Kręgi neolityczne w Bodzowie sprzed 7 tysięcy lat

Transkrypt

1 NR 4/ROK II STYCZEŃ 2017 ISSN Tadeusz Maciesza Kręgi neolityczne w Bodzowie sprzed 7 tysięcy lat W Bodzowie odkryto kręgi z okresu neolitu starsze znacznie niż brytyjski Stonehenge (kręgi neolityczne w Stonehenge tworzony były w okresie lat p.n.e.). Osada ta odkryta została już w 1982 r. przez K. Onzola, A. Kołodziejskiego i A. Marcinkiana. W 1997 r. niemiecki pilot - archeolog O. Braasch wykonał zdjęcia lotnicze ukazujące pierwsze na terenie Polski kręgi kultowe oznaczone jako Stanowisko 24. Najprawdopodobniej kręgi te miały charakter kultowy, związany z cyklami astronomicznymi słońca. Podstawowe dane, wymiary obiektu: - średnica zewnętrzna 64m - średnica wewnętrzna 55m W pierścieniu tym zawierały się dwa rowy (pierścieniowe) o szerokości 2-2,8 m każdy (przekrój w kształcie litery V). Głębokość maksymalna 1,8m. Odległość między rowami wynosi około 4m. Ponadto odkryto pozostałości trzech palisad wewnątrz rejonu otoczonego rowami. Obszar pusty wewnątrz palisad miał średnicę około 48m. Badania archeologiczne przeprowadzono w latach i stwierdzono występowanie osady kultury ceramiki wstęgowej rytej (KCWR) w mikroregionie głogowskim o tak licznym materiale zabytkowym. Na dolnym śląsku główne centra osadnictwa neolitycznego występują w rejonach Opola, Wrocławia i Głogowa. Podczas prac archeologicznych w warstwie dotyczącej neolitu uzyskano 541 fragmentów ceramiki, z których 469 zostało zakwalifikowanych do dalszych analiz (w tym 267 fragmentów ceramiki delikatnej i 202 ceramiki grubościennej). Analiza wykazała, że rozwój osady w Bodzowie przypadł na klasyczną fazę rozwojową kultury ceramiki wstęgowej rytej. Świadczą o tym formy naczyń, takie jak czarki w kształcie 3/4 wycinka kuli, czy sposób przygotowania masy ceramicznej, tj. dominacja domieszek mineralnych nad organicznymi. Najważniejszym elementem poświadczającym datowanie jest jednak ornamentyka. Występują tu wszystkie charakterystyczne motywy zdobnicze dla środkowej (nutowej) fazy KCWR: linie ryte z ornamentem nutowym na złączeniach linii bądź w środku oraz taśmy wypełniane drobnymi nakłuciami bądź wąskimi zagłębieniami. Dzięki temu określono, że powstały obiekt można datować na pięć tysięcy lat przed naszą erą co oznacza, że wiek jego wynosi około siedmiu tysięcy lat. 1

2 Neolityczne rondle nie są w pełni zrozumiałym zjawiskiem w pradziejach Europy. Najstarsze obiekty tego typu pochodzą z Niemiec, Węgier i Słowacji, skąd rozprzestrzeniły się na obszar Austrii i Czech. Znaczenie tych obiektów nie jest znane, najbardziej prawdopodobne to sanktuarium o charakterze obserwatorium astronomicznego, niektórzy sądzą, że mogły to być fortyfikacje albo miejsca targowe. Uważa się również, że podobne do rondli konstrukcje stosowane były w pierwszej fazie Stonehenge, zanim ustawiono tam kamienie. Bodzowski rondel znajduje się na wschodnim skraju wioski, mniej więcej w połowie drogi między wsią Kromolin a miastem Bytom Odrzański, w powiecie nowosolskim, województwie lubuskim przy granicy z powiatem głogowskim (województwem dolnośląskim). Google Map - Wskazanie umiejscowienia rondla neolitycznego w Bodzowie, który znajduje się całkowicie pod ziemią 2

3 Wizja odtworzonego rondla z Künzing-Unternberg w Niemczech (ma on tylko dwie palisady, bodzowski rondel ma trzy) 3

4 Miasto Głogów odznaczone medalem Patkowskiego W sobotę, 17 grudnia 2016 roku we Wrocławiu odbyły się uroczystości 60-lecia Dolnośląskiego Towarzystwa Regionalnego. W obchodach uczestniczyli przedstawiciele Towarzystwa Ziemi Głogowskiej, będący również członkami DTR oraz prezydent Głogowa Rafael Rokaszewicz, który odebrał okolicznościowy medal. W trakcie uroczystości miasto Głogów za przyczynienie się do wyzwolenia aktywnego stosunku wobec własnego środowiska, rozwijania badań z zakresu przeszłości i kultury regionu, utrwalania odrębności lokalnych oraz popularyzacji tzw. małych ojczyzn otrzymało zaszczytne odznaczenie: medal im. Aleksandra Patkowskiego, przyznany przez Ruch Stowarzyszeń Regionalnych Rzeczpospolitej Polskiej. Honorową nagrodę z rąk członka Zarządu Województwa Dolnośląskiego dr Tadeusza Samborskiego, odebrał prezydent Głogowa Rafael Rokaszewicz. A w podczas spotkania odbył się też dolnośląski przegląd inicjatyw ochrony i popularyzacji tradycyjnego dziedzictwa kulturowego, takich jak: Zamek Śląskich Legend Pławna, Grupa Artystyczna Kopaniec, Piernikarnia Śląska w Niemczy, Sieć Muzeów Domowych oraz dolnośląskie zespoły folklorystyczne (Tekst & fot. Dariusz Andrzej Czaja) 4

5 Tadeusz Maciesza Głogów na mapie Ptolemeusza W oparciu o "Lexicon Universale" Johanna Jakoba Hofmanna z roku 1698 przyjmuje się, że Lugidunum występujące na mapie Klaudiusza Ptolemeusza z II w.n.e. odnosi się do miasta Głogowa. Wniosek taki pojawił się w "Lexicon Universale" Johanna Jakoba Hofmanna gdzie jest napisane: Glogaw, urbs Silefix, Lugidunum aliis Glogavia W wielu publikacjach jest ta informacja powielana, niekiedy podawana jest jako Lugidunum miasto Legnica i przyjęto ją bezkrytycznie jako pewnik. Jak jest naprawdę? Instytut Geodezji Uniwersytetu Technicznego w Berlinie w ramach projektu Fundacji Badań Niemieckich pod kierownictwem Dietera Lelgemanna prowadzonego w latach w oparciu o nowoczesne metody analityczne ze szczególnym uwzględnieniem cech charakterystycznych występujących na mapach Ptolemeusza ustalił przyporządkowanie nazw z II w.n.e. do znanych współcześnie miejscowości. Poniżej odszyfrowane wskazania z mapy Klaudiusza Ptolemeusza z terenów Polski: Cistuia - Stargard Bunitium - Lubieszewo Virunum - Drawsko Pomorskie Viritium - Człopa Rugium - Miastko Scurgum - Chojnice Ascaucalis - Osielsko/Bydgoszcz Colancorum - Kostrzyn nad Odrą Lugidunum - Krosno Odrzańskie/Legnica Stragona - Zgorzelec Limis Lucus - Sieraków Budorigum - Głogów Leucaristus - Leszno Arsonium - Ostrzeszów Calisia - Kalisz Setidava Konin 5

6 HISTORYCZNY GŁOGÓW NR 4/ROK II STYCZEŃ 2017 Jak widać powyżej Lugidunum może oznaczać Krosno Odrzańskie a nie Głogów lub Legnicę. Z kolei Głogów może być kojarzony z nazwą Budorigum wcześniej uznawany jako Wrocław albo Brzeg. Trudno określić na ile są to wiarygodne informacje lecz dane dotyczące Budorigum według niemieckich geodetów są z dokładnością do 10 kilometrów. Na pewno w tym okresie terenów naszego kraju nie zamieszkiwali Słowianie. Na mapie tej region określany jest jako "Germania Magna", zamieszkujące zaś ludy należą do plemion germańskich, wymienione jako: Naharwalowie, Burgundowie, Goci, Wandalowie, Rugiowie. Dopiero po znacznym wyludnieniu w V w. n. e zostały wyparte na przełomie V i VI w. n. e przez napływające z rejonów obecnej Ukrainy plemiona słowiańskie. Mapa współczesna przedstawiająca plemiona występujące na terenach obecnej Polski których występowanie określono w oparciu o mapy z czasów II w. n. e. Bazując na zidentyfikowanych nazwach miejscowości z mapy Klaudiusza Ptolemeusza można pokusić się o próby ustalenia traktów handlowych z II w. n.e. wykorzystując naniesione miejscowości znane w Rzymie w II w.n.e z wykorzystaniem Google Map. Pokusiłem się o takie zobrazowanie umownie szlaki te niczym trasy wycieczkowe oznaczając kolorami: "Szlak czerwony" Głogów - Budorigum Leszno - Leucaristus Sieraków - Limis lucus Człopa - Viritium Drawsko Pomorskie - Virunum Lubieszewo Bunitium 6

7 HISTORYCZNY GŁOGÓW NR 4/ROK II "Szlak niebieski" Ostrzeszów - Arsonium Kalisz - Calisia Konin - Setidava Bydgoszcz - Ascaucalis Chojnice - Scurgum Miastko Rugium "Szlak czarny" Görlitz - Stragona Krosno Odrzańskie - Lugidunum Fürstenwalde - Susudata Kostrzyn - Colancorum Temmen - Alisus Ueckermünde Laciburgium 7 STYCZEŃ 2017

8 Joanna Kasprowicz 50-lecie Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Głogowie W bieżącym roku 50-lecie swego istnienia obchodzi znajdujące się na Zamku Książąt Głogowskich Muzeum Archeologiczno-Historycznego. To tutaj od początku jego powstania, to jest od 1967 roku, oglądać można różne ciekawe ekspozycje dedykowane grupom szkolnym jak i indywidualnym miłośnikom historii miasta oraz regionu, można również wziąć udział w wykładach, warsztatach czy konkursach z atrakcyjnymi nagrodami a wszystkie te działania służą promocji historii Głogowa. W pierwszym okresie swojego istnienia placówka funkcjonowała jako Muzeum Hutnictwa i Odlewnictwa Metali Kolorowych, budynek był wtedy w bardzo złym stanie na skutek zniszczeń wojennych i wymagał gruntownego remontu. Eksponaty zostały więc przeniesione tymczasowo do pałacu we wsi Czernej nieopodal Głogowa, aby w 1983 roku, po oddaniu budowli do użytku w nowej formie z całościowym przeznaczeniem na muzeum wrócić w mury dawnej siedziby, która swą obecną nazwę przyjęła w roku Wśród najbardziej interesujących muzealiów znajdujących się w głogowskich zbiorach warto wymienić chociażby monety, pieniądze zastępcze, mapy, głogowskie karty pocztowe, starodruki, czy dawne stroje ludowe Dolnego Śląska. Przy okazji planowanych przez placówkę obchodów warto zarezerwować sobie więcej czasu na zwiedzenie wszystkich wystaw - a zapewniam, że jest co oglądać, natomiast po szczegółowe informacje dotyczące obchodów jubileuszowych warto zajrzeć na stronę internetową Muzeum: (foto: Joanna Kasprowicz) 8

9 9

10 Prababka kanclerz Angeli Merkel pochodziła z podgłogowskiej wsi Dokładnie trzy lat temu Polskę obiegła wiadomość o tym, iż dziadek obecnej kanclerz Niemiec Angeli Merkel pochodził z Poznania. Po dalszej analizie, okazuje się, że to nie koniec ciekawych (przynajmniej dla mieszkańców ziemi głogowskiej) informacji, ponieważ Angela Merkel ma również podgłogowskie korzenie! Jej prababka Emma Wachs, urodziła się 26 października 1871 roku i mieszkała w Rzeczycy (Rietschütz ówczesny powiat głogowski, choć jeden z elbląskich dziennikarzy błędnie twierdzi, że chodzi tutaj o jeszcze bliższą naszemu miastu Jerzmanową). Na dziś nie znamy wyznania Emmy Wachs. Wówczas większość mieszkańców XIX-wiecznej Rzeczycy była wyznania protestanckiego a księgi parafialne tej miejscowości z tamtych czasów, znajdują się w obecnie Berlinie. Natomiast księgi katolickie są bliżej w Zielonej Górze i choćby z racji odległości, wpierw tam należałoby szukać śladów prababki Merkel. W Rzeczycy Emma wyszła za mąż za Emila Drange syna młynarza z Kargowej spod Zielonej Góry i nowożeńcy wyjechali z tej miejscowości aż do Elbląga. A tam, już w 1891 roku, przyszła na świat ich córka Gertrud babka Angeli. W jakich okolicznościach Emil poznał swoją przyszłą żonę, Emmę na razie nie wiadomo. Pewne jest to, że była od niego młodsza o pięć lat. W Elblągu Emil Drange awansował na stanowisko nadsekretarza tamtejszego Urzędu Miejskiego. Z przyczyn zdrowotnych musiał odejść z pracy w 1910 roku, a zmarł trzy lata później. Emma Drange zmarła w 1935 roku w szpitalu przy obecnej ul. Związku Jaszczurczego. Grób pochodzących z bliskich nam rejonów pradziadków Angeli Merkel Emmy i Emila Drange zachował się do dziś. Znajduje się na cmentarzu przy ul. Sadowej w Elblągu i co jakiś czas mieszkańcy tego miasta zapalają przy nim znicze. Dariusz Andrzej Czaja Fotografia grobu Emmy i Emila Drange (źródło: geni.com) oraz kanclerz Angela Merkel (źródło: wikipedia.org) 10

11 Towarzystwo Ziemi Głogowskiej zaprezentowało swoje najnowsze publikacje. Wśród czterech pozycji, dwie z nich omawiają militarne dzieje naszego miasta Gottlob Siegfried Dietrich, Losy Głogowa podczas okupacji francuskiej to pisane na gorąco wspomnienia głogowskiego lekarza, wydane w 1815 roku w Głogowie. Książka przetłumaczona przez Antoniego Boka i opatrzona Posłowiem prof. dr hab. Jerzego Maronia z Uniwersytetu Wrocławskiego, ukazuje się jako VII tom serii: Glogovia Militaris. Autor dr Gottlob Siegfried Dietrich był wybitnym głogowianinem, lekarzem praktykiem, aktywnym w życiu społecznym. Był również człowiekiem o wszechstronnych zainteresowaniach i kontaktach, które wykorzystał też w prezentowanym dziele. Wydawca zapowiada Losy Głogowa tak: Książka, którą przedstawiamy czytelnikowi, jest historią w historii : zapisem wydarzeń i opisem sytuacji, jaka przydarzyła się Głogowowi i jego ludności w burzliwych czasach początku XIX wieku. Oto wojna przerywa nagle i w brutalny sposób codzienne bytowanie miasta, które na swoje nieszczęście jest twierdzą. Zagarnia życie jego społeczności na ponad siedem okupacyjnych lat. Ostatni rok jest czasem mobilizacji, oblężenia, walk i nadziei. To sytuacja dramatyczna i niszcząca życie jak prawie każda okupacja. Z takiego też punktu widzenia opisuje ją świadek. Kolejną publikacją jest to opracowanie pt. Twierdza Głogów. Przewodnik autorstwa Wiesława Maciuszczaka. Niewielka, acz przydatna, broszura o objętości 36 stron. Tekst trójjęzyczny (polski, angielski, niemiecki). Przewodnik ilustrowany jest współczesnymi i archiwalnymi zdjęciami oraz zaopatrzony w czytelne, kolorowe plany. Dla odwiedzających Głogów podano przydatne adresy oraz wykaz stałych imprez, podczas których udostępniane są wnętrza obiektów. Redakcja i konsultacja: Antoni Bok i Ireneusz Dominiak. Poli i Stasia wędrówki po Głogowie Przewodnik dla dzieci to kolejna publikacja Towarzystwa Ziemi Głogowskiej. Książeczka kierowana jest do dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Bohaterami Przewodnika są Pola i Staś, którzy oprowadzają młodego czytelnika po najważniejszych miejscach Starego Miasta i Śródmieścia w Głogowie. Odbywa się to w porządku chronologicznym: od powstania grodu na prawobrzeżnej wyspie, poprzez kolejne zabytkowe przystanki, a kończy widokiem na całe miasto z tarasu widokowego wieży ratuszowej. Przy każdym zabytkowym punkcie, obok historycznego opisu, młody czytelnik znajdzie ciekawostki, słowniczek pojęć a także zadania plastyczne. Wykonanie wszystkich oraz rozwiązanie dodatkowych zadań, wiążących się z odwiedzeniem głogowskich zabytków, umożliwia uzyskanie tytułu Mistrza Historii Głogowa. Poli i Stasiowi towarzyszą na łamach Przewodnika kolorowe ilustracje, wykonane przez plastyczkę Anetę Steciąg. Natomiast autorem tekstu jest Dariusz Andrzej Czaja. Nowy zeszyt nr 76 Encyklopedii Ziemi Głogowskiej zawiera 19 haseł, przedmiotowych i biograficznych, napisanych przez siedmiu autorów (Antoni Bok, Michał Cimek, Dariusz Andrzej Czaja, Marek Robert Górniak, Wiesław Maciuszczak, Sławomir Olejnik, Jacek Relich). 11

12 Encyklopedia Ziemi Głogowskiej jest najbardziej znaną i najstarszą serią wydawniczą TZG. Pierwszy numer trafił do rąk czytelników w 1993 roku, a do dziś stowarzyszenie wydało łącznie już 76 zeszytów, w tym kilka monotematycznych i okolicznościowych (o Sławie i okolicach, z okazji 900-lecia obrony Głogowa, 20-lecia Encyklopedii Ziemi Głogowskiej i 25-lecia Samorządu Terytorialnego w Polsce). W każdym zeszycie znajdują się hasła w porządku alfabetycznym o zróżnicowanej tematyce, lecz związanej oczywiście z Głogowem i regionem. Na przestrzeni prawie ćwierć wieku ukazało się drukiem już ponad 800 haseł, napisanych przez około 100 autorów. Twórcami zagadnień są akademiccy pracownicy naukowi, muzealnicy, nauczyciele, studenci oraz lokalni pasjonaci historii. Zeszyty EZG, jak i inne wydawnictwa Towarzystwa Ziemi Głogowskiej, dostępne są w biurze stowarzyszenie w głogowskiej PWSZ oraz w lokalnych księgarniach i salonikach prasowych. (Tekst & fot. Dariusz Andrzej Czaja) HISTORYCZNY GŁOGÓW Wydawca: Joanna Kasprowicz Adres redakcji: ul. Piastów 22c/1, Krosno Odrzańskie historyczny_glogow@wp.pl tel.: Redakcja: Joanna Kasprowicz red. naczelna, Dariusz Andrzej Czaja zastępca redaktora naczelnego, zespół Nr rej. 490, Ns. Rej. Pr. 12/16 Czasopismo bezpłatne, redakcja nie przewiduje honorariów dla autorów artykułów. 12