GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE

Transkrypt

1 GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA

2 I. Wstęp Przemoc w rodzinie, inaczej zwana przemocą domową, to nie tylko przemoc fizyczna, ale także psychiczna, seksualna, ekonomiczna, czy zaniedbanie. Występuje zarówno w rodzinach z tzw. marginesu społecznego, jak i w rodzinach dobrze sytuowanych, uważanych za normalne. Przemoc w rodzinie nie jest zachowaniem incydentalnym i zwykle powtarza się według określonego schematu, w którym wyróżniamy następujące fazy: - narastania napięcia, w której zaczyna pojawiać się agresja, - ostrej przemocy, w której następuje wybuch agresji, - miodowego miesiąca, kiedy sprawca przeprasza i obiecuje poprawę. Z reguły w fazie ostrej przemocy lub zaraz po niej ofiary poszukują pomocy. Wzywana jest wtedy Policja lub ofiara ucieka z domu do hostelu. Bardzo często w fazie miodowego miesiąca osoby doznające przemocy wycofują się z kontaktu z osobami udzielającymi pomocy, mając pozorne poczucie odzyskiwania kontroli nad sytuacją. To wycofywanie, podobnie jak fakt dalszego pozostawania w związku ze sprawcą, często wydaje się niezrozumiałe. Specjaliści, tłumacząc takie zachowanie, najczęściej odwołują się do syndromu wyuczonej bezradności lub do syndromu stresu pourazowego. Syndrom wyuczonej bezradności, w przypadku ofiar przemocy, oznacza poddanie się i rezygnację z aktywności, które ofiara podejmowała w celu poprawy sytuacji, a które okazały się nieskuteczne. Nabiera wówczas przekonania, że nie może nic zrobić, aby zapewnić sobie bezpieczeństwo, rezygnuje więc z kolejnych prób zmiany sytuacji. Nie oznacza to jednak, że ofiary przemocy nie podejmują wielu doraźnych działań, których celem jest poprawa sytuacji rodziny, np. rozmowa ze sprawcą, unikanie ataku poprzez wyjście z domu, ukrywanie się lub ucieczkę już w trakcie ataku. Podejmują również działania polegające na poszukiwaniu pomocy na zewnątrz, rozmawiają na temat doznawanej przemocy z krewnymi, znajomymi, sąsiadami, kontaktując się z Policją i organizacjami udzielającymi pomocy ofiarom przemocy. Zdarza się również, że reakcją ofiary jest odwzajemnienie przemocy i zabicie sprawcy, który przez wiele lat stosował przemoc. Sytuacja ofiary często porównywana jest do sytuacji ofiar zamachów terrorystycznych, przy czym ofiara przemocy w rodzinie pozostaje w stanie zagrożenia życia zazwyczaj przez dużo dłuższy okres czasu, a sprawcą nie jest obcy człowiek, a osoba bliska. Analizując sytuację ofiary, należy wziąć pod uwagę, że ma ona nadzieję na zmianę zachowania sprawcy. Ponadto często wstydzi się swojej sytuacji, jest zależna ekonomicznie od sprawcy lub zostaje z nim ze względu na dzieci. Często uważa, że przemoc jest jej prywatnym problemem, a środowisko zewnętrzne (rodzina, znajomi, instytucje) swoim zachowaniem mogą utwierdzać o braku możliwości otrzymania wsparcia i ochrony. Podczas, gdy zachowania ofiary mogą wydawać się irracjonalne, sprawca w sposób bardzo logiczny potrafi tłumaczyć swoje zachowanie, jako akt słusznego ukarania ofiary. Jednocześnie kwestionuje swoją odpowiedzialność. Nie przyznaje również, że takie zachowanie jest aktem agresji oraz mechanizmem sprawowania władzy i kontroli, narzędziem całkowitego podporządkowania ofiary woli sprawcy. Kobiety, dzieci oraz osoby starsze, które najczęściej padają ofiarami przemocy w rodzinie, ciągle jeszcze uznawane są za własność, zaś mężowie i rodzice, dorosłe dzieci za osoby mogące dyscyplinować innych członków rodziny. W szeregu opracowań odnoszących się do przyczyn i źródeł przemocy w rodzinie podkreśla się, że to akceptacja dla hierarchicznej struktury społeczeństwa powoduje, że w ramach tej struktury funkcjonują osoby, które wierzą, że mają prawo stosować przemoc wobec pozostałych członków swojej rodziny. Przemoc w rodzinie jest trudna do zdiagnozowania. To problem przez wiele lat ukrywany. Jednak szkodliwość jest tak determinująca dla jednostki, czy też całej rodziny, że wymaga podjęcia szerokiego, dobrze zorganizowanego i zaplanowanego na wiele lat programu zapobiegawczego. Strona 1

3 Program będzie realizowany w szczególności w oparciu o następujące akty prawne: - ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. Nr 180, poz z późn. zm.), - ustawę z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 r. Nr 70, poz. 473, z późn. zm.), - ustawę z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536), - ustawę z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 r. Nr 175, poz. 1362, z późn. zm.), - Narodowy Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, - Strategię Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Miasta Świdnica na lata II. Diagnoza problemów 31 grudnia 2010 r. w Świdnicy zameldowanych było mieszkańców. Liczba bezrobotnych Świdniczan zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy wynosiła 2.409, w tym 475 osób pobierało zasiłek dla bezrobotnych. W 2010 r mieszkańców Świdnicy objętych było różnorodnymi formami pomocy społecznej, co stanowi 8,3% ogółu mieszkańców Miasta. Ze statystyk policyjnych wynika, że na terenie Gminy Miasta Świdnicy w 2010 r. przeprowadzonych zostało 121 interwencji domowych, założono 85 Niebieskich Kart. Miejska Komisja ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Świdnicy w minionym roku otrzymała 84 wnioski z prośbą o zobowiązanie do leczenia odwykowego, z czego 67 osób to sprawcy przemocy w rodzinie. Z informacji uzyskanych ze szkół miejskich wynika, że na dzień 22 grudnia 2010 r. w placówkach tych było: uczniów, - 85 uczniów z rodzin z problemem alkoholowym, - 48 uczniów, wobec których stosowana jest przemoc, uczniów zaniedbanych przez rodziców, uczniów sprawiających trudności wychowawcze, - 84 uczniów objętych nadzorem kuratora. Na przełomie 2008/2010 r. przeprowadzone zostały badania monitorujące rozmiary problemów uzależnień i przemocowych w Świdnicy: - w okresie od 10 grudnia 2008 r. do 20 lutego 2009 r. Badania monitoringowe dotyczące problemów narkotykowych, alkoholowych i przemocowych na terenie miasta Świdnicy, - w styczniu 2010 r. Badania monitoringowe dotyczące problemów narkotykowych, alkoholowych i przemocowych na terenie miasta Świdnicy. Wyniki badań zrealizowanych przez Zakład Badawczo Consultingowy TUAN z Wrocławia stanowią diagnozę dla powyższego Programu. III. Cele główne Poprawa stanu bezpieczeństwa życia codziennego mieszkańców Świdnicy. Wypracowanie sprawnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz pomocy osobom/rodzinom doznającym przemocy w rodzinie. Strona 2

4 IV. Cele szczegółowe Poszerzenie wiedzy na temat rozmiarów przemocy w rodzinie. Uwrażliwienie społeczności lokalnej na przemoc w rodzinie. Podniesienie umiejętności służb społecznych w zakresie organizowania pomocy ofiarom przemocy oraz promowanie metod wychowawczych bez przemocy. Stworzenie warunków wspierających rodzinę w zakresie przezwyciężenia sytuacji kryzysowej, przerwania cyklu przemocy, zapobiegania kolejnym aktom. V. Adresaci programu 1. Ofiary przemocy w rodzinie, w tym dzieci, współmałżonkowie lub partnerzy w związkach nieformalnych, osoby starsze, osoby niepełnosprawne; 2. Sprawcy przemocy w rodzinie; 3. Świadkowie przemocy w rodzinie; 4. Społeczność lokalna. VI. Zasoby 1. Specjaliści zaangażowani w realizację zadań w obszarze przeciwdziałania przemocy. 2. Instytucje i organizacje zajmujące się problemem przemocy w rodzinie oraz inne pełniące funkcje wspierające: - Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, - Komenda Powiatowa Policji w Świdnicy, - Miejska Komisja ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Świdnicy, - Ośrodek Interwencji Kryzysowej przy PCPR, - zakłady opieki zdrowotnej, - organizacje pozarządowe, - parafie. VII. Zadania do realizacji Tworzenie gminnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie to zadanie własne gminy wynikające z ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Aby działania zaplanowane w systemie dały możliwość udzielenia kompleksowej pomocy w rodzinach, w których jest przemoc konieczna jest współpraca przedstawicieli służb i instytucji, które w danej gminie są zobowiązane do działań na rzecz profilaktyki w powyższym zakresie. M.in. pracownicy socjalni, policjanci, członkowie Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Świdnicy, przedstawiciele oświaty, wymiaru sprawiedliwości, ochrony zdrowia powinni mieć możliwość uczestniczenia w naradach, konferencjach, spotkaniach służących poznaniu kompetencji i doświadczeń tych służb w zakresie pomocy rodzinom, w których występuje przemoc, określenia możliwości udzielenia pomocy oraz planowania i prowadzenia wspólnej polityki wobec zjawiska przemocy w rodzinie. Konsekwentna realizacja tego zadania pozwoli na utworzenie i właściwą organizację prac Zespołu Interwencyjnego oraz powinna mieć wpływ na upowszechnienie wśród służb społecznych pracy przy zastosowaniu metody interdyscyplinarnej. Skuteczność Strona 3

5 form pomocy organizowanych w ramach gminnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie w dużej mierze zależna będzie od posiadania merytorycznego przygotowania osób działających w tym zakresie. Dlatego w pierwszym okresie realizacji Programu celem wiodącym będzie podniesienie umiejętności służb społecznych w zakresie organizowania pomocy ofiarom przemocy. Zadania usystematyzowane zostały w sposób umożliwiający osiągnięcie celów, którym przypisano określone funkcje: Cel: Poszerzenie wiedzy na temat rozmiarów przemocy w rodzinie. Działania diagnozujące rozmiary zjawiska przemocy rodzinie, profesjonalne formy pomocy ofiarom przemocy, potrzeby szkoleniowe w powyższym zakresie: - identyfikacja na terenie gminy ofiar przemocy (z podziałem na kategorie ofiar) oraz sprawców, - monitorowanie sytuacji rodzin dotkniętych przemocą, - bieżące monitorowanie miejsc pomocowych dla rodzin doznających przemocy w rodzinie, - ankietowanie potrzeb w zakresie doskonalenia umiejętności wparcia dla osób doznających przemocy. Cel: Uwrażliwienie społeczności lokalnej na przemoc w rodzinie. Działania informacyjne na rzecz społeczności lokalnej propagujące skuteczne sposoby powstrzymywania przemocy: - udział w kampaniach ogólnopolskich oraz organizacja kampanii lokalnych, wsparcie lokalnych inicjatyw w powyższym zakresie, - informowanie o formach i miejscach pomocy ofiarom przemocy, w tym systematyczna aktualizacja informacji, - informowanie dzieci, młodzieży i dorosłych o konsekwencjach wynikających ze stosowania przemocy w rodzinie, - informowanie sprawców przemocy o możliwościach uczestniczenia w programach korekcyjnoedukacyjnych, - dokumentowanie działań podejmowanych wobec rodzin, w których dochodzi do przemocy oraz efektów tych działań. Cel: Podniesienie umiejętności służb społecznych w zakresie organizowania pomocy ofiarom przemocy oraz promowanie metod wychowawczych bez przemocy. Działania edukacyjne skierowane do służb społecznych zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie oraz do środowiska szkolnego: - organizacja szkoleń i innych działań adresowanych do grup zawodowych zajmujących się przemocą w rodzinie oraz przedstawicieli zawodów, którzy w trakcie wykonywania obowiązków służbowych mają kontakt z ofiarami przemocy, - organizacja działań integrujących środowisko służb społecznych, - organizacja działań edukacyjnych na terenie placówek oświatowych dla dzieci, młodzieży, rodziców uczących radzenia sobie z przemocą, propagujących zachowania sprzyjające pozytywnym postawom w rodzinie. Cel: Stworzenie warunków wspierających rodzinę w zakresie przezwyciężenia sytuacji kryzysowej, przerwania cyklu przemocy, zapobiegania kolejnym aktom przemocy w rodzinie. Działania interwencyjno-wspierające polegające na rozwoju osób i form służących pomocą ofiarom przemocy w rodzinie: Strona 4

6 - utrzymanie na terenie Miasta miejsc udzielających pomocy osobom doznającym przemocy w rodzinie, w tym punktów konsultacyjnych, hostelu dla ofiar przemocy w rodzinie, placówek wsparcia dziennego dla dzieci i młodzieży, pracy psychologów na terenie szkół miejskich, - wypracowanie i doskonalone procedur służących przerwaniu przemocy w rodzinie, ze szczególnym uwzględnieniem procedury Niebieska Karta, zobowiązania do leczenia odwykowego, w tym zapobiegania kontaktowania się sprawcy przemocy w rodzinie z jego ofiarami, - powołanie Zespołu Interdyscyplinarnego, który w szczególności będzie integrował działania podmiotów zobowiązanych do profilaktyki przemocy w rodzinie, inicjował interwencje w środowisku dotkniętym przemocą oraz działania w stosunku do osób stosujących przemoc, - opracowanie i realizacja planu pomocy w indywidualnych przypadkach, - realizacja programów terapeutycznych dla ofiar przemocy w rodzinie, - realizacja programów podnoszących umiejętności wychowawcze rodziców przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, - zapewnienie odpowiednich warunków do przesłuchań dzieci ofiar przemocy. VIII. Zagrożenia w realizacji zdań - mity na temat przemocy w rodzinie, - problem uzależnienia od alkoholu lub innych środków psychoaktywnych w rodzinie, - nie stosowanie metody interdyscyplinarnego rozwiązywania problemów w rodzinie, w której występuje przemoc. XI. Finansowanie Programu Program będzie finansowany ze środków budżetu Gminy Miasto Świdnicy, dotacji oraz ze środków pozabudżetowych pozyskanych z innych źródeł. X. Monitorowanie Programu Monitorowanie odbywać się będzie w oparciu o sprawozdawczość podmiotów uczestniczących w realizacji zadań, które przekazywane będą Miejskiemu Ośrodkowi Pomocy Społecznej w Świdnicy. Po przeanalizowaniu danych oraz wypracowaniu wniosków do realizacji przez Gminny Zespół Interdyscyplinarny, Ośrodek do 31 marca każdego roku przedłoży Radzie Miejskiej w Świdnicy sprawozdanie z realizacji Programu. Strona 5