Transkrypt

1 Wanda BURDECKA Instytucje otoczenia biznesu Badanie w³asne PARP, 2004 r Warszawa,

2 Autor Wanda Burdecka Redakcja i korekta Wanda Burdecka Copyright by Polska Agencja Rozwoju Przedsiêbiorczoœci, 2004 Projekt ok³adki Jakub Osiñski, Jacek Pacholec Projekt serii Tadeusz Korobkow ISBN Wydanie I Nak³ad 1000 egzemplarzy Druk i oprawa Instytut Technologii Eksploatacji Radom, ul K Pu³askiego6/10, tel Centr , fax instytut@itee radom pl itee radom pl 2

3 Spis Treœci WSTÊP 5 1 Charakterystyka badanych instytucji Struktura organizacyjna instytucji oko³obiznesowych Forma organizacyjno-prawna Rozk³ad terytorialny instytucji Zasiêg dzia³ania i odbioru oferty us³ug Podmiotowy zakres dzia³ania Czas dzia³ania instytucji, liczebnoœæ i struktura zatrudnionych, powierzchnia us³ugowa ród³a finansowania 18 2 Funkcjonowanie instytucji oko³obiznesowych Ocena czynników maj¹cych wp³yw na funkcjonowanie instytucji Certyfikaty potwierdzaj¹ce standardy dzia³alnoœci Zakres tematyczny oferty Zmiany, nowoœci, jakoœæ oferty/us³ug Badania oferty/us³ug Promocja oferty/us³ug Zdalna komunikacja z klientem bazy danych 32 3 Relacje instytucji oko³obiznesowych z otoczeniem instytucjonalnym Wewn¹trzsektorowa wspó³praca krajowa i miêdzynarodowa Wspó³praca w ramach krajowych i miêdzynarodowych sieci/serwisów us³ug, do których wymagana jest akredytacja Wspó³praca z jednostkami naukowo-badawczymi Wspó³praca z samorz¹dami 46 4 Bariery dzia³ania instytucji wspieraj¹cych 50 5 Inwestycje, dofinansowanie inwestycji, efekty dzia³ania Zamierzenia instytucji dotycz¹ce wspó³pracy z PARP Aplikowanie o œrodki finansowe z dotacji 57 3

4 6 Inkubatory przedsiêbiorczoœci 59 7 Wnioski 61 ANEKSY 63 S³ownik pojêæ u ywanych w opracowaniu 64 Wybrane programy dotycz¹ce instytucji oko³obiznesowych 71 Fundusze/programy, inicjatywy, w jakich mog¹ pozyskiwaæ œrodki finansowe instytucje oko³obiznesowe/instytucje pozarz¹dowe 73 Wybrane akty prawne, na podstawie których dzia³aj¹ instytucje oko³obiznesowe/pozarz¹dowe 76 Inicjatywy dotycz¹ce instytucji oko³obiznesowych/pozarz¹dowych 79 SPIS WYKRESÓW 81 SPIS TABEL 83 4

5 Wstêp Podstaw¹ niniejszego opracowania jest badanie przeprowadzone przez Polsk¹ Agencjê Rozwoju Przedsiêbiorczoœci (PARP) od czerwca do wrzeœnia 2004 r Podmiotem badania by³y instytucje otoczenia biznesu, które wspó³pracuj¹ lub nawi¹za³y sporadyczny kontakt z PARP 1 Ankietyzacji poddano ponad 500 instytucji oko³obiznesowych W jej wyniku otrzymano 277 kwestionariuszy badawczych Znaczna liczba przesy³ek zwrotnych mo e wskazywaæ na mobilnoœæ instytucji lub zawieszenie dzia³alnoœci Celem badania by³o okreœlenie kondycji, przymiotów i relacji z otoczeniem funkcjonalnym instytucji, które wspomagaj¹ sferê sektora MSP Obszar badania zdefiniowany zosta³ zgodnie z obszarem finansowego wsparcia dla instytucji otoczenia biznesu, okreœlonym w Sektorowym Programie Operacyjnym Wzrost Konkurencyjnoœci Przedsiêbiorstw Badanie obejmowa³o: obszar i zasiêg dzia³ania instytucji oko³obiznesowych, jakoœæ oferty, bariery promocji, grupy odbiorców oraz wielokierunkowe dzia³ania podejmowane przez te instytucje na rzecz poprawy jakoœci oferty/us³ug: certyfikacjê, uczestnictwo w sieciach us³ug, krajow¹ i miêdzynarodow¹ wspó³pracê wewn¹trz sektora instytucji otoczenia biznesu, wspó³pracê z instytucjami naukowo-badawczymi i jednostkami samorz¹du terytorialnego oraz infrastrukturê teleinformatyczn¹ W efekcie uzyskano materia³ dotycz¹cy ostatniego roku dzia³alnoœci instytucji, zawieraj¹cy dane o aktywnoœci instytucji, dane o profilu dokonanych inwestycji i zamierzeniach W przypadku instytucji, które udostêpniaj¹ powierzchniê na dzia³alnoœæ gospodarcz¹ zebrany materia³ obejmuje dodatkowo dane o firmach lokatorach i kryteriach ich kwalifikacji Na potrzeby badania przyjêto, e instytucje otoczenia biznesu to instytucje non-profit, nie dzia³aj¹ce dla zysku lub przeznaczaj¹ce zysk na cele statutowe zgodne z zapisami w statucie lub równowa nym dokumencie, dzia³aj¹ce na terenie Polski Podmioty posiadaj¹ce bazê materialn¹, techniczn¹, zasoby ludzkie i kompetencyjne niezbêdne do œwiadczenia us³ug na rzecz sektora MSP Do tej kategorii instytucji zaliczamy: agencje rozwoju regional- instytucje otoczenia biznesu 1 Zakres kontaktów instytucji otoczenia biznesu z PARP obejmuje: uczestnictwo w programach wdra anych przez PARP, uczestnictwo w konkursach na akredytowanych wykonawców us³ug do programów wdra anych przez PARP, uczestnictwo w systemie us³ug KSU, realizacjê w regionie zadañ delegowanych przez PARP w ramach zawartych umów z Regionalnymi Instytucjami Finansuj¹cymi itp, wiêcej informacji w witrynie internetowej PARP parp gov pl 5

6 nego i lokalnego, oœrodki szkoleniowo-doradcze 2, fundusze, organizacje reprezentuj¹ce przedsiêbiorców, instytucje proinnowacyjne dzia³aj¹ce na rzecz innowacyjnoœci 3 : centra transferu technologii, instytuty i oœrodki badawczo-rozwojowe pe³ni¹ce rolê centrów oraz oœrodki innowacji i przedsiêbiorczoœci, do których zaliczamy inkubatory przedsiêbiorczoœci i inkubatory technologiczne, centra /parki naukowo-technologiczne, parki technologiczne itp Definicje podstawowych pojêæ zwi¹zanych z omawianym tematem zawiera aneks do opracowania Badanie obejmowa³o szerokie spektrum instytucji zajmuj¹cych siê wspieraniem biznesu, od instytucji œwiadcz¹cych us³ugi szkoleniowe i doradcze w zakresie prawa, podatków, finansów po instytucje zajmuj¹ce siê transferem technologii 4, inkubacj¹ przedsiêwziêæ gospodarczych W badaniu wystêpowa³y jednostki wyspecjalizowane w okreœlonych us³ugach na rzecz wspierania przedsiêbiorczoœci, np kojarzenie partnerów gospodarczych, wspomaganie wdra ania innowacji a obok nich instytucje wi¹ ¹ce ró ne formy aktywnoœci: us³ugi szkoleniowe, doradztwo biznesowe, administracjê i zarz¹dzanie programami pomocowymi, udzielanie wsparcia finansowego W badaniu nie uwzglêdniono instytucji porêczeniowych i po yczkowych, jednak e du a grupa respondentów œwiadczy pomoc finansow¹, tak¹ jak: udzielanie po yczek, kredytów dla ma³ych i œrednich firm na tworzenie nowych miejsc pracy, finansowanie kosztów prowadzenia dzia- ³alnoœci Badanie wskazuje na wielokierunkow¹ aktywnoœæ i terytorialne rozproszenie instytucji Instytucje tworz¹ filie terenowe, sieci agencji lokalnych oraz sieci punktów konsultacyjno-doradczych Przyk³adowo trzy badane agencje rozwoju regionalnego rozwinê³y sieæ w³asnych agencji rozwoju lokalnego, a inne instytucje prowadz¹ po kilka punktów konsultacyjno-doradczych w regionie swego dzia³ania Natomiast terytorialne rozproszenie izb gospodarczych czy organizacji bran owych wynika z ich statutowej dzia³alnoœci 2 Oœrodki szkoleniowo-doradcze podmioty funkcjonuj¹ce pod nazwami: oœrodki wspierania przedsiêbiorczoœci, centra wspierania biznesu, kluby i centra przedsiêbiorczoœci dzia³aj¹ce w ramach fundacji i stowarzyszeñ ale równie w strukturach izb przemys³owo-handlowych i rzemieœlniczych Zaliczyæ do nich mo na szko³y wy sze, oœrodki doradztwa, zak³ady szkolenia zawodowego, centra szkolenia ustawicznego itp 3 Do us³ug proinnowacyjnych zaliczamy: diagnozê potrzeb technologicznych odbiorców, promocjê technologii i rozwi¹zañ organizacyjnych dostawców, us³ugi doradcze i ekspertyzy, pomoc w zawieraniu umów o wspó³pracy technicznej, umów licencyjnych, tworzenie nowych podmiotów gospodarczych (spó³ki join-venture, firmy start-up lub spin-off, inne dzia³ania, w których nastepuje transfer wiedzy lub innnowacyjnej technologii od dostawcy do odbiorcy [wg definicji przyjêtej w PARP] 4 Polecane Ÿród³a informacji o instytucjach oko³obiznesowych: witryna internetowa Stowarzyszenia Organizatorów Oœrodków Innowacji i Przedsiêbiorczoœci: sooipp org pl, witryna internetowa Agencji Rozwoju Przemys³u: arp com pl, platforma internetowa Stowarzyszenia KLON/JAWOR: ngo pl prezentuj¹ca informacje (w tym bazy danych) dotycz¹ce organizacji non-profit Strony Ministerstwa Gospodarki i Pracy: mgip gov pl/ 6

7 1 Charakterystyka badanych instytucji Statystyczna instytucja otoczenia biznesu dzia³a od 5 do 10 lat i jest zlokalizowana na terenie miejskim do 50 tys mieszkañców Instytucje otoczenia najczêœciej funkcjonuj¹ w formule stowarzyszenia lub fundacji Do wykonywanych zadañ dostosowuj¹ swoje struktury organizacyjne tworz¹c oddzia³y lub podstruktury wewn¹trz w³asnych organizacji Obszar odbioru oferty/us³ug na ogó³ pokrywa siê z obszarem dzia³ania Ofertê adresuj¹ do ma³ych i œrednich firm, osób fizycznych rozpoczynaj¹cych dzia- ³alnoœæ, samozatrudnionych i osób bezrobotnych Personel instytucji tworz¹ pracownicy stali i okresowi Liczebnoœæ i kwalifikacje personelu okresowego dostosowywane s¹ do wykonywanych zadañ 1 1 Struktura organizacyjna instytucji oko³obiznesowych Badane instytucje kwalifikowa³y swoj¹ organizacjê jako: centrum transferu technologii, inkubator przedsiêbiorczoœci, inkubator technologiczny, park przemys³owy, park naukowo-technologiczny, oœrodek wspierania przedsiêbiorczoœci, centrum innowacji technologicznych, organizacja wspieraj¹ca przedsiêbiorców, inne Wœród badanych najliczniejsz¹, 43% reprezentacjê maj¹ organizacje wspieraj¹ce przedsiêbiorców, oœrodki wspierania przedsiêbiorczoœci stanowi¹ 34,3% badanych, inkubatory przedsiêbiorczoœci 14,4%, zaœ centra transferu technologii 5,1% Do grupy ogólnie zdefiniowanej jako inne zakwalifikowa³o siê 13,7% Poni ej 3% progu wyst¹pieñ znalaz³y siê: izby gospodarcze 2,2%, oœrodki szkoleniowe 2,9%, parki naukowo-technologiczne 1,1% i parki przemys³owe 1,8%, centra innowacji technologicznych 1,8% oraz inkubator technologiczny Wielokierunkowa aktywnoœæ badanych podmiotów podporz¹dkowana wspieraniu przedsiêbiorczoœci znajduje odzwierciedlenie w ich strukturze Czêsto jest to organizacja z³o ona z kilku komponentów wspólnie zarz¹dzanych, która przyk³adowo zawiera: inkubator przedsiêbiorczoœci (IP), oœrodek wpierania przedsiêbiorczoœci (OWP) i centrum innowacji technologicznych Jednostki samodzielne to 74% badanych organizacji 19,5% instytucji deklarowa³o struktury z³o one z dwóch do czterech komponentów, 13,4% podmiotów wskazywa³o na dwie podstruktury dzia³aj¹ce w ramach ich organizacji, a 4,7% na trzy sk³adowe, w kilku przypadkach wymieniono cztery podstruktury Przyk³adowo, w ramach jednej z fundacji dzia³a inkubator przedsiêbiorczoœci i oœrodek wspierania przedsiêbiorczoœci Agencja Struktura organizacyjna instytucji oko³obiznesowych 7

8 regionalna posiada w swojej strukturze: centrum transferu technologii, oœrodek wspierania przedsiêbiorczoœci, centrum innowacji technologicznych i organizacjê wspieraj¹c¹ przedsiêbiorców Fundacja przy Uniwersytecie im A Mickiewicza w Poznaniu zarz¹dza prê nie dzia³aj¹cym od 1995 r parkiem naukowo-technologicznym, centrum transferu technologii i centrum innowacji technologicznych Poniewa organizacje wieloelementowe czêsto maj¹ wspólny zarz¹d, tote zebrane dane maj¹ charakter ca³oœciowy i dotycz¹ zatrudnienia, powierzchni i dzia³alnoœci wszystkich czêœci sk³adowych instytucji Uk³ad, w jakim funkcjonuj¹ podmioty wspierania biznesu, nie jest bez znaczenia Potwierdzaj¹ to doœwiadczenia z realizacji rozpoczêtego w latach 90 projektu Banku Œwiatowego Rozwój Ma³ej Przedsiêbiorczoœci TOR#10 5 Dane zgromadzone w trakcie realizacji ww projektu wskazuj¹, e znacznie lepsze wyniki by³y osi¹gane przez wspólne dzia³ania dwóch lub trzech komponentów, np oœrodka wspierania przedsiêbiorczoœci, inkubatora przedsiêbiorczoœci i funduszu oferuj¹cego po yczkê Wzajemne partnerstwo i œcis³a kooperacja ma du e znaczenie równie dla dzia³alnoœci instytucji proinnowacyjnych Forma organizacyjno- -prawna instytucji 1 2 Forma organizacyjno-prawna Badane instytucje otoczenia biznesu funkcjonuj¹ w formule stowarzyszeñ, fundacji, spó³ek, izb gospodarczych, jednostek badawczo-rozwojowych, jednostek bud etowych i uczelni 6 Najliczniej w badanej grupie reprezentowane s¹ stowarzyszenia, fundacje, spó³ki akcyjne, spó³ki z ograniczon¹ odpowiedzialnoœci¹ oraz izby gospodarcze Poni ej 3% progu wyst¹pieñ znalaz³y siê uczelnie i jednostki bud etowe, które stanowi³y 1,8% badanych W formule stowarzyszeñ dzia³a 35% badanych instytucji, 20% podmiotów dzia³a jako fundacje, a 13,7% instytucji to spó³ki (zob wykres 1 1) Ponad 50% badanych dzia³a w formule fundacji i stowarzyszeñ Ta forma wydaje siê byæ korzystna dla oœrodków innowacyjnoœci 7 i przedsiêbiorczoœci ze wzglêdu na konstrukcjê systemu podatkowego oraz mo liwoœci pozyskiwania œrodków rz¹dowych lub pomocy innego typu 5 W ramach projektu TOR#10 w latach organizacje pozarz¹dowe utworzy³y 31 inkubatorów przedsiêbiorczoœci, 62 oœrodki wspierania przedsiêbiorczoœci oraz 34 fundusze rozwoju przedsiêbiorczoœci 6 Oœrodki badawczo-rozwojowe, jednostki bud etowe i uczelnie to oœrodki sfery B+R, pe³ni¹ce rolê centrów transferu technologii lub oœrodków informacji, jednostkami uczelnianymi s¹ niektóre centra transferu i parki naukowe 7 Raport koñcowy z badañ Analiza stanu i kierunków rozwoju parków naukowo-technologicznych, inkubatorów technologicznych i centrów transferu technologii w Polsce, Instytut Badañ nad Gospodark¹ Rynkow¹, sierpieñ 2004 r 8

9 Wykres 1 1 Forma organizacyjno-prawna badanych instytucji [%] (uwzglêdniono przypadki, których reprezentacja w grupie badanych przekroczy³a 3%) Stowarzyszenie 35,0% Fundacja 20,2% Spó³ka akcyjna 13,7% Inne 8,3% Spó³ka z o.o. Izba gospodarcza 6,5% 5,1% Jednostka badawczo-rozwojowa 4,0% ród³o: Badanie w³asne PARP N=277 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% W ca³ej grupie badanych 61% instytucji to stowarzyszenia, fundacje, izby gospodarcze i izby rzemieœlnicze dzia³aj¹ce na podstawie 8 ustaw o stowarzyszeniach, fundacjach, izbach Ustawy legalizuj¹ce poszczególne pomioty artyku³uj¹, i dochód z dzia- ³alnoœci gospodarczej s³u y realizacji celów statutowych i nie mo e byæ przeznaczony do podzia³u miêdzy jego cz³onków Przy czym status instytucji non-profit nie wyklucza prowadzenia dzia- ³alnoœci gospodarczej 1 3 Rozk³ad terytorialny instytucji Badane instytucje zlokalizowane s¹ g³ównie na terenach miejskich, z czego najwiêcej w miastach do 50 tysiêcy mieszkañców 28,2%, druga co wielkoœci grupa 25,3% instytucji usytuowana jest w miastach powy ej 250 tys mieszkañców Niewielka liczba instytucji (4,5% ) zlokalizowana jest poza terenem miejskim Najsilniejsz¹ liczebnie reprezentacjê w badaniu maj¹ instytucje z województw: mazowieckiego, podkarpackiego, œl¹skiego, wielkopolskiego W ka dym z tych województw zbadano po 30 instytucji W województwach: pomorskim, dolnoœl¹skim, warmiñ- Rozk³ad terytorialny instytucji 8 Stowarzyszenia ustawa z 7 kwietnia 1989 r Prawo o stowarzyszeniach (Dz U ); Fundacje ustawa z dnia 6 kwietnia 1984 r o fundacjach (Dz U ); Izby Gospodarcze ustawa z dnia 30 maja 1989 r (Dz U ) o izbach gospodarczych i inne o organizacjach przedsiêbiorców, o samorz¹dzie zawodowym niektórych przedsiêbiorców i organizacjach pracodawców Wybrane akty prawne z ustaw, na podstawie których funkcjonuj¹ instytucje oko³obiznesowe i pozarz¹dowe zawiera aneks do niniejszego opracowania 9

10 sko-mazurskim, ³ódzkim, ma³opolskim i zachodniopomorskim zbadano od 15 do 20 instytucji W województwach: kujawsko- -pomorskim, lubelskim i œwiêtokrzyskim zbadano od 10 do 15 instytucji otoczenia biznesu Poni ej 10 instytucji badano w województwach: lubuskim, podlaskim, opolskim Wykres 1 2 Rozk³ad terytorialny badanych instytucji [%] powy ej 250 tys. 25,3% 130 tys. do 250 tys. 16,3% 70 tys. do 130 tys. 15,9% 50 tys. do 70 tys. 9,0% do 50 tys. 28,2% poza terenem miejskim 4,5% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% ród³o: Badanie w³asne PARP N=245 Zasiêg dzia³ania instytucji odbiór oferty/us³ug instytucji 1 4 Zasiêg dzia³ania i odbioru oferty us³ug Badane instytucje ró ni¹ siê zasiêgiem prowadzonej dzia³alnoœci i obszarem odbioru oferty us³ug Przewa aj¹ca liczba instytucji 37,2% dzia³a na poziomie regionu taki zasiêg dzia³ania deklaruje 37,2% respondentów Drugim deklarowanym poziomem dzia³ania jest powiat 19,7% W dalszej kolejnoœci respondenci wskazywali na dzia³alnoœæ na poziomie miêdzynarodowym 13%, ponadregionalnym 12,6%, lokalnym 4,1% oraz ponadlokalnym 4,1% Zdaniem badanych, najwiêkszy odbiór oferty/us³ug instytucji jest te na poziomie regionów Opiniê tak¹ wyra a 33,1% respondentów 17,5% instytucji deklaruje odbiór swojej oferty/us³ug na poziomie miêdzynarodowym Zasiêg dzia³ania i odbiór oferty na poziomach ponadregionalnym, ogólnopolskim i miêdzynarodowym s¹ porównywalne: pierwszy kszta³tuje siê na œrednim poziomie 11,6%, drugi na poziomie 16% Podobnie zasiêg dzia³ania i zasiêg odbioru oferty na poziomie lokalnym i ponadlokalnym s¹ zbli one odpowiednie œrednie wynosz¹ 4,1% i 2,8% (wykres 1 3) 10

11 Wykres 1 3 Zestawienie zasiêgu dzia³ania i odbioru oferty/us³ug badanych instytucji [%] poziom miêdzynarodowy 13,0% 17,5% poziom ogólnopolski 9,3% 13,8% poziom ponadregionalny 12,6% 16,7% poziom regionalny 33,1% 37,2% poziom powiatu 13,4% 19,7% poziom ponadlokalny poziom lokalny 3,3% 4,1% 2,2% 4,1% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% zasiêg dzia³ania zasiêg odbioru Poziom lokalny jedna miejscowoœæ/gmina Poziom ponadlokalny kilka miejscowoœci ród³o: Badanie w³asne PARP N=269 Poziom regionalny jedno województwo Poziom ponadregionalny kilka miejscowoœci Dla 74,7% instytucji obszar dzia³ania jest to samy z obszarem odbioru oferty Podmioty deklaruj¹ce wiêkszy zasiêg odbioru ani eli zasiêg dzia³ania stanowi¹ 23% ca³oœci Dla instytucji o ponadregionalnym, ogólnopolskim i miêdzynarodowym zasiêgu dzia³ania odbiór oferty wykracza poza terytorium dzia³ania Inaczej jest w przypadku instytucji regionalnych, powiatowych i dzia³aj¹cych lokalnie zasiêg odbioru oferty jest mniejszy ani eli zasiêg dzia³alnoœci Odczucia respondentów dotycz¹ce zmian w obszarze odbioru oferty/us³ug w okresie ostatniego roku s¹ pozytywne 50,7% z nich deklaruje jego niezmiennoœæ, 47,4% rozszerzenie, a znikomy procent 1,8% skurczenie obszaru odbioru Mo na s¹dziæ, i instytucje utrzymuj¹ zdobyt¹ pozycjê rynkow¹ i swoj¹ aktywnoœæ ograniczaj¹ do zdobytego rynku Instytucje, które prowadz¹ ponadregionaln¹ dzia³alnoœæ, posiadaj¹ te wiêkszy odbiór, obszar odbioru ich oferty jest wiêkszy ani eli obszar dzia³ania To instytucje dzia³aj¹ce na poziomie powiatu, poziomie ponadlokalnym i lokalnym wymagaj¹ wsparcia, np w promocji Zmiany w odbiorze oferty/us³ug 11

12 Adresaci oferty/us³ug 1 5 Podmiotowy zakres dzia³ania Adresatami oferty us³ug œwiadczonych przez badane instytucje s¹ firmy ró nej wielkoœci (od samozatrudnionych po firmy du e), instytucje i organizacje publiczne oraz grupy spo³eczne, w tym m³odzie i absolwenci Wykres 1 4 Zestawienie podmiotów, do których kierowana jest oferta /us³ugi badanych instytucji [ %] Absolwenci/m³odzie Inni odbiorcy 3,2% 10,8% Osoby fizyczne rozpoczynaj¹ce dzia³alnoœæ 73,6% Osoby bezrobotne 61,7% Osoby prywatne 31,0% Instytucje publiczne Organizacje i stowarzyszenia Firmy du e 39,0% 37,5% 46,9% Firmy œrednie 76,2% Firmy ma³e Firmy mikro 91,7% 92,8% Samozatrudnieni 68,2% ród³o: Badanie w³asne PARP N=277 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% W ponad 90% badane instytucje kieruj¹ swoj¹ ofertê do firm ma- ³ych i mikro (zatrudniaj¹cych od 1 do 9 pracowników) Dla 92,8% instytucji podmiotem oferty /us³ug s¹ firmy mikro, a dla 91,7% firmy ma³e Firmy œrednie s¹ odbiorcami us³ug dla 76,2% instytucji Wœród odbiorców oferty s¹ samozatrudnieni, do których 68% instytucji adresuje swoje dzia³ania Odbiorcami us³ug s¹ tak e instytucje i organizacje publiczne Do instytucji publicznych kieruje swoje us³ugi 46,9% badanych, a do organizacji publicznych 39% instytucji oko³obiznesowych 12

13 Dla 3% instytucji klientami s¹ firmy zagraniczne Wœród klientów z grup spo³ecznych przoduj¹ osoby fizyczne rozpoczynaj¹ce dzia³alnoœæ gospodarcz¹ 73,6% instytucji œwiadczy us³ugi u³atwiaj¹ce rozpoczêcie tego typu dzia³alnoœci Niewiele wiêksza grupa, 76,2% podmiotów, obs³uguje firmy œrednie Znacz¹cym adresatem oferty /us³ug s¹ osoby bezrobotne, które s¹ podmiotem oferty dla 61,2% instytucji Absolwenci i m³odzie to podmiot oferty dla 3% instytucji Odbiorcy us³ug Respondenci okreœlali procentowy udzia³ poszczególnych grup klientów dla ka dej kategorii odbiorców oferty Wykres przedstawiany poni ej prezentuje œredni procent klientów w podziale na kategorie odbiorców Szacowany procentowo udzia³ firm ma- ³ych i œrednich oraz samozatrudnionych w grupie wszystkich odbiorców oferty /us³ug instytucji mieœci siê pomiêdzy 13% i 25% Udzia³ osób fizycznych rozpoczynaj¹cych dzia³alnoœæ osi¹ga 14% w grupie wszystkich klientów Najwiêkszymi odbiorcami us³ug s¹ firmy mikro i ma³e W dalszej kolejnoœci z us³ug instytucji korzystaj¹ osoby bezrobotne, absolwenci/m³odzie, osoby fizyczne rozpoczynaj¹ce dzia³alnoœæ i samozatrudnieni Odbiorcy us³ug Wykres 1 5 Œredni procent klientów w kategorii firm i osób fizycznych rozpoczynaj¹cych dzia- ³alnoœæ [%] osoby fizyczne rozpoczynaj¹ce dzia³alnoœæ 14,0% firmy du e 7,2% firmy œrednie 15,4% firmy ma³e 22,6% firmy mikro 24,8% samozatrudnieni 13,1% ród³o: Badanie w³asne PARP N zró nicowane 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% 30,0% Dominuj¹ firmy sektora MSP, firmy mikro stanowi¹ 24,8% ca³ej grupy klientów, ma³e stanowi¹ 22,6%, œrednie 15,4% a samozatrudnieni 13,1% Znacz¹cy jest udzia³ grup spo³ecznych: osób prywatnych stanowi¹cych 9,1% odbiorców us³ug i bezrobotnych stanowi¹cych 19,1% wszystkich odbiorców Osoby bezrobotne s¹ trzeci¹ co do wielkoœci grup¹ korzystaj¹c¹ z us³ug badanych 13

14 podmiotów 9 Porównywaln¹ 18,4% grupê odbiorców us³ug stanowi¹ absolwenci i m³odzie O ile do osób bezrobotnych swoje us³ugi adresuje 61,7% instytucji, to absolwenci i m³odzie s¹ podmiotem us³ug zaledwie dla 3% instytucji Wydaje siê, e absolwenci i m³odzie to nowa grupa odbiorców us³ug instytucji otoczenia biznesu, dla której tylko nieliczne przygotowa³y swoj¹ ofertê Udzia³ firm du ych, instytucji i organizacji publicznych jest podobny i wynosi od 7% do 9% Wykres 1 6 Œredni procent klientów w kategorii instytucji publicznych i grup spo³ecznych [%] absolwenci i m³odzie 18,4% inne 14,3% osoby bezrobotne 19,1% osoby prywatne 9,1% instytucje publiczne 8,8% organizacje i stowarzyszenia 79% ród³o: Badanie w³asne PARP N zró nicowane 0,0% 5,0% 10,0% 15,0% 20,0% 25,0% Zmiany docelowej grupy odbiorców W ci¹gu ostatniego roku dzia³alnoœci instytucji otoczenia biznesu nie nast¹pi³a zmiana grupy odbiorców Brak zmian w docelowej grupie odbiorców deklarowa³o 85,6% instytucji Zdecydowane wskazania respondentów na brak zmian potwierdzaj¹ stabilnoœæ rynku dzia³ania i niezmiennoœæ odbiorców oferty/us³ug badanych instytucji Tylko 13,4% respondentów uwa a, e nast¹pi³y zmiany w strukturze odbiorców us³ug, lecz pytane o charakter zmian nie precyzuj¹ ich Byæ mo e zmiany s¹ dostrzegalne, lecz nie odzwierciedlone realnie w zmianie profilu grup odbiorców us³ug lub zmianie oferty us³ug Zaledwie 5,4% respondentów opisa³o zaobserwowane zmiany W opisach sygnalizowano: zwiêkszenie grupy osób prowadz¹cych dzia³alnoœæ gospodarcz¹ oraz planuj¹cych jej uruchomienie przy wykorzystaniu funduszy strukturalnych, wzrost zainteresowania ofert¹ osób bezrobotnych i chc¹cych roz- 9 Czêœæ jednostek wspierania biznesu powo³ana by³a w celu obs³ugi osób bezrobotnych lub zagro onych utrat¹ pracy i jednostki wci¹ pe³ni¹ te zadania, ale ju w 2002 r zauwa alne by³y tendencje odchodzenia w stronê komercji kosztem dzia³añ adresowanych do bezrobotnych [Ÿród³o: Informacja o dzia³aniach podejmowanych przez instytucje utworzone w ramach projektu TOR#10, MGPiPS, 2002 r 14

15 pocz¹æ dzia³alnoœæ, wzrost zainteresowania ofert¹ wœród rzemieœlników zagranicznych, pojawienie siê firm z kapita³em zagranicznym, obserwowalny przyrost firm mikro i osób rozpoczynaj¹cych dzia³alnoœæ, wzrost zainteresowania bezpoœrednim importem/eksportem zarówno produkcji, jak us³ug Respondenci wskazywali równie na konsolidacjê dzia³añ firm Wœród podawanych przyk³adów wymieniali: utworzenie powiatowej grupy partnerskiej, utworzenie sieci porozumienia zrzeszaj¹cego 18 firm tworz¹cych zal¹ ek klastra, zaobserwowano ³¹czenie zak³adów produkuj¹cych te same grupy asortymentowe wyrobów oraz kupowanie firm prywatnych z sektora MSP przez holdingi miêdzynarodowe, 10 odrêbnych firm powo³a³o konsorcjum I wymieniaj¹c dalej: przedsiêbiorstwa ma³e (a szczególnie mikro) tej samej lub zbli onej bran y ³¹czy³y siê w grupy licz¹ce firm i grupowo wdra a³y system zarz¹dzania jakoœci¹, dziêki temu uda³o siê obni yæ koszt wdro enia tych systemów w poszczególnych firmach, firmy zrzeszone w inkubatorze przedsiêbiorczoœci wspólnie wystêpowa³y do przetargów na roboty budowlane W regionach przygranicznych pojawi³y siê inicjatywy adresowane do spo³ecznoœci s¹siaduj¹cych pañstw, np utworzenie Euroregionalnego Centrum Wolontariatu, skierowanego do m³odzie- y polskiej i s³owackiej g³ównie z terenu powiatu Przeworskiego i Euroregionu Karpackiego 1 6 Czas dzia³ania instytucji, liczebnoœæ i struktura zatrudnionych, powierzchnia us³ugowa Czas dzia³ania 10 Wœród instytucji otoczenia biznesu dominuj¹ instytucje m³ode, istniej¹ce do 20 lat stanowi¹ one 85,4% grupy badanych Najwiêksza grupa 29,6% instytucji istnieje od 5 do 10 lat, kolejna 26,7% grupa istnieje od 10 do 20 lat Stosunkowo m³ode podmioty to oœrodki wspierania przedsiêbiorczoœci, inkubatory przedsiêbiorczoœci, centra transferu technologii i parki przemys³owe Wœród badanych pojawiaj¹ siê te instytucje z d³ugoletni¹ tradycj¹ dzia³ania, w tej grupie najstarsze to zrzeszenia handlu i us³ug oraz izby rzemieœlnicze Przyk³adowo: Wielkopolskie Zrzeszenie Handlu i Us³ug istnieje od 1904 r, Kujawsko-Pomorskie Zrzeszenie Handlu i Us³ug dzia³a od 1919 r, Izba Rzemieœlnicza w Katowicach dzia³a od 1922 roku Czas dzia³ania 10 Najwiêcej organizacji pozarz¹dowych powsta³o po 1989 r, a swoj¹ najwiêksz¹ dynamikê III sektor odnotowa³ w latach W latach 90 na bazie organizacji pozarz¹dowych wy³oni³y siê oœrodki wspierania przedsiêbiorczoœci, fundusze, inkubatory przedsiêbiorczoœci oraz inne podmioty proinnowacyjne 15

16 Wykres 1 7 Podzia³ instytucji ze wzglêdu na czas dzia³ania wyra ony w latach [%] od 50 do 100 7,9% od 20 do 50 4,7% od 10 do 20 26,7% od5do10 do 29,6% od3do5 do 8,7% od0do2 do 9,0% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% ród³o: Badanie w³asne PARP N=240 Liczebnoœæ Personel sta³y Liczebnoœæ i struktura personelu sta³ego i okresowego Statystyczna 11 instytucja otoczenia biznesu zatrudnia od 6 do 10 pracowników Instytucje zatrudniaj¹ce do 5 pracowników stanowi¹ 42,6% ogó³u badanych, zatrudnienie od 6 do 10 pracowników etatowych jest typowe dla 18,4% instytucji, od 11 do 20 pracowników zatrudnia 15,5% instytucji Najwiêksze z nich zatrudniaj¹ce wiêcej ni 100 pracowników etatowych to instytuty pe³ni¹ce rolê centrów transferu technologii oraz zak³ady doskonalenia zawodowego Znacz¹cy udzia³ w grupie zatrudnionych instytucji maj¹ pracownicy merytoryczni Instytucje, w których ca³y personel sk³ada siê z pracowników merytorycznych stanowi¹ 28,2% grupy Wiêkszy liczebnie personel merytoryczny ani eli personel zatrudniony w instytucji zadeklarowa³o 1,5% badanych, w przypadku jednej z instytucji powo³ywano siê na pe³ni¹cy spo³ecznie funkcjê zarz¹d Wysoki procentowy udzia³ w przedziale 75% 100% pracowników merytorycznych w sk³adzie zatrudnionych zadeklarowa³o 47,7% badanych, udzia³ 50% 75% wykazywa³o 28,2%, a wielkoœæ w zakresie 25 50% pracowników merytorycznych w sk³adzie personelu deklarowa³o 17,2 % podmiotów W pozosta³ej grupie znalaz³o siê 1,9% instytucji 11 Liczona mediana 16

17 Wykres 1 8 Struktura zatrudnienia w badanych instytucjach, personel sta³y i okresowy [%] brak danych powy ej 100 2,5% 3,2% 5,8% 21,3% od 51 do 100 4,0% 7,6% od 31 do 50 od 21 do 30 5,8% 4,3% 7,9% 6,1% od 11 1 do20 od6do10 do od0do5 do 15,9% 15,5% 19,5% 18,4% 19,5% 42,6% 0,0% 10,0% 20,0% 30,0% 40,0% 50,0% pracownicy etatowi pracownicy zewnêtrzni ród³o: Badanie w³asne PARP N=277 Typowe dla instytucji otoczenia biznesu jest zatrudnianie pracowników zewnêtrznych Charakter wykonywanych zadañ, np us³ug doradczych, konsultacji czy us³ug eksperckich sprzyja zatrudnianiu personelu zewnêtrznego nazywanego te personelem okresowym W okresie ostatniego roku 78,7% instytucji wspó³pracowa³o z merytorycznymi pracownikami takimi jak: ekspert, konsultant, wyk³adowca itp Firmy poproszono o prze³o enie tej wspó³pracy na wymierne liczby w postaci etatów 20% firm prze- ³o y³o to na wspó³pracê od 0 do 5 etatów i tyle samo na wiêcej ni 6, lecz mniej ni 10 etatów Powy ej 11, lecz mniej ni 20 etatów przeznaczy³o na ten cel 16% instytucji Oko³o 8% firm wspó³pracowa³o w zakresie od 21 do 30 etatów i tyle samo w zakresie od 31 do 50 etatów To prze³o enie zatrudnienia personelu okresowego na etaty pozwala na porównanie personelu sta³ego i okresowego Wykres zamieszczony powy ej ilustruje te proporcje Dzia³alnoœæ wielu instytucji otoczenia biznesu opiera siê na personelu okresowym, jest to wygodne narzêdzie pozwalaj¹ce na dobór kadr adekwatny do aktualnie wykonywanych zadañ i potrzeb Personel okresowy 17

18 Instytucje oko³obiznesowe swoj¹ dzia³alnoœæ opieraj¹ na personelu merytorycznym poszerzaj¹c jego potencja³ o kompetencje zawodowe pracowników zewnêtrznych, z którymi wspó³pracuj¹ A 78,7% instytucji w swej praktyce wykorzystywa³o zatrudnianie zewnêtrznych pracowników stosuj¹c elastyczne formy zatrudnienia Z najliczniejsz¹ grup¹ pracowników zewnêtrznych powy ej kilkuset osób wspó³pracuj¹ takie organizacje jak: Zak³ady Doskonalenia Zawodowego, Rady Federacji Stowarzyszeñ Naukowo-Technicznych NOT oraz Agencje Rozwoju Regionalnego i Lokalnego Powierzchnia us³ugowa Odpowiednia powierzchnia us³ugowa jest wa na dla dzia³añ prowadzonych przez organizacje oko³obiznesowe Dla 82,7% instytucji powierzchnia us³ugowa jest mniejsza od powierzchni ca³kowitej, jak¹ dysponuje jednostka Przeciêtnie instytucja przeznacza 67,3% swojej powierzchni na cele us³ugowe Dla 11,9% instytucji oko³obiznesowych ca³a powierzchnia jest jednoczeœnie powierzchni¹ us³ugow¹ Specyficznym rodzajem podmiotów s¹ wyodrêbnione organizacyjnie oœrodki oparte na nieruchomoœci, które dostarczaj¹ powierzchniê na prowadzenie dzia³alnoœci gospodarczej dla firm- -lokatorów Zaliczamy do nich: inkubatory przedsiêbiorczoœci, inkubatory technologiczne oraz parki itp W materiale zgromadzono dane dla 39 inkubatorów przedsiêbiorczoœci Uzyskane dane dotycz¹ firm-lokatorów, ich liczebnoœci, stanu zatrudnienia i u ytkowanej powierzchni, a prezentowane s¹ w rozdziale inkubatory przedsiêbiorczoœci ród³a finansowania instytucji 1 7 ród³a finansowania Instytucje oko³obiznesowe pozyskuj¹ œrodki na finansowanie dzia- ³alnoœci z ró nych Ÿróde³ Badane instytucje w 88,4% wymienia- ³y œrodki w³asne jako jedno ze Ÿróde³ finansowania dzia³alnoœci 83% badanych korzysta³o ze œrodków pozyskiwanych z dotacji krajowych Z unijnych programów wsparcia œrodki finansowe uzyska³o 78% instytucji, a ze Ÿróde³ prywatnych 77,3% podmiotów Badani korzystali te z dotacji samorz¹dów (74%), grantów 12 (72,2%) oraz wykorzystywali inne Ÿród³a finansowania 12 Granty forma dotacji na realizacjê projektów, badañ, przedsiêwziêæ osób indywidualnych, zespo³ów, stowarzyszeñ, organizacji, instytucji przez powo³ane do tego organizacje pañstw (komitety, komisje) lub fundacje i organizacje krajowe oraz miêdzynarodowe System grantów ma promowaæ projekty najbardziej potrzebne gospodarce, nauce i kulturze, ma te umo liwiaæ kontrolê ich wykonania Dotacje te finansowane s¹ ze œrodków Ministerstwa Nauki i Informatyzacji (KBN) i Europejskich Programów Ramowych (V,VI PR) 18

19 Wykres 1 9 ród³a finansowania dzia³alnoœci instytucji, dane z ostatniego roku [%] œrodki w³asne 88,4% dotacje krajowe 83,0% unijne programy wsparcia 78,0% Ÿród³a prywatne 77,3% dotacje samorz¹dów 74,0% granty 72,2% inne 35,4% 0,0% 20,0% 40,0% 60,0% 80,0% 100,0% ród³o: Badanie w³asne PARP N=277 Respondenci byli poproszeni o ocenê znaczenia, jakie przypisuj¹ poszczególnym Ÿród³om finansowania dzia³alnoœci w skali od 1 do 5 Ocenê znaczenia Ÿróde³ finansowania dzia³alnoœci instytucji oko³obiznesowych obrazuje poni szy wykres Znaczenie Ÿróde³ finansowania Wykres 1 10 Zestawienie znaczenia Ÿróde³ finansowania dzia³alnoœci instytucji w ci¹gu ostatniego roku [%] 80,0% 66,9% 62,9% 60,0% 40,0% 20,0% 0,0% 0,3% 12,2% 52,2% 3,5% dotacja krajowa 45,5% 12,5% 32,0% granty 10,0% 31,9% 15,3% 46,8% 6,0% unijne programy wsparcia 44,4% 16,4% 35,0% 4,2% Ÿród³a prywatne 11,8% 19,2% 2,0% œrodki w³asne ma³e lub bardzo ma³e poœrednie du e lub bardzo du e 9,8% 22,0% 5,4% dotacje samorz¹dów 52,0% 12,2% 19,4% 16,3% inne trudno powiedzieæ ród³o: Badanie w³asne PARP N=277 Stosowano skalê ocen od 1 do 5 19

20 Dla 66,9% instytucji oko³obiznesowych œrodki w³asne stanowi¹ podstawowe Ÿród³o finansowania i przypisywane jest im znaczenie du e lub bardzo du e Wiêkszoœæ instytucji wspieraj¹cych przedsiêbiorców sw¹ dzia³alnoœæ opiera na œrodkach w³asnych Wœród porównywalnych Ÿróde³ finansowania opartych na programach pomocowych takich jak dotacja krajowa, granty, unijne programy wsparcia, wiod¹ce znaczenie dla 52,2% podmiotów maj¹ dotacje krajowe Zaraz potem wymieniane s¹ unijne programy wsparcia z 46,8% wskazañ Charakterystyczne jest, e dotacjom krajowym tylko sporadycznie przypisywane jest znaczenie ma³e lub bardzo ma³e Œwiadczy to o popularnoœci korzystania z tej w³aœnie formy pomocy Instytucje w niewielkim stopniu mog¹ liczyæ na œrodki pochodz¹ce z dotacji samorz¹dów lokalnych i regionalnych, a 62,9% podmiotów przypisuje tym Ÿród³om finansowania znaczenie ma³e lub bardzo ma³e Du y odsetek badanych 44,4% ma³e lub bardzo ma³e znaczenie przypisuje finansowaniu dzia³alnoœci ze Ÿróde³ prywatnych Grupa 35% instytucji uwa a, i Ÿród³a prywatne maj¹ znaczenie du e lub bardzo du e Dla grupy 32% takie samo znaczenie maj¹ granty Inne zidentyfikowane Ÿród³a pomocy, z której korzystaj¹ instytucje otoczenia biznesu to miêdzy innymi: ulgi w podatku od nieruchomoœci wykorzystywane przez parki naukowo-technologiczne, dotacje uczelniane dla jednostek funkcjonuj¹cych przy uczelniach, subsydia od w³adz regionalnych, dotacje od podmiotów komercyjnych itp Wykres 1 11 Zestawienie znaczenia pomocowych Ÿróde³ finansowania i pozosta³ych w dzia³alnoœci instytucji w ci¹gu ostatniego roku [%] 50,0% 46,3% 42,7% 40,0% 30,0% 31,4% 38,8% 20,0% 16,9% 12,5%, 10,0% 6,1% 5,4% 0,0% ma³e lub bardzo ma³e œrednie du e lub bardzo du e trudno powiedzieæ pomocowe Ÿród³a finansowania w³asne, prywatne, inne Ÿród³a finansowania (pomocowe Ÿród³a finansowania obejmuj¹: dotacje krajowe, granty, unijne programy wsparcia) ród³o: Badanie w³asne PARP N=277 20