Recenzenci: mgr Bogusława Bebak mgr inż. Grażyna Holdenmayer. Opracowanie redakcyjne: Barbara Arciszewska. Konsultacja: mgr inż.

Transkrypt

1 0,1,67(567:2('8 $&-, 1$52'2:(- %DUEDUD$UFLV]HZVND 3RUDGQLNGODXF]QLD :\GDZFD,QVW\WXW7HFKQRORJLL(NVSORDWDFML±3D VWZRZ\,QVW\WXW%DGDZF]\ 5DGRP Ä3URMHNWZVSyáILQDQVRZDQ\]H URGNyZ(XURSHMVNLHJR)XQGXV]X6SRáHF]QHJR

2 Recenzenci: mgr Bogusława Bebak mgr inż. Grażyna Holdenmayer Opracowanie redakcyjne: Barbara Arciszewska Konsultacja: mgr inż. Maria Majewska Korekta: Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[10].O1.03 Stosowanie prawa w działalności usługowej zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik żywienia i gospodarstwa domowego 321[10] Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom

3 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania Prawo cywilne i postępowanie cywilne Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Organy ochrony praw konsumenta Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Prawa i obowiązki konsumenta i sprzedawcy Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Regulacje prawne dotyczące zatrudnienia Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Rodzaje umów cywilno-prawnych Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Sprawdzian osiągnięć Literatura 45 2

4 1. WPROWADZENIE Poradnik będzie Ci pomocny w poznaniu podstawowych zasad i instrumentów stosowania prawa w działalności usługowej. Ponadto wzbogacisz swoją wiedzę o zagadnienia dotyczące znajomości zagadnień cywilno-prawnych potrzebnych w pracy zawodowej pracownika świadczącego usługi. W poradniku zamieszczono: wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności jakie powinieneś mieć już ukształtowane, abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika, cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz pracując z poradnikiem, materiał nauczania, zawiera wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści jednostki modułowej. Podzielono go na pięć tematów, ściśle ze sobą powiązanych i realizowanych w logicznej kolejności, zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś zagadnienia dotyczące stosowania prawa w działalności usługowej, ćwiczenia, które mają na celu ukształtowanie umiejętności praktycznych, sprawdzian postępów, czyli przykładowy zestaw zadań pytań, dzięki któremu sprawdzisz czy nabyłeś niezbędną wiedzę i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej, wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki. W materiale nauczania zostały omówione również treści dotyczące przygotowania umów cywilno-prawnych. Ćwiczenia zamieszczone w rozdziałach: rodzaje umów cywilnoprawnych, rodzaje umów o pracę możesz wykonać korzystając z programów komputerowych dotyczących prawa, wykorzystując umiejętności ukształtowane na zajęciach z technologii informacyjnej. Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność. Po opracowaniu materiału spróbuj rozwiązać sprawdzian z zakresu jednostki modułowej. Jednostka modułowa: Stosowanie prawa w działalności usługowej, której treści teraz poznasz jest jednostką przygotowującą do nabycia kolejnych umiejętności w module Działalność usługowa 321[10]O1. Bezpieczeństwo i higiena pracy W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z regulaminu pracowni. 3

5 321[10].O1 Działalność usługowa 321[10].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej 321[10].O1.02 Nawiązywanie i utrzymywanie kontaktów międzyludzkich 321[10].O1.03 Stosowanie prawa w działalności usługowej 321[10].O1.04 Ocena jakości świadczonych usług 321[10].O1.05 Prowadzenie marketingu usług 321[10].O1.06 Prowadzenie korespondencji biurowej Schemat układu jednostek modułowych 4

6 2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć: korzystać z komputera i stosować jego oprogramowanie, wyszukiwać i czytać ze zrozumieniem odpowiednie przepisy, korzystać z różnych źródeł informacji, a w szczególności z Internetu, korzystać z podręczników, literatury zawodowego, instrukcji, posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu prawa pracy, rozróżniać źródła prawa polskiego, sporządzać różne pisma z tytułem, pracować w grupie nad rozwiązywaniem różnych problemów. 5

7 3. CELE KSZTAŁCENIA Po zrealizowaniu tej jednostki modułowej powinieneś umieć: zastosować obowiązujące przepisy Kodeksu cywilnego, zastosować przepisy prawa pracy dotyczące praw i obowiązków pracownika oraz pracodawcy, określić organy ochrony konsumenta, zastosować przepisy dotyczące ochrony praw konsumenta, zastosować przepisy dotyczące rękojmi oraz gwarancji, zastosować procedury określone przepisami o rękojmii i gwarancji, wykonać czynności prawne związane ze świadczeniem usługi, sporządzić umowę o świadczenie usług z konsumentem, sporządzić umowę o świadczenie usług z przedsiębiorcą, zaspokoić uzasadnione roszczenia konsumenta dotyczące świadczonych usług. 6

8 4. MATERIAŁ NAUCZNIA 4.1. Prawo cywilne i postępowanie cywilne Materiał nauczania Kodeks cywilny reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami fizycznymi i osobami prawnymi. Prawo to zespół norm wydanych lub usankcjonowanych przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwowym. Jest to zbiór uporządkowany. Uporządkowanie to wyraża się w podziale prawa na gałęzie. Elementarną cząstką prawa jest norma prawna. System źródeł prawa polskiego określony jest w Konstytucji RP. Źródłom prawa poświęcono w konstytucji rozdział III. W myśl art. 87 Konstytucji źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczpospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Prawo cywilne jest gałęzią prawa obejmującą normy regulujące stosunki majątkowe między osobami fizycznymi i prawnymi. W ramach poszczególnych gałęzi prawa wyróżnia się instytucje prawne, czyli węższe zespoły norm odnoszące się do określonych zagadnień. Najczęściej, dzieląc polski system prawa na gałęzie, wyróżniamy: 1) prawo konstytucyjne, 2) prawo administracyjne, 3) prawo finansowe, 4) prawo cywilne, 5) prawo rodzinne, 6) prawo pracy, 7) prawo karne, 8) prawo procesowe. Podstawowym źródłem prawa cywilnego jest Kodeks cywilny, ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r., z których na szczególną uwagę zasługują zmiany zawarte w ustawie z dn. 28 lipca 1990 r., a także w ustawie z dnia 23 sierpnia 1996 r. Zmiany te miały na celu dostosowanie przepisów Kodeksu cywilnego do warunków gospodarki rynkowej oraz międzynarodowego obrotu gospodarczego. Kodeks cywilny stanowi podstawowe uregulowanie w zakresie prawa cywilnego i dzieli się na księgi obejmujące: część ogólną, własność i inne prawa rzeczowe, zobowiązania, spadki. Księgi dzielą się na tytuły, działy i rozdziały. Poza Kodeksem pozostawione jednak zostały liczne działy prawa cywilnego uregulowane odrębnymi ustawami prawo autorskie, prawo wynalazcze, prawo wekslowe i czekowe, prawo handlowe, prawo o księgach wieczystych i hipotece, prawo rodzinne i opiekuńcze. Prawo cywilne obejmuje normy prawne regulujące stosunki majątkowe pomiędzy równorzędnymi podmiotami. Kodeks cywilny dotyczy wszystkich podmiotów, obowiązuje bowiem zasada jedności prawa cywilnego. Podstawą prawa cywilnego jest to, że dotyczy stosunków majątkowych. One właśnie są przede wszystkim przedmiotem regulacji cywilnoprawnych. Drugą cechą charakterystyczną prawa cywilnego jest równorzędność stron. 7

9 Inną cechą prawa cywilnego jest to, że większość norm tego prawa ma charakter względnie obowiązujący. Odnosi się to przede wszystkim do norm dotyczących umów. Osoby fizyczne i osoby prawne będące podmiotami (stronami) stosunków cywilnoprawnych korzystają ze zdolności prawnej. Zdolność prawna oznacza zdolność do występowania w charakterze podmiotu w stosunkach cywilnoprawnych. Osobą fizyczną jest każdy człowiek (od chwili urodzenia do śmierci). Posiada on ten status niezależnie od płci, wieku, urodzenia czy koloru skóry. Osobą prawną jest organizacja posiadająca pewne szczególne cechy przyznane jej przez prawo. Zgodnie z art. 33 Kodeksu cywilnego osobą prawną jest Skarb Państwa oraz inne jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają taki przymiot. Jest ona samodzielnym podmiotem, niezależnym od osób, które ją tworzą. Osoba prawna posiada własny majątek, odrębny od majątku prywatnego jej członków i odpowiada własnym majątkiem za zobowiązania, które samodzielnie zaciąga. Nie każda organizacja będzie więc osobą prawną. Do jednostek, które są osobami prawnymi na podstawie innych niż Kodeks cywilny ustaw, należą m. in.: banki, spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółdzielnie, stowarzyszenia, fundacje itd. To czy osoby fizyczne i prawne mogą być stroną stosunków cywilnoprawnych, zależy od posiadania przez nie zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych. Zdolność prawną ma każdy człowiek od chwili urodzenia do śmierci. Oznacza to, że każdy człowiek od chwili urodzenia (a w niektórych przypadkach także dziecko poczęte jeśli urodzi się żywe) może uzyskać prawa i obowiązki majątkowe. Zdolność do czynności prawnych nie jest natomiast cechą posiadaną przez wszystkich ludzi. Z punktu widzenia zdolności do czynności prawnych wyróżniamy trzy kategorie osób: osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych, osoby nie mające zdolności do czynności prawnych, osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnych. Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności, a pełnoletnim jest ten, kto ukończył lat 18 (Kodeks cywilny art. 10 1). Przez zawarcie małżeństwa kobieta, która ukończyła lat 16 (małoletnia) uzyskuje pełnoletność i nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa. Osoby pełnoletnie mogą zawierać wszystkie umowy, w pełni rozporządzać swoim majątkiem i są całkowicie odpowiedzialne za swoje działania. Nie mają zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły 13 lat oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie, jeżeli na skutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie są w stanie kierować swoim postępowaniem. Jeżeli osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych dokonała sama jednostronnej czynności prawnej (np. dokonała darowizny), do której ustawa wymaga zgody przedstawiciela ustawowego, czynność jest nieważna. Osoby prawne również mają zdolność prawną, jest ona jednak nieco odmienna od zdolności prawnej osób fizycznych. Osoby prawne mogą bowiem mieć te prawa i obowiązki w sferze prawa cywilnego, które nie są ściśle związane z cechami fizycznymi człowieka. Osoba prawna ma również zdolność do dokonywania czynności prawnych we własnym imieniu. Każda osoba prawna ma również zdolność sądową, polegającą na tym, że może być stroną lub uczestnikiem postępowania sądowego w sprawach cywilnych. Zarówno osoby fizyczne jak i prawne mogą działać osobiście lub za pośrednictwem innej osoby zwanej przedstawicielem. 8

10 Wyróżniamy dwa rodzaje przedstawicielstwa: przedstawicielstwo ustawowe, pełnomocnictwo. Osoby fizyczne osiągają zdolność do czynności prawnych po ukończeniu 18 lat. U osób prawnych natomiast zdolność do czynności prawnych jest ściśle związana ze zdolnością prawną, zarówno jeśli chodzi o chwilę jej uzyskania, jak i utraty. Czynność prawna to taka czynność osoby fizycznej lub prawnej, która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli. Z gospodarczego punktu widzenia najważniejszym rodzajem czynności prawnych są umowy, które polegają na zgodnym oświadczeniu woli dwóch lub więcej stron. Umowy przenoszące własność nieruchomości zawsze zawierane być muszą w formie aktu notarialnego. Inaczej są one nieważne z mocy prawa. Fakt zmiany właściciela musi być odnotowany w księdze wieczystej. Jest to rodzaj rejestru sądowego prowadzonego przez sąd rejonowy odrębnie dla każdej nieruchomości, odnotowującego stan prawny nieruchomości, w tym dane dotyczące nieruchomości, ciążących na niej praw cudzych (np. hipoteka), zawierającego także informacje dotyczące powierzchni oraz sposobu zabudowy nieruchomości. Nie zawsze nabycie własności oznacza, że władamy rzeczą w sposób samodzielny. Współwłasność powstaje, kiedy prawo własności do tej samej rzeczy należy do kilku osób. Wyróżniamy współwłasność w częściach ułamkowych i współwłasność łączną. Do praw rzeczowych, oprócz prawa własności, zaliczamy też użytkowanie wieczyste i ograniczone prawa rzeczowe. Do ograniczonych praw rzeczowych zaliczamy: użytkowanie, służebność, zastaw, hipotekę, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Czynność prawna może być dokonana w formie: ustnej, pisemnej. Dla niektórych czynności prawnych przepisy przewidują jako obowiązkową: formę pisemną, formę szczególną. Forma pisemna może być zastrzeżona pod rygorem nieważności czynności prawnej lub bez tego rygoru. Forma szczególna to forma aktu notarialnego, forma pisemna z podpisem notarialnie uwierzytelnionym, itp. W Kodeksie cywilnym uregulowanych jest wiele umów standardowych, często występujących w obrocie. Podział umów zobowiązaniowych ze względu na funkcje gospodarcze umowy przenoszące umowy pozwalające umowy pozwalające własność lub inne prawa: na korzystanie z cudzej rzeczy: na korzystanie z cudzej pracy lub usług: umowa sprzedaży, umowa najmu, umowa o pracę, umowa zamiany, umowa dzierżawy, umowa zlecenie, umowa dostawy, umowa użyczenia, umowa o dzieło. umowa kontraktacji, umowa czarteru, umowa darowizny, umowa leasingu. umowa o przeniesienie o praw autorskich, umowa licencyjna. 9

11 Szczególnym rodzajem umowy jest umowa przedwstępna, w wyniku której strony zobowiązują się do zawarcia w przyszłości w ustalonym terminie innej umowy o określonej przez strony treści. Prawo spadkowe będące częścią prawa cywilnego dotyczy przejścia cywilnych praw majątkowych i obowiązków zmarłego na inne osoby. Spadkiem nazywamy ogół majątkowych praw i obowiązków zmarłego, który z chwilą śmierci zmarłego (spadkodawcy) przechodzi na inne osoby (spadkobierców). Prawo do spadku nazywamy dziedziczeniem. W kręgu osób uprawnionych do dziedziczenia są małżonek spadkodawcy, jego zstępni i wstępni oraz rodzeństwo. Zstępni to dzieci i wnuki spadkodawcy oraz ich potomkowie, wstępni natomiast to rodzice spadkodawcy. Kodeks cywilny określa w jaki sposób i kto dziedziczy spadek. Jest to tzw. dziedziczenie ustawowe. Dochodzi do niego wówczas, gdy osoba zmarła nie pozostawiła testamentu, bądź gdy testament był nieważny, lub gdy osoby powołane do dziedziczenia odrzuciły spadek. Kolejność i proporcje dziedziczenia ustawowego określone są w Kodeksie cywilnym. W pierwszej kolejności powołane są do spadku dzieci spadkodawcy i jego małżonek, którzy dziedziczą w częściach równych, ale część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza od ¼ spadku. Jeśli nie ma dzieci, po spadkodawcy dziedziczą jego małżonek, rodzice i rodzeństwo, a w dalszej kolejności inni krewni. Jeżeli osoba sporządziła ważny testament, następuje dziedziczenie testamentowe. Testament jest jednostronną czynnością prawną, dokonywaną tylko osobiście, na mocy której spadkodawca rozporządza swym majątkiem na wypadek śmierci. Ważność testamentu zależy od kilku przesłanek: sporządzenia go przez osobę mająca pełną zdolność do czynności prawnych, braku wad w oświadczeniu woli (czyli niedziałanie pod wpływem błędu lub groźby), sporządzenia testamentu w określonej prawem formie (pisemnej, w formie aktu notarialnego, w formie oświadczenia złożonego przed organem gminy bądź w niektórych okolicznościach szczególnych innej formie), zgodności testamentu z prawem i zasadami współżycia społecznego. Źródłem postępowania cywilnego, jest Kodeks postępowania cywilnego ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. z późniejszymi zmianami, z których najważniejsze wprowadzające w miejsce rewizji zupełnie nowe środki odwoławcze w postaci apelacji i kasacji, miały miejsce w 1996 r. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego normują również postępowania w sprawie z zakresu prawa rodzinnego, prawa pracy, w sprawach zakresu ubezpieczeń społecznych i w sprawach przed Naczelnym Sądem Administracyjnym. Pismo procesowe, czyli wniosek o ochronę praw podmiotowych, za pomocą którego wytycza się powództwo w postępowaniu cywilnym, nazywa się pozwem. Osoba, która pozew składa do sądu nazywa się powodem, a osoba przeciwko której wniesiono pozew nazywa się pozwanym. Sąd rozpatruje powództwo, bada, czy powodowi przysługują prawa i czy rzeczywiście prawa te zostały naruszone przez pozwanego. Po zbadaniu sprawy sąd wydaje wyrok zobowiązujący stronę do spełnienia świadczenia, zaprzestania pewnych działań czy złożenia odpowiednich oświadczeń. Jeżeli strona zobowiązana wyrokiem nie zrealizuje orzeczenia sądu dobrowolnie, może nastąpić przymusowe wykonanie wyroku w drodze egzekucji przeprowadzonej przez komornika sądowego. 10

12 Pytania sprawdzające Odpowiadając pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jaki akt prawny jest podstawowym źródłem prawa cywilnego w Polsce? 2. Czym jest prawo? 3. Co oznacza zasada jedności prawa cywilnego? 4. Jakie są gałęzie prawa polskiego? 5. Co to jest Kodeks cywilny i na jakie dzieli się księgi? 6. Co reguluje prawo cywilne i jakie są jego cechy? 7. Co oznaczają pojęcia osoba fizyczna i osoba prawna? 8. Co to jest czynność prawna? 9. Co to jest przedstawicielstwo i czym się różni od pełnomocnictwa? 10. Co to jest współwłasność? 11. Jakie znasz sposoby nabycia własności? 12. Co to jest testament i jakie mogą być jego formy? 13. Jakie znasz rodzaje umów? 14. Jakie znasz rodzaje dziedziczenia? 15. Jak przebiega droga sądową w postępowaniu cywilnym? Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Określ rodzaj norm prawnych i przepisów prawnych na podstawie Kodeksu cywilnego. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się ze strukturą Kodeksu cywilnego, 2) określ pojęcie norma prawna i przepis prawny, 3) określić formę ujęcia przepisów prawnych, 4) wyróżnić części normy prawnej, 5) wypisać kilka przykładów norm prawnych. Wyposażenie stanowiska pracy: Kodeks cywilny, literatura. Ćwiczenie 2 Ustal sytuację prawną osoby fizycznej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z treścią Kodeksu cywilnego Tytuł II Dział I, 2) określić zdolność prawną (pełną i jej brak), 3) określić skutki braku do czynności prawnych, 4) określić ubezwłasnowolnienie całkowite i częściowe, 5) wskazać, które umowy zawarte przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych są ważne, 6) wskazać kiedy jest potrzebna zgoda przedstawiciela ustawowego, 11

13 7) określić sytuację osoby 14-letniej, która od urodzenia przebywa w ośrodku dla dzieci z upośledzeniem umysłowym, 8) napisać notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: Kodeks cywilny, literatura. Ćwiczenie 3 Ustal sytuację prawną osoby prawnej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z treścią Kodeksu cywilnego Tytuł II Dział II, 2) wskazać jednostki, które są osobami prawnymi, 3) określić organy osoby prawnej, 4) określić sposób uzyskania osobowości prawnej, 5) wskazać kto może reprezentować osobę prawną, 6) określić odpowiedzialność Skarbu Państwa, 7) określić, gdzie znajduje się siedziba osoby prawnej, 8) określić w jakich przypadkach sąd ustala kuratora dla osoby prawnej, 9) wykonać plakat obrazujący nazwę artykułów o zdolności prawnej i zdolności do czynności prawnych osoby prawnej. Wyposażenie stanowiska pracy: Kodeks cywilny, statut wybranej jednostki organizacyjnej, literatura. Ćwiczenie 4 Ustal status prawny osoby fizycznej. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) omówić zasady, na których opiera się ustawa o obywatelstwie polskim po 1961 roku, 2) wskazać przepisy prawne dotyczące imion i nazwisk, 3) zinterpretować Prawo o aktach stanu cywilnego (Ustawa z 1986 r.), 4) zinterpretować Ustawę z 1974 roku o ewidencji ludności i dowodach osobistych, 5) wskazać dokumenty stwierdzające tożsamość osoby, 6) zinterpretować Ustawę z 1990 roku o powszechnej dostępności paszportów, 7) sporządzić notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia, 8) zaprezentować wyniki. Wyposażenie stanowiska pracy: Kodeks cywilny, Konstytucja RP, Ustawa o obywatelstwie polskim, Ustawa o ewidencji ludności i dowodach osobistych, 12

14 Ustawa o aktach stanu cywilnego, Ustawa o paszportach Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić, jaki akt prawny jest podstawowym źródłem prawa cywilnego w Polsce? 2) posłużyć się Kodeksem cywilnym? 3) wyjaśnić pojęcia osoba fizyczna i osoba prawna? 4) wymienić sposoby nabycia własności? 5) wymienić rodzaje umów cywilno-prawnych? 6) scharakteryzować rodzaje dziedziczenia? 7) wskazać drogę w postępowaniu cywilnym? 8) ustalić sytuację prawną osoby fizycznej? 9) ustalić sytuacje prawną osoby prawnej? 10) ustalić status prawny osoby fizycznej? 11) określić rodzaj norm prawnych i przepisów prawnych na podstawie Kodeksu cywilnego? 13

15 4.2. Organy ochrony praw konsumenta Materiał nauczania Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Konsument to osoba kupująca dobra i usługi. Dokonuje wyboru, z których dóbr i usług korzysta. Ochrona konsumenta w Polsce ma duże znaczenie, polega na promowaniu bezpiecznych towarów i usług oraz dążeniu do lepszej ich jakości. Konsumenci mają prawo do: bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, czyli wyłączenia ze sprzedaży towarów zagrażających zdrowiu konsumentów, dostępu do informacji o produkcie, jego cenie, przeznaczeniu, warunkach gwarancji, dochodzenia swoich roszczeń w razie reklamacji nabytego towaru. Oprócz celów wyznaczonych przez rząd istnieją zobowiązania w ramach Unii Europejskiej, które wymagają aby w oparciu o przepisy prawne, cele były realizowane w praktyce. Punktem wyjściowym obecnej polskiej polityki konsumenckiej było dostosowanie polskiego prawa do prawa Unii Europejskiej do momentu przystąpienia Polski do Unii 1 maja 2004 roku. W Polsce ochroną konsumentów zajmują się zarówno państwowe jak i prywatne, wspierane przez państwo organizacje. Na szczeblu rządowym ochrona konsumentów leży w gestii Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który podlega bezpośrednio premierowi. Ma on swoją siedzibę w Warszawie a biura w innych dużych miastach. Urząd pełni również zadania z zakresu nadzoru nad działalnością gospodarczą oraz zwalczania nieuczciwej konkurencji. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów zawiera również uregulowania dotyczące samorządowych organizacji regionalnych w dziedzinie ochrony konsumentów organizacji konsumenckich. Częścią koncepcji jest działalność rzeczników konsumentów na płaszczyźnie regionalnej i lokalnej. Instrumentem mającym zapewnić bezpieczeństwo konsumentów jest skuteczny nadzór nad rynkiem. Prowadzony on jest przez specjalne urzędy i nadzorowany przez prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Nadzór ten obejmuje przykładowo kontrolę w supermarketach, wycofywanie niebezpiecznych produktów z handlu oraz różne procedury mające na celu sprawdzenie, czy istnieje ryzyko pod względem bezpieczeństwa. Stworzono również ogólnokrajowy system informacji o niebezpiecznych produktach. Ponadto duża liczba aktów prawnych wspiera forsowanie konkretnych interesów konsumentów. Pozarządowe organizacje konsumenckie Federacja Konsumentów i Stowarzyszenie Konsumentów Polskich. Federacja Konsumentów obejmuje swoim zasięgiem całe terytorium Polski poprzez sieć 50 klubów terenowych. Kluby te wykonują pracę poradni konsumenckich, a ponadto umożliwiają skoordynowaną współpracę z innymi podmiotami. Stowarzyszenie Konsumentów Polskich składa się z różnych grup ekspertów, którzy przeszkoleni zostali w konkretnej dziedzinie np. bezpieczeństwo produktów, ochrona praw lub reklama. Powiatowy Rzecznik Konsumentów jest bezpośrednio podporządkowany Radzie Powiatu, działa na podstawie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 roku o ochronie konkurencji i konsumentów (tekst jednolity Dziennik Ustaw z 2005 roku zapewnienie bezpłatnego poradnictwa konsumenckiego i informacji prawnej w zakresie ochrony interesów konsumentów, składanie wniosków w sprawie stanowienia i zmiany przepisów prawa miejscowego w zakresie ochrony interesów konsumentów). 14

16 Do jego zadań należy: występowanie do przedsiębiorców w sprawach ochrony praw i interesów konsumentów, współdziałanie z właściwymi miejscowo delegaturami Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, współdziałanie z organami Inspekcji Handlowej oraz organizacjami konsumenckimi, wykonywanie innych zadań określonych w ustawie lub odrębnych przepisach, możliwość wytaczania powództw na rzecz konsumentów, za ich zgodą do toczącego się postępowania w sprawach o ochronę interesów konsumentów. Jeśli konsument nie jest zadowolony ze sposobu załatwienia reklamacji, może się zwrócić do powiatowego rzecznika konsumentów o pomoc, przedkładając: przy niezgodności towaru z umową: dokument zakupu, protokół reklamacyjny, w którym jest określone żądanie, odpowiedź sprzedawcy, a przy gwarancji kartę gwarancyjną wraz z dowodem zakupu. Przestrzeganie wymogów natury policyjno - porządkowej wynika z rozmaitych ustaw. Wykonywanie obowiązków w tym zakresie kontrolują wyspecjalizowane służby, takie jak: Inspekcja Sanitarna, Inspekcja Ochrony Środowiska, Inspekcja Pracy, Inspekcja Handlowa, Państwowy Dozór Bezpieczeństwa Jądrowego, Urząd Dozoru Technicznego, Państwowa Straż Pożarna. Mają one prawo stosowania środków o charakterze władczym, stosowania nakazów i zakazów ograniczających swobodę podmiotów gospodarczych. Rola Inspekcji Handlowej Instytucją kontrolną służącą ochronie interesów i praw konsumentów jest Inspekcja Handlowa. Do jej zadań należy: kontrola legalności i rzetelności działania przedsiębiorców, kontrola produktów znajdujących się w obrocie handlowym lub przeznaczonych do wprowadzenia do takiego obrotu, podejmowanie mediacji w celu ochrony interesów i praw konsumentów, organizowanie i prowadzenie stałych polubownych sądów konsumenckich, prowadzenie poradnictwa konsumenckiego. Inspekcja Handlowa działa poprzez dwa swoje organy: Głównego Inspektora Inspekcji Handlowej oraz Wojewódzkiego Inspektora Inspekcji Handlowej. Inspekcja podlega Prezesowi UOKiK, który powołuje i odwołuje Głównego Inspektora. Do zadań Rzecznika Ubezpieczonych zalicza się: reprezentowanie i ochrona konsumenckich interesów ubezpieczonych i uprawnionych z umów ubezpieczenia, opiniowanie projektów aktów prawnych dotyczących ubezpieczeń, informowanie organu nadzoru o dostrzeżonych nieprawidłowościach w działalności zakładów ubezpieczeń, inicjowanie i prowadzenie działalności edukacyjno-informacyjnej w zakresie ubezpieczeń. Osoby zgłaszające swoje niezadowolenie z pracy towarzystw do Rzecznika Ubezpieczonych mogą liczyć na poradę i ma to, że wystąpi on do ubezpieczyciela z prośbą o wyjaśnienie sprawy. Przepisy określające chronione podmioty i zakres ochrony oraz odpowiedzialność cywilną i karną związaną z praktykami nieuczciwej konkurencji zawarte są w ustawie z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Ustawa adresowana jest do wszystkich podmiotów wykonujących działalność gospodarczą. Podmioty zagraniczne fizyczne lub prawne korzystają z ochrony przepisów ustawy na podstawie umów międzynarodowych lub na zasadzie wzajemności. Konkurencja jest swoistą rywalizacją, w jakiej uczestniczą przedsiębiorcy, chcąc pozyskać dla siebie i w swoim interesie jak największą część istniejącego na rynku (w gospodarce) popytu na produkty i usługi. 15

17 Konkurenci przedsiębiorcy, którzy wprowadzają lub mogą nabywać w tym samym czasie i na tym samym rynku towary takie same lub inne, jeżeli przez ich odbiorców uznane są za substytuty. Czynami nieuczciwej konkurencji są: wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa, fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów lub usług, wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług, naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy, naśladownictwo gotowych produktów, mogące wprowadzić klientów w błąd co do osoby producenta, utrudnianie dostępu do rynku, nieuczciwa lub zakazana reklama. Dla przedsiębiorstwa znaczenie jego nazwy daje się porównać ze znaczeniem imienia i nazwiska osoby fizycznej. Oznaczenie przedsiębiorstwa powinno zawierać nazwę lub imię i nazwisko podmiotu gospodarczego oraz zwięzłe określenie rodzaju prowadzonej działalności. Przedsiębiorcy nie wolno więc oznaczać firmy w sposób wprowadzający w błąd klienta. Również po podziale przedsiębiorstwa należy ustalić dla jego części takie oznaczenia, które nie będą wprowadzały w błąd osób trzecich. Nie wolno opatrywać towarów i usług fałszywym lub oszukańczym oznaczeniem geograficznym, wskazującym bezpośrednio lub pośrednio na kraj, region czy miejscowość ich pochodzenia, ani też używać takiego oznaczenia w działalności handlowej. Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej nakłada na każdy podmiot obowiązek zamieszczania na wyrobach wprowadzonych do obrotu oznaczeń zawierających: nazwę (firmę) lub imię i nazwisko producenta i jego adres, nazwę lub symbol wyrobu, niezależnie od oznaczeń wymaganych na podstawie odrębnych przepisów. Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji zakazuje wprowadzanie w błąd klientów poprzez oznaczenie towarów, które nie określa pochodzenia, ilości, jakości, składników, sposobu wykonania, przydatności, możliwości zastosowania, naprawy, konserwacji lub inne istotne cechy towarów i usług albo zataja ryzyko wiążące się z korzystaniem z towaru czy usługi. Zakaz dotyczy także opakowań. Zabronione jest przekazywanie cudzych informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa lub ich nabycie od osoby nieuprawnionej, jeżeli zagraża istotnym interesom przedsiębiorcy. Tajemnicą przedsiębiorstwa są nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, handlowe, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Ustawa zakazuje naśladowanie gotowego produktu jeśli za pomocą technicznych środków reprodukcji kopiuje się jego zewnętrzny wygląd, co może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu. Nie jest zakazane natomiast naśladownictwo polegające na użyciu pewnych cech funkcjonalnych produktu, takich jak budowa, konstrukcja czy forma zapewniająca użyteczność. Zakazane jest rozpowszechnianie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd wiadomości o swoim lub cudzym przedsiębiorstwie w celu przysporzenia korzyści lub wyrządzenia szkody. W szczególności wiadomościami takimi są informacje o: osobach kierujących przedsiębiorstwem, wytwarzanych towarach lub świadczonych usługach, stosowanych cenach, sytuacji gospodarczej i prawnej, 16

18 posługiwanie się nie przysługującymi lub nieścisłymi tytułami, stopniami albo innymi informacjami o kwalifikacjach pracowników, nieprawdziwymi atestami, nierzetelnymi wynikami badań, nierzetelnymi informacjami o wyróżnieniach lub oznaczeniach produktów i usług. Nieuczciwa konkurencja polegać może także na utrudnianiu innym przedsiębiorcom dostępu do rynku. Utrudnianie dostępu do rynku następuje w szczególności poprzez: sprzedaż towarów lub usług poniżej kosztów wytwarzania, nakłanianie osób trzecich do odmowy sprzedaży innym przedsiębiorcom, albo niedokonywania zakupu towarów i usług od innych przedsiębiorców, rzeczowo nieuzasadnione, zróżnicowane traktowanie niektórych klientów. Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji przewiduje odpowiedzialność cywilną i karną za naruszenie jej przepisów. W ramach odpowiedzialności cywilnej, przedsiębiorca, którego interes został naruszony, może żądać: zaniechania niedozwolonych działań, usunięcia skutków takich działań, złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści na zasadach ogólnych. Oprócz ochrony przed nieuczciwą konkurencją, ustawodawca przewiduje także zakazy konkurencji na rynku wewnętrznym i ochronę przed konkurencją międzynarodową. Pośrednie formy zakazu konkurencji dotyczą osób pełniących funkcje publiczne oraz osób pełniących określone funkcje w przedsiębiorstwach państwowych (dyrektor, jego zastępca, główny księgowy, osoby zatrudnione na stanowiskach równorzędnych oraz członkowie rady pracowniczej).naruszenie ograniczeń może stać się podstawą do odwołania ze stanowiska lub wypowiedzenia stosunku pracy. Państwo stara się także reagować na patologie w działalności gospodarczej za pomocą przepisów karnych. Przestępczość gospodarcza stanowi poważne zagrożenie dla funkcjonowania państwa w okresie przemian ustrojowych. Nieuczciwą reklamą w myśl przepisów ustawy jest: reklama sprzeczna z przepisami prawa, dobrymi obyczajami lub uchybiająca godności człowieka, reklama wprowadzająca klienta w błąd i mogąca przez to wpłynąć na jego decyzję, co do nabycia towaru lub usługi, reklama odwołująca się do uczuć klientów poprzez wywołanie lęku, wykorzystanie przesądów lub łatwowierności dzieci, wypowiedź, która zachęcając do nabywania towarów lub usług sprawia wrażenie neutralnej informacji, informacja, która stanowi ingerencję w sferę prywatności, reklama porównawcza, chyba że zawiera informacje prawdziwe i użyteczne dla klientów Pytania sprawdzające Odpowiadając pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Kto to jest konsument i jakie posiada prawa? 2. Jakie znasz organizacje rządowe i pozarządowe, które zajmują się ochroną konsumenta? 3. Jakie zadania ma do spełnienia Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów? 4. Czym jest nieuczciwa konkurencja? Jakie znasz przykłady czynów nieuczciwej konkurencji? 5. Na czym polega zwalczanie nieuczciwej konkurencji? 17

19 6. Jakie zadania należą do Powiatowego Rzecznika Konsumentów? 7. Jakie są zadania Rzecznika Konsumentów? 8. Jakie są zadania Rzecznika Ubezpieczonych? 9. Do jakich instytucji się zgłosisz, gdy Twoje prawa konsumenta zostaną naruszone? 10. Czy przypadki niewłaściwego oznaczenia produktu lub jego reklamowania stanowią wykroczenia, co do których rzecznik może pełnić rolę oskarżyciela publicznego? Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Ustal sposób oznaczenia produktów przeznaczonych do obrotu. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z treścią Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, 2) określić sposób oznakowania produktów, 3) zaproponować oznakowanie wybranego produktu zgodnie z Ustawą o swobodzie działalności gospodarczej, 4) porównać sposób oznakowania produktów znajdujących się w obrocie z wymaganiami zawartymi w Ustawie o swobodzie działalności gospodarczej, 5) napisać w zeszycie notatkę z przeprowadzonego ćwiczenia. Wyposażenie stanowiska pracy: Kodeks cywilny, Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej, oznakowania produktów znajdujących się w obrocie, literatura. Ćwiczenie 2 Ustal, co jest nieuczciwą reklamą w myśl przepisów Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Zaproponuj reklamy dowolnego produktu. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z treścią Ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, 2) określić, co jest czynem nieuczciwej konkurencji, 3) określić co w myśl ustawy oznacza nieuczciwa lub zakazana reklama, 4) zapoznać się z odpowiedzialnością cywilną i karną za stosowanie nieuczciwej reklamy, 5) zaprezentować materiał przygotowany przed przystąpieniem do wykonania ćwiczenia, 6) wskazać zgodność prezentowanych reklam z Ustawą, 7) przedstawić projekt reklamy, na podstawie opisu skutecznego przekazu reklamowego dowolnego produktu. Postaraj się nie naśladować reklam prezentowanych przez media. Wyposażenie stanowiska pracy: Kodeks cywilny, Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, literatura, sprzęt audio-wizualny. 18

20 Ćwiczenie 3 Analiza reklam społecznych publikowanych w prasie. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z treścią reklam, 2) wskazać zagrożenia, przeciwko którym mają one przeciwdziałać Opis reklamy Opis zagrożenia 3) wyszukać w Internecie adresy instytucji ochrony konsumenta w swoim regionie, 4) podać przykłady nieuczciwej reklamy wprowadzającej klientów w błąd lub niedostarczającej pełnej informacji o produkcie lub usłudze, 5) napisać o właściwym zachowaniu konsumenta, który zakupił towar niezgodny z jakością. Wyposażenie stanowiska pracy: Kodeks cywilny, Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, komputer z przyłączem internetowym, literatura. Ćwiczenie 4 Ustal zadania Powiatowego Rzecznika Konsumentów. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z ustawą z dnia 15 grudnia 2000 roku o Ochronie Konkurencji i Konsumentów (tekst jednolity Dziennik Ustaw z 2005 z zadaniami Powiatowego Rzecznika Konsumentów), 2) napisać w zeszycie zadania Powiatowego Rzecznika Konsumentów, 3) przygotować listę pytań do Powiatowego Rzecznika Konsumentów, 4) zaplanować spotkanie z Powiatowym Rzecznikiem Konsumentów. Wyposażenie stanowiska pracy: Kodeks cywilny, Kodeks spółek handlowych, Dziennik Ustaw z 2005 roku, Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów, literatura. 19

21 Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić organizacje rządowe i pozarządowe, które zajmują się ochroną konsumenta? 2) określić zadania instytucji powołanych dla ochrony praw konsumentów? 3) wymienić korzyści płynące z ustawy o Ochronie Konkurencji i Konsumentów dla przedsiębiorcy i konsumenta? 4) wyjaśnić i podać przykłady czynów nieuczciwej konkurencji? 5) wymienić zadania jakie należą do Powiatowego Rzecznika Konsumentów? 6) określić przypadki, w których Powiatowy Rzecznik Konsumentów może pełnić rolę oskarżyciela publicznego? 7) ustalić sposób oznaczenia produktów przeznaczonych do obrotu? 8) ustalić co jest nieuczciwą reklamą w myśl przepisów? 9) zaprojektować reklamę dowolnego produktu? 20

22 4.3. Prawa i obowiązki konsumenta i sprzedawcy Materiał nauczania Rękojmia to: kwota pieniężna składana przez osobę przystępującą do przetargu w toku egzekucji nieruchomości przez sprzedaż licytacyjną, rękojmia za wady odpowiedzialność majątkowa sprzedawcy (dostawcy, wykonawcy, projektanta) za wady fizyczne i prawne rzeczy, stanowiącej przedmiot transakcji. Rękojmia za wady to kolejna obok gwarancji jakości, forma ochrony konsumenta, zabezpieczająca interesy kupującego. Przewiduje ona, że sprzedawca jest odpowiedzialny wobec nabywcy za wady rzeczy zarówno fizyczne jak i prawne. Wady fizyczne powodują, że rzecz ma mniejszą użyteczność lub wartość albo nie ma właściwości, o których sprzedawca zapewniał kupującego. Z kolei rękojmia za wady prawne oznacza odpowiedzialność sprzedawcy za to, że np. rzecz stanowi własność osoby trzeciej lub obciążona jest prawem osoby trzeciej. Sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy. Gdy przedmiotem sprzedaży są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku albo rzeczy mające powstać w przyszłości, sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili wydania rzeczy. Uprawnienia kupującego W przypadku zaistnienia wady fizycznej lub prawnej kupujący, korzystając z prawa rękojmi, może od umowy kupna odstąpić albo zażądać obniżenia ceny za towar. Rezygnacja z zakupu jest decyzją szczególnie uciążliwą dla sprzedawcy, stąd ustawodawca stworzył mu pewne możliwości uniknięcia tej ewentualności. Jeśli sprzedawca niezwłocznie rzecz wymieni na nową lub ją naprawi, wówczas nabywający nie może odstąpić od kupna, powołując się na rękojmie za wady. Przepis ten nie obowiązuje w stosunku do rzeczy oznaczonych co do gatunku oraz jeżeli rzecz będąca przedmiotem sprzedaży była już wcześniej wymieniana lub naprawiana. Rzeczy oznaczone co do gatunku mogą być z tytułu rękojmi wymienione na nowe, a nie naprawione. Gdy kupujący żąda z tytułu rękojmi obniżenia ceny towaru, obniżenie to oblicza się porównując wartość towaru wolnego od wad do wartości rzeczy z uwzględnieniem wady. Podstawowym warunkiem umożliwiającym skorzystanie przez kupującego z prawa rękojmi jest poinformowanie sprzedawcy w odpowiednim terminie o wystąpieniu wady. Terminy dochodzenia uprawnień z tytułu rękojmi: uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne wygasają po upływie roku, a gdy chodzi o wady budynku po upływie trzech lat, licząc od dnia kiedy rzecz została kupującemu wydana, upływ powyższych terminów nie wyłącza wykonania uprawnień z tytułu rękojmi, jeżeli sprzedawca wadę zataił, zarzut z tytułu rękojmi może być podniesiony także po upływie powyższych terminów, jeżeli przed ich upływem kupujący zawiadomił sprzedawcę o wadzie. Z dniem 1 stycznia 2003 roku weszły w życie nowe przepisy, zastępujące dotychczasową rękojmię odpowiedzialnością sprzedawcy z tytułu niezgodności towaru z umową. Spawy te reguluje Ustawa z dnia 27 lipca 2002 roku o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. Nr 141, poz z późn. zm.). Zmienione zostały przesłanki odpowiedzialności (zamiast wady fizycznej występuje niezgodność towaru konsumpcyjnego z umową), okres trwania odpowiedzialności, 21

23 uprawnienia konsumenta oraz reguły dowodowe. Z odpowiedzialnością sprzedawcy mamy obecnie do czynienia, gdy wydany nam towar okaże się niezgodny z umową. Pojęciem tym oznacza się nie tylko usterki fizyczne rzeczy, ale również brak cech właściwych dla towarów tego rodzaju, czy brak właściwości, o których istnieniu konsument był zapewniany. Z prawnego punktu widzenia zgodność towaru z umową oznacza, że: towar nadaje się do celu, do jakiego jest zwykle używany, jego właściwości odpowiadają właściwościom cechującym towar tego rodzaju, towar odpowiada oczekiwaniom dotyczącym towaru tego rodzaju, opartym na składanych publicznie zapewnieniach sprzedawcy, producenta lub jego przedstawiciela (w szczególności uwzględnia się zapewnienia, wyrażone w oznakowaniu towaru lub reklamie, odnoszące się do właściwości towaru, w tym także terminu w jakim towar ma je zachować). Na równi z zapewnieniem producenta traktuje się zapewnienie osoby, która wprowadza towar konsumpcyjny do obrotu krajowego w zakresie działalności swojego przedsiębiorstwa, oraz osoby, która podaje się za producenta przez umieszczenie na towarze swojej nazwy, znaku towarowego lub innego oznaczenia odróżniającego. Sprzedawca nie jest związany takim zapewnieniem jedynie wtedy, gdy wykaże, że zapewnienia takiego nie znał, ani, oceniając rozsądnie znać nie mógł, albo że treść takiego zapewnienia sprostowano przed zawarciem umowy. W przypadku indywidualnego uzgadniania właściwości towar jest zgodny z umową, gdy odpowiada podanemu przez sprzedawcę opisowi lub ma cechy okazanej kupującemu próbki albo wzoru, a także gdy nadaje się do celu określonego przez kupującego przy zawarciu umowy, chyba że sprzedawca zgłosił zastrzeżenia co do takiego przeznaczenia towaru. Brak którejkolwiek ze wskazanych wyżej cech (właściwości) oznacza, że towar jest niezgodny z umową i rodzi po stronie sprzedawcy odpowiedzialność względem kupującego. Ustawa poszerza pojęcie niezgodności towaru z umową również na przypadki nieprawidłowości w zamontowaniu lub uruchomieniu towaru, jeżeli czynności te zostały wykonane przez osobę, za którą ponosi odpowiedzialność, albo przez kupującego według instrukcji otrzymanej przy sprzedaży. Sprzedawca nie odpowiada za niezgodność towaru z umową jedynie wtedy, gdy kupujący o tej niezgodności wiedział lub, oceniając rozsądnie, powinien był wiedzieć. Sprzedawca odpowiada za niezgodność towaru z umową w przypadku stwierdzenia jej przez konsumenta przed upływem dwóch lat od wydania towaru. Podstawowym warunkiem dochodzenia odpowiedzialności jest zawiadomienie sprzedawcy o stwierdzeniu takiej niezgodności w terminie dwóch miesięcy. Niedopełnienie tej powinności powoduje utratę uprawnień konsumenta. W przypadku wystąpienia niezgodności towaru z umową konsument może domagać się od sprzedawcy doprowadzenia towaru konsumpcyjnego do stanu zgodnego z umową przez nieodpłatną naprawę albo wymianę na nowy (nieodpłatność naprawy i wymiany oznacza, że sprzedawca ma również obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez kupującego, w szczególności kosztów demontażu, dostarczenia, robocizny, materiałów oraz ponownego zamontowania i uruchomienia).w szczególnych przypadkach konsument może od umowy odstąpić lub żądać obniżenia ceny. Ma to miejsce, gdy: naprawa albo wymiana są niemożliwe lub wymagają nadmiernych kosztów (przy ocenie nadmierności kosztów uwzględnia się wartość towaru zgodnego z umową oraz rodzaj i stopień stwierdzonej niezgodności, a także bierze się pod uwagę niedogodności, na jakie naraziłby kupującego taki sposób zaspokojenia), sprzedawca nie zdoła naprawić albo wymienić rzeczy w odpowiednim czasie (przy określeniu odpowiedniego czasu naprawy lub wymiany uwzględnia się rodzaj towaru i cel jego nabycia), naprawa albo wymiana narażałaby kupującego na znaczne niedogodności. Sprzedawca ma obowiązek ustosunkować się do żądania konsumenta w terminie 14 dni. Jeżeli nie uczyni zadość tej powinności uważa się, że uznał roszczenia konsumenta za 22

24 uzasadnione. Zasad określonych wyżej nie można wyłączyć ani ograniczyć w drodze umowy zawartej przed zawiadomieniem sprzedawcy o niezgodności towaru z umową. W szczególności nie można tego dokonać przez oświadczenie kupującego, że wie o wszelkich niezgodnościach towaru z umową lub przez wybór prawa obcego. W przypadku zaspokojenia roszczeń wynikających z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedawca może dochodzić odszkodowania od któregokolwiek z poprzednich sprzedawców, jeżeli wskutek jego działania lub zaniechania towar był niezgodny z umową sprzedaży konsumenckiej. Do odpowiedzialności odszkodowawczej stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o skutkach niewykonania zobowiązań. Gwarancja (śrdw.-łac. Guarana) Gwarancja jakości jest to jedna z form ochrony interesów klienta dokonującego zakupu rzeczy, wynikająca z przepisów Kodeksu cywilnego. Nazywa się tak również dokument gwarantujący jakość sprzedawanego towaru, który wystawia sprzedawca (rzadziej) lub wytwórca (częściej). Obowiązki gwaranta Wystawca, gwarant, jest na mocy tego dokumentu zobowiązany do usunięcia wady fizycznej rzeczy, gdy z żądaniem takim wystąpi nabywca, którego w tej roli zwie się uprawnionym z gwarancji. W okresie obowiązywania gwarancji nabywca może korzystać także z uprawnienia wynikającego z tytułu rękojmi za wady. Jeśli rzecz objęta gwarancją obciążona jest wadą fizyczną, kupujący powinien dostarczyć ją do miejsca wskazanego w gwarancji na koszt gwaranta lub do miejsca, w którym rzecz została wydana przy udzieleniu gwarancji. Uprawniony z gwarancji postępuje inaczej, jeśli z okoliczności sprzedaży wynika, że rzecz powinna być naprawiona w miejscu, w którym znajdowała się w chwili ujawnienia wady (nie ma obowiązku dostarczenia sprzedawcy reklamowanego towaru o wadze powyżej 10 kg, o powierzchni przekraczającej 3m² oraz urządzeń zainstalowanych na stałe). Gwarant może zrealizować swój obowiązek albo przez naprawę rzeczy, albo dostarczając towar nowy, wolny od wad. Ponieważ w warunkach wolnego rynku gwarancja ma charakter dobrowolny, to gwarant w tym przypadku decyduje o naszych uprawnieniach. Podstawowym dokumentem potrzebnym przy dochodzeniu praw wynikających z rękojmi jest dowód zakupu, a w wypadku gwarancji karta gwarancyjna wydana w momencie zakupu. Przy reklamacji konsument powinien pilnować, aby w karcie gwarancyjnej zapisy były dokonywane w sposób czytelny i dokładny, aby wpisywano daty dostarczenia rzeczy do naprawy, daty wymiany itp. oraz wyraźnie określano rodzaj dokonanych napraw. Najczęściej występujące elementy karty gwarancyjnej to: określenie wystawcy (pieczęć i podpis), nazwa sprzętu, którego dotyczy gwarancja (jego numer fabryczny, jeśli produkt go posiada), warunki gwarancji, informacja o autoryzowanych punktach naprawy, data transakcji, czas, na jaki udzielono gwarancji. Termin gwarancji W przypadku wymiany rzeczy lub dokonania w niej istotnej naprawy termin gwarancji biegnie na nowo od chwili przekazania naprawionej lub wymienionej rzeczy. W innych przypadkach (np. drobnych napraw) okres gwarancji przedłuża się jedynie o czas, gdy uprawniony nie mógł z rzeczy korzystać. Czas potrzebny gwarantowi do dokonania naprawy nie jest określony w Kodeksie cywilnym, najczęściej także pomija się go w dokumencie gwarancyjnym. W Kodeksie cywilnym, jest nakaz wykonania obowiązku wynikającego 23

25 z gwarancji w odpowiednim czasie. Istotne jest to, że w tym czasie gwarant odpowiada za ewentualne uszkodzenie lub utratę przekazanej mu rzeczy. Przed zakupem towaru warto więc uważnie zapoznać się z warunkami gwarancji, gdyż z chwilą kupna stają się one wiążące. Reklamacja u sprzedawcy Pozytywne rozpatrzenie sprawy: naprawa lub wymiana Negatywne rozpatrzenie sprawy: odmowa naprawy lub wymiany.! Odwołanie do Inspekcji Handlowej (ponowne rozpatrzenie sprawy przez rzeczoznawców powołanych przez Inspekcję Handlową): pozytywne rozpatrzenie to zakończenie sprawy, negatywne rozpatrzenie to zakończenie sprawy lub skierowanie sprawy do sądu konsumenckiego lub powszechnego,! Wyrok sądu to zakończenie sprawy. Zapamiętaj: Gwarant to sprzedawca lub wytwórca towaru albo usługi, na którym spoczywają obowiązki wynikające z gwarancji. Uprawniony z gwarancji nabywca towaru lub usługi, który w przypadku wady produktu ma prawo domagać się świadczenia przewidzianego w umowie gwarancyjnej. Pamiętaj: Jako klient powinieneś mieć świadomość, że: masz prawo do opakowania zakupu, problem wydania reszty obciąża wyłącznie sprzedawcę, a nie Ciebie, towary sprzedawane w Polsce muszą posiadać sformułowane w języku polskim informacje o sposobie użycia, jakości, właściwościach, perfumy muszą posiadać atest Państwowego Zakładu Higieny. Roszczenia: uprawnienie do żądania od określonej osoby określonego zachowania się, roszczenie prawne wystąpić z roszczeniem o coś, wysunąć roszczenie do spadku, roszczenie zwrotne uprawnienie do żądania zwrotu całości lub części dokonanej zapłaty, przysługujące osobie współuprawnionej lub współzobowiązuącej. Możliwość dochodzenia roszczeń wynikających ze stosunków majątkowych nie trwa w nieskończoność. Jest ona ograniczona granicami czasowymi oznaczonymi w przepisach prawa cywilnego. Przedawnienie roszczeń. Zarzut przedawnienia: z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu, po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej trzy lata. 24