Mitologiczne krainy. Co chcemy osiągnąć? Strategie do wyboru Aktywne wprowadzenie

Transkrypt

1 Temat 59 Rozdział V Temat: Herkules i złota łania Mitologiczne krainy Czas realizacji: 45 min Plan działania 1. Aktywne wprowadzenie. 2. Opis obrazu Silvii Pastore Herkules i złota łania: określenie sytuacji i miejsc przedstawionych w dziele, (Pytanie 1. i 2.) opisanie postaci ukazanych na reprodukcji, (Pytanie 3.) analiza wpływu kolorystyki na nastrój dzieła, (Pytanie 5.) omówienie elementów kompozycyjnych. (Pytanie 6.) 3. Wskazanie na fantastyczność przedstawionej sceny. (Pytanie 4.) 4. Ułożenie historii inspirowanej obrazem. Co chcemy osiągnąć? Silvia [czytaj: silwja] Pastore, Herkules i złota łania farby olejne na desce 57 x 63 cm prywatna kolekcja 2008 rok Przyjrzyj się obrazowi Herkules i złota łania, a następnie odpowiedz na pytania. 1 Jaką sytuację utrwaliła artystka na obrazie? 2 Gdzie może rozgrywać się ukazana scena? 3 Jak wyglądają postacie przedstawione na obrazie? Jak myślisz, dlaczego tytułowy bohater jest niebieski? 4 Czy ukazana scena jest fantastyczna, czy realistyczna? Uzasadnij swoją opinię. 5 Jakie kolory zauważasz? W jaki sposób zastosowane barwy wpływają na nastrój dzieła? 6 Które elementy obrazu sprawiają, że jest on pełen ruchu? 7 Jaka historia przychodzi Ci na myśl, gdy patrzysz na obraz Silvii Pastore? Uczeń: opisuje postacie ukazane na obrazie (III.1.8) (II.2.10) wypowiada się na temat odczuć związanych z percepcją dzieła (II.1.1) (II.2.1) charakteryzuje temat reprodukcji (II.2.3) (II.3.1) układa historię inspirowaną obrazem (III.1.1) Strategie do wyboru Aktywne wprowadzenie Propozycja 1. Układanie puzzli. Nauczyciel przygotowuje puzzle z reprodukcją Herkulesa i złotej łani. Uczniowie w grupach układają obraz. Następnie opowiadają o swoich pierwszych wrażeniach związanych z percepcją dzieła. 153 Propozycja 2. Praca ze słownikiem. Uczestnicy zajęć tworzą słowniczek pojęć. Na podstawie informacji podanych przez prowadzącego, a także encyklopedii oraz Słownika mitów i tradycji kultury zapisują w zeszytach krótkie notatki na temat pojęć, postaci i miejsc: Zeus, Arkadia, Artemida, heros, Herakles i Hellada. Opis obrazu Silvii Pastore Herkules i złota łania Propozycja 1. Redagowanie notatki. Uczniowie redagują opis obrazu w karcie pracy Herkules i łania [poziom 2] [poziom3], korzystając z podanych pytań pomocniczych. W łatwiejszej wersji karty uzupełniają tekst opisu. 157

2 158 Temat 60 Temat: Atlantyda, czyli tam albo nie tam Czas realizacji: 45 min Plan działania 1. Aktywne wprowadzenie. 2. Zapoznanie się z biogramem Wisławy Szymborskiej. 3. Odczytanie wiersza Atlantyda. 4. Wyjaśnienie tytułu i pierwszej strofy utworu. (Porozmawiajmy, ćw. 1. i 2.) 5. Wyjaśnienie zwrotu ślad po kimś zaginął. (Przydatne słowa) 6. Omówienie funkcji pytań retorycznych. (Porozmawiajmy, ćw. 3., To ważne) 7. Interpretacja użycia wyrażenia plus minus w zakończeniu wiersza. (Porozmawiajmy, ćw. 5.) 8. Objaśnienie znaczenia wskazanych frazeologizmów. (Porozmawiajmy, ćw. 6.) 9. Rozmowa o roli odkryć archeologicznych. (A to ciekawe) 10. Zadanie pracy domowej. (Praca w grupie). Co chcemy osiągnąć? Uczeń: czyta ze zrozumieniem tekst poetycki (I.1.1) (III.1.9) korzysta z różnych źródeł informacji (I.2) wyjaśnia tytuł dzieła, określa jego temat i myśl przewodnią (I.1.2) dzieli się wrażeniami związanymi z poznanym utworem (II.1.1) (III.1.8) omawia funkcję pytań retorycznych (II.2.4) Przydatne słowa Jeśli nie wiadomo, co stało się z daną osobą lub rzeczą, mówi się, że ślad po niej zaginął. Przykład użycia: Naukowcy szukają tego skarbu od wielu lat. Ślad po nim zaginął. Wisława Szymborska Atlantyda Fragment Istnieli albo nie istnieli. Na wyspie albo nie na wyspie. Ocean albo nie ocean połknął ich albo nie. Czy było komu kochać kogo? Czy było komu walczyć z kim? Działo się wszystko albo nic tam albo nie tam. Miast siedem stało. Czy na pewno? Stać wiecznie chciało. Gdzie dowody? Wisława Szymborska (lata życia: ) Była wybitną poetką i tłumaczką. W 1996 roku została nagrodzona literacką Nagrodą Nobla. Pisała o przyjaźni, roli przypadku w życiu człowieka i zachwycie, jaki mogą w ludziach wywołać zwykłe przedmioty. Opublikowała kilkanaście tomów wierszy, w tym między innymi: Wołanie do Yeti, Sto pociech, Tutaj. Nie wymyślili prochu, nie. Proch wymyślili, tak. [...] Meteor spadł. To nie meteor. Wulkan wybuchnął. To nie wulkan. Ktoś wołał coś. Niczego nikt. Na tej plus minus Atlantydzie. Strategie do wyboru Aktywne wprowadzenie Propozycja 1. Zabawa w skojarzenia. Uczniowie podają skojarzenia związane z nazwą Atlantyda. Propozycja 2. Rozmowa kierowana. Nauczyciel, korzystając z internetu, prezentuje uczestnikom zajęć obrazy będące wyobrażeniem Atlantydy. Materiał wizualny jest punktem wyjścia do rozmowy na temat mitycznego lądu, podczas której prowadzący stawia uczniom pytania: Czym była Atlantyda? Co wiemy o jej losie? Kim prawdopodobnie byli jej mieszkańcy? Jak myślicie, dlaczego ludzie interesują się losem zaginionej cywilizacji? Jakie odczucia wzbudza w Was historia Atlantydy? 154 Alfred Nixon Moores [czytaj: nikson murs], Ciche miasto. Atlantyda, XX wiek

3 Temat Porozmawiajmy Odszukaj w encyklopedii hasło Atlantyda i wyjaśnij tytuł oraz pierwszą strofę wiersza. O kim mówi podmiot liryczny? Jakie pytania pojawiają się w utworze? Dlaczego nie można na nie odpowiedzieć? To ważne Pytanie pozorne, na które nie oczekuje się odpowiedzi lub na które odpowiedź jest oczywista, nazywamy pytaniem retorycznym. Zadaje się je między innymi po to, aby skłonić odbiorcę do przemyślenia pewnych spraw. Przykłady: I po co to wszystko? Czy wiesz, ile straciłeś? Wyszukaj w utworze pary zdań, których treść jest przeciwstawna. Jak sądzisz, dlaczego takich wypowiedzeń jest dużo w wierszu? Kiedy stosuje się wyrażenie plus minus? Podaj przykład zdania z użyciem tego związku wyrazowego. Dlaczego pojawia się on w ostatnim wersie utworu? Wyjaśnij znaczenie podanych sformułowań. W razie trudności skorzystaj ze słownika języka polskiego. obrócić coś w popiół, lec w gruzach, popaść w ruinę Praca w grupie W czteroosobowych grupach porozmawiajcie o tym, jak mogła wyglądać Atlantyda. Następnie wykonajcie rysunek lub obraz przedstawiający tę mityczną krainę. A to ciekawe Czego potrzeba, aby dokonać wielkiego odkrycia? Na to pytanie daje odpowiedź biografia Henryka Schliemanna [czytaj: szlimana] sławnego archeologa. Siedmioletni Henryk zapragnął odkryć Troję, gdyż zauroczyły go... opowieści ojca o dawnych czasach oraz ilustrowana Historia świata dla dzieci. Ulubionym zajęciem chłopca stała się zabawa w wykopaliska archeologiczne. Dzięki wytrwałości i pracy Schliemann, już jako dorosły naukowiec, spełnił swoje marzenie odnalazł ruiny zaginionego miasta.? W jaki sposób odkrycia archeologów wzbogacają naszą wiedzę? 155 Odczytanie wiersza Atlantyda Propozycja 1. Praca z tekstem. Nauczyciel odczytuje fragment wiersza Wisławy Szymborskiej. Utwór czytany jest następnie jeszcze dwa razy przez ochotników. Propozycja 2. Aktywne słuchanie utworu muzycznego. Prowadzący odtwarza nagranie piosenki opartej na wierszu Wisławy Szymborskiej Atlantyda w wykonaniu Grzegorza Turnaua. Po wysłuchaniu utworu uczniowie opowiadają o swoich wrażeniach. Omówienie funkcji pytań retorycznych Propozycja 1. Redagowanie pytań. Uczestnicy zajęć w parach układają po dwa dodatkowe pytania retoryczne, które mógłby postawić podmiot liryczny wiersza Wisławy Szymborskiej. Propozycja 2. Drama. Uczniowie w grupach przygotowują scenki, w których prezentują rozmowy zakończone pytaniem retorycznym. Propozycja 3. Ćwiczenie językowe. Nauczyciel wypowiada różne pytania, np. Czy sójka wybierze się kiedyś za morze?, O której godzinie odjeżdża nasz pociąg?, Dlaczego nie zjadłeś obiadu?, Czy syty zrozumie głodnego?, Czy pożyczysz mi długopis?, O czym marzyli Atlanci?. Zadaniem uczestnikó w zajęć jest określenie, które z nich to pytania retoryczne. Objaśnienie znaczenia wskazanych frazeologizmów Propozycja 1. Ćwiczenie pisemne. Po wyjaśnieniu znaczenia frazeologizmów zamieszczonych w ćwiczeniu 6. uczniowie zapisują w zeszytach początki zdań podanych przez prowadzącego i uzupełniają je odpowiednimi związkami wyrazowymi. Przykładowe zdania: Opuszczony przez swych właścicieli zameczek szybko... Po kontuzji kolana marzenia Jarka o karierze sportowca... Niektórzy twierdzą, że kataklizm... Atlantydę. Zadanie pracy domowej Propozycja 1. Praca plastyczna. Uczestnicy zajęć wykonają rysunki przedstawiające ich wyobrażenie Atlantydy.

4 160 Temat 61 Temat: Co kryje encyklopedia? Czas realizacji: 45 min Plan działania 1. Aktywne wprowadzenie. 2. Analiza informacji na temat encyklopedii. (Jak korzystać z encyklopedii?) 3. Wskazanie różnic między encyklopedią tradycyjną a multimedialną. (Praca z encyklopedią, ćw. 1.) 4. Analiza hasła encyklopedycznego. (Praca z encyklopedią, ćw. 2.) 5. Wyszukanie informacji w encyklopediach i opracowanie notatki. (Praca z encyklopedią, ćw ) Co chcemy osiągnąć? Uczeń: czyta ze zrozumieniem (I.1.1) (I.1.4) wyjaśnia, do czego służy encyklopedia (III.1.8) (III.2.7) omawia budowę hasła encyklopedycznego (I.1.4) (III.1.1) wyszukuje w encyklopedii potrzebne informacje (I.2) tworzy i uzupełnia notatki na temat encyklopedii oraz wskazanych przez nauczyciela haseł encyklopedycznych (III.1.5) Strategie do wyboru Aktywne wprowadzenie Propozycja 1. Ćwiczenie pisemne. Nauczyciel objaśnia uczniom zajęć zasady alfabetu Morse`a. Następnie uczestnicy zajęć odczytują w karcie pracy 1 Zaszyfrowane wyrazy [poziom 2] słowa zapisane za pomocą tego szyfru i zapisują je w kolejności alfabetycznej. Wyrazy podane w zadaniu to: alfabet, litera, symbol, indeks, pagina, termin, wyraz. Propozycja 2. Zabawa ruchowa. Każdy uczeń otrzymuje od prowadzącego kartkę z zapisaną na niej jedną literą alfabetu. Uczestnicy zajęć, na podstawie przypisanych im liter, zajmują miejsce w szeregu zgodnie z kolejnością alfabetyczną. Następnie, począwszy od osoby z literą a, każdy uczeń wypowiada odpowiednią głoskę. Analiza informacji na temat encyklopedii Propozycja 1. Aktywne czytanie. Ochotnicy odczytują na głos wiadomości na temat encyklopedii. Podczas słuchania uczestnicy zajęć wodzą wzrokiem za tekstem i podkreślają najważniejsze, ich zdaniem, informacje oraz niezrozumiałe słowa. uniwersalne (powszechne) zawierające ogólne wiadomości z różnych dziedzin Przykład: Encyklopedia Powszechna PWN 156 Jak korzystać z encyklopedii? Encyklopedia to zbiór wiadomości ze wszystkich obszarów wiedzy lub tylko z jednej dziedziny. Hasła w encyklopedii ułożone są w porządku alfabetycznym albo w porządku rzeczowym, czyli z podziałem na tematy lub zagadnienia. Pozwala to łatwo wyszukać informacje o osobach, miejscach, przedmiotach, pojęciach i wydarzeniach. Niektóre encyklopedie dostępne są w internecie, na przykład na stronie Encyklopedie specjalistyczne dotyczące jednej dziedziny lub wybranej tematyki Przykład: Encyklopedia Gdańska Encyklopedie istnieją też w postaci multimedialnej. Są to programy komputerowe umieszczane na różnych nośnikach, na przykład na płytach CD. Jak korzystać z encyklopedii? Przeczytaj we wstępie na początku pierwszego tomu, co oznaczają używane w encyklopedii skróty. Zorientuj się, jaki jest układ treści: alfabetyczny czy rzeczowy. Wybierz właściwy tom encyklopedii na podstawie oznaczeń, które znajdują się na grzbiecie książki. Przykładowo: oznaczenie A C informuje, że w danym tomie zamieszczono hasła rozpoczynające się od liter a, b i c. Podczas szukania hasła zwróć uwagę na żywą paginę, umieszczaną na samej górze, nad tekstem. Zawiera ona pierwszą sylabę ostatniego słowa znajdującego się na tej stronie. Jeśli hasła mają układ rzeczowy, najpierw zajrzyj do spisu treści i indeksu (skorowidza) alfabetycznego spisu pojęć omówionych w encyklopedii. Dzięki temu dowiesz się, na której stronie odnajdziesz wyjaśnienie danego terminu. Informacji o konkretnej postaci szukaj pod jej nazwiskiem, nie pod imieniem. Gdy chcesz poszerzyć wiadomości na temat związany z danym hasłem, przeczytaj również wyjaśnienia tych słów występujących w definicji, które są poprzedzone symbolem. Znak ten odsyła do innych haseł w encyklopedii.

5 Temat Praca z encyklopedią Czym różnią się encyklopedie tradycyjne od multimedialnych? Przeczytaj definicję pochodzącą z encyklopedii, a następnie wyjaśnij znaczenie pojawiających się w niej skrótów. wyraz hasłowy skrót łacińska nazwa WERBENA, Verbena, roślina zielna lub półkrzew z rodziny werbenowatych; ok. 80 gat., gł. w Ameryce Pd.; liście naprzeciwległe; kwiaty grzbieciste zebrane w kłosy; w Polsce (suche zbocza, przydroża) w. pospolita, V. officinalis, leczn. bylina wys. do 70 cm; liście trójdzielne, kwiaty liliowe; liczne gat. ozdobne; w starożytności i średniowieczu uznawana za roślinę magiczną i składana bogom na ofiarę, czarodziejską odstraszającą burzę oraz przynoszącą szczęście. Sprawdź w encyklopedii, kim były wymienione osoby, a następnie przygotuj notatkę na temat jednej z nich. Anna Świderkówna Robert Graves [czytaj: grejfs] Hatszepsut Herodot Na podstawie informacji z encyklopedii powszechnej odpowiedz na podane pytania. Pod jakimi hasłami będziesz szukać potrzebnych informacji? Nad jaką rzeką leży Rzym? Kim był Fidiasz? Jakiej bogini był poświęcony ateński Partenon? W którym roku urodził się Zygmunt Kubiak? Odszukaj w encyklopedii hasło Faeton, a następnie wskaż poprawne wyjaśnienie. A. Syn Heliosa, boga tarczy słonecznej. B. Rodzaj pociągu. C. Ptak z rodziny wróbli żyjący w Europie. D. Jedna z popularnych gier planszowych. wyjaśnienie wyrazu hasłowego Werbena ogrodowa, Verbena x hybrida WER Dodatkowe materiały dydaktyczne do tematu zajęć (scenariusz lekcji wraz z kartami pracy) zamieszczono w Teczce Nauczyciela. 157 Propozycja 2. Mapa myśli. Uczniowie redagują notatkę o encyklopedii w formie mapy myśli. Aby ułatwić im uporządkowanie wiadomości, prowadzący zapisuje na tablicy pomocnicze hasła, np. rodzaje encyklopedii, sposób uporządkowania haseł, układ elementów na stronie. Można także wręczyć uczestnikom zajęć kartę pracy 2 Mapa myśli [poziom 2] [poziom 3] ze schematem mapy do uzupełnienia. W łatwiejszym wariancie karty zamieszczono pomocniczy materiał wyrazowy, za pomocą którego uczniowie uzupełniają schemat. Wyszukanie informacji w encyklopediach i opracowanie notatki Propozycja 1. Redagowanie notatki. Zamiast opracowywania notatki na temat podany w ćwiczeniu 3. uczestnicy zajęć uzupełniają tabelę w zadaniu 1. z karty pracy 3 Praca z encyklopedią [poziom 3]. W zadaniu 2. zamieszczono z kolei pytania z ćwiczenia 4. w formie testu wielokrotnego wyboru. Propozycja 2. Głuchy telefon. Uczniowie tworzą grupy. Każdy członek drużyny losuje po jednym haśle związanym z mitologią i starożytną Grecją, np. Olimp, Homer, mitologia, Akropol, Hellada. Następnie zapoznaje się z encyklopedyczną definicją wylosowanego wyrazu. W dalszej kolejności zespoły siadają w kołach. Każdy uczestnik po kolei podaje na ucho jedno krótkie zdanie na temat swojego hasła osobie siedzącej po jego prawej stronie. Ostatni uczeń, do którego dotrze wypowiedź, zapisuje ją na kartce. Po przekazaniu w ten sam sposób wszystkich objaśnień członkowie zespołów głośno odczytują hasła, które zanotowali, i weryfikują ich poprawność. Propozycja 3. Ćwiczenie praktyczne. Nauczyciel zapisuje na tablicy informacje dotyczące podziału encyklopedii na tomy, np. Tom I: a hełm, Tom II: herb miot, Tom III: miotacz pionek, Tom IV: pionier Szopen. Zadaniem uczniów jest określenie, w których częściach encyklopedii znaleźliby wyjaśnienie haseł: Olimp, politeizm, Homer, mitologia, Akropol, Hellada.

6 162 Temat 62 Temat: W świecie mitów Bohaterowie mitów Czas realizacji: 45 min Plan działania 1. Aktywne wprowadzenie. 2. Zapoznanie się z infografiką W świecie mitów. 3. Wyszukanie informacji na temat greckich bóstw. (Porozmawiajmy, ćw. 1.) 4. Aktywne zakończenie. 5. Zadanie pracy domowej. Atena Postacie z mitologii greckiej na stałe zadomowiły się w naszej bogini mądrości, patronka wojny sprawiedliwej kulturze. Spotykamy je w literaturze, malarstwie, rzeźbie, filmach, (osiemnastowieczna akwarela) a nawet... w grach komputerowych. Zobaczcie, w jaki sposób twórcy z różnych epok nawiązywali do tematyki mitologicznej. Zeus Co chcemy osiągnąć? władca wszystkich bogów Uczeń: (marmurowy posąg z I wieku n.e.) wskazuje przykłady odwołań do mitologii w dziełach pochodzących z różnych epok (II.4) bierze udział w dyskusji na temat filmów, gier komputerowych oraz dzieł sztuki inspirowanych mitologią (III.1.8) korzysta ze Słownika mitów i tradycji kultury (I.2) wyszukuje informacje na temat greckich bogów (I.1.6) Artemida bogini łowów (rzeźba z około 350 roku p.n.e.) Strategie do wyboru Aktywne wprowadzenie Propozycja 1. Rozmowa kierowana. Uczestnicy zajęć opowiadają o znanych im filmach i grach komputerowych, w których pojawiły się postacie znane z mitologii. Wyrażają opinie na temat tych wytworów kultury. Zastanawiają się także, z czego może wynikać zainteresowanie mitologią. Wyszukanie informacji na temat greckich bóstw Propozycja 1. Ćwiczenie pisemne. Podczas pracy ze Słownikiem mitów i tradycji kultury Władysława Kopalińskiego oraz z Mitologią Jana Parandowskiego uczniowie uzupełniają tabelę w zadaniu 1. z karty pracy 1 Bogowie greccy [poziom 2]. Wpisują do niej informacje na temat poszczególnych bóstw. W zadaniu 2. uzupełniają luki w tekście notatki. W zadaniu 3. dopasowują nazwy cech charakteru do postaci mitologicznych. Propozycja 2. Redagowanie opisu. Uczniowie opracowują kilkuzdaniową charakterystykę wybranego przez siebie bóstwa. Można także wręczyć uczestnikom zajęć kartę pracy 2 Jacy są bogowie? [poziom 3] z tekstem do uzupełnienia. Polski malarz Jacek Malczewski jest autorem obrazu namalowanego w 1900 roku, przedstawiającego Meduzę, czyli kobietę z wężami zamiast włosów. 158 W 1936 roku Pablo Picasso [czytaj: pikasso] namalował mitologicznego potwora, Minotaura pół byka, pół człowieka. Śpiewak Orfeusz i jego ukochana Eurydyka to główni bohaterowie obrazu namalowanego w 1636 roku przez Petera Paula [czytaj: pitera pola] Rubensa.

7 Temat 62 Propozycja 3. Drama. Po zebraniu informacji na temat różnych bóstw uczniowie dzielą się na grupy. W zespołach przygotowują scenki, w których przedstawiają dowolnie wybrane wydarzenie z mitologii. Widzowie odgadują, co jest tematem prezentacji. Posejdon bóg morza (osiemnastowieczna akwarela) Propozycja 4. Zabawa w skojarzenia dźwięko we. Nauczyciel przygotowuje nagrania dźwięków nawiązujących do bohaterów mitologicznych, np. grzmot Zeus, syk węża Meduza, szum morskich fal Posejdon, odgłosy wydawane przez byka Minotaur, szczekanie psa Cerber, rżenie konia pegaz. Uczestnicy zajęć po wysłuchaniu nagrań wskazują postacie, z którymi kojarzą im się poszczególne odgłosy. Hades władca świata zmarłych (Gniew Tytanów, reżyseria: Jonathan Liebesman, [czytaj: dżonatan libsman], 2012 rok) Aktywne zakończenie Porozmawiajmy 1 Odszukaj w Słowniku mitów i tradycji kultury Władysława Kopalińskiego lub w Mitologii Jana Parandowskiego informacje, czym opiekowali się podani bogowie. Propozycja 1. Quiz mitologiczny. Prowadzący dzieli uczniów na trzy grupy. Zadaniem każdego zespołu jest przygotowanie ośmiu pytań związanych z mitologią. Po opracowaniu zadań do quizu drużyny wręczają pozostałym grupom po cztery pytania. Następnie wszystkie zespoły przygotowują odpowiedzi i je odczytują. Zadanie pracy domowej Hera, Apollo, Ares, Hermes, Demeter Propozycja 1. Praca plastyczna. Uczestnicy zajęć wykonają rysunek przedstawiający bóstwo, które najbardziej ich zainteresowało. Jednym z najbardziej znanych dzieł poświęconych bogini miłości są Narodziny Wenus Sandra Botticellego [czytaj: boticzellego] z około 1485 roku. Amfora z około 530 roku p.n.e. przedstawiająca wojowników Achillesa i Ajaksa podczas gry w kości jest przykładem malarstwa czarnofigurowego. Na rzymskiej mozaice z II wieku ukazano króla wyspy Itaki Odyseusza oraz jego towarzyszy powracających z wyprawy wojennej

8 164 Temat 63 Temat: Początki świata według Greków Czas realizacji: 45 min Plan działania 1. Aktywne wprowadzenie. 2. Odczytanie tekstu O tym, jak narodził się świat i kim byli pierwsi bogowie. 3. Rozmowa o sytuacji przed powstaniem świata. (Porozmawiajmy, ćw. 1.) 4. Uporządkowanie wiedzy na temat bohaterów mitu. (Porozmawiajmy, ćw. 2. i 6.) 5. Opracowanie planu wydarzeń. (Porozmawiajmy, ćw. 3.) 6. Wyjaśnienie pojęć mit i mitologia. (To ważne, Porozmawiajmy, ćw. 7.) 7. Wyszukanie informacji na temat ukazanych w tekście krain. (Porozmawiajmy, ćw. 5.) 8. Ułożenie zdań na temat historii opisanej w utworze. (Porozmawiajmy, ćw. 4.) 9. Zadanie pracy domowej. (Praca twórcza) Co chcemy osiągnąć? Uczeń: płynnie czyta tekst (I.1.1) określa, co jest tematem utworu (I.1.2) wyraża opinie na temat bohaterów mitu oraz koncepcji stworzenia świata (II.1.1) (II.1.3) (III.1.8) opracowuje plan wydarzeń opisanych w tekście (III.1.7) wyjaśnia, czym jest mit (II.2.11) poprawnie zapisuje wskazane wyrazy z trudnością ortograficzną (III.2.5) Strategie do wyboru Aktywne wprowadzenie Propozycja 1. Rozmowa kierowana. Nauczyciel prezentuje uczestnikom zajęć fotografie ukazujące przestrzeń kosmiczną. Pyta ich o wrażenia związane z oglądanymi zdjęciami. Propozycje pytań do uczniów: Jakie uczucia wywołują w was oglądane fotografie? Za pomocą jakich słów określilibyście przestrzeń kosmiczną? Jakie pytania rodzą się w was, gdy myślicie o tym, jak ogromny jest wszechświat? Propozycja 2. Zabawa w skojarzenia. Uczestnicy zajęć podają skojarzenia związane ze słowem chaos. Przydatne słowa Nieporządek lub ogólne zamieszanie, wynikające zwykle z pośpiechu lub niezorganizowania, to inaczej rozgardiasz. Przykład użycia: Podczas przerw na szkolnym korytarzu często panuje rozgardiasz. 160 Anita Rejch O tym, jak narodził się świat i kim byli pierwsi bogowie Fragment książki Mity greckie. Baśnie starożytnych, Wydawnictwo Publicat Na początku nie było świata, Tylko wielka czarna łata. Zaglądaliście kiedyś do studni? W niej tylko ciemność i chłód dudni. Tak właśnie było, Kiedy nic nie było. Od tej pory ten czas, kiedy nic nie było, to Wielkie Nic nazywamy Chaosem. Była to ogromna pustka, jak całkiem pusta szklanka, tylko bez szklanki, wielka otchłań 1 bez kształtów, bez początku i końca. Niektórzy twierdzą, że Chaos kojarzy im się z wielkim zamieszaniem i bałaganem w pokoju, takim rozgardiaszem na całego. Może dlatego pojawiło się coś, co by ten nieporządek uporządkowało. Powstał więc Kosmos, który posprzątał ten świat i wypełnił go twórczymi siłami i boskimi pierwiastkami 2. [...] Pierwszymi bóstwami na świecie były Niebo, nazywane później Uranosem, i Ziemia nazywana Gają. Ta pierwsza para dała początek wielu bogom. Ze związku Uranosa i Gai powstali tytani 3, wśród których najstarszy nazywał się Okeanos i swoimi wodami wypełnił znaczną część ziemi. Później na świat przyszli trzej młodsi bracia cyklopi, którzy wyglądali dziko i przerażająco. Wyobraźcie sobie, że mieli jedno oko na środku czoła. Niezbyt dobrze to wyglądało. Równie przerażający jak oni byli bracia hekatonchejrowie, którzy mieli sto rąk i niezłomną siłę. Uranos nie był zadowolony ze swoich szkaradnych 4 synów, nie mógł na nich patrzeć, bo wydawali mu się odrażający. Poza tym w ogóle nie słuchali jego rozkazów, bo byli bardzo zbuntowani. Któregoś dnia Uranos zgromadził cyklopów w jednym miejscu i zrzucił ich do Tartaru. To było najmroczniejsze miejsce pod ziemią, które było tak głębokie jak odległość z ziemi do nieba. [...] 1 Otchłań ogromna przestrzeń, której końca nie można zobaczyć. 2 Pierwiastek tu: niewielka, ale bardzo ważna część. 3 Tytani w mitologii greckiej: sześciu olbrzymów. 4 Szkaradny brzydki, budzący wstręt.

9 Temat Gaja, jak każda kochająca matka, chciała chronić swoje dzieci, a nie patrzeć, jak jej mąż wrzuca je do najciemniejszego miejsca na świecie. Była zła na Uranosa. Poza tym miała już dość jego rządów. Namówiła pozostałych synów tytanów, żeby napadli na swojego ojca. Najmłodszy z nich, Kronos, został ich przywódcą. Matka Ziemia uzbroiła go w kamienny sierp 5. Tytani zaskoczyli Uranosa podczas snu i okaleczyli go potwornie, a na koniec strącili z niebiańskiego tronu. [...] Niedługo potem Kronos poślubił Reę, która opiekowała się wszystkimi dębami na świecie. Kronos pamiętał o czymś, co kiedyś usłyszał od matki Gai i umierającego ojca Uranosa. Jeden z jego synów miał pozbawić go władzy. Od tej pory Kronos stał się bardzo podejrzliwy i gdy co roku Rea rodziła dziecko, czyhał pod jej sypialnią i je... połykał. Co za pomysł? Zachowywał się zupełnie jak wieloryb, który połyka mniejsze ryby. I tak przyszła na świat Hestia połknął ją. Potem Demeter połknął ją, Hera połknął ją, Hades połknął go, i Posejdon, którego też połknął. [...] Zachowanie Kronosa doprowadziło Reę do wściekłości. Postanowiła, że następnym razem do tego nie dopuści. Następnego syna, Zeusa, urodziła w czarną noc na górze Lykajon w Arkadii, krainie szczęśliwości, gdzie żadne stworzenie nie rzuca cienia. Wykąpała go w magicznej rzece i oddała pod opiekę Gai matce Ziemi, czyli babci Zeusa. A sama poszła szybko do sypialni, pojęczała trochę, pojęczała, poudawała, że rodzi, i jak zwykle wszedł Kronos, zabrał zawiniątko i je połknął, ale nie wiedział, że w środku zamiast dziecka był kamień. Rea bardzo mądrze to wymyśliła! W ten sposób uratowała jedno dziecko! A tymczasem mały Zeus wychowywał się wśród nimf 6, które zostały wykarmione mlekiem kozim od swojej matki Amaltei, pół nimfy, pół kozy. Ona właśnie wykarmiła także Zeusa, a później nimfy dawały mu do jedzenia miód. Złota kołyska z małym Zeusem wisiała na gałęzi mocnego dębu, a pilnowali jej dzień i noc uzbrojeni strażnicy Rei. Gdy tylko Zeus głośniej zapłakał, uderzali włóczniami o tarcze i pokrzykiwali, żeby zagłuszyć płacz niemowlęcia, który 5 Sierp niewielkie narzędzie służące do ścinania zboża i trawy. 6 Nimfa według starożytnych wierzeń: boginka związana ze światem przyrody przyjmująca najczęściej postać młodej, pięknej kobiety. Przydatne słowa Osobę, która jest przewidująca i troszczy się o przyszłe potrzeby, nazywamy zapobiegliwą. Przykład użycia: Tomek jest zapobiegliwy na wypadek skaleczenia zabrał na obóz plastry. Dodatkowe ćwiczenia do tematu zajęć, przeznaczone dla uczniów z trudnościami w nauce, znajdują się w zeszycie Radzę sobie coraz lepiej dla klasy piątej. 161 Odczytanie tekstu O tym, jak narodził się świat i kim byli pierwsi bogowie Propozycja 1. Aktywne czytanie. Wskazani przez prowadzącego uczniowie wzorcowo odczytują fragmenty utworu. Pozostali uczestnicy zajęć podkreślają w tekście ołówkiem imiona postaci. Propozycja 2. Gwiazda pytań. Po zapoznaniu się z tekstem uczniowie w pięcioosobowych grupach uzupełniają gwiazdę pytań otrzymaną od nauczyciela (materiały dla nauczyciela). Po wykonaniu zadania reprezentanci zespołów prezentują odpowiedzi. Pytania zamieszczone na schemacie gwiazdy: Kto w greckim micie był uosobieniem Nieba, a kto Ziemi? Dlaczego Uranos zrzucił cyklopów do Tartaru? Komu Gaja wręczyła kamienny sierp do walki z Uranosem? Dlaczego Kronos pożerał swoje dzieci? W jaki sposób Rea uratowała Zeusa? Kogo uratował Zeus? Propozycja 3. Praca z tekstem. Uczestnicy zajęć samodzielnie lub w grupach rozwiązują test w karcie pracy 1 Narodziny świata [poziom 2]. Test można także wykorzystać na koniec zajęć w celu sprawdzenia poziomu przyswojenia przez uczniów nowych informacji. Rozmowa o sytuacji przed powstaniem świata Propozycja 1. Wzbogacanie słownictwa. Uczniowie wypisują z tekstu sformułowania, za pomocą których opisano Chaos (Wielkie Nic, ogromna pustka, jak całkiem pusta szklanka, tylko bez szklanki, wielka otchłań bez kształtów, bez początku i końca). Następnie podają własne propozycje słów, wyrażeń i porównań, którymi można określić nicość. Uporządkowanie wiedzy na temat bohaterów mitu Propozycja 1. Praca plastyczna. Uczestnicy zajęć w grupach rysują na arkuszach papieru drzewo genealogiczne mitologicznych bóstw. Zamieszczają na nim atrybuty poszczególnych postaci. Po wykonaniu zadania liderzy zespołów prezentują gotowe prace.

10 166 Temat 63 Opracowanie planu wydarzeń Propozycja 1. Redagowanie planu wydarzeń. W zależności od możliwości zespołu klasowego prowadzący może wręczyć uczestnikom zajęć kartę pracy 2 Plan wydarzeń [poziom 2] [poziom 3] z punktami ramowego planu wydarzeń, do których dopisują oni punkty szczegółowe. Łatwiejszy wariant karty zawiera szczegółowy plan wydarzeń z lukami do uzupełnienia. Ułożenie zdań na temat historii opisanej w utworze Propozycja 1. Ćwiczenie ortograficzne. Zanim uczniowie ułożą zdania z wyrazami podanymi w ćwiczeniu 4., zapisują słowa z trudnościami ortograficznymi w taki sposób, aby kłopotliwe litery były większe od pozostałych i wyróżnione dowolnym kolorem. Po wykonaniu ćwiczenia 4. uczestnicy zajęć zapisują w zeszytach słowa: Gaja, Rea, mitologia, Arkadia i dopisują do nich formy dopełniacza, celownika i miejscownika liczby pojedynczej. Następnie podkreślają zakończenia wyrazów w przypadkach zależnych. Można także polecić uczniom uzupełnienie luk w zdaniach: W (mitologia)... greckiej Uranos był uosobieniem Nieba oraz mężem (Gaja)... Matki Ziemi. Dzięki (Rea)... Zeus dorastał w krainie szczęśliwości (Arkadia).... To jest myśl Nauka musi zaczynać się od mitów i od ich krytyki stwierdził austriacki filozof Karl Popper. 1 2 mógłby o zgrozo! usłyszeć pożeracz własnych dzieci Kronos. W tej pięknej krainie, w cudownym otoczeniu, wśród kochających opiekunek Zeus wyrósł na silnego i pięknego młodzieńca. Mleko i miód zrobiły swoje! Od swojej babci dowiedział się, jaka jest jego historia, i gdy dorósł, postanowił zemścić się na ojcu za swoje rodzeństwo. Spotkał się potajemnie ze swoją matką Reą i poprosił, żeby ustanowiła go podczaszym Kronosa. Podczaszym był ktoś, kto na dworze królewskim próbował napoje przed podaniem królowi. Kiedyś były takie czasy, że często królowie dostawali truciznę zamiast mleka czy soku pomarańczowego. Bo na ich tron i koronę czyhało wielu chętnych. Zeus razem z matką przygotowali Kronosowi napój z... trucizną? Pewnie tak pomyśleliście. Nie, dodali jakichś gorzkich ziół. Ten napój był tak ohydny, ble, ble, że aż buzię wykręcało. Kronos pociągnął głęboki łyk, jego twarz na przemian to bladła, to zieleniała, aż w końcu wypluł z siebie całą zawartość brzucha i wraz z różnymi nieciekawymi rzeczami na podłogę wyskoczyli w kolejności Posejdon, Hades, Hera, Demeter i Hestia. Porozmawiajmy Co było, kiedy nic nie było? Odpowiedz w jednym zdaniu złożonym. Odwołaj się do informacji zawartych w pierwszym akapicie tekstu. Wyjaśnij, kim były wymienione postacie. Następnie uporządkuj podane imiona w kolejności alfabetycznej. W tym celu wpisz w kratki cyfry od 1 do 10. Uranos Gaja Rea Kronos Demeter Posejdon Hera Hades Zeus Amaltea Sporządźcie szczegółowy plan wydarzeń przedstawionych w opowieści o początkach świata. Ułóż cztery zdania dotyczące historii opisanej w tekście Anity Rejch. W każdym wykorzystaj jeden z podanych wyrazów. ohydny, próbował, czyhał, rządy Dokąd lepiej byłoby się udać do Tartaru czy Arkadii? Odszukaj uzasadnienie w tekście. W jaki sposób Grecy wyobrażali sobie matki Gaję i Reę, a w jaki ojców Uranosa i Kronosa? 162

11 Temat To ważne Mit to opowieść wyrażająca wierzenia, wyobrażenia i doświadczenia danej społeczności, przede wszystkim starożytnej. Mity opowiadają między innymi o: powstaniu świata i człowieka, życiu i czynach bogów i bohaterów, walce dobra ze złem, pochodzeniu zjawisk przyrodniczych, takich jak burza, tęcza czy wiatr, źródłach zwyczajów i zachowań (mity tłumaczą na przykład, skąd wzięła się tradycja obchodzenia urodzin). Opowieści te przekazywano sobie ustnie z pokolenia na pokolenie, dopiero z czasem były one zapisywane przez różnych autorów dlatego często istnieją odmienne wersje tego samego mitu. Mitologia to zbiór mitów jednego ludu. Mitologie miały wielki wpływ na rozwój wielu kultur. Na kulturę europejską wpłynęły zwłaszcza mitologia grecka i wzorująca się na niej mitologia rzymska. Przykład zastosowania Podręcznika multimedialnego dla Nauczyciela prezentacja ilustrowanego pokazu slajdów o mitologiach różnych kultur. multibook 7 8 Jakie utwory poznane przez Ciebie w czwartej klasie przypominają mity? Wyobraź sobie, że Gaja przesłała do Rei wiadomość. Przeczytaj ją, a następnie wskaż właściwe dokończenie zdania zamieszczonego pod listem. Droga Reo! Nawet nie wiesz, jak bardzo się cieszę z wiadomości o narodzinach Zeusa. Mam nadzieję, że już niedługo będę mogła Was odwiedzić. Pozdrawiam Gaja Jeśli cieszymy się z radosnego wydarzenia, które spotkało naszych bliskich, możemy złożyć tym osobom A. kondolencje. B. gratulacje. C. zażalenie. D. skargę. Praca twórcza Zredaguj własny mit o powstaniu świata. 163

12 168 Temat 64 Temat: Sztuka składania gratulacji Czas realizacji: 45 min Plan działania 1. Aktywne wprowadzenie. 2. Odczytanie informacji na temat gratulacji. (Jak napisać gratulacje?) 3. Wzbogacanie słownictwa. (Przydatne słowa) 4. Analiza przykładowego tekstu gratulacji. 5. Redagowanie gratulacji. (Piszę poprawnie, ćw ) 6. Aktywne zakończenie. (Piszę poprawnie, ćw. 4.) Co chcemy osiągnąć? Uczeń: czyta ze zrozumieniem (I.1.1) rozpoznaje gratulacje (I.1.5) stosuje słownictwo dostosowane do redagowanej formy wypowiedzi (III.1.2) (III. 2.7) tworzy tekst gratulacji (III.1.5) pamięta o zachowaniu właściwej kompozycji tekstu (III.1.6) dba o poprawność ortograficzną i interpunkcyjną (III.2.5) (III.2.6) poszerza zasób słownictwa (III.2.7) Strategie do wyboru Aktywne wprowadzenie Propozycja 1. Burza mózgów. Uczniowie podają przykłady okoliczności, w których składa się komuś gratulacje. Nauczyciel zapisuje wszystkie propozycje na tablicy. Propozycja 2. Drama. Uczestnicy zajęć przygotowują i prezentują na forum klasy scenki panto mimiczne przedstawiające sytuacje składania gratulacji. Pozostali uczniowie odgadują, jakie wydarzenia są tematem występów. Wzbogacanie słownictwa Propozycja 1. Praca ze słownikiem. Nauczyciel zapisuje na tablicy kilka zdań, zwykle używanych w tekście gratulacji, w których podkreśla wybrane wyrazy, np.: Gratulujemy zwycięstwa w konkursie ortograficznym.; Chcielibyśmy serdecznie pogratulować Wam narodzin syna.; Niezwykle ucieszyła mnie wiadomość o Twoim ślubie. Uczniowie, korzystając ze słowników wyrazów bliskoznacznych, podają synonimy do wyróżnionych słów, np. winszujemy, z całego serca, gorąco, bardzo. 164 Szkoła pisania Jak napisać gratulacje? Gratulacje to wyrazy uznania i sympatii składane często wraz z życzeniami osobie, która odniosła sukces lub której przydarzyło się coś dobrego. Takimi szczęśliwymi wydarzeniami są na przykład: ukończenie szkoły, urodziny dziecka, ślub, otrzymanie pracy. Przydatne słowa zwroty do adresata: Szanowna Pani!, Szanowny Panie!, Kochana Siostro!, Drogi Marku! powód składania gratulacji: Serdecznie gratuluję z okazji..., Proszę przyjąć najserdeczniejsze gratulacje z powodu..., Niezwykle ucieszyła mnie wiadomość, że... zwrot do adresata powód składania gratulacji Gratulacje Jak napisać gratulacje? Zapisz tekst na schludnej, ozdobnej kartce. W prawym górnym rogu wstaw nazwę miejscowości i datę. Na początku możesz użyć zwrotu do adresata. Poinformuj o wydarzeniu, w związku z którym chcesz złożyć gratulacje. Treść i forma powinny być dostosowane do sytuacji. Do gratulacji możesz dołączyć życzenia. Pamiętaj o tym, by własnoręcznie podpisać gotowy tekst. miejscowość i data Kraków, Droga Kasiu! W imieniu koleżanek i kolegów z klasy chciałbym złożyć Ci serdeczne gratulacje z okazji zajęcia pierwszego miejsca w Ogólnopolskim Konkursie Fotograficznym Szkolny świat w obiektywie. Jest nam bardzo miło, że wykorzystałaś swój niezwykły talent do uwiecznienia najważniejszych chwil z życia naszej szkoły. Życzymy Ci kolejnych sukcesów w realizowaniu swojej pasji. Tomek Klaman podpis gospodarz klasy 5 b

13 1 Piszę poprawnie Napisz gratulacje, które mogłyby wypowiedzieć postacie ukazane na rysunkach. Szkoła pisania Redagowanie gratulacji Temat 64 Propozycja 1. Redagowanie gratulacji. Uczestnicy zajęć przygotowują tekst gratulacji na jeden z tematów zaproponowanych w ćwiczeniach i zapisują go na ozdobionej przez siebie kartce. Do gratulacji dołączają adekwatne życzenia. Propozycja 2. Ćwiczenie pisemne. Uczniowie wykonują zadanie z karty pracy Gratulacje [poziom 3] uzupełniają luki w podanym tekście gratulacji i dopisują brakujące elementy. Następnie podkreślają zastosowane zwroty grzecznościowe. Aktywne zakończenie Propozycja 1. Redagowanie gratulacji. Uczestnicy zajęć wybierają dowolne wydarzenie, z powodu którego można komuś złożyć powinszowania, i redagują wierszowane gratulacje. Następnie prezentują swoje propozycje na forum klasy Ułóż gratulacje, które można by złożyć zwycięzcy konkursu o mitach greckich. Zastosuj dwa przysłówki wybrane spośród podanych. serdecznie, szczerze, ogromnie, niezmiernie, niezwykle, miło, bardzo, wielce, wspaniale Jakich słów należałoby użyć podczas składania gratulacji koledze, który wygrał szkolny turniej szachowy? malarce, która zorganizowała znakomitą wystawę? Twojemu tacie lub opiekunowi z okazji otrzymania awansu w pracy? Złóżcie sobie nawzajem gratulacje z okazji: uzyskania dobrej oceny ze sprawdzianu, dostania się do szkolnej reprezentacji sportowej. Więcej zadań znajdziesz na s zeszytu ćwiczeń. 165

14 170 Temat 65 Temat: Daremny trud Syzyfa Czas realizacji: 2 x 45 min Plan działania 1. Aktywne wprowadzenie. 2. Odczytanie tekstu Syzyf Wandy Markowskiej. 3. Określenie przynależności gatunkowej utworu. 4. Wyjaśnienie trudniejszych słów i zwrotów. (Przydatne słowa) 5. Omówienie wydarzeń przedstawionych w tekście. (Porozmawiajmy, ćw. 1. i 3. 5.) 6. Charakterystyka Syzyfa. (Porozmawiajmy, ćw. 2.) 7. Ocena zasadności kary wymierzonej głównemu bohaterowi. (Porozmawiajmy, ćw. 9. i 6.) 8. Objaśnienie znaczenia frazeologizmu syzyfowa praca i podanie przykładów jego użycia. (Porozmawiajmy, ćw. 10. i 12.) 9. Odczytanie informacji na temat związków frazeologicznych. (To ważne) 10. Uzupełnienie podanych związków wyrazowych. (Porozmawiajmy, ćw. 11.) 11. Rozmowa o przesłaniu mitu. (Porozmawiajmy, ćw. 8.) 12. Aktywne zakończenie. 13. Zadanie pracy domowej. (Porozmawiajmy, ćw. 7.) Co chcemy osiągnąć? Uczeń: czyta tekst ze zrozumieniem (I.1.1) (I.1.2) dowodzi, że wskazany utwór jest mitem (II.2.11) poszerza zasób słownictwa (III.2.7) omawia akcję utworu (II.2.9) określa cechy bohatera i ocenia jego postępowanie (II.2.10) wskazuje na przesłanie mitu (II.3.1) redaguje plan wydarzeń (III.1.7) Strategie do wyboru Aktywne wprowadzenie Propozycja 1. Burza mózgów. Uczniowie podają przykłady działań, które mimo dużego nakładu pracy nie przynoszą oczekiwanych efektów. Omówienie wydarzeń przedstawionych w tekście Propozycja 1. Praca z tekstem. Uczestnicy zajęć wykonują zadanie z karty pracy 1 Dzieje Syzyfa [poziom 3]. Na podstawie mitu o Syzyfie określają, które zdania zawierają informacje prawdziwe, a które fałszywe. Przydatne słowa Osobę zarozumiałą, która bez powodu jest bardzo z siebie dumna i lubi się chwalić, nazywamy pyszałkowatą. Przykład użycia: Pyszałkowata Aneta wciąż się chwali swoim telefonem komórkowym. Przydatne słowa Jeśli bardzo lubimy daną osobę i z tego powodu łatwo jej ulegamy, możemy powiedzieć, że mamy do niej słabość. Przykład użycia: Weronika miała słabość do Jasia i wybaczała mu nawet, kiedy z niej żartował. 166 Wanda Markowska Syzyf Fragment książki Mity Greków i Rzymian Syzyf był władcą pięknego Koryntu 1. Był to gród potężny i bogaty; w porcie uwijały się statki ze wszystkich, najdalszych nawet krain, dokąd tylko dobiegła wieść o kwitnącej ziemi helleńskiej 2. [...] Bogowie lubili bardzo króla Koryntu i nie skąpili mu swych łask. Zapraszali go nawet od czasu do czasu na Olimp 3, do swej podniebnej siedziby. Żył król Syzyf długie lata szczęśliwie w zdrowiu i radości, zawsze rześki i młody mimo podeszłego wieku, gdyż ambrozja i nektar 4 pokarm boski, który nieraz spożywał na ucztach z niebianami 5 przydawały mu siły i chroniły od znużenia starości. I byłby tak żył pod promieniami łaskawości Olimpijczyków jeszcze długo, gdyby nie jego zbytnia gadatliwość i pyszałkowatość. Lubił się on nadmiernie chwalić swoją przyjaźnią i zażyłością z bogami i często przy ucztach opowiadał przyjaciołom cuda o rozmowach i zamierzeniach Olimpijczyków, plotkował o ich miłostkach i słabostkach. Czasami nawet, by się popisać przed swymi przyjaciółmi, pozwalał sobie na większe zuchwalstwa. Oto, będąc na uczcie na Olimpie, kradł cichaczem trochę nektaru i ambrozji i później częstował nimi swych biesiadników. Bogowie, choć widzieli jego sztuczki, jednak mieli do niego słabość [...]. Wybaczali mu nawet jego plotkarstwo. Ale razu pewnego po jakiejś uroczystości na Olimpie wyprawił Syzyf u siebie w pałacu wspaniałą ucztę i tam przy winie wypaplał jakąś ważną tajemnicę boską, o której się dowiedział na Dzeusowym 6 dworze. Teraz już przebrała się miara pobłażania ze strony niebian. Syzyf stracił ich łaskę i za swą winę musiał odpokutować śmiercią. Ale nie chciał się poddać losowi, on, co za życia próbował już rozkoszy niebiańskich. Umierając tedy 7, 1 Korynt miasto portowe w Grecji, będące w starożytności ważnym ośrodkiem kultury i handlu. 2 Helleński związany z Helladą, czyli ze starożytną Grecją. 3 Olimp najwyższa góra w Grecji w starożytności uważano, że jest siedzibą bogów. 4 Ambrozja i nektar pokarm i napój bogów dające im nieśmiertelność i wieczną młodość. 5 Niebianie mieszkańcy nieba. 6 Dzeusowy należący do Dzeusa, czyli Zeusa. 7 Tedy dawniej: więc, zatem, wobec tego.

15 Temat chytry król nakazał swej małżonce, by nie wyprawiała mu pogrzebu. Ciało jego, nieprzybrane kwiatami i niepogrzebane, bez świętego obola 8 w ustach leżeć miało pod murem korynckiego pałacu. Całe miasto potępiało złą królową, która nie śpieszy się z wypełnieniem swego obowiązku wobec zmarłego małżonka. Tymczasem Syzyf jękami i płaczem napełnił całe podziemne królestwo. Błąkał się jak cień w pobliżu Charonowej łodzi i żalił na złą żonę, a łzy jak groch płynęły mu po twarzy. Gdy Charon zapytał go o przyczynę rozpaczy, wtedy Syzyf głosem przerywanym od łkań opowiedział swą żałosną historię, jak to bezbożna małżonka zapomina o swej powinności i nie chce mu sprawić pogrzebu, jak ciało jego poniewiera się gdzieś pod płotem, jak bardzo jest biedny i poniżony, że nie ma nawet obola na opłacenie przewozu przez Styks. Jęki i narzekania Syzyfa doszły w końcu uszu Hadesa i Persefony. Znali go oni dobrze ze wspólnych biesiad na Olimpie i teraz żal im się zrobiło dawnego ulubieńca. Wezwali go tedy do siebie i dowiedziawszy się o jego nieszczęściu, pozwolili mu wrócić na ziemię pod opieką Tanatosa, boga śmierci, aby mógł nakłonić złą żonę do sprawienia mu należnego pogrzebu. Przebiegły Syzyf z wybuchem wdzięczności rzucił się do stóp władcom Tartaru i natychmiast, unoszony skrzydłami Tanatosa, wyruszył w drogę na ziemię. Na ziemię, na ziemię, do słońca i wina, do życia i wesela! Gdy tylko przybył do pałacu w Koryncie, natychmiast kazał związać mocno bożka śmierci i wtrącić go do ciemnego, wilgotnego lochu w podziemiach zamkowych. Siedział tak biedny Tanatos długie lata w zamknięciu, a Syzyf tymczasem żył sobie i żył. A wraz z nim i inni ludzie na ziemi nie zaznali w tym czasie ni chorób, ni śmierci. [...] 8 Obol drobna moneta, którą w starożytnej Grecji wkładano do ust zmarłym. Obecnie na terenie starożytnego Koryntu można zobaczyć między innymi ruiny świątyni Apollina. Dodatkowe materiały dydaktyczne do tematu zajęć (scenariusz lekcji wraz z kartami pracy) zamieszczono w Teczce Nauczyciela. Przydatne słowa Działanie danej osoby świadczące o jej nadmiernej pewności siebie i lekceważeniu innych możemy nazwać zuchwalstwem. Przykład użycia: Marcin przesadził czas ukrócić te jego zuchwalstwa. Dodatkowe ćwiczenia do tematu zajęć, przeznaczone dla uczniów z trudnościami w nauce, znajdują się w zeszycie Radzę sobie coraz lepiej dla klasy piątej. 167 Propozycja 2. Redagowanie pytań. Uczniowie w trzyosobowych zespołach opracowują czytelniczy test wielokrotnego wyboru do tekstu Syzyf. Po upływie określonego przez nauczyciela czasu drużyny wymieniają się przygotowanymi zadaniami i je rozwiązują. Charakterystyka Syzyfa Propozycja 1. Mapa myśli. Uczestnicy zajęć, korzystając z tekstu w podręczniku, wymieniają informacje na temat Syzyfa. Prowadzący notuje ich propozycje na tablicy, w formie schematu graficznego. Propozycja 2. Ćwiczenie pisemne. Uczniowie wykonują zadanie z karty pracy 2 O władcy pięknego Koryntu [poziom 2] uzupełniają tabelę nazwami cech lub przykładami zachowań bohatera. Ćwiczenie to służy doskonaleniu umiejętności w zakresie charakterystyki pośredniej i bezpośredniej (bez wprowadzania tych pojęć). Ocena zasadności kary wymierzonej głównemu bohaterowi Propozycja 1. Debata za i przeciw. Uczestnicy zajęć zostają podzieleni przez prowadzącego na dwie grupy: obrońców Syzyfa i jego oskarżycieli. Zadanie obrońców polega na wykazaniu zalet Syzyfa i udowodnieniu, że bohater nie miał złych intencji. Z kolei oskarżyciele powinni skupić się na wadach postaci. Wszyscy uczniowie przez 5 minut dyskutują nad zasadnością ukarania władcy Koryntu. Oceniają również surowość kary. Każda z osób biorących udział w rozmowie może podać tylko jeden argument za lub przeciw. Dyskutantom nie wolno powtarzać uzasadnień, które już wcześniej padły. Nauczyciel czuwa nad porządkiem debaty. W kolejnej części zadania drużyny opracowują mowy końcowe. Prowadzący zachęca uczestników zajęć, aby wzięli pod uwagę opinie drugiej strony i skonstruowali przemówienia tak, aby przekonać ją do swoich racji. Na zakończenie liderzy grup wygłaszają opracowany tekst, dbając o właściwą intonację i korzystając świadomie z mowy ciała. Odczytanie informacji na temat związków frazeologicznych Propozycja 1. Praca ze słownikiem. Uczniowie losują kartki z zapisanymi na nich frazeologizmami i przygotowują humorystyczne rysunki ilustrujące ich dosłowne znaczenie. Następnie wyszukują odpowiednie hasła w słownikach frazeologicznych

16 172 Temat 65 i uzupełniają prace objaśnieniem przenośnego sensu wylosowanego związku wyrazowego. Gotowe rysunki prezentują na forum klasy. Na zakończenie ochotnicy redagują po jednym zdaniu na temat mitu o Syzyfie z wykorzystaniem jednego z podanych frazeologizmów. Przykładowe związki frazeologiczne: mieć serce jak głaz popatrzeć na kogoś z góry mieć lekką rękę przewróciło się komuś w głowie wziąć kogoś na języki krokodyle łzy kłamać jak z nut Aktywne zakończenie Propozycja 1. Prezentacja dzieł sztuki. Nauczyciel prezentuje uczestnikom zajęć przygotowane wcześniej fotografie rzeźb, obrazów i ilustracji związanych tematycznie z mitem o Syzyfie. Może skorzystać ze zbiorów Wikimedia Commons ( Uczniowie porównują obejrzane dzieła sztuki z zamieszczonym w podręczniku obrazem Tycjana Syzyf. Określają, które sposoby przedstawienia bohatera najbardziej im się spodobały, i uzasadniają swój wybór. Zadanie pracy domowej Propozycja 1. Redagowanie listu. Uczniowie w imieniu Syzyfa napiszą list do Zeusa z prośbą o złagodzenie kary. Tycjan, Syzyf, około 1549 roku Aż kiedyś przypomniał sobie Hades o Syzyfie. Przywołuje Charona i pyta, czy przewoził już króla Koryntu na drugą stronę Styksu. A gdy starzec przecząco potrząsnął głową, każe władca wołać Tanatosa. Przeszukano cały Hades [...], lecz nigdzie nie znaleziono ani czarnego bożka, ani Syzyfa. Wtedy posłał Hades Hermesa na ziemię, by odszukał zaginionych. Wiatronogi 9 bóg nietrudne miał zadanie. Zastał Syzyfa przy uczcie na tarasie korynckiego pałacu. Pod boskim wzrokiem Hermesa zmieszał się chytry starzec i przyznał do winy. Hermes uwolnił z więzów i wieloletniej niewoli Tanatosa. Rozpostarł syn Nocy swe czarne skrzydła zwinięte od tak dawna i, milcząc, pofrunął na królewski dwór. Pierwszy uczuł chłodne jego muśnięcie sam Syzyf; potem zaś wszyscy jego dworzanie i towarzysze [...]. A Syzyf? Co się z nim stało po śmierci? Ciężko go ukarali bogowie. W podziemiach Hadesu zgięty wpół toczy przed sobą wielki odłam skały. Musi go wtoczyć na wysoką górę. Pręży się grzbiet nieszczęśnika, nabrzmiałe węzły żył występują na jego ramionach, krew uderza do głowy i brak mu już tchu w zdyszanych płucach. Ale już niedaleko szczyt. Tam odpocznie. Lecz nagle tuż przed wierzchołkiem góry głaz wymyka mu się z rąk i spada w dół. Tak wciąż musi biedny Syzyf zaczynać od początku swą pracę daremną i znoić się 10 w próżnym wysiłku. A trwać to ma bez końca, przez wieczność całą. 9 Wiatronogi szybki jak wiatr, tradycyjne określenie Hermesa. 10 Znoić się ciężko pracować. Porozmawiajmy Jakimi łaskami bogów cieszył się Syzyf? Odszukaj w tekście określenia Syzyfa, a następnie na ich podstawie opisz tę postać. Co zgubiło króla? Jakiego podstępu użył bohater, aby uciec z królestwa śmierci? Opowiedz, co wydarzyło się, kiedy Hades przypomniał sobie, że Syzyf miał wrócić do podziemnej krainy. 168

17 Temat Jaką karę otrzymał władca Koryntu? Czy była ona, Twoim zdaniem, odpowiednia do jego winy? Ułóż szczegółowy plan wydarzeń przedstawionych w micie. Jak sądzisz, przed czym miał przestrzegać starożytnych Greków mit o Syzyfie? Dobierz po jednym rzeczowniku do każdego z podanych przymiotników, tak aby powstały wyrażenia dotyczące działań Syzyfa. daremny próżny bezsilny Wyjaśnij znaczenie wyrażenia syzyfowa praca. Możesz skorzystać ze słownika języka polskiego. Poszukaj definicji pod hasłem syzyfowy. To ważne Połączenie wyrazów utrwalone w danym języku to związek frazeologiczny (frazeologizm). Znaczenie całego związku frazeologicznego nie wynika ze znaczeń tworzących go wyrazów. Wiele związków frazeologicznych odwołuje się do mitologii. Przykład: Według mitu matka Achillesa, greckiego bohatera, kąpała go w Styksie, by zyskał nieśmiertelność. Nie zanurzyła w wodzie jedynie pięty, za którą trzymała syna. Aby pokonać wielkiego wojownika, wystarczyło go zranić w stopę. Do tej opowieści nawiązuje wyrażenie pięta Achillesa, oznaczające czyjś słaby punkt Uzupełnij związki frazeologiczne odpowiadające podanym wyjaśnieniom. apetyt silne uczucie głodu pęd bezmyślne naśladowanie innych Znajdźcie przykłady zajęć, które można by nazwać syzyfową pracą. Których spośród podanych słów mógłby użyć Zeus, aby zaproponować Syzyfowi zwiedzanie Olimpu? zachęcam, nalegam, zapraszam, nakłaniam, przekonuję, proszę, proponuję Praca w grupie Podzielcie się na dwie drużyny. Na dużym arkuszu papieru narysujcie zbiorowy portret rodziny greckich bogów tak, aby można było odgadnąć, kim są przedstawione postacie. Pokażcie gotową pracę uczniom z drugiego zespołu. Ich zadaniem będzie podpisanie każdej z ukazanych osób. 169

18 174 Temat 66 Temat: Jak napisać zaproszenie? Czas realizacji: 45 min Plan działania 1. Aktywne wprowadzenie. 2. Analiza wzorcowego zaproszenia. 3. Zapoznanie się z instrukcją redagowania zaproszenia. (Jak napisać zaproszenie?) 4. Sprawdzenie poprawności podanego zaproszenia. (Piszę poprawnie, ćw. 1.) 5. Wzbogacenie słownictwa. (Przydatne słowa) 6. Zredagowanie zaproszeń. (Piszę poprawnie, ćw. 2. i 3.) 7. Zadanie pracy domowej. (Praca twórcza) Co chcemy osiągnąć? Uczeń: odróżnia zaproszenie od innych form wypowiedzi (I.1.5) wymienia elementy składowe zaproszenia (I.1.10) (III.1.5) pisze tekst zaproszenia (III.1.5) pamięta o zachowaniu właściwej kompozycji tekstu (III.1.6) dba o poprawność ortograficzną i interpunkcyjną redagowanych wypowiedzi (III.2.5) (III.2.6) Strategie do wyboru Aktywne wprowadzenie Propozycja 1. Praca z materiałem ilustracyjnym. Nauczyciel prezentuje uczniom (np. na tablicy interaktywnej) elementy graficzne, które mogłyby pojawić się na zaproszeniach (maski teatralne, nuty, tort ze świeczkami, obrączki, ba lo nik w kształcie serca, nóż i widelec, choinka itp.). Uczestnicy zajęć odgadują, jakich wydarzeń mogłyby dotyczyć zaproszenia opatrzone poszczególnymi ilustracjami. Propozycja 2. Praca z materiałem ilustracyjnym. Uczestnicy zajęć przynoszą na lekcję różne zaproszenia. Układają je w wyznaczonym miejscu i wypowiadają się na ich temat. Oceniają także, czy ich szata graficzna jest atrakcyjna. Następnie na podstawie zgromadzonych materiałów i własnych pomysłów tworzą listę okoliczności, z powodu których redaguje się zaproszenia. Na zakończenie prowadzący pyta, jaka jest różnica pomiędzy wysłaniem tradycyjnego zaproszenia, a poinformowaniem kogoś o wydarzeniu, w którym może wziąć udział, za pomocą rozmowy telefonicznej lub przez SMS. 170 Szkoła pisania Jak napisać zaproszenie? Zaproszenie to forma wypowiedzi, której celem jest zachęcenie danej osoby do wzięcia udziału w jakimś wydarzeniu, na przykład w uroczystości urodzinowej lub koncercie. Przydatne słowa zwroty do adresata: Szanowni Państwo, Moi Drodzy, Drogi Piotrze sformułowania: serdecznie zapraszam, mamy zaszczyt zaprosić, miło mi zaprosić, będzie nam niezmiernie miło gościć, gorąco zapraszamy, zapraszam z całego serca, prosimy o przybycie, prosimy o wzięcie udziału, liczymy na Państwa obecność adresat czas miejsce informacje szczegółowe Zaproszenie Jak napisać zaproszenie? Zacznij od zwrotu do osoby, którą zamierzasz zaprosić. Pamiętaj, aby umieścić w zaproszeniu informacje o dacie oraz miejscu zaplanowanego wydarzenia. Jeśli to niezbędne, podaj również wiadomości szczegółowe, na przykład o stroju, biletach czy konieczności okazania zaproszenia przy wejściu. Używaj innych sformułowań w tekście skierowanym do adresata, którego znasz, a innych do osoby nieznajomej. Do rówieśników możesz pisać swobodniejszym językiem niż do dorosłych. Zaproszenie skierowane do przyjaciół może być utrzymane w żartobliwym tonie, a nawet rymowane. Zadbaj o estetyczny wygląd zaproszenia. Podpisz się pod tekstem. Z wielką przyjemnością chciałbym zaprosić Hefajstosa cel spotkania na uroczystą kolację, która odbędzie się 25 stycznia 2014 roku w największej komnacie pałacu na Olimpie. Początek o godzinie Na gości czeka mnóstwo smakołyków! Zeus W programie: koncert na lirze w wykonaniu Apollina, nadawca pokaz walk uczniów mistrza Aresa, wernisaż dzieł tkackich Ateny.

19 1 2 Piszę poprawnie Szkoła pisania Do wyróżnionych fragmentów ułóż pytania, które pozwolą Ci stwierdzić, czy w podanym zaproszeniu zawarto niezbędne informacje. Szkolny Klub Tropicieli Tajemnic gorąco zaprasza wszystkie osoby zainteresowane historią starożytnego Egiptu na spotkanie ze znanym egiptologiem Zahim Hawassem, które odbędzie się 20 stycznia bieżącego roku w szkolnej sali gimnastycznej. Początek o godzinie Mile widziane przebranie osoby w stroju faraona lub mumii otrzymają upominki. Na podstawie zamieszczonych fotografii ułóż teksty zaproszeń. Temat 66 Propozycja 3. Drama. Chętni uczniowie w formie pantomimy prezentują uroczystości, na które można zostać zaproszonym. Widzowie odgadują, o jakie wydarzenia chodzi. Analiza wzorcowego zaproszenia Propozycja 1. Gwiazda pytań. Na podstawie analizy wzoru zaproszenia uczniowie tworzą gwiazdę pytań (materiały dla nauczyciela). Zaproponowane przez uczestników pytania powinny rozpoczynać się słowami: kto, kogo, z jakiej okazji, kiedy, gdzie i odwoływać się do elementów tekstu wskazanych przez zielone strzałki. Propozycja 2. Ćwiczenie pisemne. Uczniowie uzupełniają tabelę w karcie pracy 1 Zaproszenie na Olimp [poziom 3] nazywają wskazane elementy zaproszenia. Wzbogacenie słownictwa Propozycja 1. Ćwiczenie pisemne. Uczniowie wykonują zadanie z karty pracy 2 Stosownie do sytuacji... [poziom 2]. Dzielą podane zwroty używane w zaproszeniach na te, których można użyć podczas pisania do osoby bliskiej, oraz te, które są odpowiednie w przypadku korespondencji z osobą nieznajomą lub starszą Napisz zaproszenie skierowane do: koleżanek i kolegów na Twoje urodziny, rodziców na klasowy konkurs wiedzy o mitologii Zagadki spod Olimpu, babci i dziadka na uroczysty obiad z okazji imienin któregoś z rodziców lub opiekunów, nauczycieli na szkolne przedstawienie Na początku był Chaos. Praca twórcza Zredaguj tekst zaproszenia na szkolną zabawę karnawałową. Zaprojektuj ciekawą formę graficzną, odpowiednią do charakteru uroczystości. Więcej zadań znajdziesz na s zeszytu ćwiczeń. 171 Dodatkowe materiały dydaktyczne do tematu zajęć (scenariusz lekcji wraz z kartami pracy) zamieszczono w Teczce Nauczyciela.

20 176 Temat 67 Temat: Prometeusz dobroczyńca ludzkości Czas realizacji: 45 min Plan działania 1. Aktywne wprowadzenie. 2. Odczytanie tekstu Nasz przyjaciel Prometeusz Grzegorza Kasdepkego. 3. Wyjaśnienie trudniejszych wyrazów i zwrotów. (Przydatne słowa) 4. Scharakteryzowanie greckich bogów. (Porozmawiajmy, ćw. 1.) 5. Określenie dokonań Prometeusza. (Porozmawiajmy, ćw. 2.) 6. Wskazanie na przyczyny konfliktu bohatera z Zeusem. (Porozmawiajmy, ćw. 4.) 7. Charakterystyka bohaterów i ocena ich postępowania. (Porozmawiajmy, ćw. 5. i 6.) 8. Doskonalenie kompetencji ortograficznych. (Porozmawiajmy, ćw. 8.) 9. Zredagowanie opowiadania. (Praca twórcza) Co chcemy osiągnąć? Uczeń: czyta ze zrozumieniem (I.1.1) (I.1.2) (I.1.8) rozpoznaje funkcje opowieści mitycznych (II.2.11) wyodrębnia wydarzenia składające się na fabułę (II.2.9) dostrzega związki przyczynowo-skutkowe (I.1.9) ocenia postępowanie bohaterów (II.1.3) (II.2.10) redaguje opowiadanie o dalszych losach bohatera mitu (III.1.1) (III.1.5) (III.1.6) Strategie do wyboru Aktywne wprowadzenie Propozycja 1. Metoda plakatu. Uczestnicy zajęć, pracując w grupach, wcielają się w bóstwa, które kreują własne światy. Muszą zaplanować działania, dzięki którym stworzona przez nich społeczność poradzi sobie z otaczającą ją rzeczywistością i będzie w stanie przetrwać. Określają, w jaki sposób powołają do życia człowieka, w jakim środowisku go umieszczą, czego nauczą i czym obdarują. W celu uporządkowania informacji uzupełniają tabelę (materiały dla nauczyciela). Następnie przygotowują plakat reklamowy wyobrażonego świata. Na zakończenie prezentują na forum klasy gotowe prace i omawiają swoje pomysły. To jest myśl Z koniecznością nie walczą nawet bogowie powiedział starożytny grecki filozof Pittakos. Przydatne słowa Jeżeli dana osoba sprawiła, że coś ożyło lub zaczęło działać, możemy powiedzieć, że tchnęła w to życie. Przykład użycia: Mechanik tchnął życie w stary samochód, który stał w garażu od 15 lat. 172 Grzegorz Kasdepke Nasz przyjaciel Prometeusz Fragment książki Zeus & Spółka. Mity dla dzieci Każde dziecko wie, że z piasku można ulepić różne fajne rzeczy. Rybki, kwiatuszki co kto umie. A Prometeuszowi udało się kiedyś ulepić człowieka. Zresztą niejednego. No, ale Prometeusz był tytanem, czyli jednym z bogów a jak wiadomo, bogowie potrafią nie takie rzeczy. Poza tym ulepił tego człowieka nie z piasku, tylko z gliny. Może to była jakaś specjalna glina? Trudno powiedzieć... W każdym razie ulepił i już! Zapyta ktoś: Po co lepić ludzi, skoro tylu ich na świecie?. Ha, w tym rzecz, że wtedy żadnych ludzi nie było! Spustoszona ziemia ledwo jeszcze zipała po walkach bogów, którzy bili się tu o władzę. Widok wymarłych, pustynnych terenów przygnębiał Prometeusza. Brakowało tu kogoś żywego. Brakowało człowieka. Prometeusz pochylił się więc nad kawałkiem gliny i zaczął lepić ręce, nogi, głowę... Pracował niezmordowanie przez kilkanaście godzin, a gdy skończył, poprosił Atenę, boginię wiedzy i mądrości, aby tchnęła w te nieruchome ludzkie ciała życie. I tak właśnie powstali pierwsi ludzie. Jednak ulepić człowieka to jedno, a nauczyć go żyć, to drugie. Na początku ludzie zupełnie nie wiedzieli, co ze sobą zrobić. Mieszkali w zimnych, ciemnych jaskiniach, jedli, co popadło, ciągle marzli, bo nie umieli uszyć sobie ubrań... Właściwie nic nie umieli. Nie znali żadnych narzędzi, nie wiedzieli, jak uprawiać ziemię ani jak budować domy, nie wpadli na pomysł, że można hodować zwierzęta... Tego wszystkiego musiał ich dopiero nauczyć Prometeusz. I nauczył. Trochę to trwało, ale nauczył. Wkrótce ludzie zaczęli żyć dostatnio i szczęśliwie. Niczego im nie brakowało, potrafili zmagać się z siłami przyrody i rzecz jasna byli Prometeuszowi ogromnie wdzięczni. Zeus zgrzytał ze złości zębami. Przecież to on był władcą świata a nie Prometeusz! Zwołał więc wszystkich ludzi i mówi im tak: Słuchajcie, zaopiekuję się wami, ale... tu zawiesił głos ale coś za coś. Będziecie składali mi ofiary. To znaczy? zapytał ktoś niepewnie.

21 Temat No... Zeus podrapał się po głowie. Powiedzmy, że zabijając jakieś zwierzę, będziecie mi oddawali jego część. Przysłuchujący się temu wszystkiemu Prometeusz uznał, że nie ma sensu wszczynać kolejnej walki z Zeusem. Najbardziej ucierpieliby na tym właśnie ludzie a zależało mu na ich spokoju i bezpieczeństwie. Lepiej przechytrzyć złośliwe bóstwo... Poradził więc swym podopiecznym, aby przyjęli warunki Zeusa. A on już zadba o to, by bogowie nie zażądali za swą opiekę zbyt wysokiej opłaty. W dniu, w którym miała być złożona pierwsza ofiara, Prometeusz przyprowadził przed ołtarz dorodnego byka. Jego mięso, owinięte w skrwawioną skórę, złożył po jednej stronie ołtarza, a po drugiej bycze wnętrzności i kości przy czym okrył je tak pieczołowicie tłuszczem, że wyglądały jak najsmaczniejsze kąski. Zeus spoglądał na nie łakomym wzrokiem. No dobra powiedział, zacierając z radości ręce. Odtąd będziecie mi oddawali właśnie te tłuściutkie kawałki. A resztę możecie sobie zostawić. Nie ma sprawy... bąknął któryś z ludzi. Jakaż była wściekłość władcy Olimpu, gdy zobaczył, co kryje się pod tłuszczem! Ale było już za późno, Zeus nie mógł zmienić zdania. Zabrał więc swoją część byka i, jak niepyszny, powrócił na Olimp. Czekaj ty mruczał jeszcze pożałujesz. Oczywiście na ludziach było mu łatwiej wyładować złość niż na Prometeuszu. Zaraz też wymyślił, że nie pozwoli śmiertelnikom korzystać z ognia. Sprowadził nad ludzkie osady czarne chmury, spuścił deszcz, który wygasił wszelkie ogniska, a potem zakazał Prometeuszowi rozpalać je na nowo. Ogień miał od tej chwili należeć wyłącznie do bogów. A że wtedy jeszcze nie było ani zapałek, ani zapalniczek, ludzie nie potrafili sami wskrzesić płomieni. Jak to?! oburzał się Prometeusz. Przecież nie mając ognia, będą żyli nędznie jak robaki! Lecz Zeus wzruszał tylko ramionami. Prometeusz chodził ponury po zziębniętej ziemi. Patrzył bezradnie na przemarzniętych ludzi, którzy tulili się do siebie w poszukiwaniu choć odrobiny Przydatne słowa Przedłużająca się niezgoda między dwoma lub więcej osobami bądź organizacjami, wynikła zazwyczaj z ważnego powodu, to konflikt. Przykład użycia: W telewizji poinformowano o konflikcie między rządem a prezydentem. Przydatne słowa O kimś, kto czuje się upokorzony i zawstydzony z powodu porażki lub niepowodzenia, mówi się, że zachowuje się jak niepyszny. Przykład użycia: Zosi nie udało się strzelić gola, więc jak niepyszna wróciła na swoją stronę boiska. 173 Propozycja 2. Zabawa w skojarzenia. Uczniowie podają skojarzenia związane z wyrażeniem: pierwsi ludzie. Scharakteryzowanie greckich bogów Propozycja 1. Ćwiczenie pisemne. Uczniowie wykonują zadanie z karty pracy 1 Bogowie greccy [poziom 2] [poziom 3], w którym identyfikują bóstwa na podstawie wskazanych informacji. W łatwiejszym wariancie karty przyporządkowują imiona bogów do podanych informacji. Propozycja 2. Praca z tekstem. Uczestnicy zajęć na podstawie mitu o Prometeuszu gromadzą informacje na temat bogów greckich i prezentują je w formie schematu. Propozycja 3. Układanie zagadek. Uczniowie tworzą rymowane zagadki na temat bohaterów utworu. Określenie dokonań Prometeusza Propozycja 1. Prawda/fałsz. Uczestnicy zajęć wykonują zadanie z karty pracy 2 Opowieść o Prometeuszu [poziom 3] określają, które z podanych stwierdzeń są prawdziwe, a które fałszywe. Propozycja 2. Drama. Uczniowie w grupach przygotowują scenki prezentujące umiejętności, które ludzie zawdzięczają Prometeuszowi. Propozycja 3. Redagowanie notatki. Uczestnicy zajęć piszą kilkuzdaniowy tekst na temat zasług Prometeusza dla ludzkości. Następnie ochotnicy odczytują gotowe notatki na forum klasy. Propozycja 4. Ćwiczenie pisemne. Uczniowie uzupełniają tekst dotyczący Prometeusza w karcie pracy 3 Kim był Prometeusz? [poziom 3]. Charakterystyka bohaterów i ocena ich postępowania Propozycja 1. Redagowanie listu. W imieniu wszystkich ludzi uczestnicy zajęć opracowują list do Zeusa z prośbą o ułaskawienie Prometeusza. Wskazują w nim motywy postępowania tytana. Dodatkowe ćwiczenia do tematu zajęć, przeznaczone dla uczniów z trudnościami w nauce, znajdują się w zeszycie Radzę sobie coraz lepiej dla klasy piątej.

22 178 Temat 67 John [czytaj: dżon] Gibson, marmurowa płaskorzeźba przedstawiająca boga Słońca, Heliosa, na rydwanie, XIX wiek Przydatne słowa Jeśli coś motywuje daną osobę do jakiegoś zachowania, to zachęca ją do niego. Przykład użycia: Chęć pomocy innym zmotywowała Wiktorię do zbiórki żywności dla potrzebujących. ciepła, na dzieci, które krzywiły się z niesmakiem na widok surowych ryb i buraków. A on nie miał przy sobie żadnego narzędzia, którym mógłby rozpalić ogień! Nagle przyszedł mu do głowy pewien pomysł. Wykradnę go wyszeptał oszołomiony własnym zuchwalstwem. Niech się dzieje, co chce! Wykradnę go samemu Heliosowi! Helios był bogiem Słońca. Każdego dnia wyruszał swoim świetlistym rydwanem 1 w podróż przez niebo. Ogniste konie ciągnęły żarzącą się kulę Słońca [...]. Gdy Helios wyjeżdżał o świcie zza horyzontu, zaczynał się dzień, gdy znikał nastawała noc. Następnego poranka Prometeusz podkradł się do wyłaniającego się zza gór rydwanu Heliosa i przytknął do niego oliwną gałązkę w jednej chwili delikatne listki stanęły w płomieniach! Prometeusz ostrożnie zapalił od nich kolejne gałązki, a gdy był już pewien, że ogień nie zgaśnie, rozniósł je po ludzkich osadach. Jakże się ludzie ucieszyli! Wreszcie mogli ogrzać się przy trzaskających wesoło płomieniach. Wreszcie mogli wysuszyć ubrania. Wreszcie mogli zjeść coś ciepłego. Strzegli odtąd ognia jak najcenniejszego skarbu przed deszczem, wiatrem, przed tym, co mogło go zagasić. I, co oczywiste, dziękowali Prometeuszowi przy każdej okazji. 1 Rydwan dwukołowy pojazd konny używany w starożytności. 174

23 Temat Zeusowi było tego za wiele! Masz go ukarać! rozkazał Hefajstosowi, bogu ognia. Zahukany 2 Hefajstos nie śmiał przeciwstawić się ojcu. Ruszył z dwoma pomocnikami na poszukiwanie nieposłusznego tytana. A że, jako kowal, obdarzony był niezwykłą siłą, gdy dopadł już Prometeusza, uwięził To jest myśl go bez zbytnich problemów. Może zresztą Prometeusz nie bronił się Nie ma nic słabszego na ziemi niż człowiek za bardzo? Przecież dobrze wiedział, że kradzież musi być ukarana powiedział starożytny nawet jeśli nie była czyniona dla własnej korzyści. poeta grecki Homer. Straszny był gniew Zeusa, okrutna kara, którą wymierzono krnąbrnemu 3 tytanowi. Przykuty łańcuchami do skalnej ściany Kaukazu 4, Prometeusz cierpiał męki wystawiony na palące promienie słońca, na porywiste wiatry, na ulewne deszcze... Nikt nie nie mógł przyjść mu z pomocą, bo też nikt ze śmiertelników nie był w stanie dotrzeć na to odległe pustkowie, a bogowie bali się gromowładnego 5 Zeusa. Jedynym świadkiem cierpień Prometeusza był orzeł, przysyłany tu każdego dnia przez mściwego władcę Olimpu. Potężnymi pazurami rozrywał brzuch nieszczęśnika, a potem, nie zważając na jego krzyki, wyszarpywał mu wątrobę. I każdego dnia rana goiła się w cudowny sposób, bo Zeus pragnął, by ta męka nie skończyła się nigdy. Aż wreszcie o męce tytana dowiedział się Herkules i postanowił dotrzeć w dzikie strony. Nie było wtedy sławniejszego bohatera na świecie każdy chłopiec, ledwo nauczył się chodzić, już krzyczał, że zostanie w przyszłości Herkulesem. Nawet mieszkający na Olimpie bogowie przyglądali mu się z szacunkiem mało to Herkules potworów pokonał, mało rzezimieszków ukarał? Ratunku... wyszeptał ostatkiem sił Prometeusz. [...] Widok przykutego do ściany umęczonego tytana wstrząsnął Herkulesem głęboko. Rozpoznał Prometeusza, jakże mógłby nie rozpoznać dobroczyńcy ludzkiego rodu. Kątem oka dostrzegł nadlatującego orła chwycił łuk, na- 2 Zahukany określenie osoby, która czuje się niepewnie. 3 Krnąbrny nieposłuszny, uparty. 4 Kaukaz górski region leżący w Azji. 5 Gromowładny władający gromami, czyli rzucający błyskawicami jedno z określeń Zeusa, którego uważano za sprawcę burz. 175

24 180 Temat 67 piął cięciwę... i już po chwili przeszyte celną strzałą ptaszysko spadło na skały. Teraz wystarczyło tylko rozkuć kajdany i uwolnić więźnia... I tak skończyły się cierpienia Prometeusza. Po pewnym czasie nawet Zeus przyznał, ze kara była zbyt okrutna pozwolił więc zamieszkać Prometeuszowi na Olimpie. Możliwe, że później tego żałował, bo Prometeusz jeszcze nieraz stawał w obronie ludzi. Ale to już zupełnie inna historia Porozmawiajmy Znajdź w tekście imiona bogów greckich. Określ, czym się opiekowało każde z tych bóstw. Co zrobił dla ludzi Prometeusz? Wymień jego zasługi, posługując się fragmentami mitu. Jak starożytni Grecy tłumaczyli zjawiska przyrody i wydarzenia z historii ludzkości? Odszukaj fragmenty mitu opowiadające o: przyczynie zmian pór dnia, powstaniu człowieka, wynalezieniu ognia, początkach uprawy roślin i hodowli zwierząt. Dlaczego Prometeusz popadł w konflikt z Zeusem? Podaj przyczyny ich sporu. Za co Zeus ukarał Prometeusza? Na czym polegała kara? Oceń, czy była sprawiedliwa. Jakie uczucia wpłynęły na postępowanie Zeusa i Prometeusza? Dokończ zdania. Skorzystaj z podanych wyrazów lub innych zaproponowanych przez siebie słów. miłość, litość, pycha, zazdrość, złość, dobroć, miłosierdzie, okrucieństwo, zemsta, współczucie, wyniosłość, duma, wyrozumiałość, wrogość, gniew, wściekłość, pokora, oddanie, chęć poświęcenia się, egoizm Zeus kierował się Prometeusz działał pod wpływem W zbiorze mitów, internecie lub w encyklopedii poszukaj wiadomości o Herkulesie. Zredaguj notatkę na jego temat i przedstaw ją rówieśnikom. Uzupełnij podane zdania wyrazami z tekstu zawierającymi ch wymienne. Prometeusz został przykuty (czym?) do skał Kaukazu. Orzeł rozszarpywał (co?) Prometeusza. Praca twórcza Co mogło się wydarzyć po uwolnieniu Prometeusza? Napisz ciąg dalszy mitu. 176

25 Temat Ćwiczenie na dobry początek Pisownia wyrazów z ch i h powtórzenie wiadomości Uzupełnij zdania wyrazami rozpoczynającymi się od h lub ch. Gdy dostrzegł orła, łuk i zabił krwiożerczego ptaka. Prometeusz opowiedział mu swojego sporu z Zeusem. Przypomnienie Ch piszemy, gdy w innych formach tego samego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych wymienia się na sz. Przykład: duch dusza H piszemy, gdy w innych formach tego samego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych wymienia się na g, ż lub z. Przykłady: druhna drużyna, wahać waga, błahy błazen W wielu polskich wyrazach ch i h są niewymienne. Przykłady: chemia, zachwyt, machać, herb, hardy, hałasować Piszę poprawnie Wskaż w zdaniach wyrazy z h niewymiennym. Następnie odszukaj słowo z h wymiennym i uzasadnij jego pisownię. Zahukany Hefajstos nie umiał przeciwstawić się Zeusowi. Helios wyjeżdżał o świcie zza horyzontu. Herkules był greckim bohaterem, czyli herosem. Nie wahał się i ocalił życie Prometeusza. Ułóż podpisy do ilustracji. Użyj wyrazów z h Temat: Praktyka czyni mistrza ćwiczymy pisownię wyrazów z h i ch Czas realizacji: 45 min Plan działania 1. Aktywne wprowadzenie. (Ćwiczenie na dobry początek) 2. Przypomnienie zasad pisowni wyrazów z h i ch. (Przypomnienie) 3. Wskazanie wyrazów z h niewymiennym. (Piszę poprawnie, ćw. 1.) 4. Podpisanie ilustracji. (Piszę poprawnie, ćw. 2.) 5. Uzasadnienie pisowni podanych słów. (Piszę poprawnie, ćw. 3.) 6. Utrwalenie pisowni wyrazów z h i ch. (Piszę poprawnie, ćw. 4. i 5.) 7. Odczytanie tekstu o homofonach. (Ortografia w praktyce) Co chcemy osiągnąć? Uczeń: rozumie zasady stosowania reguł ortograficznych (III.2.5) poprawnie zapisuje wskazane ortogramy (III.2.5a, b) stosuje właściwe formy gramatyczne wskazanych rzeczowników (III.2.3) Strategie do wyboru Aktywne wprowadzenie Propozycja 1. Zabawa ortograficzna. Nauczyciel wręcza każdemu uczniowi karteczkę z zapisanymi różnymi wyrazami z h i ch. Na każdej z nich po winno się znaleźć ok. 15 słów, które pojawiły się w micie o Prometeuszu, np. pochylić się, tchnąć, Herkules, chwycić, historia. Uczestnicy zajęć przez minutę uważnie przyglądają się wyrazom, po czym zakrywają kartkę i starają się zapisać podane słowa w zeszycie bezbłędnie i w odpowiedniej kolejności. Następnie sprawdzają zapiski koleżanki lub kolegi z ławki. Podczas oceny biorą pod uwagę liczbę zapamiętanych słów, poprawność ortograficzną oraz właściwą kolejność wyrazów. W łatwiejszej wersji zabawy uczniowie wybierają jeden wyraz spośród podanych na kartce i zapisują go palcem na plecach koleżanki lub kolegi. Uczestnicy zajęć odczytują wyraz, notują go w zeszytach i wyjaśniają jego pisownię.

26 182 Temat 68 Na zakończenie uczniowie mogą ułożyć zdanie, w którym znajdzie się jak najwięcej słów wykorzystanych w zabawie. Przypomnienie zasad pisowni wyrazów z h i ch Propozycja 1. Tworzenie rymowanek. Uczniowie tworzą rymowanki ułatwiające zapamiętanie reguł ortograficznych, o których jest mowa w Przypomnieniu. Propozycja 2. Zabawa ortograficzna. Prowadzący dzieli zespół klasowy na kilka grup. Zadaniem każdej z nich jest ułożenie pięciu pytań dotyczących reguł ortograficznych omówionych w Przypomnieniu. Następnie przedstawiciele drużyn zadają przygotowane pytania członkom zespołów przeciwnych. Za poprawną odpowiedź grupa otrzymuje punkt. Jeśli osoba z drużyny nie odpowie na pytanie, przechodzi ono na kolejną grupę. Propozycja 3. Ćwiczenie ortograficzne. Uczniowie uzupełniają tabelę zamieszczoną w zadaniu 1. z karty pracy 1 Nie boimy się ortografii! [poziom 2] [poziom 3]. Następnie samodzielnie formułują odpowiednie zasady ortograficzne. W łatwiejszym wariancie karty uczniowie przepisują odpowiednie reguły z Przypomnienia, zgodnie z wnioskiem płynącym z realizowanego zadania. Utrwalenie pisowni wyrazów z h i ch Propozycja 1. Ćwiczenie ortograficzne. Uczniowie wykonują zadanie 2. z karty pracy 1 Nie boimy się ortografii! [poziom 2] [poziom 3]. Wybierają z ćwiczeń 4. i 5. po cztery słowa z h i ch oraz dopisują do nich wyrazy pokrewne. W łatwiejszej wersji zadania 2. uczniowie porządkują w tabeli wyrazy, których pisownię można uzasadnić za pomocą reguł ortograficznych zawartych w Przypomnieniu. Odczytanie tekstu o homofonach Propozycja 1. Ćwiczenie ortograficzne. Po odczytaniu tekstu Ortografia w praktyce uczestnicy zajęć uzupełniają zdania zamieszczone w karcie pracy 2 Ortograficzne pułapki [poziom 2] [poziom 3]. W prostszym wariancie karty uczniowie łączą wskazane słowa z ich wyjaśnieniami Ortografia dla każdego Dopisz wyrazy, które uzasadniają pisownię podanych słów. Podkreśl litery oznaczające wymieniające się głoski. mech ruchliwy uśmiechać się suchy druh błahy Przypomnienie Ch piszemy także: kiedy występuje na końcu wyrazu, Przykłady: salach, pustynnych kiedy występuje po spółgłosce sce s. Przykłady: schować się, schłodzić Podaj wyrazy zawierające literę ch, którymi można zastąpić wyróżnione słowa i sformułowania. Naszyjnik należący do córki Aresa i Afrodyty przynosił nieszczęście wszystkim późniejszym właścicielom. Demeter szukała w górach miejsca, gdzie można się ukryć. Tłumiony śmiech Dionizosa słychać było w całym lesie. Wstaw w puste miejsca literę ch lub h. ermes roz orował się, ponieważ spacerował po lesie w czasie deszczu. Bawił się w najlepsze, roz lapując wodę z kałuży. Wtem roz ulała się straszliwa wi ura. Boga ogarnął stra, nie było już sły ać jego ałaśliwego i otu. Przemoczony do su ej nitki, udał się ermes czym prędzej na Olimp. Tam szybko się nim zaopiekowano. Asklepios zalecił pacjentowi picie soku ze świeży owoców i erbaty z malinami. Ortografia w praktyce Niektóre wyrazy brzmią tak samo, ale należy je zapisywać inaczej. Czasem bowiem pisownia decyduje o znaczeniu danego słowa. Na przykład wyraz hart oznacza wytrzymałość fizyczną i psychiczną, a chart psa myśliwskiego. O pomyłkę nietrudno! Co znaczą, według Ciebie, podane zdania? W Chełmie jest pełno skarbów. W hełmie jest pełno skarbów. Więcej zadań znajdziesz na s zeszytu ćwiczeń. Herkules odznaczał się hartem ducha.

27 Temat Grzegorz Kasdepke Uwaga na słońce! Fragment książki Zeus & Spółka. Mity dla dzieci Kiedyś to wynalazcy mieli fajne życie nic przecież jeszcze nie było wynalezione! Hm, z tym nic to chyba przesada... Ale nie było na przykład takich przedmiotów, jak siekiery i piły. A wiecie, kto wynalazł pierwszą siekierę na świecie? Dedal. A piłę? Też Dedal. Dedal to w ogóle był zdolny facet. Nie dość, że wynalazca, to na dodatek rzeźbiarz i architekt. Architekt, czyli ktoś, kto projektuje różne budynki i dajmy na to mosty. Co robi rzeźbiarz, nie muszę pewnie tłumaczyć. Po prostu rzeźbi. Z tym, że rzeźby Dedala były doskonałe. Gdy pewnego razu wyrzeźbił posąg, który miał stanąć w świątyni, kapłani na wszelki wypadek związali go łańcuchami aby nie uciekł. [...] W momencie, gdy rozpoczyna się ta historia, Dedal mieszka wraz z synem, Ikarem, na wyspie Kreta. Dobrze im się tu powodziło, bo król Krety, Minos, niezwykle sobie cenił kunszt 1 Dedala wielekroć już korzystał z jego pomysłowości. A jednak Dedal marzył, aby pożegnać gościnną wyspę i powrócić do rodzinnych Aten. Tyle lat przebywał już poza swym ukochanym miastem, nie widział bliskich i przyjaciół! Ale Minos nie chciał, aby Dedal opuścił jego królestwo. Dlaczego? A któryż władca pozbywałby się chętnie tak zdolnego człowieka?! W pewnym więc sensie zarówno Dedal, jak i jego syn, Ikar, byli niewolnikami króla Minosa. A jeżeli nie można robić tego, na co ma się ochotę, to nie cieszą ani zaszczyty, ani bogactwa. Mam pewien kłopot powiedział któregoś razu król Minos, stając przed Dedalem. Musimy coś zrobić z Minotaurem... Minotaur był straszliwym potworem, nękającym w tym czasie mieszkańców Krety. Już sam jego widok budził strach potężnie zbudowany stwór o ludzkim ciele i byczej głowie musiał robić na wszystkich makabryczne 2 wrażenie. Tym bardziej, że Minotaur żywił się ludzkim mięsem i żaden śmiałek nawet nie próbował z nim walczyć. 1 Kunszt umiejętność robienia czegoś w sposób doskonały. 2 Makabryczny przerażający, budzący grozę. Dodatkowe materiały dydaktyczne do tematu zajęć (scenariusz lekcji wraz z kartami pracy) zamieszczono w Teczce Nauczyciela. Przydatne słowa Osobę, która ma rozległe zainteresowania i liczne umiejętności oraz działa w wielu dziedzinach, nazywamy wszechstronną. Przykład użycia: Był to człowiek wszechstronny zajmował się nie tylko pisaniem książek, lecz także reżyserowaniem spektakli i komponowaniem muzyki. Dodatkowe ćwiczenia do tematu zajęć, przeznaczone dla uczniów z trudnościami w nauce, znajdują się w zeszycie Radzę sobie coraz lepiej dla klasy piątej. 179 Temat: Dramat w przestworzach Czas realizacji: 45 min Plan działania 1. Aktywne wprowadzenie. 2. Odczytanie tekstu Uwaga na słońce! Grzegorza Kasdepkego. 3. Wymienienie bohaterów utworu. (Porozmawiajmy, ćw. 1.) 4. Wskazanie realistycznych miejsc i wydarzeń. (Porozmawiajmy, ćw. 2.) 5. Zredagowanie listu w imieniu Dedala. (Porozmawiajmy, ćw. 4.) 6. Scharakteryzowanie postaci. (Porozmawiajmy, ćw. 3. i 6.) 7. Rozmowa na temat przyczyn śmierci Ikara. (Porozmawiajmy, ćw. 7.) 8. Objaśnienie znaczenia związku frazeologicznego. (Porozmawiajmy, ćw. 8.) 9. Wykonanie plakatów. (Praca w grupie) 10. Zadanie pracy domowej. (Porozmawiajmy, ćw. 9.) Co chcemy osiągnąć? Uczeń: czyta ze zrozumieniem mit o Dedalu i Ikarze (I.1.1) (I.1.7) (I.1.9) poszerza zasób słownictwa (III.2.7) wskazuje elementy realistyczne i fantastyczne (II.2.3) wyodrębnia zdarzenia, o których jest mowa w micie (II.2.9) redaguje list w imieniu Dedala (III.1.5) (III.1.6) pisze teksty poprawne pod względem ortograficznym i interpunkcyjnym (III.2.5) (III.2.6) charakteryzuje Dedala i Ikara (II.2.10) wyjaśnia przyczyny śmierci Ikara (III.1.8) Strategie do wyboru Aktywne wprowadzenie Propozycja 1. Zabawa ortograficzna. Prowadzący opisuje sytuację, w której znaleźli się uczestnicy zajęć: Wyobraźcie sobie, że zostaliście uwięzieni na pewnej wyspie. Aby z niej uciec, musicie wydostać się z labiryntu. Następnie dzieli zespół klasowy na pięć grup. Każda z nich rysuje na arkuszu papieru labirynt. Na trasie prowadzącej do wyjścia muszą być umieszczone przynajmniej cztery pułapki w postaci zagadek ortograficznych. Następnie drużyny wymieniają się arkuszami i próbują odnaleźć drogę prowadzącą do wyjścia z labiryntu.

28 184 Temat 69 Propozycja 2. Zabawa w skojarzenia. Uczniowie podają jak najwięcej skojarzeń do wyrażenia potęga marzeń. Wszystkie propozycje zapisywane są na ta blicy przez nauczyciela. Wymienienie bohaterów utworu Propozycja 1. Drama. Ochotnicy za pomocą gestów i mimiki prezentują bohaterów mitu. Pozostali uczniowie odgadują imiona postaci. Propozycja 2. Ćwiczenie pisemne. Uczestnicy zajęć podają imiona bohaterów utworu i zapisują je w kolumnie według kolejności alfabetycznej. Następnie przy każdym imieniu dodają informacje o tej postaci, np. Dedal twórca labiryntu, architekt, wynalazca; Ikar syn Dedala; Minos władca Krety; Minotaur potwór o ludzkim ciele i głowie byka. Propozycja 3. Ćwiczenie pisemne. Uczniowie otrzymują od nauczyciela karteczki z zapisanymi (w formie ciągu liter bez odstępów) informacjami na temat bohaterów mitu. Zadaniem uczestników zajęć jest przepisanie tekstu z umiejscowionymi właściwie odstępami międzywyrazowymi, a następnie określenie, kogo dotyczą podane wiadomości. Propozycja 4. Metoda plakatu. Uczestnicy zajęć rysują na arkuszach brystolu postacie z mitów. Na odwrocie zapisują wszystkie zapamiętane informacje na temat danego bohatera. Wskazanie realistycznych miejsc i wydarzeń Propozycja 1. Gwiazda pytań. Każdy uczeń układa sześć pytań dotyczących treści mitu. Powinny się one zaczynać od słów: Co...?, Kto...?, Kiedy...?, Gdzie...?, Jak...? i W jaki sposób...?. Następnie uczestnicy zajęć zadają pytania wybranym przez siebie koleżankom lub kolegom z klasy. Propozycja 2. Ćwiczenie pisemne. Uczestnicy zajęć w zeszytach układają ramowy plan wydarzeń opisanych w micie o Dedalu i Ikarze. Nie możesz wysłać żołnierzy i po prostu zgładzić potwora? zapytał Dedal. Nie mogę wzruszył ramionami Minos. (Plotka głosiła, że Minotaura urodziła żona Minosa i prawdopodobnie z tego właśnie względu król nie chciał go zabić). Władca Krety nie mógł jednak pozwolić, aby potwór bezkarnie buszował po jego królestwie. Wspólnie z Dedalem obmyślili, że trzeba wybudować potężny labirynt. Uwięzi się Minotaura w środku myślał Minos. A jeśli ktoś będzie na tyle głupi, by wchodzić do labiryntu, to trudno, jego sprawa... Jeśli zbuduję labirynt, będę mógł wyjechać do Aten? zapytał Dedal. Porozmawiamy o tym później mruknął wymijająco Minos. Nie minęło kilka miesięcy i ogromny labirynt był gotowy. W jego wnętrzu, odcięty od wolności tysiącem korytarzy i zakrętów, krążył żądny To jest myśl Zdziwienie jest krwi i ludzkiego mięsa potwór. Od czasu do czasu jakiś niezbyt roztropny mieszkaniec Krety zapuszczał się w głąb labiryntu wiedziony cieka- początkiem wiedzy twierdził wielki filozof grecki wością, czy też może chęcią udowodnienia, że niestraszne mu żadne potwory. Jednak nikt stamtąd nigdy nie wyszedł. Arystoteles. Kiedy będę mógł wrócić do Aten? pytał każdego dnia Dedal. Lecz wciąż otrzymywał tę samą odpowiedź: Jeszcze nie teraz. I w końcu Dedal zrozumiał, że Minos nigdy nie zechce wypuścić go z Krety. I że jedyne, co mu pozostało, to ucieczka. Może zbudujemy łódź? zaproponował Ikar [...]. Złapią nas... odpowiadał zamyślony Dedal. Patrzył na upstrzone chmurami niebo, na słońce, które chowało się za horyzontem, na ptaki krążące nad spienionymi falami... Aż wreszcie wpadł mu do głowy pewien pomysł. Po powrocie do domu natychmiast zamknął się w swojej pracowni. [...] Co to będzie? pytał zaintrygowany Ikar [...]. Zobaczysz! odkrzykiwał zapracowany Dedal. Na razie jednak nikomu ani słowa! Pewnego poranka Dedal obudził Ikara wcześniej niż zwykle i pokazał mu swój najnowszy wynalazek dwie pary potężnych skrzydeł. Wystarczyło przywiązać je do ramion i w drogę. Jak je zrobiłeś? zapytał oszołomiony Ikar. 180 Uczniowie wykonują zadanie z karty pracy 1 Co spotkało Dedala i Ikara [poziom 3] przekształcają zdania w równoważniki zdań oraz porządkują wydarzenia w kolejności chronologicznej. Propozycja 3. Tworzenie komiksu. Prowadzący dzieli zespół klasowy na czteroosobowe grupy i przydziela każdej z nich fragment mitu. Zespoły tworzą na jego podstawie krótki komiks.

29 Temat Po prostu... odparł z dumą Dedal. Do drewnianego drzewca przylepiłem woskiem pióra. I już! Ikar nie mógł oderwać oczu od skrzydeł. Gładził je delikatnie dłonią, jakby były czymś żywym, czymś, co czuje. Ledwo słuchał instrukcji i rad ojca zafascynowany jego nowym dziełem... Ech, gdyby Dedal zauważył wtedy, w jakim stanie jest jego syn... Ale i Dedal był podniecony perspektywą lotu; wreszcie miało spełnić się jego marzenie! [...] Pamiętaj mówił Dedal, przypinając Ikarowi skrzydła. Nie leć za nisko, żeby fale nie zmoczyły piór. Ale nie leć też za wysoko, żeby słońce nie roztopiło wosku. Dobrze, dobrze... potakiwał Ikar, lecz widać było, że tylko jednym uchem słucha ojca. Myślami szybował już wysoko wyżej niż ptaki, wyżej niż chmury, wyżej niż... To co, lecimy? zapytał niecierpliwie. Dedal westchnął. Raz jeszcze rzucił okiem za siebie na uśpione miasto, na cichą Kretę, na królewski pałac, w którym przeżył tyle szczęśliwych chwil. Nie czas jednak było na wspomnienia słońce zaraz zacznie mocno palić, a wtedy z ucieczki nici. Lecimy powiedział. I rzucił się odważnie ze skalistego urwiska. Pióra załopotały na wietrze, kilka z nich opadło na spienione fale zmagające się z brzegiem. Dedal machał ramionami najsilniej jak potrafił. Czuł suchość w gardle, wiatr mierzwił 3 mu brodę... Ale wreszcie poczuł, że leci! [...] Dedal spojrzał zaniepokojony do góry. Ikar leciał wysoko, zbyt wysoko, z tej odległości wyglądał jak potężny ptak krążący nad chmurami. Uważaj... chciał krzyknąć Dedal, lecz głos zamarł mu w krtani. Z góry jedno za drugim sypały się już pióra, roztopiony wosk skapywał do znieruchomiałego nagle morza. Ratunku! zawołał Ikar. Runął w dół, machając rozpaczliwie tym, co pozostało po skrzydłach ledwie kilka piór trzymało się drewnianej konstrukcji. Synu... szepnął zmartwiały Dedal. 3 Mierzwić szarpać, splątywać. Charles Edmund Brock [czytaj: czarls edmund brok], Dedal i Ikar, XX wiek Przydatne słowa Jeśli ktoś słucha innych jednym uchem, to znaczy, że nie przywiązuje wagi do tego, co mają oni do powiedzenia. Przykład użycia: Paulina słuchała mamy jednym uchem, dlatego zapomniała, co powinna kupić na obiad. 181 Następnie wszystkie rysunki zostają naklejone w odpowiedniej kolejności na arkuszu papieru i wyeksponowane na tablicy lub gazetce ściennej. Scharakteryzowanie postaci Propozycja 1. Ćwiczenie pisemne. Uczniowie wykonują zadanie 1. z karty pracy 2 Bohaterowie mitu [poziom 1] [poziom 2] do informacji na temat postaci dopisują określenia charakteryzujące każdą z nich. Karta pracy w wersji trudniejszej zawiera dodatkowe zadanie 2., w którym uczestnicy zajęć podają synonimy do wskazanych nazw cech oraz ustalają, któremu bohaterowi mitu można przypisać te określenia. Propozycja 2. Wzbogacanie słownictwa. Prowadzący zapisuje na tablicy nazwy cech: rozważny, dokładny, mądry, skrupulatny, lekkomyślny, kreatywny, rzetelny, buntowniczy, roztargniony, roztropny, beztroski, precyzyjny, błyskotliwy, pracowity, pomysłowy, nieuważny, zuchwały, niesubordynowany, twórczy, inteligentny, sumienny. Następnie poleca uczniom połączyć zanotowane wyrazy w grupy synonimów i zapisać je w zeszycie pod imionami głównych bohaterów mitu. Podczas realizacji ćwiczenia uczestnicy zajęć korzystają ze słowników wyrazów bliskoznacznych. Rozmowa na temat przyczyn śmierci Ikara Propozycja 1. Drama. Prowadzący dzieli zespół klasowy na grupy. Każda z nich wybiera przedstawiciela, który wcieli się w rolę Dedala. Następnie pozostali członkowie zespołu przeprowadzają z nim wywiad, którego celem jest ustalenie przyczyn upadku Ikara. Objaśnienie znaczenia związku frazeologicznego Propozycja 1. Ćwiczenie pisemne. Uczniowie ustnie wyjaśniają znaczenie związków frazeologicznych zapisanych przez nauczyciela na tablicy: mieć skrzydła u ramion, chodzić z głową w chmurach, bujać w obłokach. Ochotnicy zapisują w zeszytach po jednym zdaniu z każdym z wymienionych frazeologizmów.

30 186 Temat 69 Patrzył na miejsce, gdzie nad Ikarem zamknęły się fale lecz poza paroma mokrymi piórami nie dostrzegł niczego więcej... Na pamiątkę tego smutnego wydarzenia morze, do którego wpadł Ikar, nazywa się Morzem Ikaryjskim 4. Łatwo odnaleźć je na mapie. Kto wie, czy cień Ikara wciąż jeszcze nie ślizga się po spienionych falach... 4 Morze Ikaryjskie tradycyjna nazwa części Morza Egejskiego wokół wyspy Ikarii. Porozmawiajmy Wymień postacie, które wystąpiły w micie. Wyjaśnij, kim były. Które miejsca oraz zdarzenia opisane w micie są realistyczne? Odszukaj te miejsca na mapie Europy. Jakie umiejętności posiadał Dedal? Uzupełnij podane zdania. Dedal był (kim?). Wynalazł (co?). Potrafił (co zrobić?). Dlaczego wynalazca chciał opuścić Kretę? Napisz w jego imieniu krótki list do przyjaciela mieszkającego w Atenach, w którym przedstawisz sytuację i zamiary architekta. Jakich rad udzielił Dedal swojemu synowi przed lotem? Dlaczego Ikar nie posłuchał jego wskazówek? Jaki był Dedal, a jaki Ikar? Zgromadź jak najwięcej określeń charakteryzujących każdego z nich. Wyjaśnij w kilku zdaniach, dlaczego Ikar zginął w czasie lotu. Wytłumacz znaczenie związku frazeologicznego ikarowe loty. W tym celu odszukaj w słowniku języka polskiego hasło ikarowy. Jaką częścią mowy są wyróżnione słowa? Na jakie pytania odpowiadają? Minos niezwykle cenił sobie kunszt Dedala. Porozmawiamy o tym później mruknął władca Krety. Ikar myślami szybował wyżej niż chmury. Praca w grupie Podzielcie się na cztery zespoły. Ustalcie, jakie marzenia ludzi wyraża mit o Dedalu i Ikarze. Wymieńcie wynalazki, które pomogły ludziom zrealizować te pragnienia. Zebrane informacje zaprezentujcie na plakacie. Umieśćcie na nim rysunki lub fotografie przedstawiające wybrane wynalazki. 182

31 Temat Powtórzenie wiadomości o nieodmiennych częściach mowy Ćwiczenie na dobry początek Przypomnij sobie najważniejsze wiadomości o przysłówkach, przyimkach i spójnikach. Następnie we fragmencie mitu o Ikarze znajdź wszystkie nieodmienne części mowy i wpisz je do tabeli. Syn Dedala zapomniał o przestrogach ojca i wzniósł się za wysoko. Promienie słońca przyjemnie muskały jego twarz. Lecący obok orzeł ze zdziwieniem patrzył na człowieka, który unosił się w powietrzu. Nagle wosk, który łączył ze sobą pióra, zaczął się topić. Ikar rozpaczliwie próbował się ratować, ale z każdą sekundą zbliżał się do falującego spokojnie morza. Przysłówki Przyimki Spójniki Przypomnienie Przysłówki określają, w jakich okolicznościach i w jaki sposób została wykonana czynność. Odpowiadają na pytania: jak?, gdzie?, kiedy?. Przykłady: mówił (jak?) wyraźnie mieszkamy (gdzie?) daleko spaceruje (kiedy?) rano Wiele przysłówków to wyrazy utworzone od przymiotników. Przykłady: (jaki?) grzeczny (jak?) grzecznie (jaki?) śliski (jak?) ślisko Przysłówki pochodzące od przymiotników można stopniować. Przykłady: blisko, świeżo stopień równy bliżej, bardziej świeżo stopień wyższy najbliżej, najbardziej świeżo stopień najwyższy Przysłówki, które nie pochodzą od przymiotników, nie podlegają stopniowaniu. Przykłady: rano, wieczorem, dziś, jutro, pojutrze, wczoraj, czasem Piszę poprawnie Wstaw do zdań przysłówki pochodzące od podanych przymiotników. szybki, rozważny, wczesny, nierozsądny Dedal i Ikar w dniu ucieczki wstali. spakowali rzeczy i po raz ostatni spojrzeli na miasto. Dedal prosił syna, by podczas lotu zachowywał się. Ikar postąpił, kiedy nie posłuchał ojca. 183 Temat: Szybko, nad i ale znam te słowa doskonale Czas realizacji: 45 min Plan działania 1. Aktywne wprowadzenie. (Ćwiczenie na dobry początek) 2. Usystematyzowanie wiedzy na temat nieodmiennych części mowy. (Przypomnienie) 3. Użycie przysłówków w zdaniach. (Piszę poprawnie, ćw ) 4. Stosowanie przyimków i wyrażeń przyimkowych. (Piszę poprawnie, ćw , Gramatyka w praktyce) 5. Tworzenie zdań złożonych z wykorzystaniem spójników. (Piszę poprawnie, ćw. 9.) 6. Aktywne zakończenie. Co chcemy osiągnąć? Uczeń: rozróżnia przysłówki, przyimki i spójniki oraz rozumie ich funkcje (I.3.3) przekształca zdania pojedyncze w złożone (I.3.2) (III.2.2) poprawnie stopniuje przysłówki (III.2.4) właściwie używa przecinków w zdaniach złożonych połączonych spójnikowo (III.2.6) w wyrażeniach przyimkowych stosuje rzeczowniki w odpowiedniej formie (III.2.3) Strategie do wyboru Aktywne wprowadzenie Propozycja 1. Mapa myśli. Realizację Ćwiczenia na dobry początek uczniowie poprzedzają przypomnieniem informacji o przysłówkach, przyimkach i spójnikach. Wszystkie wiadomości zapisują, pracując w pięcioosobowych grupach, na arkuszach papieru w formie map myśli. Propozycja 2. Tworzenie rebusu. Prowadzący dzieli uczestników zajęć na czteroosobowe zespoły. Reprezentanci drużyn losują karteczki z nazwami nieodmiennych części mowy. Zadaniem każdej grupy jest ułożenie rebusu, którego rozwiązaniem będzie dany wyraz. Usystematyzowanie wiedzy na temat nieodmiennych części mowy Propozycja 1. Prawda/fałsz. Uczniowie dzielą się na pięcioosobowe grupy. Liderzy zespołów

32 188 Temat 70 otrzymują tabliczki z napisami prawda i fałsz. Następnie nauczyciel wypowiada prawdziwe i fałszywe stwierdzenia na temat nieodmiennych części mowy. Po krótkiej naradzie reprezentanci drużyn ogłaszają decyzję zespołu na temat prawdziwości podanych zdań poprzez podniesienie tabliczki obróconej właściwą stroną do nauczyciela. Zabawę można przeprowadzić w wersji trudniejszej. Wówczas uczniowie w grupach układają 10 zdań na temat nieodmiennych części mowy. Wśród stwierdzeń powinny się znaleźć informacje zarówno prawdziwe, jak i fałszywe. Następnie drużyny wymieniają się kartkami i ustalają, które ze zdań są prawdziwe, a które fałszywe. Przy każdym z nich zapisują odpowiednie litery: P (prawda) lub F (fałsz). Propozycja 2. Ćwiczenie pisemne. Uczestnicy zajęć rysują w zeszytach dwukolumnową tabelę. W jednej z kolumn zapisują nazwy nieodmiennych części mowy, a w drugiej odmiennych. Ponadto podają po trzy przykłady do każdej z zanotowanych nazw. Użycie przysłówków w zdaniach Propozycja 1. Ćwiczenie pisemne. Nauczyciel zapisuje na tablicy przysłówki, np. ładnie, dobrze, rozważnie, rozsądnie. Uczniowie tworzą od nich wyrazy przeciwstawne poprzez dodanie przeczenia nie. Następnie podają regułę ortograficzną uzasadniającą ich pisownię. Propozycja 2. Tworzenie rymowanek. Ochotnicy tworzą rymowanki ułatwiające zapamiętanie zasad pisowni przeczenia nie z przysłówkami. Następnie odczytują wierszyki na forum klasy. Pozostali uczniowie wybierają spośród nich trzy najciekawsze i zapisują je w zeszytach. Tworzenie zdań złożonych z wykorzystaniem spójników Propozycja 1. Ćwiczenie pisemne. Przed wyko naniem ćwiczenia 9. uczniowie zapisują w zeszytach podane przez prowadzącego spójniki w dwóch kolumnach zatytułowanych: Spójniki, przed którymi stawiamy przecinki oraz Spójniki, przed którymi nie stawiamy przecinków. Propozycja 2. Ćwiczenie pisemne. Uczestnicy zajęć w grupach piszą kilkuzdaniowy tekst na temat wybranej opowieści mitologicznej. Powinien się on składać ze zdań złożonych połączonych spójnikami, ale bez wstawionych znaków inter Nauka o języku bez tajemnic Uzupełnij rady skierowane do osób przedstawionych na rysunkach. Utwórz stopień wyższy i najwyższy podanych przysłówków, a następnie uzupełnij zdania właściwymi formami. silnie, wysoko, blisko, głośno, dużo, mocno Ikar szybował niż jego ojciec. Słońce grzało coraz. Dedal krzyknął, jak umiał, by ostrzec syna. Nic nie mógł zrobić. Ikar machał skrzydłami, jak potrafił. Kiedy znalazł się słońca, wosk roztopił się. Ikar runął do morza. Ułóż dwa dowolne zdania o przygodach jednego z poznanych bohaterów mitów. Zastosuj co najmniej dwa przysłówki, które nie pochodzą od przymiotników. Dokończ zdania zaczynające się od przysłówków nieutworzonych od przymiotników. Wczoraj... Jutro... Siedź! Pisz! Mów! Ucz się! Przypomnienie Bardzo... Czasami... Przyimki to wyrazy nieodmienne, które występują najczęściej z rzeczownikami i tworzą z nimi wyrażenia przyimkowe. Przykłady: od, do, przy, za, zza, w, przed, po, nad, obok, o przyimki w domu, po południu, przed lekcją wyrażenia przyimkowe Uzupełnij zdania odpowiednimi przyimkami. Helios podróżował niebie swoim rydwanem. świcie wyjeżdżał horyzontu, a wieczorem znikał. Prometeusz zlitował się ludźmi, którym Zeus zabronił korzystać ognia. Przytknął gałązkę rydwanu Heliosa. Gdy zapłonęła, zaniósł ją ludzkich osiedli.

33 Temat Powtórzenie wiadomości o nieodmiennych częściach mowy Ułóż podpisy do fotografii. W każdym z nich użyj przyimka. Utwórz trzy wyrażenia przyimkowe z kilku spośród podanych wyrazów i wykorzystaj je w zdaniach. Przypomnienie z, w, przed, za, na, dla, do, ofiara, ludzie, Prometeusz, Zeus, skała, zazdrość, ziemia, Olimp Spójniki to wyrazy łączące zdania lub ich części. Przykłady: i, oraz, albo, lub, ale, ani, jednak, zatem, więc Przekształć podane pary wypowiedzeń w zdania złożone. Użyj spójników. Lubię czytać. Najchętniej sięgam po mity greckie. Ikar był podekscytowany perspektywą lotu. Nie mógł skupić się na radach ojca. Polecimy na Kretę. Wybierzemy się do Egiptu. Syzyf był lubiany przez bogów. Często u nich gościł. punkcyjnych. Następnie zespoły wymieniają się tekstami i wstawiają brakujące znaki. Po upływie około 10 minut drużyny na powrót wymieniają się kartkami i sprawdzają poprawność wykonania zadania. Następnie wszystkie teksty sprawdza prowadzący. Aktywne zakończenie Propozycja 1. Ćwiczenie pisemne. Uczniowie uzupełniają tekst w karcie pracy Wśród nieodmiennych części mowy [poziom 2]. Zadanie to, w zależności od poziomu wiedzy i umiejętności danego zespołu klasowego, może być realizowane w formie pracy grupowej, zadania domowego lub kartkówki podsumowującej. Propozycja 2. Ćwiczenie pisemne. Uczestnicy zajęć dzielą się na grupy. Liderzy zespołów losują po dwa polecenia (materiały dla nauczyciela). Każda drużyna układa zadania zgodne z otrzymanymi wytycznymi. Opracowuje także rozwiązania przygotowanych przez siebie ćwiczeń. Następnie grupy wymieniają się zadaniami i próbują je rozwiązać. Na koniec nauczyciel sprawdza poprawność wykonania poleceń. Więcej zadań znajdziesz na s zeszytu ćwiczeń. Gramatyka w praktyce Kiedy informujemy innych, dokąd zamierzamy się wybrać w podróż, musimy pamiętać, że przed nazwami niektórych państw występującymi w bierniku i miejscowniku używa się przyimka na, a nie do. Przykładowo: powiemy, że jedziemy do Niemiec, Francji, Włoch, Grecji i Hiszpanii, ale na Węgry, Litwę, Ukrainę, Białoruś, Słowację, Łotwę, Cypr. Przecież powiedziałeś, że jedziemy do Kuby! No właśnie! Do Kuby, a nie na Kubę! 185

34 190 Temat 71 Temat: Sudolosa i Duklasiosa zmagania z filozofią Mariusz Wollny, Paweł Kołodziejski Duklasios i Sudolos Fragment książki Co za historia: krzyżówki, komiks, ciekawostki Czas realizacji: 45 min Plan działania 1. Aktywne wprowadzenie. 2. Zapoznanie się z treścią komiksu Duklasios i Sudolos. 3. Objaśnienie słownictwa użytego w komiksie. (Przydatne słowa, Porozmawiajmy, ćw. 8.) 4. Analiza tekstu kultury. (Porozmawiajmy, ćw. 1., 2., 4. i 5.) 5. Streszczenie historii przedstawionej w utworze. (Porozmawiajmy, ćw. 7.) 6. Wskazanie elementów humorystycznych. (Porozmawiajmy, ćw. 6.) 7. Odmiana rzeczowników. (Porozmawiajmy, ćw. 9.) 8. Zadanie pracy domowej. (Porozmawiajmy, ćw. *3.) Co chcemy osiągnąć? Przydatne słowa Jeśli o czymś często myślimy, to można powiedzieć, że chodzi nam to po głowie. Przykład użycia: Od dłuższego czasu Markowi chodziło po głowie, żeby zacząć naukę gry na gitarze. Uczeń: zapoznaje się z komiksem i jego specyfiką (II.2.1) (II.2.11) poszerza zasób słownictwa (III.2.7) odróżnia elementy realistyczne od fantastycznych (II.2.3) omawia elementy świata przedstawionego (II.3.9) redaguje streszczenie przygód bohaterów komiksu (III.1.1) pisze poprawnie pod względem ortograficznym oraz interpunkcyjnym (III.2.5) (III.2.6) stosuje poprawne formy dopełniacza rzeczowników: Grecja, mitologia, filozofia, tragedia (III.2.3) Strategie do wyboru Szkoła wieczorowa szkoła dla osób dorosłych, w której zajęcia odbywają się po południu i wieczorem. 2 Przeprowadzić dowód udowodnić coś. 3 Gbur w języku potocznym: pogardliwe określenie kogoś, kto zachowuje się niekulturalnie. 4 Za jednym zamachem za jednym razem, jednocześnie. 1 Aktywne wprowadzenie Propozycja 1. Zabawa w skojarzenia. Uczniowie podają jak najwięcej skojarzeń ze słowem filozof. Analiza tekstu kultury Propozycja 1. Dywanik pomysłów. Nauczyciel inicjuje dyskusję na temat względności czasu. Uczestnicy zajęć w grupach przygotowują się do rozmowy, uzupełniając dywanik pomysłów w karcie pracy 1 Zagubieni w czasie [poziom 1]. Streszczenie historii przedstawionej w utworze Propozycja 1. Ćwiczenie pisemne. Uczestnicy zajęć, pracując w zespołach, tworzą ramowe plany wydarzeń przedstawionych w komiksie. 186

35 Temat 71 Następnie wymieniają się nimi z innymi drużyna mi. Grupy zapoznają się z otrzymanymi materia łami i, w razie potrzeby, podkreślają zbędne infor macje. W dalszej części zespoły otrzymują na po wrót swoje plany i analizują naniesione popraw ki. Na zakończenie uczniowie samodzielnie redagują streszczenia na podstawie opracowanego wcześniej grupowo planu wydarzeń. Uczniowie mogą także uzupełnić tekst streszczenia w karcie pracy 2 Niezwykłe przygody Duklasiosa i Sudolosa [poziom 3]. Wskazanie elementów humorystycznych Propozycja 1. Ćwiczenie pisemne. Uczestnicy zajęć podają synonimy do słowa humorystyczny. Następnie z każdym z wymienionych wyrazów układają zdanie odwołujące się do treści komiksu. Propozycja 2. Rozmowa kierowana. Prowadzący zadaje uczniom pytania: Co najbardziej rozśmieszyło was w komiksie Duklasios i Sudolos? Która postać jest, waszym zdaniem, najzabawniejsza? Czyją wypowiedź uważacie za najdowcipniejszą? Propozycję tę można również zrealizować w wersji trudniejszej. Wówczas uczestnicy zajęć samodziel nie wskazują źródła komizmu: postaci, sytuacyj nego, słownego (bez wprowadzania tych pojęć) i uzupełniają tabelę z karty pracy 3 Elementy humorystyczne [poziom 1]. Zadanie pracy domowej Pensjonat dom z pokojami do wynajęcia. Cykuta trucizna, która w starożytności była używana do wykonywania kary śmierci. 7 Happy end [czytaj: hapi end] z języka angielskiego: szczęśliwe zakończenie Propozycja 1. Ćwiczenie pisemne. Uczestnicy zajęć losują kartki z zapisanymi na nich imionami starożytnych filozofów, np. Platon, Sokrates, Arystoteles, Tales z Miletu, Heraklit z Efezu. Następnie w różnych źródłach poszukają informacji na temat wylosowanych myślicieli i zredagują na tej podstawie notatkę w punktach lub w formie schematu-słoneczka. 191

36 192 Temat 72 Porozmawiajmy Gdzie rozgrywają się wydarzenia przedstawione w komiksie? Jak w starożytnej Grecji nazywano mędrców? Czym zajmowali się uczniowie w szkole filozofów? Odszukaj w encyklopedii lub w internecie informacje o najsłynniejszych szkołach w starożytnej Grecji, a następnie przygotuj notatkę na ich temat. Czy wydarzenia opowiedziane w utworze są realistyczne, czy nieprawdopodobne? Do jakiego mitu nawiązuje komiks? Wskaż w historyjce elementy humorystyczne. Napisz streszczenie przygody Sudolosa i Duklasiosa. Przeczytaj jeszcze raz wypowiedzi w ostatnim kadrze komiksu. Następnie określ, w jakim znaczeniu użyto słowa tragedia w każdym z tych zdań. 1. nieszczęście, katastrofa 2. utwór dramatyczny, w którym bohater ponosi klęskę 9 Utwórz i zapisz formy dopełniacza podanych wyrazów. Grecja, mitologia, filozofia, tragedia Temat: Spryt Odyseusza Czas realizacji: 2 x 45 min Plan działania 1. Aktywne wprowadzenie. 2. Zapoznanie się z notką biograficzną Jana Parandowskiego. 3. Odczytanie tekstu Przekleństwo Polifema. 4. Wyjaśnienie trudniejszego słownictwa. (Przydatne słowa) 5. Analiza utworu. (Porozmawiajmy, ćw , 5., 7. i 11.) 6. Zredagowanie planu wydarzeń. (Porozmawiajmy, ćw. 10.) 7. Scharakteryzowanie Polifema. (Porozmawiajmy, ćw. 4.) 8. Ocena zachowania Odyseusza. (Porozmawiajmy, ćw. 6.) 9. Rozmowa na temat okrucieństwa w micie. (Porozmawiajmy, ćw. 8. i 9.) 10. Uzupełnienie związków frazeologicznych. (Porozmawiajmy, ćw. 12.) 11. Ćwiczenia ortograficzne i interpunkcyjne. (Porozmawiajmy, ćw. 13. i 14.) 12. Zadanie pracy domowej. (Praca twórcza) 188 Jan Parandowski Przekleństwo Polifema Jan Parandowski (lata życia: ) Był pisarzem i tłumaczem. Swoje dzieła poświęcił przede wszystkim sztuce i literaturze starożytnej. Przełożył jeden z najbardziej znanych greckich utworów Odyseję Homera. Popularność zdobył jako autor Mitologii, w której w piękny i zrozumiały sposób przedstawił greckie mity. Fragment książki Przygody Odyseusza. Wojna Trojańska Po zburzeniu Troi nadszedł wreszcie dla greckich wojsk upragniony dzień powrotu. Ludzie, którzy dziesięć lat przeżyli poza domem, mieli aż nadto powodów do radości. Przy pakowaniu rzeczy panowało wesołe zamieszanie. [...]

37 Temat Okręty gotowe do drogi kołysały się na morzu; nawoływano tych, co jeszcze byli na brzegu. Nagle, nie oglądając się na innych, oddział złożony z dwunastu okrętów rozwinął żagle. To Odyseusz, król Itaki, śpieszył do domu. W samym początku zły los stanął mu w poprzek drogi. Zerwała się wściekła wieja 1 i zapędziła statki ku trackim 2 wybrzeżom. Te strony należały do szczepu Kikonów. Z morza widać było ich miasto Ismaros. Człowiek po dziesięciu latach wojny nie od razu odwyka od myśli o napadach i grabieży. Odyseusz wysadził wojsko na ląd i znienacka wpadł do miasta. Zrabowawszy, co było pod ręką, dał rozkaz do odwrotu. Ale żołnierze nie usłuchali. Upojeni łatwym zwycięstwem, wyprawili sobie ucztę na brzegu. Tymczasem [z pomocą] rozgromionym Kikonom przyszły z głębi kraju posiłki, które u schyłku nocy napadły na śpiących Greków. Wszczęła się nowa bitwa, bardziej zacięta. Odyseusz stracił 72 ludzi, po sześciu z każdego okrętu. Inni byli szczęśliwi, gdy już żagle odniosły ich na morze. [...] Wycieńczeni przybyli do pierwszego brzegu, który się nawinął. Znaleźli źródło, nabrali zapas wody, przyrządzili posiłek z żywnością, która im jeszcze została. Odyseusz nie pozwolił nikomu oddalać się od statków. Tylko dwóch ludzi wysłał na zwiady. Ci spotkali gromadę tubylców, którzy ich przyjęli z wielką serdecznością i nakarmili tym, czym sami się żywili: lotosem. Było to ziele niezwykłe! Kto go skosztował, tracił pamięć, nie wiedział już, kim jest i dokąd dąży, miał tylko jedno pragnienie: zostać na zawsze w kraju Lotofagów 3, nasycać się niebiańskim smakiem i zapachem lotosu. Odyseusz związał i przykuł do ławy wioślarskiej tych dwóch, którzy skosztowali zwodniczego ziela, i natychmiast odpłynął. Tułali się po morzu, żeglując w niewiadomym kierunku. Zmuszeni głodem, zatrzymali się przy jakiejś wyspie. [...] Odyseusz ze szczytu góry dojrzał w pobliżu drugą wyspę, a na niej dymy wznoszące się ponad skałami. Niepohamowana ciekawość parła go, by zoba- 1 Wieja wichura, zawieja. 2 Tracki leżący w Tracji, czyli starożytnej krainie położonej tam, gdzie współcześnie przebiega granica między Bułgarią, Grecją a Turcją. 3 Lotofagowie w mitologii greckiej: lud żywiący się owocami lotosu. Dodatkowe materiały dydaktyczne do tematu zajęć (scenariusz lekcji wraz z kartami pracy) zamieszczono w Teczce Nauczyciela. Przydatne słowa Rzecz, która jest inna niż się wydaje i może kogoś wprowadzić w błąd, nazywamy zwodniczą. Przykład użycia: Konwalie są zwodniczymi roślinami ich kwiaty wyglądają niewinnie, ale są trujące. 189 Co chcemy osiągnąć? Uczeń: opisuje wydarzenia opisane w utworze (II.2.9) wyraża opinię na temat postaci i wydarzeń (II.1.1) (II.1.3) opisuje bohaterów (II.2.10) pisze poprawnie pod względem ortograficznym i interpunkcyjnym (III.2.5) (III.2.6) poprawnie zapisuje przeczenie nie z różnymi częściami mowy (III.2.5c) sporządza plan wydarzeń (III.1.7) Strategie do wyboru Aktywne wprowadzenie Propozycja 1. Prezentacja multimedialna. Wyty powana przez nauczyciela para uczniów przygotowuje krótką prezentację multimedialną na temat wojny trojańskiej. Propozycja 2. Metoda plakatu. Uczestnicy zajęć wykonują plakaty, na których przedstawiają bohaterów Odysei. Analiza utworu Propozycja 1. Gwiazda pytań. Uczniowie w grupach układają pytania dotyczące omawianego tekstu. Zaczynają się one od słów: Co...?, Kto...?, Kiedy...?, Gdzie...?, Jak...? i W jaki sposób...?. Następnie drużyny wymieniają się pytaniami i odpowiadają na nie. Propozycja 2. Redagowanie pytań. Uczestnicy zajęć w dwóch grupach tworzą test jednokrotnego wyboru na temat mitu o Odyseuszu. Następnie zespoły wymieniają się zadaniami i je rozwiązują. Zredagowanie planu wydarzeń Propozycja 1. Ćwiczenie pisemne. Uczniowie, podzieleni na siedem grup, dopisują szczegółowe wydarzenia do jednego z podanych punktów głównych planu, np.: I. Koniec wojny.; II. Na trackim wybrzeżu.; III. Na ziemiach Lotofagów.; IV. Zwiedzanie tajemniczej wyspy przez Odyseusza.; V. W pieczarze Polifema.; VI. Podstęp króla Itaki.; VII. Wściekłość olbrzyma. Na koniec, po sprawdzeniu i poprawieniu błędów, wszystkie punkty łączone są w całość i zapisywane na tablicy. W łatwiejszej wersji tej propozycji uczestnicy zajęć uzupełniają plan wydarzeń w karcie pracy Wielka wyprawa Odyseusza [poziom 3].

38 194 Temat 72 Scharakteryzowanie Polifema Propozycja 1. Ćwiczenie pisemne. Na podstawie informacji zawartych w tekście uczniowie układają trzy zdania na temat Polifema. Powinny one zawierać odpowiedzi na pytania: Kim był Polifem? Jak wyglądał? O jakich cechach świadczy jego zachowanie? W trudniejszym wariancie tej propozycji ochotnicy w imieniu Odyseusza redagują list do Penelopy, w którym szczegółowo opisują Polifema. Uzupełnienie związków frazeologicznych Propozycja 1. Drama. Uczestnicy zajęć w parach uzupełniają związki frazeologiczne podane w ćwiczeniu 12. Następnie prezentują ich znaczenie w formie scenek pantomimicznych. Propozycja 2. Ćwiczenie pisemne. Aby ułatwić wykonanie ćwiczenia 12., prowadzący zapisuje na tablicy rzeczowniki: spokój, koń, puszka i róg, którymi uczniowie uzupełniają związki wyrazowe. Propozycja 3. Praca plastyczna. Uczniowie dzielą się na czteroosobowe zespoły. Reprezentanci grup losują po jednym związku frazeologicznym związanym z mitologią, np. jabłko niezgody, koń trojański, pięta Achillesa, między Scyllą a Charybdą, wracać do Itaki. Następnie każda drużyna wyjaśnia dosłowne i przenośne znaczenie otrzymanego związku wyrazowego i przedstawia go w formie rysunku. Na zakończenie gotowe prace zostają zawieszone na tablicy. To jest myśl Nawet w zniewolonym ciele myśl jest wolna napisał starożytny grecki pisarz Sofokles. czyć, kto tam mieszka. Odczepił swój okręt i popłynął na zbadanie sąsiedniej wyspy. Reszta okrętów miała nań czekać w pierwszej przystani. Płynąc wzdłuż wybrzeża, dotarł do miejsca, skąd widać było pieczarę obrosłą gąszczem laurowym 4. Przy niej była zagroda zbudowana z olbrzymich głazów, z potężnych pni sosen i dębów. Sam widok tej zagrody powinien był odstraszyć Odyseusza nie wyglądała na dzieło rąk ludzkich. On jednak, ukrywszy okręt wśród skał przybrzeżnych, wziął dwunastu ludzi załogi i wysiadł na ląd. Przez niepojęty instynkt, który mu służył w najtrudniejszych chwilach, zabrał spory bukłak 5 wina, nie domyślając się nawet, że mu on życie ocali. Pieczara przedstawiała się dziwnie: tu rzędy koszów z serami, sagany i skopce 6 z mlekiem i serwatką 7, a tam znów ogrodzenia i chlewy, w których stoją koźlęta i baranki. Towarzysze Odyseusza, olśnieni tą spiżarnią, radzili brać, co wlezie, i uciekać na okręt. Czemuż ich nie usłuchał? Pod wieczór zjawił się gospodarz. Potwór to był straszliwy, raczej do góry porosłej lasem podobny niż do człowieka. Wielkolud miał jedno oko w środku czoła [...]. Dźwignął ogromną wiązań 8 drzew, jakby cały las sprzątnął, i wziął na ramiona. Rzucił to pod pieczarą z takim łoskotem, że Odyseusz i towarzysze pochowali się po kątach, drżąc ze strachu. Olbrzym wszedł, zamykając za sobą wejście do jaskini głazem, którego by dwadzieścia dwie pary wołów nie ruszyło z miejsca. Zaraz wziął się do dojenia kóz i owiec. Skończywszy robotę, rozpalił ogień. Przy jego blasku zobaczył ludzi. Odyseusz, zbliżywszy się na krok, powiedział, że jest rozbitkiem, że wraca z towarzyszami spod Troi, i prosił w imię bogów o gościnę. W imię bogów! Polifem (tak nazywał się olbrzym) śmiał się z bogów. Wyciągnął potworne łapska, porwał dwóch ludzi i [...] zżarł. Nazajutrz to samo: dwóch na śniadanie, dwóch na kolację. Ale po tej ludożerczej kolacji Odyseusz poczęstował go winem. Olbrzymowi trunek smakował nadzwyczajnie, pił jedną czarę 9 po drugiej. 4 Laur drzewo o wiecznie zielonych liściach. 5 Bukłak skórzane naczynie na napoje, podobne do butelki. 6 Skopiec drewniane naczynie w kształcie wiadra. 7 Serwatka płyn powstały podczas przerabiania mleka na ser. 8 Wiązań pęk. 9 Czara naczynie służące do picia. 190

39 Temat Jak się nazywasz? zapytał. Nikt odparł chytry król Itaki. Nikt. Tak mnie nazywała matka i tak mnie wszyscy wołają. No, to ci mówię, że Nikt będzie zjedzony na ostatku 10 zarechotał Kiklop i spity do nieprzytomności runął na ziemię. Odyseusz tylko na to czekał. Porwał leżący w jaskini drąg z drzewa oliwnego, długi, zwięzły i twardy, odciosał koniec, opalił w ogniu i z pomocą towarzyszy wbił ten ożóg 11 w jedyne oko Kiklopa. [...] Olbrzym zawył z bólu. Na jego krzyk zbiegli się Kiklopi z okolicznych zagród. Polifemie pytali co się stało? Kto ci jakąś krzywdę robi? Nikt! Nikt! woła Polifem. Szukajcie go! Kto? Gdzie? Nikt! wrzeszczał Polifem coraz rozpaczliwiej. Kiklopi wzruszyli ramionami i odeszli przekonani, że Polifem oszalał. Ale jak wyjść z jaskini, którą olbrzym zamknął nieporuszonym głazem. Odyseusz i na to znalazł sposób. Wybrał co najtęższe barany, podzielił je na trójki, każdą trójkę więzami z wikliny 12 tak omotał 13, że zwierzęta musiały trzymać się razem, a pod ich brzuchami przywiązał swych towarzyszy; ukryci pod kudłami zwierząt byli bezpieczni. Sam na ostatku wlazł pod największego barana, przewodnika trzody, ręce zarzucił mu na grzbiet, cały zwinął się pod wełniastym tułowiem i tak czekał do świtu. Podstęp udał się. Ślepy Polifem siadł u wrót pieczary i, wypuszczając zwierzęta na paszę 14, obmacywał wokoło dłońmi, żeby mu się nikt z ludzi nie wymknął. Ale dłonie spotykały tylko miękkie, kudłate łby i grzbiety, nigdzie ani śladu ludzkiej istoty. Był przekonany, że Odyseusz i towarzysze nie śmieją się ruszyć ze swego kąta w jaskini, a oni tymczasem razem z baranami wyszli na wolny świat, którego już nie spodziewali się oglądać. 10 Na ostatku na koniec. 11 Ożóg tlący się kij. 12 Wiklina gatunek wierzby o giętkich gałązkach. 13 Omotać tu: związać. 14 Na paszę tu: na pastwisko. Jacob [czytaj: jakob] Jordaens, fragment obrazu Odyseusz, XVII wiek Przydatne słowa O kimś, kto osiągnął sukces, na przykład wygrał zawody sportowe, mówimy, że sięgnął po laury. Natomiast jeśli ktoś przestał pracować, gdyż zadowolił się dotychczasowymi osiągnięciami, mówimy, że spoczął na laurach. Przykład użycia: Małgosia w czwartek sięgnęła po laury w konkursie geograficznym. 191

40 196 Temat 72 Co tchu zbiegli na wybrzeże, gdzie stał okręt. [...] Odbijając od brzegu, Odyseusz uczynił rzecz najgorszą: zaczął się głośno przechwalać. Hej, Kiklopie! wołał. Jeśli ktoś zapyta, kto ci oko wybił, powiedz mu, bezwstydny zbrodniarzu: Odyseusz, sławny wojownik, król Itaki! Słysząc to, Polifem urwał kawał góry i cisnął w stronę głosu. Chybił; tylko fala, którą wzburzył głaz rzucony, poniosła okręt. Byli już poza zasięgiem jego rąk, ale nie jego klątwy. Polifem zaczął się modlić do Pana Posejdona, wznosząc ręce ku niebu gwiaździstemu: Usłysz, Posejdonie [...]! Jeślim naprawdę twój, jeśli się chlubisz być moim ojcem, daj, by nie wrócił do domu Odys [...]. A jeśli chce los, by ujrzał on swych bliskich [...], niech późno wraca i w nędzy, po stracie wszystkich towarzyszy, na cudzym okręcie, i w domu niech znajdzie niedolę. Przekleństwo miało się spełnić do ostatniego słowa Porozmawiajmy Kim był Odyseusz? Skąd wracał do domu bohater? Kto mu towarzyszył? Wyjaśnij, dlaczego Odyseusz znalazł się w grocie zamieszkałej przez Polifema. Opisz wygląd i zachowanie Polifema. W jaki sposób król Itaki uratował siebie i swoich towarzyszy? Oceń postępowanie Odyseusza. Które z jego zachowań można pochwalić, a które zasługują na naganę? Jaką klątwę rzucił na bohatera olbrzym? Co w micie wydaje Ci się okrutne i budzi Twój sprzeciw? Uzasadnij swoją odpowiedź. Jak sądzisz, dla kogo przeznaczona była historia o Odyseuszu, ukazująca bohatera w świecie pełnym okrucieństwa? Sporządźcie szczegółowy plan wydarzeń opowiedzianych w utworze. Uzupełnij zdania wyrażeniami przyimkowymi pojawiającymi się w tekście. Gospodarz pieczary zjawił się (kiedy?). Wielkolud miał jedno oko (gdzie?) czoła. Kiklop modlił się, aby Odyseusz wracał do domu (jak?). 192

41 Temat Uzupełnij podane związki frazeologiczne na podstawie wyjaśnień i rysunków. olimpijski nagroda dla zwycięskiego zawodnika. trojański podarunek przynoszący nieszczęście. Pandory źródło niekończących się nieszczęść. obfitości dobrobyt, dostatek, bogactwo. 13 Wyjaśnij pisownię cząstki nie w podanych wyrazach. 14 nie usłuchali, niespokojne, nie pozwolił, niezwykły, niewiadomy, nieprzytomność Jaki znak interpunkcyjny należy postawić na końcu podanych okrzyków? Hej, Kiklopie Usłysz, Posejdonie Praca twórcza Na wzór fragmentu z książki Terry ego Deary ego [czytaj: terego djerego] Złota dziesiątka. Mity greckie, opowiadającego o przygodzie Odyseusza, ułóż wiersz o Syzyfie, który został srodze ukarany za to, że chciał przechytrzyć olimpijskich bogów. Na strasznej dzikiej wyspie, w podziemnej jaskini, Mieszkał cyklop Polifem z owcami swoimi. Oko miał jedno we łbie, za to bardzo duże I, jak zwykle olbrzymy, nie był wcale tchórzem. 193

42 198 Temat 73 Temat: Wykrzyknik znak pełen emocji! Czas realizacji: 45 min Plan działania 1. Aktywne wprowadzenie. (Ćwiczenie na dobry początek) 2. Analiza informacji na temat stosowania wykrzykników. (To ważne) 3. Interpretacja intencji nadawcy wypowiedzi w zdaniach wykrzyknikowych. (Piszę poprawnie, ćw. 1.) 4. Zastosowanie znaków interpunkcyjnych kończących wypowiedzenie. (Piszę poprawnie, ćw. 2.) 5. Redagowanie zdań wykrzyknikowych. (Piszę poprawnie, ćw. 3. i 4.) 6. Aktywne zakończenie. Co chcemy osiągnąć? Uczeń: czyta teksty informacyjne (I.1.1) odczytuje intencje nadawcy wypowiedzi (III.1.8) werbalnie wyraża swoje intencje (III.1.2) (III.1.4) odpowiednio przekazuje zamierzony cel tekstu (III.1.9) poprawnie stosuje wykrzykniki, kropki i znaki zapytania w wypowiedzeniach (III.2.6) układa zdania na wskazany temat (III.1.1) Strategie do wyboru Aktywne wprowadzenie Propozycja 1. Ćwiczenie językowe. Nauczyciel wręcza parom uczniów kartki ze zmodyfikowanym dialogiem z Ćwiczenia na dobry początek (materiały dla nauczyciela) w wybranych zdaniach zmieniono intencje nadawcy wypowiedzi i dodano luki na znaki interpunkcyjne oraz wyrazy określające emocje. Uczestnicy zajęć uzupełniają tekst. Następnie trzy osoby chętne odczytują go z podziałem na role, starając się jak najlepiej oddać intencje wypowiedzi. Następnie kolejni ochotnicy odczytują wersję tekstu zamieszczoną w podręczniku. Po wysłuchaniu obu wariantów uczestnicy zajęć wskazują różnice między nimi, określają, co spowodowało zmianę w tonie wypowiedzi profesora oraz jaką funkcję pełni wykrzyknik Interpunkcja Ćwiczenie na dobry początek Zapoznaj się z tekstem, a następnie odpowiedz, dlaczego wypowiedzi postaci są zakończone wykrzyknikami. W świątyni nie ma posągu! krzyknął profesor. Na Zeusa! dodał inny archeolog. Ktoś go ukradł! To niemożliwe! Nikt nie miał dostępu do rzeźby! Podaj mi latarkę! To ważne Wykrzyknik stosujemy: w wypowiedziach, w których chcemy wyrazić silne uczucia, na przykład: radość, zachwyt, podziw, zaskoczenie, złość, oburzenie, przerażenie, Przykłady: Kronos postępował okropnie! Prometeusz był niesamowicie odważny! po okrzykach, zawołaniach, stanowczych żądaniach lub stwierdzeniach, których ważność pragniemy podkreślić. Przykłady: Czas na obiad! Hej! Chodźcie do nas! Zrób to natychmiast! Wszystkiego najlepszego! Jeśli zależy nam na wyrazistym ukazaniu naszych emocji w danej sytuacji, możemy zastosować dwa, a nawet trzy wykrzykniki na końcu wypowiedzi, na przykład: Cóż za wspaniała wiadomość!!. Trzeba jednak uważać, aby w swoich tekstach nie nadużywać tego znaku interpunkcyjnego. Piszę poprawnie Przeczytaj podane wypowiedzi. Określ, które spośród użytych wykrzykników uwydatniają rozkazujący charakter zdania, a które podkreślają uczucia mówiącej osoby. Uwolnijcie Syzyfa! Jesteś uparty jak Prometeusz! On jest silniejszy od Herkulesa! Uważajcie na Polifema! Propozycja 2. Drama. Uczniowie za pomocą mimiki, gestów i ruchu prezentują takie uczucia i stany, jak radość, zachwyt, podziw, zaskoczenie, złość, oburzenie, przerażenie, zdumienie.

43 Temat Wykrzyknik Określ, które wypowiedzi bohaterów komiksu powinny kończyć się wykrzyknikiem, a następnie wstaw ten znak interpunkcyjny w odpowiednie miejsca. Pozostałe zdania zakończ kropką lub znakiem zapytania. Ale tu ciemno Nic nie widzę Gdzie jest lampa Au, potknęłam się o coś twardego Mówcie po cichu W tym labiryncie biega Minotaur O Tam jest skrzynia, którą ukrył Minos Zobaczymy, co się w niej kryje Zapisz siedem stanowczych, ale uprzejmych żądań zakończonych wykrzyknikiem. Użyj wymienionych przysłówków. wyraźnie, kulturalnie, starannie, prosto, cierpliwie, ostrożnie, cicho Nie do wiary Niesamowite Czy to nie sen Uszczypnijcie mnie Ale heca A widzieliście to Tylko nie mówcie o tym nikomu Ułóż zakończone wykrzyknikiem zdania, których użyjesz w wymienionych sytuacjach, aby wyrazić swoje emocje. Dostajesz szóstkę z klasówki. Wygrywasz główną nagrodę w konkursie. Otrzymujesz walentynkę od osoby, na której Ci zależy. Dowiadujesz się, że w wakacje pojedziesz w podróż, o której od dawna marzysz. Spotykasz przyjaciółkę z dzieciństwa, która teraz mieszka w innej miejscowości. Udało Ci się zakwalifikować do udziału w turnieju telewizyjnym. Widzisz, że tuż przed Tobą spadł z dachu kawałek dachówki. Więcej zadań znajdziesz na s zeszytu ćwiczeń. 195 Po wykonaniu ćwiczenia mówią o tym, co utrudniało im przedstawienie emocji, czego brakowało, aby w pełni oddać poszczególne stany uczuciowe. Określają także, jakie komunikaty i w jakiej formie dodaliby do swoich prezentacji, gdyby mogli użyć głosu. Analiza informacji na temat stosowania wykrzykników Propozycja 1. Ćwiczenie artykulacyjne. Uczestnicy zajęć odczytują zdania podane w ramce To ważne, starając się oddać różne intencje: stwierdzenie, wątpliwość, rozkaz, żądanie, podziw, prośbę. Propozycja 2. Zagadki dźwiękowe. Ochotnicy odczytują przykłady zdań podane w ramce To ważne, przekazując intencję wskazaną przez prowadzącego. Zadaniem pozostałych uczestników zajęć jest odgadnięcie, jaki zamiar towarzyszył poszczególnym wypowiedzeniom. Przykładowe zdania i intencje: Kronos postępował okropnie!: a)oburzenie, b) przerażenie; Prometeusz był niesamowicie odważny!: a) podziw, b) z zapalczywością osoby stającej w obronie bohatera; Czas na obiad!: a) zniecierpliwienie, b) ponaglenie; Chodźcie do nas!: a) z zachętą, b) prośba połączona ze zniecierpliwieniem. Propozycja 3. Burza mózgów. Uczniowie określają, jakie intencje można by przekazać poprzez zdania zamieszczone w ramce To ważne. Propozycja 4. Redagowanie notatki. Uczestnicy zajęć na podstawie informacji zawartych w ramce To ważne opracowują notatkę. Nadają jej graficzny kształt słoneczka, w którego centrum jest zapisane hasło WYKRZYKNIK. Aktywne zakończenie Propozycja 1. Drama. Uczniowie dzielą się na cztery grupy. Liderzy zespołów losują po jednym temacie, na podstawie którego drużyny układają dialogi. Następnie grupy po kolei odgrywają scenki oparte na przygotowanych tekstach, pamiętając o głosowej interpretacji słów. Przykładowe tematy scenek: Rozmowa Dedala i Ikara przed lotem. Kłótnia Prometeusza z Zeusem. Rozmowa Polifema z innymi cyklopami na temat okaleczenia potwora przez Odyseusza.