ISSN PISMO REGIONU KARKONOSZY XLVI

Transkrypt

1 ISSN PISMO REGIONU KARKONOSZY XLVI 2014

2 Towarzystwo Przyjaciół Jeleniej Góry ROCZNIK JELENIOGÓRSKI PISMO REGIONU KARKONOSZY tom XLVI Ad maximam Urbis gloriam Jelenia Góra

3 ZESPół REDAKCYJNY Stanisław Firszt, Ivo łaborewicz (redaktor), Janusz Milewski, Janusz Nagórny, Marek Obrębalski, Romuald Witczak ZESPÓŁ REDAKCYJNY Stanisław Firszt, Ivo Łaborewicz ZESPół (redaktor), REDAKCYJNY Janusz Milewski, Marek Obrębalski, Stanisław Firszt, Ivo łaborewicz Romuald Witczak RECENZENCI (redaktor), Janusz Milewski, Janusz Nagórny, Marek ZESPół Obrębalski, REDAKCYJNY Romuald Witczak Stanisław Firszt, Ivo łaborewicz (redaktor), Janusz Milewski, Janusz Nagórny, dr hab. Grzegorz ZESPół RECENZENCI prof. dr hab. Zbigniew Marek Domosławski, Obrębalski, Hryciuk, REDAKCYJNY dr prof. Romuald hab. Jacek RECENZENCI dr hab. Henryk WitczakPotocki Stanisław Firszt, Ivo łaborewicz (redaktor), Janusz Milewski, Gradkowski, Janusz Nagórny, prof. dr hab. dr Zbigniew hab. Grzegorz Marek Domosławski, Obrębalski, Hryciuk, prof. dr Romuald hab. dr hab. Jacek Witczak Henryk Potocki Gradkowski, dr hab. TłUMACZENIA Grzegorz RECENZENCI Hryciuk, STRESZCZEń dr hab. Jacek Potocki prof. dr hab. Zbigniew Domosławski, RECENZENCI prof. dr hab. Henryk Gradkowski, prof. dr hab. dr Zbigniew hab. TŁUMACZENIA Grzegorz TłUMACZENIA Domosławski, Hryciuk, STRESZCZEŃ STRESZCZEń prof. dr hab. dr hab. Jacek Henryk Potocki Gradkowski, Jiří Dvořák (j. (j. czeski), dr Maurycy hab. Grzegorz Kisielnicki Hryciuk, (j. (j. angielski), dr hab. Jacek Marianna Potocki Kurowska (j. (j. niemiecki) TłUMACZENIA STRESZCZEń Jiří Dvořák (j. czeski), Maurycy TłUMACZENIA Kisielnicki WYDAWCA (j. angielski), Marianna Kurowska (j. niemiecki) WYDAWCA STRESZCZEń Jiří Dvořák (j. czeski), Maurycy Kisielnicki WYDAWCA (j. angielski), Marianna Kurowska (j. niemiecki) prof. dr hab. Zbigniew Domosławski, prof. dr hab. Henryk Gradkowski, Jiří Dvořák (j. czeski), Maurycy Kisielnicki (j. angielski), Marianna Kurowska (j. niemiecki) WYDAWCA WYDAWCA Towarzystwo Przyjaciół Jeleniej Góry 2013 Towarzystwo Przyjaciół Jeleniej Góry 2013 Towarzystwo Przyjaciół Jeleniej Góry 2014 Towarzystwo WSPółPRACA Przyjaciół Jeleniej Góry 2013 Towarzystwo WSPółPRACA Przyjaciół Jeleniej Góry 2013 WSPÓŁPRACA WSPółPRACA WSPółPRACA Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Jeleniej Górze Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Jeleniej Górze Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Jeleniej Górze Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Jeleniej Górze Archiwum Państwowe we Wrocławiu Oddział w Jeleniej Górze Karkonoskie Towarzystwo Naukowe Karkonoskie Towarzystwo Naukowe Karkonoskie Towarzystwo Naukowe Karkonoskie Towarzystwo Naukowe Karkonoskie Towarzystwo Naukowe Dofinansowane przez Dofinansowane przez Dofinansowane przez Adres Redakcji: ul. Bohaterów Getta 2, Jelenia Góra bądź ul. Płk. W. Kazimierskiego 3, Dofinansowane Jelenia Góra, przez jgora@ap.wroc.pl; tpjg@op.pl Adres Redakcji: ul. Bohaterów Getta 2, Jelenia Góra bądź ul. Płk. W. Kazimierskiego 3, Jelenia Góra, jgora@ap.wroc.pl; tpjg@op.pl Adres Redakcji: ul. Bohaterów SKŁAD I DRUK: Getta 2, Jelenia Góra bądź ul. Płk. W. Ad Kazimierskiego Rem, Jelenia Góra, ul. Okrzei 12, tel Adres Redakcji: 3, ul Bohaterów SKłAd Jelenia I Getta druk: Góra, 2, jgora@ap.wroc.pl; Jelenia Góra tpjg@op.pl bądź ul. Płk. W. Ad Kazimierskiego Rem, , Jelenia Góra, Jelenia ul. Góra, Okrzei 12, tel. jgora@ap.wroc.pl; tpjg@op.pl ISSN SKłAd I druk: Ad Rem, Jelenia Na okładce: 1. str.: Pałac Paulinum ISSN SKłAd Góra, od strony I ul. druk: Okrzei 12, tel północnej (fot. Krzysztof Sawicki); Adres Ad Redakcji: Rem, 4. str.: Pałac Paulinum ul. Jelenia Bohaterów od strony Góra, południowej ul. Getta Okrzei (fot. 2, 12, Krzysztof tel. 75 Sawicki) 752 Jelenia Góra Na okładce: 1. str.: Skrzydło północne ISSN budynku klasztornego prepozytury opactwa w Krzeszowie. Nowa siedziba Muzeum Przyrodniczego w Jeleniej Górze (fot. A. Nowak-Odelga); 4. str.: Fragment dekoracji freskowej ISSN w narożnej sali pierwszego piętra (północno-wschodniej) Na okładce: 1. nowej str.: siedziby Skrzydło Muzeum północne Przyrodniczego budynku klasztornego w Jeleniej prepozytury Górze (fot. opactwa S. Firszt) w Krzeszowie. Nowa siedziba Muzeum Przyrodniczego w Jeleniej Górze (fot. A. Nowak-Odelga); Na 4. okładce: str.: Fragment 1. str.: dekoracji Skrzydło freskowej północne SKłAd budynku w narożnej klasztornego I sali druk: pierwszego prepozytury piętra (północno-wschodniej) opactwa w Krzeszowie. Nowa nowej siedziba siedziby Muzeum Muzeum Przyrodniczego Przyrodniczego w Jeleniej w Jeleniej Górze Górze (fot. A. (fot. Nowak-Odelga); S. Firszt) 4. str.: Fragment dekoracji freskowej w narożnej sali pierwszego piętra (północno-wschodniej) ądź ul. Płk. W. Kazimierskiego 3, Jelenia Góra, jgora@ap.wroc.pl; tpjg@op.pl Ad Rem, Jelenia Góra, ul. Okrzei 12, tel

4 SPIS TREŒCI Spis treœci... 3 Contents... 5 Obsah... 7 Inhaltsverzeichnis... 9 ARTYKUŁY Stanisław Firszt, Germańskie groby w Cieplicach? Krzysztof Jaworski, Ewa Lisowska, Sylwia Rodak, Łukasz Melski, Sprawozdanie z badań archeologicznych przeprowadzonych na terenie zespołu poklasztornego w Jeleniej Górze Cieplicach w 2013 r Paweł Duma, Daniel Wojtucki, Druga (nowa) szubienica w Jeleniej Górze w świetle badań archeologicznych i historycznych Roman Stelmach, Data w dokumencie średniowiecznym i nowożytnym Małgorzata Kysil, Major Emanuel Schaffgotsch, pruski oficer trzeciej wojny śląskiej syn wybitnego męża stanu Johanna Antona Schaffgotscha Ivo Łaborewicz, Paulinum w Jeleniej Górze od folwarku jezuitów w XVII wieku do hotelu w XXI stuleciu Mateusz Pazgan, Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników w powiecie kamiennogórskim w latach Marek Szajda, Obraz powojennej społeczności żydowskiej w Jeleniej Górze na przykładzie sprawy Kornblütha Krzysztof A. Kuczyński, Pogmatwane drogi szklarskoporębiańskiego archiwum. Tropami literackiej spuścizny Carla Hauptmanna po 1945 roku Wojciech Kapałczyński, Ochrona, konserwacja i renowacja Kościoła p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w Jeleniej Górze wraz z zespołem późnobarokowych kaplic grobowych po 1945 roku Jan Ryszard Sielezin, Casus ks. Józefa Górszczyka: zaplanowany czy przypadkowy mord w Maciejowej? MATERIAŁY I WSPOMNIENIA Ullrich Junker, kath. Pfarrchronik von Arnsdorf von Michał Filipowicz, Fortyfikacje górskie w rejonie Kamiennej Góry i okolic z XVIII wieku w świetle ostatnich badań archeologicznych Iwo Geringer de Oedenberg, Wspomnienia o podziemiach pod Wzgórzem Kościuszki Julita Izabela Zaprucka, Tadeusz Różewicz w Jagniątkowie

5 SPIS TREŚCI VARIA Jolanta Ryglewska, Szkoła, jako instytucja formująca przekaz historyczny. Historia, jako proces formujący szkołę. Refleksja na kanwie dwóch rocznic Eugeniusz Gronostaj, Metody cyfrowej wizualizacji zabytków cyfrowa rekonstrukcja Bramy Zamkowej w Jeleniej Górze Joanna Broniarczyk, Tomasz Maleńczuk, Alicja Raczek, Jeleniogórska Biblioteka Cyfrowa (JBC) w służbie miasta i regionu Zbigniew Adamski, Zofia Wąsik, JELEŃ (Cervus elaplus Linnaeus) największe zwierzę w Karkonoszach Marta Ciesielska, Wewnętrzny spokój kontra niepohamowana adrenalina w Western City pod Śnieżką, czyli jak poznać naturalnymi metodami mowę ciała konia lub jak utrzymać się przez 8 sekund na grzbiecie 1000-kilogramowego byka Stanisław Firszt, Początki budowy kościoła Matki Bożej Miłosierdzia w Cieplicach Władysław Kuc, Kalendarium najważniejszych wydarzeń w dziejach Zasadniczej Szkoły Drzewnej Nr 5 w Cieplicach ( ), Szkoły Rzemiosł Artystycznych ( ) i Zespołu Szkół Rzemiosł Artystycznych w Jeleniej Górze ( ), w latach SPRAWOZDANIA XXV lat Jeleniogórskiego Oddziału Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich. Sprawozdanie z działalności statutowej w 2014 r Sprawozdanie z działalności Stowarzyszenia Goduszyn Sprawozdanie z działalności w 2014 roku Stowarzyszenia Jeleniogórskiego Klubu Literackiego Wydarzenia turystyczno-kulturalne RECENZJE I NOTY WYDAWNICZE Z ČESKÉHO RÁJE A PODKRKONOŠÍ. VLASTIVÉDNÁ ROČENKA (Ivo Łaborewicz) TURYSTYKA W POLSKICH SUDETACH W LATACH (Tomasz Rzeczycki) MIEDZIANKA. HISTORIA ZNIKANIA (Tomasz Rzeczycki) MIEDZIANKA. 700 LAT DZIEJÓW GÓRNICZEGO MIASTA (Ivo Łaborewicz) KRONIKA Czesław Margas, Kronika Jeleniogórska

6 CONTENTS Spis treœci... 3 Contents... 5 Obsah... 7 Inhaltsverzeichnis... 9 ARTICLES Stanisław Firszt, Germanic graves in Cieplice? Krzysztof Jaworski, Ewa Lisowska, Sylwia Rodak, Łukasz Melski, Report from archaeological research carried out at the former monastery complex in Jelenia Góra Cieplice in Paweł Duma, Daniel Wojtucki, The second place of execution in Jelenia Góra in light of historical and archaeological research Roman Stelmach, The time expression in medieval and modern documents Małgorzata Kysil, The lost officer of the Third Silesian War major Emanuel Schaffgotsch son of a prominent statesman Johann (Hans) Anton Schaffgotsch Ivo Łaborewicz, Paulinum w Jeleniej Górze from Jesuits farming estate of the 17 th century to the 21 st century hotel Mateusz Pazgan, The National Socialist Workers Party (NSDAP) in the County of Kamienna Góra in the years Marek Szajda, The picture of the post-war Jewish community in Jelenia Góra exemplified by the Kornblüth Case Krzysztof A. Kuczyński, Jumbled routes of Szklarska Poręba archive. Tracing the literary legacy of Carl Hauptmann after Wojciech Kapałczyński, Preservation, conservation and restoration of the Church of the Aealtation of the Holy Cross in Jelenia Góra, including the complex of late Baroque grave chapels since Jan Ryszard Sielezin, Casus rev. Józef Górszczyk: was it a planned or accidental murder in Maciejowa? SOURCE MATERIALS AND MEMOIRES Ullrich Junker, The chronicle of Catholic parish in Miłkowie ( ) Michał Filipowicz, Mountain fortifications in the area of Kamienna Gora, in the light of recent excavations Iwo Geringer de Oedenberg, Remembrance about undergrounds under Hill Kościuszki Julita Izabela Zaprucka, Tadeusz Różewicz in Jagniątków

7 CONTENTS VARIA Jolanta Ryglewska, The school as an institution forming historical information. History as the process forming school. Reflection pertaining to two anniversaries Eugeniusz Gronostaj, Methods of digital visualisation of historic objects digital reconstruction of the Castle Gate (Brama Zamkowa) in Jelenia Góra Joanna Broniarczyk, Tomasz Maleńczuk, Alicja Raczek, Jelenia Góra Digital Library (Jeleniogórska Biblioteka Cyfrowa) (JBC) in service of the town and region Zbigniew Adamski, Zofia Wąsik, The Deer (Cervus elaplus Linnaeus) the largest animal in Karkonosze Mountains Marta Ciesielska, The internal quiet versus the uncontrollable adrenaline in Western City near Śnieżka Stanisław Firszt, Beginning of building the church of God s Mother of Mercy in Cieplice Władysław Kuc, The Kalendarium of the most important events in the histories of Professional Wood School No. 5 in Cieplice ( ), the School of Artistic Crafts ( ) and the Ensemble of Schools of Artistic Crafts in the Jelenia Góra ( ), in REPORTS XXV years of Company Squad in Jelenia Góra of Lovers Lvov and the South- Eastern Border lands. Reporting with statutory activity in Reporting with activity of Association the Goduszyn Reporting with activity of Association Literary Club of Jelenia Góra in Touristic and cultural events REVIEWS Z ČESKÉHO RÁJE A PODKRKONOŠÍ. VLASTIVÉDNÁ ROČENKA (Ivo Łaborewicz) TURYSTYKA W POLSKICH SUDETACH W LATACH (Tomasz Rzeczycki) MIEDZIANKA. HISTORIA ZNIKANIA (Tomasz Rzeczycki) MIEDZIANKA. 700 LAT DZIEJÓW GÓRNICZEGO MIASTA (Ivo Łaborewicz) CHRONICLEA Czesław Margas, Chronicle of the year

8 OBSAH Spis treœci... 3 Contents... 5 Obsah... 7 Inhaltsverzeichnis... 9 ČLÁNKY Stanisław Firszt, Germánské hroby ve Slezských Teplicích? Krzysztof Jaworski, Ewa Lisowska, Sylwia Rodak, Łukasz Melski, Zpráva o archeologickém výzkumu prováděném v roce 2013 v komplexu bývalého kláštera v Jelení Hoře-Teplicích Paweł Duma, Daniel Wojtucki, Archeologický výzkum v pořadí druhého (noveho) popraviště v Jelení Hoře (Jelenia Góra/Hirschberg) Roman Stelmach, Datování ve středověkých a novodobých dokumentech Małgorzata Kysil, Důstojník padlý ve třetí slezské válce, major Emanuel Schaffgotsch syn význačného státníka Johanna (Hanse) Antona Schaffgotsche Ivo Łaborewicz, Paulinum v Jelení Hoře od jezuitského hospodářského dvora ze 17. století k hotelu ve 21. století Mateusz Pazgan, Národně socialistická německá dělnická strana v kamenohorském okrese v letech Marek Szajda, Obraz poválečné židovské komunity v Jelení Hoře na příkladu Kornblüthova případu Krzysztof A. Kuczyński, Spletité cesty archivu ze Sklářské Poruby. Po stopách literárního dědictví Carla Hauptmanna po roce Wojciech Kapałczyński, Ochrana, konzervace a renovace kostela Povýšení svatého Kříže v Jelení Hoře spolu s pozdně barokními náhrobními kaplemi situace po roce Jan Ryszard Sielezin, Kauza kněze Józefa Górszczyka: plánovaná nebo náhodná vražda v Maciejowé? VZPOMÍNKY A PRAMENY Ullrich Junker, Kronika katolické farnosti v Milkovie z let Michał Filipowicz, Horské opevnění v oblasti Kamienne Hory a okolí z 18. století ve světle nedávných výzkumů Iwo Geringer de Oedenberg, Vzpomínky na podzemí pod kopce Kosciuszki Julita Izabela Zaprucka, Tadeusz Różewicz v Jagniątkowě

9 OBSAH VARIA Jolanta Ryglewska, Škola jako instituce formující historický odkaz. Historie jako proces formující školu. Úvaha na základě dvou výročí Eugeniusz Gronostaj, Metody počítačové vizualizace památek 3D rekonstrukce Zámecké brány v Jelení Hoře Joanna Broniarczyk, Tomasz Maleńczuk, Alicja Raczek, Jelenohorská digitální knihovna (JBC) jako služba městu a regionu 195 Zbigniew Adamski, Zofia Wąsik, Jelen (Cervus elaplus Linnaeus) největší zvíře z Krkonoš Marta Ciesielska, Vnitřní mír proti nespoutané adrenalinu v Western City pod Sněžkou, nebo jak poznat přírodní metody řeči těla kůňe, nebo jak zůstat po dobu 8 sekund na zadní býka Stanisław Firszt, Počátky stavby kostela Panny Marie milosrdenství v jelenihorských Teplicích Władysław Kuc, Nejdůležitější události v historii Dřevni odborné škole č. 5 v Teplicích ( ), Škole umění a řemesel ( ) a na Uměleckoprůmyslové školy v Jelení Hoře ( ), v letech ZPRÁVY XXV let Jeleniogorskie pobočki Společnost přátel Lvově a jihovýchodní pohraničí. Zpráva o činnosti úřadu v roce Zpráva o činnosti Sdružení Goduszyn Zpráva o činnosti Sdružení Jeleniogorskieho literárního klubu v roce Turisticko-kulturní události RECENZE A POZNÁMKÍ Z ČESKÉHO RÁJE A PODKRKONOŠÍ. VLASTIVÉDNÁ ROČENKA (Ivo Łaborewicz) TURYSTYKA W POLSKICH SUDETACH W LATACH (Tomasz Rzeczycki) MIEDZIANKA. HISTORIA ZNIKANIA (Tomasz Rzeczycki) MIEDZIANKA. 700 LAT DZIEJÓW GÓRNICZEGO MIASTA (Ivo Łaborewicz) KRONIKA Czesław Margas, Kronika roce

10 INHALTSVERZEICHNIS Spis treœci... 3 Contens... 5 Obsah... 7 Inhaltsverzeichnis... 9 ARTIKEL Stanisław Firszt, Germanische Gräber in Cieplice? Krzysztof Jaworski, Ewa Lisowska, Sylwia Rodak, Łukasz Melski,Bericht von den archäologischen Forschungen auf dem Gelände des ehemaligen Klosters in Jelenia Góra-Cieplice im Jahre Paweł Duma, Daniel Wojtucki, Archäologische Untersuchungen auf dem zweiten (neuen) Hinrichtungsplatz in Jelenia Góra/ Hirschberg Roman Stelmach, Zeitangaben in mittelalterlichen und neuzeitlichen Urkunden Małgorzata Kysil, Der im dritten Schlesischen Krieg verschollene Offizier Major Emanuel von Schaffgotsch Sohn des bedeutenden Staatsmannes Johann (Hans) Anton von Schaffgotsch Ivo Łaborewicz, Das Paulinum w Jelenia Góra vom Vorwerk der Jesuiten im 17. Jh. zum Hotel im 21. Jh Mateusz Pazgan, Die Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei im Kreis Kamienna Góra in den Jahren Marek Szajda, Ein Bild der jüdischen Nachkriegsgemeinschaft in Jelenia Góra anhand des Beispiels die Rechtssache Kornblühts Krzysztof A. Kuczyński, Wege und Irrwege des literarischen Nachlasses Carl Hauptmanns nach Wojciech Kapałczyński, Schutz-, Konservierungs- und Renovierungsmaßnahmen in der Kirche zur Erhöhung des Heiligen Kreuzes und am Komplex spätbarocker Gruftkapellen in Jelenia Góra nach Jan Ryszard Sielezin, Der Fall des Pfarrers Józef Górszczyk: geplanter oder zufälliger Mord in Maciejowa? DIE ERINNERUNGEN UND DIE AUSGANGSSTOFFE Ullrich Junker, Kath. Pfarrchronik von Arnsdorf von Michał Filipowicz, Bergfestungen im Umgebung der Landeshut (Kamienna Góra) aus dem 18. Jahrhundert, vor dem Hintergrund der jüngsten Ausgrabungen Iwo Geringer de Oedenberg, Die Erinnerung über die Untergründen unter der Cavalierberg (Wzgórze Kosciuszki) Julita Izabela Zaprucka, Tadeusz Różewicz in Jagniątków

11 INHALTSVERZEICHNIS VARIA Jolanta Ryglewska, Die Schule als eine Institution, die die geschichtliche Überlieferung gestaltet. Die Geschichte als ein die Schule formender Prozess. Eine Reflexion anlässlich zweier Jahrestage Eugeniusz Gronostaj, Methoden der digitalen Visualisierung von Baudenkmälern die digitale Rekonstruktion des Schlosstores von Jelenia Góra 177 Joanna Broniarczyk, Tomasz Maleńczuk, Alicja Raczek, Die digitale Bibliotek von Jelenia Góra (JBC) im Dienste der Stadt und der Region Zbigniew Adamski, Zofia Wąsik, Der Hirsch (Cervus elaplus Linnaeus) größtes Tier in Riesengebirge Marta Ciesielska, Innere Ruhe vs ungehemmte Adrenalin in dem Western City unter die Schneekoppe Stanisław Firszt, Anfänge des Kirchenbaus der Göttlicher Mutter der Barmherzigkeit in den Bad Warmbrunn Władysław Kuc, Ein Kalendarium der wichtigster Ereignisse in Geschichten der Holzsfach Schule Nr 5 in den Bad Warmbrunn ( ), einer Schule der Kunstgewerbe ( ) und einer Komplex Schulen der Kunstgewerbe in Hirschberg ( ), in BERICHTE XXV Jahre der Hirschberger Abteilung der Gesellschaft der Liebhaber des Lembergs und der Südosten Grenzland. Ein Bericht aus der Satzungsaktivität in Bericht aus der Aktivität des Vereins Gotschdorf Bericht aus der Aktivität in 2014 Jahr des Hirschbergen Schriftstellerischen Klubs Die touristische-kulturelle Ereignisse BESPRECHUNGEN UND VERLAGSBERICHTE Z ČESKÉHO RÁJE A PODKRKONOŠÍ. VLASTIVÉDNÁ ROČENKA (Ivo Łaborewicz) TURYSTYKA W POLSKICH SUDETACH W LATACH (Tomasz Rzeczycki) MIEDZIANKA. HISTORIA ZNIKANIA (Tomasz Rzeczycki) MIEDZIANKA. 700 LAT DZIEJÓW GÓRNICZEGO MIASTA (Ivo Łaborewicz) CHRONIK Czesław Margas, Chronik für das Jahr