrostu i zatrudnienia 25 Strategia i2010 ma umożliwić Komisji Europejskiej stosowanie zintegrowanego podejścia do kwestii społeczeństwa informacyjnego oraz polityki medial- 25 Communication from the Commission of 1 June 2005 to the Council, the European Parliament, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions entitled i2010 A European Information Society for growth and employment, COM (2005) 229 final.