ISSN PISMO REGIONU KARKONOSZY XLV

Transkrypt

1 ISSN PISMO REGIONU KARKONOSZY XLV 2013

2 Towarzystwo Przyjaciół Jeleniej Góry ROCZNIK JELENIOGÓRSKI PISMO REGIONU KARKONOSZY tom XLV 2013 Ad maximam Urbis gloriam Jelenia Góra 2013

3 Zespół Redakcyjny Stanisław Firszt, Ivo Łaborewicz (redaktor), Janusz Milewski, Janusz Nagórny, Marek Obrębalski, Romuald Witczak RECENZENCI prof. dr hab. Zbigniew Domosławski, prof. dr hab. Henryk Gradkowski, dr hab. Grzegorz Hryciuk, dr hab. Jacek Potocki Tłumaczenia streszczeń Jiří Dvořák (j. czeski), Maurycy Kisielnicki (j. angielski), Marianna Kurowska (j. niemiecki) Wydawca Towarzystwo Przyjaciół Jeleniej Góry 2013 WSPÓŁPRACA Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Jeleniej Górze Karkonoskie Towarzystwo Naukowe Dofinansowane przez Adres Redakcji: ul. Bohaterów Getta 2, Jelenia Góra bądź ul. Płk. W. Kazimierskiego 3, Jelenia Góra, jgora@ap.wroc.pl; tpjg@op.pl Skład i druk: Ad Rem, Jelenia Góra, ul. Okrzei 12, tel ISSN Na okładce: 1. str.: Skrzydło północne budynku klasztornego prepozytury opactwa w Krzeszowie. Nowa siedziba Muzeum Przyrodniczego w Jeleniej Górze (fot. A. Nowak-Odelga); 4. str.: Fragment dekoracji freskowej w narożnej sali pierwszego piętra (północno-wschodniej) nowej siedziby Muzeum Przyrodniczego w Jeleniej Górze (fot. S. Firszt)

4 Spis treœci Spis treœci... 3 Contens... 5 Obsah... 7 Inhaltsverzeichnis... 9 Małgorzata Gmurkowska, Krzysztof R. Mazurski, Potencjał turystyczny Pogórza Izerskiego i warunki jego wykorzystania Robert Szmytkie, Struktura przestrzenna a funkcjonowanie miasta podwójnego. Przykład zespołu miejskiego Świeradów-Czerniawa.. 25 Marek Obrębalski, Region Jeleniogórski w społeczno-gospodarczej przestrzeni Unii Europejskiej Małgorzata Kysil, Kacper III i Baltazar I Schaffgotsch twórcy dworów w Czarnem (Schwarzbach), Nowym Dworze (Neuhoff) w Kowarach-Radocinach oraz w Czernicy (Langenau) Jan R. Sielezin, Lasy, akweny leśne w Sudetach i Pogórzu Sudeckim w ujęciu historycznym na tle ogólnych przeobrażeń gospodarczych na Śląsku. (Od drugiej połowy XVIII wieku do 1918 r.). Część II Marek Szajda, Naznaczeni pamięcią wojny. Pomniki żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej w Jeleniej Górze Michał Palczyński, Wakacje w Celwiskozie. Udział junaków Służby Polsce w uruchomieniu produkcji Jeleniogórskich Zakładów Celulozy i Włókien Sztucznych w latach Mateusz Pazgan, Muzeum Walki i Pracy w Jeleniej Górze Cieplicach ( ) Stanisław Firszt, Muzeum Przyrodnicze w Jeleniej Górze (cz. 3). Lata WSPOMNIENIA I MATERIAŁY ŹRÓDŁOWE Piotr Lewaszkiewicz, Zwieńczenie cesarskie skrytką dla dokumentów Mateusz Pazgan, Relacja pełnomocników Wojciecha Tabaki i Tadeusza Rzęsisty o ogólnej sytuacji w Kotlinie Jeleniogórskiej z dnia 11 czerwca 1945 r Ivo Łaboriewicz, Regulamin przewodników i tragarzy lektyk w śląskich Karkonoszach z 1906 roku Varia Marta Ciesielska, Jak w XXI wieku zdobyć złoto w Karkonoszach, czyli Międzynarodowe Mistrzostwa Polski Western i Rodeo w Western City Julita Izabela Zaprucka, Wspomnienie jubileuszowego Roku Hauptmannowskiego w Jeleniej Górze (2012) Robert Bogusłowicz, Działalność literacka i społeczna jeleniogórskiego Stowarzyszenia W Cieniu Lipy Czarnoleskiej Ullrich Junkier, Morderstwo sprzed prawie 400 laty w Starej Kamienicy

5 SPIS TREŚCI Krzysztof Tęcza, Chatki turystyczne w Karkonoszach Krzysztof Tęcza, XX Zjazd Oddziału PTTK Sudety Zachodnie w Jeleniej Górze Tomasz Rzeczycki, Schronisko turystyczne w ruinach zamku Bolczów IN MEMORIAM Theodor Lokvenc (Margaret Pavlisová) Waldemar Wydmuch (Jan Foremny) RECENZJE I NOTY WYDAWNICZE Recenzje (Ivo Łaborewicz) Tomasz Rzeczycki, ZAGADKA DROGI SUDECKIEJ. STRATEGICZNY PROJEKT III RZESZY? Z ČESKÉHO RÁJE A PODKRKONOŠÍ. VLASTIVÉDNÁ ROČENKA, svazek KRKONOšE Podkrkonoší. VLASTIVÉDNÝ Sborník, č, Mateusz J. Hartwich, DAS SCHLESISCHE RIESENGEBIRGE. DIE PO- LONISIERUNG EINER LANDSCHAFT NACH Noty wydawnicze Miejski Kościół Parafialny w Jeleniej Górze (Romuald Witczak) Literacka fotografia sprzed stu lat, czyli Rokokowy sekretarzyk i inne opowiadania (Robert Bogusłowicz) Myśliwskim okiem (Romuald Witczak) Barok w kotlinie i w pobliżu (Romuald Witczak) Z Galicji przez Bośnię na Dolny Śląsk (Romuald Witczak) Góry Izerskie po polskiej stronie ((Romuald Witczak) Nowy przewodnik po Karkonoszach (Romuald Witczak) Czar dawnej kolei (Romuald Witczak) Koszmar przy zaporze (Romuald Witczak) Schaffgotschowie z Chojnika i Cieplic (Romuald Witczak) Dolina Królów (Romuald Witczak) Lubomierz (Romuald Witczak) Gdy Hauptmann odchodził (Romuald Witczak) Duchy Kopańca (Romuald Witczak) Kowary ilustracyjne (Romuald Witczak) Wspinanie na skały (Romuald Witczak) SPRAWOZDANIA Związek Gmin Karkonoskich Stowarzyszenie Jeleniogórski Klub Literacki KRONIKA Czesław Margas, Kronika Jeleniogórska Sprostowanie

6 CONTENS Spis treœci... 3 Contens... 5 Obsah... 7 Inhaltsverzeichnis... 9 Małgorzata Gmurkowska, Krzysztof R. Mazurski, The Tourism Potential of the Izery Mountains Foothills and Possibilities of their Use Robert Szmytkie, The Spatial Structure and Functioning of the Dual Town. The Example of Urban Complex Świeradów-Czerniawa Marek Obrębalski, Jelenia Góra Region in the Socio-Economic Space of the European Union Małgorzata Kysil, Casper III and Baltazar I Schaffgotsch the Creators of the Mansions in Czarnem (Schwarzbach) Nowy Dwór (Neuhoff) Kowary-Radociny and Czernica (Langenau) Jan R. Sielezin, Forests, Forest Bodies of Water in the Foothills of the Sudety Mountains in Terms of Historical Background of General Economic Transformations in Silesia. (Since the second half of the eighteenth century to 1918). Part II Marek Szajda, Marked by the Memory of War. Soldier Memorials Who Died in the World War I Situated in Jelenia Góra Michał Palczyński, Vacation in Celwiskoza. The Participation of the Youth Brigade Service to Poland (Służby Polsce) in the Re-Commissioning of Jelenia Góra Cellulose and Syntetic Fibre Plant in the Years Mateusz Pazgan, The Museum of Struggle and Labour in Jelenia Góra Cieplice in the Years Stanisław Firszt, The Natural History Museum in Jelenia Góra (Part 3). Years MEMOIRES AND SOURCE MATERIALS Piotr Lewaszkiewicz, The Imperial Final a Hiding Place for Documents Mateusz Pazgan, Relation representatives Wojciech Tabaka and Tadeusz Rzęsista of the general situation in the Jelenia Góra Valley of June 11, Ivo Łaboriewicz, Terms of guides and porters sedan chairs in Silesian Giant Mountains from Varia Marta Ciesielska, As the twenty-first century to get gold in the Giant Mountains, ie the International Polish Championship Western and Rodeo in Western City Julita Izabela Zaprucka, The memory of Hauptmann s Jubilee Year in Jelenia Gora (2012)

7 CONTENS Robert Bogusłowicz, Literary and Social Activities of Jelenia Góra Association In the Shadow of Czarnolas Linden Tree Ullrich Junkier, The murder of almost 400 years ago in the Stara Kamienica Krzysztof Tęcza, Tourist hut in the Giant Mountains Krzysztof Tęcza, XX Congress of the Branch PTTK Sudety Zachodnie in Jelenia Góra Tomasz Rzeczycki, Mountain hut in the ruins of the castle Bolczów IN MEMORIAM Theodor Lokvenc (Margaret Pavlisová) Waldemar Wydmuch (Jan Foremny) REVIEWS Reviews (Ivo Łaborewicz) Tomasz Rzeczycki, ZAGADKA DROGI SUDECKIEJ. STRATEGICZNY PROJEKT III RZESZY? Z ČESKÉHO RÁJE A PODKRKONOŠÍ. VLASTIVÉDNÁ ROČENKA, svazek KRKONOšE Podkrkonoší. VLASTIVÉDNÝ Sborník, č, Mateusz J. Hartwich, DAS SCHLESISCHE RIESENGEBIRGE. DIE PO- LONISIERUNG EINER LANDSCHAFT NACH Release notes Miejski Kościół Parafialny w Jeleniej Górze (Romuald Witczak) Literacka fotografia sprzed stu lat, czyli Rokokowy sekretarzyk i inne opowiadania (Robert Bogusłowicz) Myśliwskim okiem (Romuald Witczak) Barok w kotlinie i w pobliżu (Romuald Witczak) Z Galicji przez Bośnię na Dolny Śląsk (Romuald Witczak) Góry Izerskie po polskiej stronie ((Romuald Witczak) Nowy przewodnik po Karkonoszach (Romuald Witczak) Czar dawnej kolei (Romuald Witczak) Koszmar przy zaporze (Romuald Witczak) Schaffgotschowie z Chojnika i Cieplic (Romuald Witczak) Dolina Królów (Romuald Witczak) Lubomierz (Romuald Witczak) Gdy Hauptmann odchodził (Romuald Witczak) Duchy Kopańca (Romuald Witczak) Kowary ilustracyjne (Romuald Witczak) Wspinanie na skały (Romuald Witczak) REPORTS Związek Gmin Karkonoskich Stowarzyszenie Jeleniogórski Klub Literacki CHRONICLEA Czesław Margas, Chronicle of the year Correction

8 OBSAH Spis treœci... 3 Contens... 5 Obsah... 7 Inhaltsverzeichnis... 9 Małgorzata Gmurkowska, Krzysztof R. Mazurski, Turistický potenciál Jizerskohorského podhůří a možnosti jeho využití Robert Szmytkie, Prostorová struktura a fungování dvojměstí. Příklad spojení měst Świeradów a Czerniawa Marek Obrębalski, Jelenohorský region v hospodářsko-společenském prostoru Evropské unie Małgorzata Kysil, Kašpar III. a Baltazar I. Schaffgotsch zakladatelé dvorů v Czarném (Schwarzbach), Nowém Dworze (Neuhoff) v Kowarech Radocinach a v Czernici (Langenau) Jan R. Sielezin, Lesy a lesní vodní plochy v Sudetech a Sudetském podhůří v historickém pojetí a na pozadí všeobecných hospodářských změn ve Slezsku (od druhé poloviny 18. století do roku 1918). Část II Marek Szajda, Památníky války. Jelenohorské pomníky vojákům padlým v první světové válce Michał Palczyński, Prázdniny v Celwiskoze. Podíl junáků z organizace Służba Polsce na rozběhu provozu továrny Jeleniogórskie Zakłady Celulozy i Włókien Sztucznych v letech Mateusz Pazgan, Muzeum války a práce v Jelení Hoře-Teplicích v letech Stanisław Firszt, Přírodovědecké muzeum (Muzeum Przyrodnicze) v Jelení Hoře, část 3. Roky Vzpomínky a prameny Piotr Lewaszkiewicz, Věžní báň úkrytem pro historické dokumenty Mateusz Pazgan, Vztahů zástupci Wojctiecha Tabaki a Tadeusza Rzęsisty k celkové situaci v Jelenihorske údolí Ivo Łaboriewicz, Smluvní podmínky průvodců a nosičů nosítek ve slezské Krkonoše z Varia Marta Ciesielska, Jak v 21. století dostat zlato v Krkonoších, tj. Mezinárodní Mistrovství Polska v Western a Rodeo v Western City Julita Izabela Zaprucka, Připomínka jubilejního Hauptmannovského roku (2012) v Jelení Hoře Robert Bogusłowicz, Literární a společenská činnost jelenohorského spolku W Cieniu Lipy Czarnoleskiej (Ve stínu černoleské lípy) Ullrich Junkier, Vražda před téměř 400 lety v Staréj Kamenice

9 obsah Krzysztof Tęcza, Turistické chaty v Krkonoších Krzysztof Tęcza, XX kongres oddělení PTTK Sudety Zachodnie v Jelení Hoře Tomasz Rzeczycki, Horská chata v zříceninach hradu Bolczów IN MEMORIAM Theodor Lokvenc (Margaret Pavlisová) Waldemar Wydmuch (Jan Foremny) RECENZE A POZNÁMKÍ Recenze (Ivo Łaborewicz) Tomasz Rzeczycki, ZAGADKA DROGI SUDECKIEJ. STRATEGICZNY PROJEKT III RZESZY? Z ČESKÉHO RÁJE A PODKRKONOŠÍ. VLASTIVÉDNÁ ROČENKA, svazek KRKONOšE Podkrkonoší. VLASTIVÉDNÝ Sborník, č, Mateusz J. Hartwich, DAS SCHLESISCHE RIESENGEBIRGE. DIE POLONISIERUNG EINER LANDSCHAFT NACH Poznámkí Miejski Kościół Parafialny w Jeleniej Górze (Romuald Witczak) Literacka fotografia sprzed stu lat, czyli Rokokowy sekretarzyk i inne opowiadania (Robert Bogusłowicz) Myśliwskim okiem (Romuald Witczak) Barok w kotlinie i w pobliżu (Romuald Witczak) Z Galicji przez Bośnię na Dolny Śląsk (Romuald Witczak) Góry Izerskie po polskiej stronie ((Romuald Witczak) Nowy przewodnik po Karkonoszach (Romuald Witczak) Czar dawnej kolei (Romuald Witczak) Koszmar przy zaporze (Romuald Witczak) Schaffgotschowie z Chojnika i Cieplic (Romuald Witczak) Dolina Królów (Romuald Witczak) Lubomierz (Romuald Witczak) Gdy Hauptmann odchodził (Romuald Witczak) Duchy Kopańca (Romuald Witczak) Kowary ilustracyjne (Romuald Witczak) Wspinanie na skały (Romuald Witczak) Zprávy Związek Gmin Karkonoskich Stowarzyszenie Jeleniogórski Klub Literacki KRONIKA Czesław Margas, Kronika roce Oprawa

10 Inhaltsverzeichnis Spis treœci... 3 Contens... 5 Obsah... 7 Inhaltsverzeichnis... 9 Małgorzata Gmurkowska, Krzysztof R. Mazurski, Die Leistungsfähigkeit des Isergebirgsvorlandes im Tourismusbereich und die Möglichkeiten für seine Nutzung Robert Szmytkie, Die Raumstruktur und das Funktionieren einer Doppelstadt am Beispiel des Städtekomplexes Świeradów-Czerniawa (Bad Flinsberg-Bad Schwarzbach) Marek Obrębalski, Die Region Jelenia Góra im sozial-ökonomischen Raum der EU Małgorzata Kysil, Kaspar III. und Balthazar I. von Schaffgotsch die Erbauer der Schlösser in Czarne (Schwarzbach), Nowy Dwór (Neuhoff) in Kowary Radociny (Schmiedeberg-Neuhof) und Czernica (Langenau) Jan R. Sielezin, Wälder und Waldgewässer in den Sudeten und ihren Vorbergen unter historischem Aspekt im Hintergrund der allgemeinen wirtschaftlichen Veränderungen in Schlesien (von der II. Hälfte des 18. Jh. bis 1918). Teil II Marek Szajda, Von den Erinnerungen an den Krieg gezeichnet. Kriegsdenkmäler der im I. Weltkrieg gefallenen Soldaten in und um Jelenia Góra Michał Palczyński, Ferien in der Zellwollfabrik. Der Beitrag der Mitglieder der Organisation Służba Polsce (Dienst für Polen) zu der Inbetriebnahme der Hirschberger Zellwollfabrik in den Jahren Mateusz Pazgan, Das Kampf- und Arbeitsmuseum in Bad Warmbrunn (Jelenia Góra-Cieplice) in den Jahren Stanisław Firszt, Das Naturkundemuseum in Jelenia Góra (Teil III). Die Jahre DIE ERINNERUNGEN UND DIE AUSGANGSSTOFFE Piotr Lewaszkiewicz, Die Kaiserbekrönung ein Geheimfach für Dokumente Mateusz Pazgan, Die Relation Bevollmächtigte Wojciech Tabaka und Tadeusz Rzęsista von der allgemeinen Situation im Hirschberger Tal am 11. Juni Ivo Łaboriewicz, Die Ordnung für Führer und Stuhlträger in Schlesien Riesengebirge von Varia Marta Ciesielska, Wie das 21. Jahrhundert zu Gold im Riesengebirge zu erhalten, heißt die Internationale Polnische Meisterschaft Western und Rodeo in Western City Julita Izabela Zaprucka, Die Erinnerung an das Hauptamms Jubiläumsjahr in Hirschberg (Jelenia Góra)

11 INHALTSVERZEICHNIS Robert Bogusłowicz, Das literarische und soziale Wirken des Vereins W Cieniu Lipy Czarnoleskiej in Jelenia Góra Ullrich Junkier, Mord vor fast 400 Jahren in Kemnitz im Riesengebirge (Stara Kamienica) Krzysztof Tęcza, Touristische Hütten im Riesengebirge Krzysztof Tęcza, XX Kongress der Abteilung für PTTK Sudety Zachodnie in Hirschberg (Jelenia Gora) Tomasz Rzeczycki, Berghütte in den Ruine Bolzenschloß (Bolczów) IN MEMORIAM Theodor Lokvenc (Margaret Pavlisová) Waldemar Wydmuch (Jan Foremny) BESPRECHUNGEN UND VERLAGSBERICHTE Besprechungen (Ivo Łaborewicz) Tomasz Rzeczycki, ZAGADKA DROGI SUDECKIEJ. STRATEGICZNY PROJEKT III RZESZY? Z ČESKÉHO RÁJE A PODKRKONOŠÍ. VLASTIVÉDNÁ ROČENKA, svazek KRKONOšE Podkrkonoší. VLASTIVÉDNÝ Sborník, č, Mateusz J. Hartwich, DAS SCHLESISCHE RIESENGEBIRGE. DIE PO- LONISIERUNG EINER LANDSCHAFT NACH Verlagsberichte Miejski Kościół Parafialny w Jeleniej Górze (Romuald Witczak) Literacka fotografia sprzed stu lat, czyli Rokokowy sekretarzyk i inne opowiadania (Robert Bogusłowicz) Myśliwskim okiem (Romuald Witczak) Barok w kotlinie i w pobliżu (Romuald Witczak) Z Galicji przez Bośnię na Dolny Śląsk (Romuald Witczak) Góry Izerskie po polskiej stronie ((Romuald Witczak) Nowy przewodnik po Karkonoszach (Romuald Witczak) Czar dawnej kolei (Romuald Witczak) Koszmar przy zaporze (Romuald Witczak) Schaffgotschowie z Chojnika i Cieplic (Romuald Witczak) Dolina Królów (Romuald Witczak) Lubomierz (Romuald Witczak) Gdy Hauptmann odchodził (Romuald Witczak) Duchy Kopańca (Romuald Witczak) Kowary ilustracyjne (Romuald Witczak) Wspinanie na skały (Romuald Witczak) BERICHTE Związek Gmin Karkonoskich Stowarzyszenie Jeleniogórski Klub Literacki CHRONIK Czesław Margas, Chronik für das Jahr Korrektur