Wpływ zmian cen surowców na rynkach światowych na ceny w handlu zagranicznym Polski oraz ich efekty makroekonomiczne

Transkrypt

1 Wpływ zmian cen surowców na rynkach światowych na ceny w handlu zagranicznym Polski oraz ich efekty makroekonomiczne Janusz Chojna Konferencja Ceny w handlu zagranicznym Polski na tle nowych tendencji na rynkach światowych aspekty makro- i mikroekonomiczne IBRKK, Warszawa, 14 listopada 2011 r.

2 Program prezentacji Cel i przedmiot badania Zmiany na światowych rynkach surowców i w obrocie surowcami w handlu zagranicznym Polski w latach Funkcjonowanie prawa jednej ceny w nowych uwarunkowaniach rynkowych Oddziaływanie zmian światowych cen surowców na gospodarkę i handel zagraniczny Polski Wnioski i rekomendacje

3 Cel badania Teoretyczny weryfikacja działania prawa jednej ceny w obrocie surowcowym w zmienionych uwarunkowaniach rynkowych Aplikacyjny ustalenie makroekonomicznych efektów zmian cen surowców na rynkach światowych dla gospodarki Polski

4 Przedmiot badania Ceny (w USD) 31 towarów surowcowych w polskim eksporcie i imporcie oraz na rynku światowym Kształtowanie się cen w latach (szeregi 180 notowań miesięcznych) Źródło danych GUS (ceny w polskim eksporcie i imporcie), MFW (ceny światowe)

5 Zmiana uwarunkowań rynkowych Boom cenowy na światowych rynkach surowców Zmiany w funkcjonowaniu rynków surowcowych Zmiany struktury towarowej obrotu surowcami w handlu zagranicznym Polski, narastanie deficytu w obrocie surowcowym

6 Boom cenowy Ceny surowców na rynkach światowych w latach (2005=100) ogółem energetyczne nieenergetyczne Źródło: MFW

7 Nasilenie boomu cenowego wg grup surowców (średnie ceny w latach w stosunku do cen w latach =100) Surowce ogółem 198,1 Surowce energetyczne w tym ropa naftowa 275,3 286,4 Metale 205,0 Surowce rolne 100,5 Żywność 126,9 Źródło: obliczenia własne na podstawie danych MFW

8 Uelastycznienie światowych rynków surowców Odchodzenie od kontraktów długoterminowych (węgiel koksowy, ruda żelaza, gaz ziemny) Globalizacja rynków (malejące relatywne znaczenie kosztów transportu) Rosnąca rola transakcji spekulacyjnych, kontrakty terminowe, handel elektroniczny ale jednocześnie coraz silniejsza koncentracja podaży eksportowej niektórych surowców, rywalizacja o dostęp do zasobów

9 Struktura polskiego eksportu i importu surowców w latach (udział grup surowców w %) Wyszczególnienie Eksport Import Surowce energetyczne 32,7 68,9 Metale 32,4 8,5 Surowce rolne 3,4 4,9 Żywność 31,5 17,8

10 Zmiana struktury eksportu i importu surowcowego między rokiem 1995 i 2009 (udział grup surowców w %) Eksport Import Energetyczne 55,5 16,1 50,3 70,3 Metale 31,6 33,6 9,6 5,6 Rolne 5,0 2,5 10,6 2,3 Żywność 7,8 47,9 29,4 21,8

11 Przyczyny zmian strukturalnych Efekty transformacji gospodarczej (import netto węgla kamiennego, spadek zapotrzebowania importowego m.in. na rudę żelaza i surowce włókiennicze) Otwarcie jednolitego rynku europejskiego dla polskich eksporterów żywności

12 Narastanie deficytu obrotu surowcami w handlu zagranicznym Polski (saldo w mln USD) Ogółem -1824,3-3642, ,4 Energetyczne -803,2-2953, ,3 Metale 314,0 87,4 568,1 Rolne -316,7-231,4-471,6 Żywność -1018,3-544,6-1070,5

13 Działanie prawa jednej ceny w obrocie surowcowym potwierdzają wyniki dotychczasowych badań K. Marczewski, J. Chojna (1999), w oparciu o notowania cenowe z lat P. Zawiślak (2004), w oparciu o notowania cenowe z lat

14 Kryteria istotności powiązań cen w polskim eksporcie i imporcie surowcowym z reprezentatywnymi cenami światowymi Dopasowany współczynnik >0,2 determinacji R 2 Statystyka t-studenta >2 Wartość p <0,05 Statystyka Durbina-Watsona >1,746 <2,254

15 Wyniki badania surowce energetyczne Eksport Import Ropa naftowa 0, , Węgiel 0, , Gaz ziemny 0, ,382255

16 Wyniki badania - metale Eksport Import Ruda żelaza 0, , Aluminium 0, , Miedź 0, , Cynk 0, , Ołów 0, , Cyna 0, , Nikiel 0, ,964807

17 Wyniki badania surowce rolne Eksport Import Bawełna -0, , Wełna 0, , Drewno 0, , Kauczuk 0, , Skóry 0, ,107485

18 Wyniki badania artykuły żywnościowe (zboża, oleiste, cukier) Eksport Import Pszenica 0, , Kukurydza 0, , Jęczmień 0, , Ryż 0, , Soja 0, , Makuchy 0, , Olej sojowy 0, , Cukier -0, ,161130

19 Wyniki badania artykuły żywnościowe (mięso, napoje, owoce) Eksport Import Wołowina 0, , Wieprzowina 0, , Drób -0, , Kawa 0, , Kakao 0, , Herbata 0, , Banany 0, , Pomarańcze 0, ,433046

20 Zakres działania prawa jednej ceny w polskim eksporcie i imporcie surowcowym (w % wg liczby surowców i wartości eksportu/importu) Wyszczególnienie Eksport Import ilość wartość ilość wartość Surowce ogółem 38,7 66,2 54,8 83,9 Surowce mineralne 80,0 98,0 90,0 95,0 - energetyczne 33,0 96,0 100,0 100,0 -- metale 100,0 100,0 85,7 54,9 Surowce rolne i żywność 19,0 7,0 38,1 45,8 - surowce rolne 0,0 0,0 40,0 34,5 - żywność 25,0 7,8 37,5 48,9

21 W przypadku niektórych surowców najlepsze wyniki daje zastosowanie regresji opóźnionej (12/32 istotnych powiązań Ropa (I-1) Węgiel (E-3, I-1) Gaz ziemny (I-1) Aluminium (E-1, I-1) Cynk (E-1) Ołów (E-1) Kauczuk (I-2) Ryż (E-1) Makuchy sojowe (I-1) Kakao (I-3)

22 Wnioski z badania zakresu działania prawa jednej ceny w polskim eksporcie i imporcie surowcowym Powiązania z cenami światowymi najsilniejsze w przypadku jednolitych, wystandaryzowanych towarów giełdowych (ropa, metale nieżelazne) Powiązania znacznie słabsze dla towarów zróżnicowanych jakościowo, bez powszechnie obowiązującej ceny światowej Z reguły słabe powiązania dla eksportu bagatelnego (ropa, gaz, bawełna, kauczuk, jęczmień, soja, kakao, pomarańcze) choć nie zawsze (ruda żelaza, ryż, banany) Możliwa znaczna poprawa istotności związku po oczyszczeniu szeregu czasowego (makuchy w eksporcie z 0, do 0,501675)

23 Makroekonomiczne efekty zmian cen surowców na rynkach światowych Kształtowanie się surowcowych terms of trade w handlu zagranicznym Polski Efekty dochodowe Efekty cenowe

24 W latach przeważały niekorzystne surowcowe terms of trade w handlu zagranicznym Polski Surowcowe terms of trade w obrocie surowcami w handlu zagranicznym Polski w latach (rok poprzedni = 100) STT potencjalne STT faktyczne

25 Skumulowane surowcowe terms of trade w latach Wyszczególnienie Surowce ogółem - bez ropy Surowce energetyczne STT potencjalne 66,0 90,4 STT faktyczne 77,9 103,7 59,2 84,4 Metale 77,9 95,9 Surowce rolne 87,0 49,2 Żywność 101,2 92,1

26 Wpływ zmian cen surowców na saldo bilansu handlowego Polski w latach (w mln USD) Wyszczególnienie Surowce ogółem p -1071,5-9882,8 7039,0-3915,3 f -1119, ,8 7939,4-4374,0 Surowce bez ropy P -385,2-945,0 1659,7 329,5 f -537,2-722,8 1880,4 620,4 Surowce energetyczne P f -1169,2-1006,3-9431, ,4 6618,2 7322,3-3982,8-4309,5 Metale P -290,0 434,0-51,5 92,5 f -273,6 566,7 104,2 397,3 Surowce rolne P 116,7-149,5 95,4 62,6 f -21,6-213,7 130,5-104,8 Żywność P 271,0-735,5 376,9-87,8 f 181,8-921,3 382,4-357,1

27 Kalkulacja wpływu zmian światowej ceny ropy na ceny towarów i usług konsumpcyjnych w Polsce Zakłada się bezpośrednie przeniesienie zmian ceny ropy na ceny paliw silnikowych w Polsce Podstawą kalkulacji światowa cena ropy i cena ropy w imporcie polskim oraz udział paliw silnikowych w wydatkach gospodarstw domowych na towary i usługi konsumpcyjne Warianty z efektem kursowym i bez efektu kursowego

28 Wyniki badania Wpływ zmian światowej ceny ropy na ceny towarów i usług konsumpcyjnych w Polsce w latach (w p.p.) kalk-bek kalk-zek faktyczny

29 Skala oddziaływania zmian ceny ropy na wskaźnik CPI w Polsce (w p.p.) ocena syntetyczna Wariant Max (2000) Min (2009) Średni Kalkulacyjny 1,48-1,63 0,43 cs-bek Kalkulacyjny 1,75-1,83 0,46 cip-bek Kalkulacyjny 1,87-0,79 0,42 cs-zek Kalkulacyjny 2,17-1,05 0,44 cip-zek Faktyczny 0,96-0,31 0,26

30 Wnioski Badanie potwierdziło działanie prawa jednej ceny w obrocie surowcami w handlu zagranicznym Polski Stwierdzono silne, negatywne efekty zmian cen surowców na rynkach światowych dla gospodarki Polski Czy i pod jakimi warunkami będzie możliwe ograniczenie skali tych efektów w przyszłości?

31 Dziękuję za uwagę