Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli.

Transkrypt

1

2 Wszelkie prawa zastrzeżone. Nieautoryzowane rozpowszechnianie całości lub fragmentu niniejszej publikacji w jakiejkolwiek postaci jest zabronione. Wykonywanie kopii metodą kserograficzną, fotograficzną, a także kopiowanie książki na nośniku filmowym, magnetycznym lub innym powoduje naruszenie praw autorskich niniejszej publikacji. Wszystkie znaki występujące w tekście są zastrzeżonymi znakami firmowymi bądź towarowymi ich właścicieli. Autor oraz Wydawnictwo HELION dołożyli wszelkich starań, by zawarte w tej książce informacje były kompletne i rzetelne. Nie biorą jednak żadnej odpowiedzialności ani za ich wykorzystanie, ani za związane z tym ewentualne naruszenie praw patentowych lub autorskich. Autor oraz Wydawnictwo HELION nie ponoszą również żadnej odpowiedzialności za ewentualne szkody wynikłe z wykorzystania informacji zawartych w książce. Redaktor prowadzący: Barbara Gancarz-Wójcicka Projekt okładki: ULABUKA Fotografia na okładce została wykorzystana za zgodą Shutterstock. Wydawnictwo HELION ul. Kościuszki 1c, GLIWICE tel , onepress@onepress.pl WWW: (księgarnia internetowa, katalog książek) Drogi Czytelniku! Jeżeli chcesz ocenić tę książkę, zajrzyj pod adres Możesz tam wpisać swoje uwagi, spostrzeżenia, recenzję. ISBN: Copyright Helion 2012 Printed in Poland. Kup książkę Poleć książkę Oceń książkę Księgarnia internetowa Lubię to!» Nasza społeczność

3 Spis tre ci Wst p do wydania pierwszego 11 Wst p do wydania drugiego 17 CZ I. POZNAJEMY RYNEK 1. Cechy inwestycji 21 Horyzont czasowy inwestycji 21 Dopuszczalny poziom ryzyka 24 Oczekiwana stopa zwrotu 26 Wp yw wielko ci inwestowanych rodków 27 Wiedza i do wiadczenie inwestora 28 Minimalizacja kosztów inwestycji Dost p do informacji 31 Przez internet 31 Bazy EBI i ESPI 40 ród a drukowane 42 Telewizja i teletekst 45 NewConnect Convention 46

4 6 NewConnect nowa szansa na du e zyski 3. Cechy szczególne rynku 49 Etapy rozwoju przedsi biorstwa 49 Metody wyceny przedsi biorstw 51 Efektywno rynku 52 Charakterystyka rynku NewConnect 53 Wska nik Growth Indicator 57 Przechodzenie na rynek g ówny 60 Dobre praktyki spó ek 61 Uczestnicy rynku NewConnect Organizacja rynku NewConnect 67 System notowa Warset 67 Rodzaje notowanych walorów 69 Nazwy i kody walorów 71 Rodzaje systemów notowa 71 Podzia sektorowy walorów 72 Indeks rynku NewConnect 73 Inne indeksy i segmenty 74 Harmonogram sesji 76 Rodzaje zlece i ich sk adanie 77 Rozliczanie transakcji 79 Arkusz zlece 80 Dopuszczalne zmiany kursu na sesji 83 Wyniki notowa 84 Ró nice pomi dzy NewConnect a rynkiem g ównym 85

5 Spis tre ci 7 CZ II. WPROWADZAMY NOW SPÓ K 5. Wymogi dopuszczeniowe dla spó ek 89 Dla jakich spó ek jest rynek NewConnect? 89 Warunki do spe nienia przez kandydatów 91 Obowi zki informacyjne Debiut na NewConnect 97 Trzy drogi na rynek 97 Poszczególne etapy 100 Publiczny dokument informacyjny 103 Koszty debiutu i notowa Organizacje wspieraj ce debiutantów 109 Autoryzowany doradca 109 Animator rynku lub market maker 111 Ranking autoryzowanych doradców 112 Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych 113 Kto zarabia na debiucie? Przepisy prawne 119 Podstawowe akty prawne 119 Regulacje obowi zuj ce na rynku NewConnect 121

6 8 NewConnect nowa szansa na du e zyski CZ III. INWESTUJEMY NA NEWCONNECT 9. Proste strategie inwestycyjne 125 Dystans wobec rynku 125 Na ladownictwo 129 U rednianie 130 Uwzgl dnienie cykli koniunkturalnych 131 Wykorzystanie danych statystycznych 132 Strategia my liwego 133 Wykorzystanie ró nicy kursów sprzeda kupno 134 Zlecenia czekaj ce na okazj 134 Pod wywiady prezesów w telewizji CNBC Biznes 135 W oparciu o rankingi i obroty 135 Podzia lub scalenie akcji 137 Skup akcji Strategie przydatne na NewConnect 139 Kupno akcji na rynku pierwotnym 139 Kupno akcji na pierwszej sesji notowa 141 Spekulacje oparte na informacjach 143 Gra w oparciu o sygna y z analizy technicznej 145 Unikanie spó ek zagro onych upad o ci Manipulacje gie dowe 151 Wynikaj ce z organizacji rynku 151 Stosunek GPW do notowanych spó ek 154 Wp yw gazety Parkiet 156 Manipulacje analityków 156 Raporty spó ek gie dowych 160

7 Spis tre ci 9 Emisje prywatne 166 Manipulacje inwestorów 166 Przewinienia biur maklerskich 168 Telewizyjna propaganda Obni anie ryzyka inwestycji 173 Inwestowanie w oparciu o analiz techniczn 173 Inwestowanie w oparciu o analiz fundamentaln 174 Inwestowanie w oparciu o p ynno 177 Ograniczanie strat 178 Zarz dzanie gotówk 180 Zarz dzanie ryzykiem Przyk ady inwestycji 189 Krótkoterminowa inwestycja w akcje 189 D ugoterminowa inwestycja w akcje 191 apanie okazji fundamentalnych 193 Spekulacja na prawach poboru 194 Zarabianie na akcjach spó ek groszowych Uniwersalny program Gie da Zarz dzanie danymi 198 Analiza fundamentalna 200 Analiza techniczna 209 Inne analizy 215 Portfele inwestycyjne 227 Zako czenie do wydania pierwszego 231 Zako czenie do wydania drugiego 235

8 10 NewConnect nowa szansa na du e zyski DODATKI A. Lista autoryzowanych doradców 239 B. Lista dystrybutorów informacji i raportów ze spó ek 245

9 Manipulacje gie dowe 11 Wynikaj ce z organizacji rynku Na pocz tek rozwa a o manipulacjach proponuj przyjrze si zasadom, na jakich dokonuje si transakcji w systemie Warset. Powinny one uniemo liwia dokonywanie jakichkolwiek manipulacji. A jak jest w rzeczywisto ci? Kurs zamkni cia sesji Kurs zamkni cia sesji jest bardzo wa ny, poniewa wiele rozlicze finansowych jest dokonywanych w oparciu o niego. Poza tym kurs zamkni cia jest kursem odniesienia dla nast pnej sesji. Dlatego na rynku s inwestorzy zainteresowani tym, aby na sam koniec sesji podci gn kurs lub zbi go w dó. Takich manipulacji dokonuj g ównie duzi inwestorzy, bo tylko oni dysponuj odpowiednimi rodkami. Je li du y inwestor skupuje akcje jakiej spó ki, to powoduje to wzrost kursu w czasie sesji. Aby nast pnego dnia nie p aci wi cej, wspomniany inwestor daje na otwarcie dogrywek du e zlecenie sprzeda y i zbija kurs z powrotem. Dysponuj c du ym kapita em, mo e w ten sposób robi z kursem zamkni cia danej spó ki, co chce. Kurs pierwszej transakcji na dogrywkach jest ko cowym kursem zamkni cia w danym dniu. Oznacza to, e kupuj c jedn akcj g ównej spó ki na rynku, mo na wyra nie zmieni kurs zamkni cia tej spó ki oraz indeksu, w sk ad którego wchodzi. Je li b dziemy chcieli, aby kursy spad y, to dajemy zlecenia sprzeda y, a gdy chcemy, aby ros y

10 152 Inwestujemy na NewConnect zlecenia kupna. Najlepiej, gdy takie zlecenia wprowadzimy w ostatniej chwili tu przed rozpocz ciem dogrywek. Moment z o enia zlece jest istotny, poniewa wa ne jest, aby inni uczestnicy rynku nie zd yli z o y zlece przeciwstawnych. Na dogrywkach mo emy dokonywa transakcji tylko po sta ej cenie równej kursowi otwarcia dogrywek. Je li kto zmanipuluje ten kurs odpowiednim zleceniem, to nie b dzie ju mo liwo ci jego zmiany. Pomimo e przez wiele godzin kurs by notowany w systemie ci g ym i móg si zmienia w dopuszczalnych wide kach (na NewConnect to +/ 20%), to raptem po zmanipulowaniu jego warto ci przez ostatnie 5 minut sesji mamy kurs sztywny, którego nie zmieni ju adne zlecenie. Jest to tak jaskrawe oszustwo, i nie ma co si dziwi, e polska gie da nazywana jest szulerni. Zlecenia, których g ównym celem jest manipulowanie kursem, s prawnie zabronione, jednak nie s ysza em o przypadku, aby komu to udowodniono i go za to skazano. A szkoda wyrz dzana przez takie ustalanie kursu jest ogromna. O ile mo na zmieni kurs zamkni cia od stanu sprzed dogrywek? 12 listopada 2008 roku uda o si dzi ki tej manipulacji zmniejszy wielko zmiany indeksu WIG20 z 9% do 5%, czyli o 4%. Dokona tego poprzez du e zlecenie inwestor zagraniczny. Jednak KNF nie dopatrzy a si w tym zdarzeniu adnej manipulacji. Taka nag a zmiana warto ci indeksu spowodowana przez manipulacje na otwarciu dogrywek nazywana jest przez inwestorów cudofiksem. Inne gie dy nie urz dzaj dogrywek, uwa aj c, e czasu do zawierania transakcji w ci gu dnia jest pod dostatkiem i te dodatkowe 5 minut nie jest do niczego potrzebne. Poza tym na niektórych gie dach kurs zamkni cia jest obliczany jako warto rednia z transakcji zawartych w ci gu kilku ostatnich minut. Te mechanizmy prawie uniemo liwiaj manipulowanie kursem zamkni cia sesji. Od 1 wrze nia 2006 roku s zmniejszone kroki notowa walorów. Dzi ki temu mo liwo manipulacji kursem zamkni cia troch zmala a, ale nadal istnieje. Z powodu wielokrotnej krytyki dogrywek prezes GPW obiecywa ich likwidacj w najbli szej przysz o ci i ustalanie

11 Manipulacje gie dowe 153 kursów zamkni cia w oparciu o redni warto kursów z ostatnich kilku minut, ale ostatnio znowu upiera si przy zachowaniu dogrywek, motywuj c to du ymi obrotami w tej cz ci sesji. Jednak mimo likwidacji dogrywek obroty te by przecie nie znikn y, pojawi yby si tylko w ostatnich minutach trwania sesji. Czym wi c wyt umaczy upór prezesa? Zamiast zasadniczej zmiany, która ograniczy aby wp yw spekulantów na kurs zamkni cia sesji, prezes proponuje skrócenie czasu sk adania zlece na dogrywki do pi ciu minut. By aby to nic nieznacz ca zmiana. Zlecenia karnetowe Aby u atwi inwestorom sk adanie zlece, system Warset umo liwia sk adanie ca ego zestawu (karnetu) zlece jednocze nie. Okaza o si, e jest to wspania e narz dzie do manipulowania kursami. Wystarczy przygotowa karnet zawieraj cy sprzeda po PKC akcji g ównych spó ek wchodz cych w sk ad indeksu. Wprowadzenie go na rynek spowoduje du y spadek indeksu wynikaj cy z aktualnego arkusza zlece. Takie zagro enie istnieje przede wszystkim na rynku g ównym. W przypadku rynku NewConnect nikt nie gra na spadek indeksu NCIndex (indeks rynku NewConnect), poniewa na tym rynku nie ma instrumentów pochodnych, wi c spadek indeksu nie przynosi nikomu bezpo rednich korzy ci. Poza tym w sk ad indeksu NCIndex wchodz prawie wszystkie spó ki znajduj ce si na rynku, co powoduje, e maksymalny udzia w portfelu indeksu jednej spó ki nie przekracza 4% jego warto ci. Inwestowanie na rynku nara onym na zlecenia karnetowe znacznie zwi ksza ryzyko inwestycji. Poza tym zlecenia takie wprowadzaj nierówno w ród uczestników rynku, poniewa s domen raczej du- ych inwestorów. Teoretyczny kurs otwarcia Zlecenia na sesj mo na sk ada od godziny 8. Nie s one realizowane od razu, poniewa sesja nie rozpoczyna si o tej godzinie. Zlecenia te mo na w ka dej chwili anulowa. W oparciu o nie s ustalane teoretyczne

12 154 Inwestujemy na NewConnect kursy otwarcia (TKO) dla poszczególnych walorów oraz warto indeksów. Taka sama sytuacja zachodzi przed rozpocz ciem dogrywek. Mamy wi c doskona e narz dzie do wprowadzania w b d mniej do- wiadczonych inwestorów. W ostatniej minucie przed rozpocz ciem sesji lub dogrywek wycofywanych jest wiele zlece. Okazuje si wtedy, e obraz rynku jest inny, ni sugerowa y TKO. TKO nieraz wykorzystywane s do wymuszania sk adania zlece obronnych. Na przyk ad sugerowanie silnego spadku powoduje, e posiadacze akcji danej spó ki z o zlecenia kupna, aby dokupi tanich akcji. Sam nieraz musia em sk ada takie zlecenia. Je li jednak z o y si je z odpowiednim limitem ceny, to gdy presja spekulantów zniknie, bo wycofaj oni swoje zlecenia, mo na równie wycofa w asne zlecenie, poniewa nie zostanie ono zrealizowane. TKO mo na wykorzysta do badania poda y lub popytu. Je li chcemy zorientowa si, ile akcji jest po stronie poda y przed sesj, to mo emy z o y odpowiednie zlecenie kupna. Oczywi cie nie jest ono realizowane, poniewa jeszcze nie rozpocz a si sesja. W oparciu o nasze zlecenie ustalany jest teoretyczny kurs otwarcia, który wskazuje, o ile wzrós by kurs akcji tej spó ki, gdyby popyt na nie osi gn wysoko naszego zlecenia. W ten sposób mo na znale spó ki najbardziej podatne na wzrost kursu. Trzeba jednak uwa a, aby w por anulowa tego typu zlecenie przed rozpocz ciem si sesji. Badanie popytu jest trudniejsze, poniewa trzeba mie akcje badanej spó ki, aby z o y zlecenie sprzeda y. TKO stosuje si równie na innych gie dach. Aby TKO nie wprowadza y inwestorów w b d, nale a oby zastosowa jakie ograniczenia, na przyk ad uniemo liwienie anulowania z o onych zlece na pi minut przed rozpocz ciem sesji. Stosunek GPW do notowanych spó ek GPW jest instytucj, której byt zale y od notowanych spó ek. Spó ki, niczym klienci w sklepie, powinny by traktowane przychylnie. Jednak nie zawsze tak jest. Kilka lat temu kapita akcyjny spó ek sk ada si

13 Manipulacje gie dowe 155 z akcji, których cena nominalna nie mog a by ni sza ni 1 z. Powodowa o to odpowiednie prze o enie na kursy akcji na rynku, których warto tylko czasami spada a poni ej 1 z. Spotyka o to przewa nie spó ki ma e, s abe, nieraz b d ce na granicy bankructwa. Jednak nasi organizatorzy rynku finansowego lubi si czym wykaza i wprowadzili zmiany. Po zmianach najni sza cena nominalna mo e wynosi 1 gr. Nikt jednak si nie zastanowi, jakie to spowoduje zmiany na rynku. Spó ki skrz tnie wykorzysta y nowe zasady zatwierdzone przez KNF i wprowadzone przez gie d. Zacz y dokonywa splitów akcji, s usznie wychodz c z za o enia, e wi cej akcji o ni szym nominale spowoduje wi ksz p ynno i atwiejszy dost p do akcji dla drobnych inwestorów. Niektóre spó ki wykorzysta y te zmiany, wypuszczaj c kilka nowych emisji z prawem poboru z cen niekiedy równ nawet 1 gr. Skutek by taki, e kursy tych spó ek na sesji ros y o 100% (zmiana kursu z 1 gr na 2 gr) lub spada y o 50% (zmiana kursu z 2 gr na 1 gr). To zacz o mocno psu statystyk sesji i denerwowa zarz d gie dy. Ale kto by temu winien? Przecie to by y skutki b dów GPW i KNF. W ko cu gie da znalaz a wyj cie z sytuacji. Takie spó ki zosta y wpisane na tak zwan List alertów, karnie usuni te z notowa ci g ych, z indeksów, je li mia y wp yw na jaki indeks, i przeniesione do notowa jednolitych. Powsta wi c klasyczny przypadek karania kogo za w asne b dy. Na rynku NewConnect pojawi si inny problem. Coraz wi cej spó ek pokazywa o s abe wyniki, a to przek ada o si na ci gle spadaj cy indeks NCIndex. Psu o to wizerunek gie dy i zaprzecza o twierdzeniom jej zarz du, e NewConnect to wielki sukces naszego rynku kapita owego. Latem 2012 roku wprowadzono wi c dwa nowe segmenty: segment NC HLR i NC SHLR, do których przeniesiono 123 najgorsze spó ki. W ten sposób pozbyto si wp ywu notowa kursów tych spó ek na indeks NCIndex. Dodatkowo za drobne uchybienia (na przyk ad brak opinii o raporcie okresowym) zawieszono notowania 14 spó ek oraz wprowadzono mo liwo karania emitentów do wysoko ci z. Kar

14 156 Inwestujemy na NewConnect w wysoko ci 5000 z zap aci o sze spó ek, a w wysoko ci z osiem spó ek. Oczywi cie kary te pomniejsz zyski spó ek, czyli zap ac je faktycznie akcjonariusze tych spó ek. Wp yw gazety Parkiet Parkiet jest jedyn gazet ca kowicie po wi con gie dzie. Dlatego ma znaczny wp yw na inwestorów. Czasami jest to wykorzystywane do wywierania na nich presji. Do tre ci samych artyku ów nie mam zastrze e. Presja wywierana jest bardziej delikatnie. Mo na by na ten sam temat napisa artyku o wymowie pozytywnej, jak i negatywnej. Obydwie wersje b d zawiera fakty. Jednak w a ciwy ich dobór i komentarz mog wywo a oczekiwane wra enie. Niektóre artyku y s aktualne przez d u szy czas, zw aszcza je li poruszaj sprawy bardziej ogólne. Maj c przygotowane takie materia y, wystarczy zadba tylko o w a ciwy moment ich publikacji. Gazeta Parkiet stopniowo traci na znaczeniu. Dzieje si tak z dwóch powodów: za gazet trzeba p aci, natomiast informacje z internetu mamy za darmo, oraz z powodu silnego rozwoju serwisów internetowych. Manipulacje analityków Tak zwani analitycy to na naszym rynku przewa nie maklerzy pracuj cy w jakim biurze maklerskim lub inne osoby powi zane z jak instytucj rynku finansowego. Z racji zajmowanego stanowiska nie s oni obiektywni. Oprócz maklerów mamy na rynku równie doradców inwestycyjnych, ale ze wzgl du na swoj dobr opini nie chc oni wypowiada si na temat sytuacji na rynku. Ciekaw form manipulacji jest przedstawianie mo liwo ci, tak jakby by y to fakty. Cz sto dowiadujemy si, e jaka spó ka co mo e zmieni. Oczywi cie ka da spó ka co mo e, ale z tego nic nie wynika. Ma to nieraz krótkotrwa y wp yw na kurs. Spó ka przewa nie nic nie zmienia, bo przecie do niczego si nie zobowi za a. Jest to forma rozpowszechniania plotek albo wniosków z fusologii.

15 Manipulacje gie dowe 157 Rekomendacje Rekomendacje wydawane s przez biura maklerskie. Najpierw wydawane s rekomendacje p atne dla klientów biura maklerskiego. Po up ywie pewnego czasu, na przyk ad miesi ca, rekomendacje zostaj odtajnione i podane do publicznej wiadomo ci. Oczywi cie klienci biura maj ju akcje w chwili odtajnienia rekomendacji. Na co wi c licz biura maklerskie, odtajniaj c rekomendacje? Na to, e nowi inwestorzy podci gn kurs. Spowoduje to, e rekomendacja oka e si s uszna i b dzie komu sprzeda akcje z zyskiem. Znam biuro, które post powa o jeszcze bardziej perfidnie. Zajmowa o si równie zarz dzaniem powierzonymi pieni dzmi. Najpierw samo kupowa o za nie akcje, pó niej sprzedawa o na te akcje rekomendacje, a w ko cu odtajni o rekomendacje. Dzi ki temu po kupieniu akcji wywo a o dwa razy sztuczny popyt na tym walorze. Wydawane s nast puj ce rekomendacje: KUPUJ akcje spó ki posiadaj ponad 20-procentowy potencja wzrostu; AKUMULUJ akcje spó ki posiadaj ponad 10-procentowy potencja wzrostu; NEUTRALNIE cena akcji spó ki pozostanie stabilna (+/ 10%); REDUKUJ akcje spó ki s przewarto ciowane o 10 20%; SPRZEDAJ akcje spó ki s przewarto ciowane o ponad 20%. Niektórzy inwestorzy rekomendacje traktuj jak antywska nik. Je li jest rekomendacja kupuj sprzedaj, i odwrotnie; i wcale na tym le nie wychodz. Rekomendacje s wa ne przez sze miesi cy od daty wydania, o ile wcze niej nie zosta y zmienione. Oznacza to, e powinno si podawa tylko te aktualnie wa ne, a nie te, które pasuj do wywo ania zamierzonego efektu.

16 158 Inwestujemy na NewConnect Wyceny Dla inwestorów wycena warto ci akcji jakiego waloru jest bardzo istotna, bo pozwala oceni, czy papier jest przewarto ciowany, czy niedowarto ciowany. A jak oceni sytuacj, je li w tym samym czasie jedno biuro wycenia akcje spó ki na 150 z, a inne na 90 z? Co mo na powiedzie o biurze, które w krótkim czasie podnosi wycen z 30 z na 60 z, 88 z, 95 z, 115 z, 135 z i w ko cu na 150 z? Przecie warto spó ki zmienia si powoli. Otó wyceny dostosowywane s do bie cego kursu oraz do oczekiwa wystawiaj cego wycen. Wycen nikt nie weryfikuje. Dlatego mo na ustala je prawie dowolnie. W jaki sposób dokonuje si wycen? Prawo wymaga, aby rekomendacja by a oparta na wycenie sporz dzonej dwiema metodami. Najcz ciej wybiera si metod DCF (discounted cash flow) i metod porównawcz. Metoda DCF, czyli metoda zdyskontowanych przep ywów pieni nych, oparta jest na szeregu za o e (stopa wolna od ryzyka, premia rynkowa, beta, koszt d ugu i stopa wzrostu). Zmieniaj c za o enia, mo emy otrzyma prawie dowoln wycen. Wycen przeprowadza si w oparciu o analiz fundamentaln i dotychczasowe osi gni cia spó ki. Zak ada si, e spó ka b dzie si nadal rozwija tak szybko jak dotychczas, co nie zawsze jest prawdziwe. Spó ka mo e przecie by ju na szczycie swoich mo liwo ci. Druga metoda to wycena akcji spó ki metod porównawcz : porównuje si jej wspó czynniki fundamentalne ze wspó czynnikami innych spó ek z tej samej bran y. Zapomina si przy tym o fakcie, e ca a bran a mo e by w a nie mocno przewarto ciowana lub niedowarto ciowana. W metodzie tej poszczególnym wspó czynnikom nadaje si odpowiedni wag, zmieniaj c w ten sposób ich wp yw na ko cow wycen. Wystarczy zmieni je odpowiednio, a znowu otrzyma si oczekiwan wycen. Wyceny odnosz si przewa nie do przysz o ci, a nie do warto ci bie cej. Je li jednak zapomnimy o tym drobnym szczególe, uzyskamy zamierzony skutek. Wi kszo inwestorów zak ada, e wydawana wycena jest wycen bie cej warto ci akcji, a nie na przyk ad warto ci, jak osi gnie za rok.

17 Manipulacje gie dowe 159 Komentarze Komentarze publikowane s po ka dej sesji oraz po pojawieniu si wa nej informacji. Wydawane s w celu przekonania inwestorów o wiarygodno ci autora komentarzy, któr nast pnie wykorzystuje si do manipulowania inwestorami. Wi kszo komentarzy jest zachowawcza lub zgodna z bie c sytuacj na rynku. Komentarze zachowawcze najcz ciej opisuj, co dzia o si na minionej sesji, a to inwestorzy ju wiedz, a nast pnie podaj wszelkie mo liwo ci rozwoju sytuacji, nie preferuj c adnej. Po przeczytaniu takiego komentarza inwestor nadal nie wie, jak przyj strategi. Poniewa wymienione zosta y wszystkie mo liwo ci (wzrost, spadek, konsolidacja), to która na pewno zaistnieje i wtedy mo na uwa a, e komentarz si sprawdzi. Komentarze zgodne z bie c tendencj pisane s przy za o eniu, e na rynku wyst puje trend. Taki komentarz ma wi c najwi ksze prawdopodobie stwo sprawdzenia si. Po uzyskaniu wiarygodno ci w ród inwestorów mo na realizowa w asne ukryte cele, namawiaj c ich do kupna lub sprzeda y okre lonych lub dowolnych walorów. Wystarczy, e rynek zacznie tylko troch i do góry, a zaraz s ycha komentarze: Duzi inwestorzy zagraniczni kupuj czy Nap yn y pieni dze z zagranicy. Oczywi cie to przewa nie nieprawda, ale polscy inwestorzy lubi, gdy na naszej gie dzie pojawia si kapita zagraniczny, i jest to ch tnie wykorzystywane w komentarzach. Prognozy wyników Od jakiego czasu media próbuj manipulowa danymi makroekonomicznymi. Poniewa podawanych liczb nie mog zmieni, próbuj zmieni wzorzec, do którego warto ci te s porównywane. Przedtem porównywa o si dane bie ce z danymi sprzed miesi ca lub kwarta u i danymi sprzed roku. I mo na by o wyci gn prawid owe wnioski co do tego, czy dany wspó czynnik ro nie, czy maleje. Porównywanie z danymi sprzed roku eliminuje sezonowo, która mo e wyst pi w ci gu roku.

18

19