Ocena osiągnięcia i dorobku naukowego doktora Wojciecha Kozłowskiego w związku z postępowaniem habilitacyjnym

Transkrypt

1 1 Dr hab. Maciej Bąbel, prof. UW Instytut Geologii Podstawowej Wydział Geologii Uniwersytet Warszawski Al. Żwirki i Wigury Warszawa Ocena osiągnięcia i dorobku naukowego doktora Wojciecha Kozłowskiego w związku z postępowaniem habilitacyjnym Dr Wojciech Kozłowski ukończył studia magisterskie na Wydziale Geologii Uniwersytetu Warszawskiego w 2001 r. broniąc pracę pt. Stratygrafia i sedymentacja najwyższego syluru z rejonu Nowej Słupi i Opatowa w Górach Świętokrzyskich, której promotorem był prof. dr hab. Stanisław Skompski. Na tym samym Wydziale w roku 2006 uzyskał stopień doktora nauk o Ziemi na podstawie rozprawy pt. Środowiska sedymentacji dolnej części warstw rzepińskich (górny sylur) w regionie łysogórskim Gór Świętokrzyskich przygotowanej pod kierunkiem prof. dr hab. Stanisława Skompskiego. Od 2006 r. do dziś jest zatrudniony na stanowisku adiunkta w Instytucie Geologii Podstawowej WG UW. Osiągnięcie naukowe doktora W. Kozłowskiego zgłoszone do oceny jako podstawa ubiegania się o stopień doktora habilitowanego zostało zatytułowane Rozpoznanie zapisu zdarzenia kozlowski/lau (ludford, sylur) w Polsce i jego interpretacja paleoceanograficzna. Na osiągnięcie to składają się trzy następujące publikacje: 1) Kozłowski W., Munnecke A., Stable carbon isotope development and sea-level changes during the late Ludlow (Silurian) of the Łysogóry region (Rzepin section, Holy Cross Mountains, Poland). Facies, 56 (4), ) Kozłowski W., Sobień K., Mid-Ludfordian coeval carbon isotope, natural gamma ray and magnetic susceptibility excursions in the Mielnik IG-1 borehole (Eastern Poland) Dustiness as a possible link between global climate and the Silurian carbon isotope record. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, , ) Kozłowski W., Eolian dust influx and massive whitings during the kozlowski/lau Event: carbonate hypersaturation as a possible driver of the mid-ludfordian CIE. Bulletin of Geosciences, 90 (4), Udział dwu współautorów w dwu pierwszych publikacjach został wyraźnie określony i potwierdzony przez nich odpowiednimi oświadczeniami i wynosi odpowiednio 35% (Axel Munnecke) i 10% (Katarzyna Sobień), a zatem jest on stosunkowo mały lub znikomy. Autorstwo dr Kozłowskiego jako głównego twórcy przedstawionych koncepcji i tytułowego zagadnienia badawczego nie budzi żadnych wątpliwości, zwłaszcza, że (zdaniem recenzenta) najważniejszą i najbardziej wartościową jest Jego trzecia samodzielna praca z roku 2015, w której została zarysowana oryginalna hipoteza badawcza wynikająca z całokształtu badań prowadzonych od co najmniej 2010 r.

2 2 Habilitacyjne osiągnięcie badawcze dotyczy tzw. zdarzenia izotopowego Lau, jednego z najwyższych dodatnich skokowych wzrostów w zapisie zmienności izotopów węgla δ 13 C w morskich osadach fanerozoiku. Zdarzenie to, stowarzyszone z kryzysem rozwoju fauny graptolitowej (zdarzenie kozlowski), miało miejsce w późnym sylurze (w ludfordzie) i budzi uzasadnione zainteresowanie oraz liczne kontrowersje. Cykl prac poświęcony jest analizie zapisu tego ludfordzkiego zdarzenia w dwu profilach z terenu Polski: w odsłonięciu w Rzepinie w Górach Świętokrzyskich i w wierceniu Mielnik IG-1 na Podlasiu, oraz jest próbą rekonstrukcji wyjątkowych warunków sedymentacji panujących podczas opisanego zdarzenia. W pierwszej z cyklu trzech prac (Kozłowski i Munnecke 2010) rozpoznano obecność izotopowego zdarzenia Lau w profilu Rzepin (po raz pierwszy na terenie Polski) i dokonano próby zintegrowanej korelacji chemostratygraficznej i korelacji opartej o stratygrafię sekwencji z chemostratotypowym obszarem na Gotlandii, gdzie zdarzenie to zostało po raz pierwszy opisane i zdefiniowane. W drugiej pracy (Kozłowski i Sobień 2012) zanalizowano zapis izotopowy zdarzenia Lau, zapis podatności magnetycznej oraz promieniowania naturalnego gamma, mikrofacje i cechy petrologiczne osadu w profilu ludfordu w dobrze udokumentowanym biostratygraficznie wierceniu Mielnik IG-1. W pracy tej sformułowano tezę o eolicznym pochodzeniu pyłu dolomitowego rozpoznanego w badanym interwale stratygraficznym. Tezę tę rozbudowano w następnej pracy. Przedstawiono hipotetyczny model depozycji zakładający generowaną przez ewaporację antyestuariową cyrkulację we wczesnej fazie transgresji w klimacie suchym. Praca trzecia (Kozłowski 2015) ma charakter monografii i zawiera obszerne omówienie wielu różnorodnych zagadnień sedymentologicznych, paleoklimatycznych, oraz hydro- i biochemicznych związanych z funkcjonowaniem mórz sylurskich podczas zdarzenia Lau. Publikacja zawiera obszerną część analityczną poświeconą bardziej szczegółowej analizie mikrofacjalnej, petrologicznej i geochemicznej (izotopowej) interwału ze zdarzeniem Lau w wierceniu Mielnik IG-1. W tej samodzielnej pracy zastosowano zintegrowane techniki badań petrologicznych: obserwacje barwionych (w celu odróżnienia kalcytu i dolomitu) płytek cienkich w mikroskopie optycznym i elektronowym mikroskopie skaningowym. Opracowano i zastosowano oryginalną nowatorską metodę separacji dolomitu do badań izotopowych dokładniejszą niż dotychczas stosowane metody. Pozwoliło to na uzyskanie bardziej wiarygodnych oddzielnych krzywych zawartości izotopów węgla δ 13 C dla eolicznego pyłu dolomitowego i autigenicznego kalcytu w obrębie badanego interwału. Przeprowadzono analizę statystyczną rozmiarów framboidów pirytowych i uzasadniono pogląd, że wytrąciły się one w toni wodnej i świadczą o warunkach euksynicznych panujących ponad dnem morskim w czasie zdarzenia Lau. Rozpoznano osobliwe ziarna kalcytowe i agregaty kalcytu o cechach wskazujących na ich wytrącenie w toni wodnej, a także na jej powierzchni. Liczne wstępowanie tych ziaren w profilu (w towarzystwie eolicznego dolomitu) zinterpretowano jako produkt masowego wytrącania kalcytu w wodzie morskiej generującego pasma mlecznobiałej wody (ang. whitings). Zaprezentowano scenariusz wydarzeń prowadzący do powstania dyskutowanej anomalii izotopowej Lau, wskazując epizodyczne zlodowacenie jako zasadniczy powód eustatycznego spadku poziomu morza, wynurzenia platform węglanowych, wzmożonego transportu eolicznego materiału węglanowego z wynurzonych platform do mórz sylurskich, wzrostu ich produktywności i wytworzenia warunków euksynicznych. Przedstawiono zintegrowany model paleoceanograficzny (wykorzystując

3 3 wcześniejsze podobne modele), w którym związano masowe wytrącanie wzbogaconego w cięższy izotop węgla 13 C kalcytu w toni wodnej z warunkami post-glacjalnej transgresji. Przedstawiona koncepcja została dobrze umotywowana i przemyślana. Dr Wojciech Kozłowski w sposób bardzo szczegółowy uzasadnił swą hipotezę, podbudowując różne jej aspekty dobrze dobraną współczesną literaturą przedmiotu. Należy jednak podkreślić, że wiele szczegółów tej rozbudowanej koncepcji ma charakter hipotetyczny i kontrowersyjny (np. brak jednoznacznych bezpośrednich dowodów na obecność ludfordzkiego zlodowacenia). Uważam, że przedstawiony cykl trzech publikacji jest osiągnięciem naukowym w pełni spełniającym warunki oczekiwane od rozprawy habilitacyjnej i może być uznany za podstawę ubiegania się o stopień naukowy doktora habilitowanego. Poza omówionym wyżej osiągnięciem naukowym dorobek dr Wojciecha Kozłowskiego stanowi 12 anglojęzycznych prac opublikowanych w recenzowanych czasopismach znajdujących się na tzw. liście filadelfijskiej (Acta Geologica Polonica; Acta Palaeontologica Polonica; Facies; Geological Quarterly, Journal of the Geological Society of London; Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology; oraz GFF czyli dawne Geologiska Föreningen i Stockholm Förhandlingar). W dorobku dr Wojciecha Kozłowskiego znajduje się ponadto 36 abstraktów konferencyjnych oraz opisów punktów wycieczek geologicznych, opublikowanych w latach , w większości we współautorstwie. Wśród 12 recenzowanych publikacji są dwie prace samodzielne. Trzy prace, w tym jedna samodzielna, ukazały się przed obroną doktoratu (przed 2006 r.). W 10 pracach niesamodzielnych dr Kozłowski określił swój udział procentowy (wg rosnącego udziału: 15%, 25%, 25%, 25%, 30%, 35%, 40%, 40%, 65% i 85%), oraz opisał szczegółowo na czym polegał Jego wkład merytoryczny. Z przedstawionej charakterystyki udziału merytorycznego i procentowego wynika jednoznacznie, że był to zawsze udział co najmniej znaczący. Tematyka przeważającej większości tych prac dotyczy stratygrafii, sedymentologii, paleogeografii, a także paleontologii syluru Gór Świętokrzyskich i Podola. Sześć recenzowanych prac pisanych we współautorstwie dotyczy problematyki syluru Podola, zaś jedna - neoproterozoicznej i wczesnopaleozoicznej paleogeografii Gór Świętokrzyskich. Prawie wszystkie prace naukowe dr Wojciecha Kozłowskiego koncentrują się wokół problematyki utworów syluru, zaś większość prac oparta jest o badania terenowe, w tym po obronie doktoratu - trudne logistycznie badania terenowe prowadzone na terenie Ukrainy. Dr Kozłowski jest dobrym geologiem terenowym. Wczesne badania terenowe prowadzone przez Niego w czasie studiów geologicznych na Uniwersytecie Warszawskim doprowadziły do odkrycia nowego stanowiska późnosylurskiej flory lądowej w Winnicy k. Nowej Słupi (publikacje: Kozłowski 2000, Bodzioch i in. 2003). Podobne studenckie poszukiwania (prowadzone wraz z K. Dembiczem i T. Ochmańskim) umożliwiły rozpoznanie podobnego stanowiska późnosylurskiej fauny trylobitowej i graptolitowej w Zalesiu k. Łagowa (publikacja Kozłowski i Tomczykowa 1999). Wnikliwe badania odsłonięć syluru górnego w północnej części Gór Świętokrzyskich podczas przygotowywania rozprawy doktorskiej przyczyniły się do odkrycia i rozpoznania późnosylurskich węglanowych utworów oolitowych (Kozłowski 2003). Odkrycie to nie tylko w znaczący sposób zmieniło poglądy na paleogeografię i sedymentację górnego syluru w Górach Świętokrzyskich, ale także zaważyło na dalszej drodze naukowej dr Kozłowskiego. Bo to właśnie ludford - interwał stratygraficzny syluru

4 4 zawierający wspomniane oolity - stał się obiektem Jego dalszych wnikliwych badań i w konsekwencji przedmiotem publikacji będących omówionym powyżej osiągnięciem habilitacyjnym. Wśród recenzowanych publikacji dr Kozłowskiego szczególnie znacząca jest prawie samodzielna praca (85% wkładu), w której na podstawie badań petrograficznych i geochemicznych rozpoznano pochodzenie materiału detrytycznego w szarogłazach górnego syluru Gór Świętokrzyskich (Kozłowski i in. 2014), oraz zinterpretowano pozycję paleotektoniczną badanego obszaru w sylurskim basenie przedgórskim, potwierdzając pogląd o posylurskim lewoskrętnym przemieszczeniu bloku kieleckiego i łysogórskiego na odległość ok km. Inna znacząca samodzielna praca (będąca rozszerzeniem problematyki doktoratu, publikacja Kozłowski 2008) to synteza litostratygraficznego i kartograficznego obrazu słabo do tej pory poznanych wychodni syluru Gór Świętokrzyskich, obejmująca rewizję dotychczas istniejących formacji i formalne zgodne z kanonami nowoczesnej stratygrafii wyróżnienie jednostek stratygraficznych i zdefiniowanie ich granic. Warto zaznaczyć, że dzięki tej pracy sylur regionu świętokrzyskiego należy do nielicznych w Polsce obszarów, gdzie formalne jednostki stratygraficzne zostały właściwie zdefiniowane i opisane. Dr Kozłowski uczestniczył w zespołowych badaniach syluru Podola (wspólnie z P. Drygantem, P. Łuczyńskim, S. Skompskim), których efektem było m. in. odkrycie tsunamitów oraz analiza stratygraficzno-facjalna platformowych utworów węglanowych nad Zbruczem i w rejonie Kamieńca Podolskiego (cztery publikacje: Skompski i in. 2008; Łuczyński i in. 2009, 2014, 2015, oraz liczne streszczenia abstraktów). Dr Kozłowski ocenił swój udział procentowy w wymienionych publikacjach na 25-30%, jest on zatem istotny. Dr Kozłowski jest współautorem podobnych analiz stratygraficznofacjalnych syluru rejonu Zbrucza prowadzonych w zespole z E. Jarochowską (Jego magistrantką) i A. Munnecke (publikacje: Jarochowska i Kozłowski 2014, Jarochowska i in. 2014, abstrakty). Dr Kozłowski prowadzi badania z dużą skrupulatnością i dokładnością, zaś wszystkie Jego publikacje cechuje dbałość o szczegóły. Przedstawione opisy są rzetelne i dobrze udokumentowane graficznie, wnioski wyprowadzone logicznie, solidnie podbudowane cytowaniem fachowej literatury, wnikliwie, drobiazgowo i obszernie przedyskutowane. Dr Kozłowski wykazuje umiejętność szczegółowej analizy wielu złożonych danych obserwacyjnych i literaturowych, oraz konstruowania syntetycznych wniosków ogólnych płynących z analizy wielu faktów i przesłanek. Jest to cecha utalentowanego rzetelnego badacza. Prace dr W. Kozłowskiego, mimo tego, że prawie wszystkie dotyczą jednego przedziału stratygraficznego i regionu syluru Gór Świętokrzyskich i ich wschodniego otoczenia - cechuje duża wszechstronność. Obejmują one różnorodną tematykę i metodologię z zakresu sedymentologii, stratygrafii i petrologii skał osadowych. To analiza facjalna i mikrofacjalna, różnorodne metody korelacji stratygraficznej (biostratygrafia, stratygrafia sekwencji, chemostratygrafia, elementy magnetostratygrafii i stratygrafii zdarzeniowej), geochemia (analiza ziem rzadkich, analiza składu izotopowego węglanów), a także analiza danych geofizycznych. Różnorodne zintegrowane metody badań są skutecznie wykorzystywane do rozwiązywania problemów regionalnych i globalnych związanych z sedymentologią syluru.

5 5 Znaczącą część dorobku dr Wojciecha Kozłowskiego stanowią publikacje zbiorowe (80%), co dobrze świadczy o Jego zdolności do pracy w zespołach badawczych. W większości tych publikacji jest On bez wątpienia inspiratorem prac lub autorem o istotnej wyraźnie określonej roli i znaczącym wkładzie intelektualnym. Publikacje dr Kozłowskiego skupione wokół problematyki syluru świadczą o tym, że prowadzi On badania w sposób konsekwentny, co jest cechą pożądaną w rozwiązywaniu skomplikowanych zagadnień badawczych. Chronologiczny ciąg Jego publikacji świadczy o tym, że skutecznie rozwiązuje i wyjaśnia trudne napotkane problemy badawcze, nie ucieka od nich, stawia nowe pytania i szuka na nie odpowiedzi kontynuując i rozszerzając tematycznie prowadzone badania oraz doskonaląc swoje umiejętności. W badaniach potrafi wykorzystać i zintegrować wyniki różnych, zarówno tradycyjnych jak i nowoczesnych metod badawczych i analiz, które najczęściej wykonuje samodzielnie. W Jego rozwoju naukowym wyraźnie widać istotny postęp na etapie po doktoracie. W tym okresie dr Kozłowski opanował wiele nowych metod badawczych oraz rozszerzył zainteresowania z regionalnych na globalne. Uważam, że dr Wojciech Kozłowski jest obecnie jednym z najlepszych znawców syluru Gór Świętokrzyskich i ich wschodniego otoczenia, badaczem dysponującym wszechstronnymi umiejętnościami i rozbudowanym warsztatem badawczym. Dr W. Kozłowski aktywnie uczestniczy w życiu naukowym. Brał udział w 26 konferencjach naukowych (krajowych i międzynarodowych). W 11 konferencjach, w tym w 6 międzynarodowych, brał bezpośredni udział czynny, osobiście prezentując referaty i postery oraz prowadząc punkty geologicznych wycieczek terenowych, Dr Wojciech Kozłowski był kierownikiem jednego grantu KBNiMŚ w latach , zaś od 2012 r. jest kierownikiem grantu NCN. Był on także wykonawcą w czterech innych gratach. Prowadzi udokumentowaną publikacjami współpracę zagraniczną z prof. Axelem Munnecke pracującym w GeoZentrum Nordbayern w Niemczech. Sumaryczny współczynnik wpływu (impact factor) publikacji dr W. Kozłowskiego przekracza 20 wg listy Journal Citation Reports (JCR). Liczba cytowań publikacji według bazy Web of Science wynosi 107 (81 bez autocytowań) zaś wg bazy Scopus 138 (109 bez autocytowań). Indeks Hirscha dr W. Kozłowskiego według bazy Scopus wynosi 7. W moim przekonaniu są to wskaźniki istotne i świadczą o znaczącym dorobku dr Kozłowskiego i wartościowości Jego prac naukowych. Dr Wojciech Kozłowski jest opiekunem 4 obronionych i 6 rozpoczętych prac licencjackich oraz 5 obronionych i 8 rozpoczętych prac magisterskich. Wśród jego studentów na uwagę zasługuje Emilia Jarochowska, z którą napisał wspólnie kilka publikacji nt. syluru Podola. Obecnie dr Kozłowski pełni nieformalnie funkcję współpromotora doktoratu mgr Emilii Jarochowskiej, będąc bez wątpienia współkreatorem tematu doktoratu będącego kontynuacją pracy magisterskiej wykonanej pod Jego kierunkiem nad Zbruczem na terenie Ukrainy. Opiekunem pracy doktorskiej E. Jarochowskiej jest prof. Axel Munnecke z Erlangen w Niemczech. W ocenie całokształtu dorobku dr Wojciecha Kozłowskiego, obejmującego dorobek naukowy, dydaktyczny i organizacyjny, dorobek naukowy bez wątpienia zasługuje na najwyższą ocenę natomiast organizacyjny zaznacza się w sposób nader skromny. Dr Kozłowski był dotychczas współorganizatorem 2 konferencji naukowych (obie w 2006 roku), podczas których przygotowywał i prowadził wycieczki terenowe.

6 6 Uznając dziedzinę naukową za najistotniejszą w ocenie habilitanta uważam, że prace naukowe dr Wojciech Kozłowskiego wnoszą istotny wkład w rozwój wiedzy z zakresu sedymentologii, stratygrafii oraz paleogeografii osadów syluru południowego obrzeżenia Baltiki, obejmując różnorodne zagadnienia i aspekty dotyczące analizy facjalnej i mikrofacjalnej, paleoentologii, biostratygrafii oraz petrologii i geochemii tych utworów. Szczególnie istotnym wkładem jest precyzyjne rozpoznanie zdarzeń, środowiska sedymentacji oraz paleogeografii ludfordzkiego interwału stratygraficznego. Biorąc powyższe pod uwagę, stwierdzam, że dorobek naukowy dr Wojciecha Kozłowskiego spełnia kryteria Ustawy z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuk (Dziennik Ustaw z 2003 r., nr 65, poz. 595, z późniejszymi zmianami), Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 1 września 2011 r. w sprawie kryteriów oceny osiągnięć osoby ubiegającej się o nadanie stopnia doktora habilitowanego (Dziennik Ustaw z 2011 r., nr 196, poz. 1165), oraz Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 22 września 2011 r. w sprawie szczegółowego trybu i warunków przeprowadzania czynności w przewodach doktorskich, w postępowaniu habilitacyjnym oraz w postępowaniu o nadanie tytułu profesora (Dziennik Ustaw z 2011 r., nr 204, poz. 1200, z późniejszymi zmianami). W związku z tym wnioskuję o dopuszczenie doktora Wojciecha Kozłowskiego do dalszych etapów postępowania habilitacyjnego. Warszawa r. Maciej Bąbel