ELEKTROWNIE WIATROWE NOWYM WYZWANIEM DLA OBSZARÓW WIEJSKICH ASPEKT EKONOMICZNY WIND ENERGY AS A NEW CHALLENGE FOR RURAL AREAS THE ECONOMIC ASPECT

Transkrypt

1 Elektrownie STOWARZYSZENIE wiatrowe nowym EKONOMISTÓW wyzwaniem dla obszarów ROLNICTWA wiejskich I AGROBIZNESU aspekt ekonomiczny Roczniki Naukowe tom XVI zeszyt Agnieszka Żołądkiewicz Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu ELEKTROWNIE WIATROWE NOWYM WYZWANIEM DLA OBSZARÓW WIEJSKICH ASPEKT EKONOMICZNY WIND ENERGY AS A NEW CHALLENGE FOR RURAL AREAS THE ECONOMIC ASPECT Słowa kluczowe: odnawialne źródła energii, elektrownie wiatrowe Key words: renewable energy sources, wind energy Abstrakt. Celem pracy było scharakteryzowanie jednego z odnawialnych źródeł energii, jakim jest energia wiatru. Na podstawie dostępnych danych liczbowych przedstawiono zasoby energetyczne wiatru zarówno na świecie, jak i w Polsce. W głównej mierze skupiono uwagę na wymiernych korzyściach inwestycji w farmy wiatrowe na terenach wiejskich. Po dokonanej analizie stwierdzono, że inwestycje w elektrownie wiatrowe niosą ze sobą liczne korzyści zarówno ekologiczne, jak również korzyści o wymiarze finansowym. Wstęp W ostatnim czasie szczególną uwagę zwraca się na energetykę, a przede wszystkim na wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (OZE). Dzieje się tak m.in. ze względu na wysokie zapotrzebowanie na energię, nieadekwatny poziom rozwoju infrastruktury wytwórczej i transportowej paliw i energii, znaczne uzależnienie od zewnętrznych dostaw gazu ziemnego i niemal całkowite od zewnętrznych dostaw ropy naftowej, a także zauważalny znaczny wzrost zanieczyszczenia środowiska [Polityka energetyczna 2009]. W Polsce sytuacja na rynku energii odnawialnej zdeterminowana jest głównie polityką energetyczną UE. 10 listopada 2009 roku w Polsce przyjęto uchwałę w sprawie polityki energetycznej Polski do 2030 r. Uchwała zawiera m.in. długoterminową strategię rozwoju sektora energetycznego oraz prognozę zapotrzebowania na paliwa i energię. Ponadto opisane są w niej cele związane z rozwojem OZE 1 [Żołądkiewicz 2013]. Coraz częściej spotyka się z sytuacją inwestycji prowadzonych na terenach wiejskich w ramach OZE. W ostatnim czasie można bowiem zauważyć na takich terenach liczne inwestycje w farmy wiatrowe, które mogą nieść ze sobą wiele korzyści. Materiał i metodyka badań Celem pracy było scharakteryzowanie jednego z OZE energii wiatru, z uwzględnieniem korzyści z inwestycji w farmy wiatrowe. Realizacja celu nastąpiła w drodze analizy danych liczbowych pochodzących z Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), Urzędu Regulacji Energetyki (URE), Polskiej Agencji Informacji i Inwestycji Zagranicznych (PAIiIZ) oraz Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej (PSEW). Polska a UE-27 energia ze źródeł odnawialnych Zgodnie z ustawą z 10 kwietnia 1997 r. dotyczącą prawa energetycznego: Odnawialne źródła energii to źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z 1 Głównymi celami w opisanymi w uchwale są: osiągnięcie w 2020 roku 10% udziału biopaliw w rynku paliw transportowych oraz wzrost udziału OZE w finalnym zużyciu energii co najmniej do poziomu 15% w 2020 roku.

2 256 Agnieszka Żołądkiewicz biomasy, biogazu wysypiskowego, a także biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu składowych szczątek roślinnych i zwierzęcych [Dz.U. nr 89, poz. 625]. Dane dotyczące pozyskania energii pierwotnej z uwzględnieniem OZE w 27 krajach Unii Europejskiej (UE) oraz Polski w latach zaprezentowano w tabeli 1. W analizowanym okresie w krajach UE-27 występował z roku na rok wzrost ilości energii pozyskiwanej z OZE, z wyjątkiem 2011 roku, w którym odnotowano spadek o ponad 2% w stosunku do roku poprzedniego. W Polsce natomiast w analizowanym okresie z każdym rokiem można było zaobserwować wzrost ilości energii pozyskiwanej z OZE. Wzrost ten był największy w 2010 roku i wyniósł dla Polski ponad 13%. Udział energii z OZE w energii pierwotnej ogółem zarówno dla UE-27, jak i Polski wzrastał z roku na rok, pomimo odnotowanych istotnych spadków energii pierwotnej ogółem. Analizując wartość pozyskanej energii z OZE, należy stwierdzić, że w 2011 roku Polska na tle wybranych państw wypadła dobrze (tab. 2) wytwarzała więcej energii z OZE niż Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa i Słowacja. Tabela 1. Pozyskanie energii pierwotnej, w tym ze źródeł odnawialnych w UE-27 i Polsce w latach Table 1. Obtaining primary energy including renewables in the EU-27 and in Poland in the Wyszczególnienie/Specification UE-27/ EU-27 Polska/ Poland pozyskanie energii pierwotnej/obtaining primary energy Lata/Year ogółem/total [Mtoe] 856,7 850,1 813,5 831,1 801,2 ze źródeł odnawialnych/from renewable sources [Mtoe] 133,9 141,9 148,7 166,9 162,3 udział energii ze źródeł odnawialnych w energii pierwotnej ogółem/the share of renewable energy in total primary energy [%] pozyskanie energii pierwotnej/obtaining primary energy 15,6 16,7 18,3 20,1 20,3 ogółem/total [Mtoe] 72,6 71,3 67,3 67,5 68,8 ze źródeł odnawialnych/from renewable sources [Mtoe] 4,9 5,4 6,1 6,9 7,5 udział energii ze źródeł odnawialnych w energii pierwotnej ogółem/the share of renewable energy in total primary energy [%] Źródło: opracowanie własne na podstawie [Energia ze źródeł ] Source: own study based on [Energia ze źródeł ] 6,7 7,6 9,0 10,2 10,9 Tabela 2. Pozyskanie energii pierwotnej w tym ze źródeł odnawialnych w wybranych krajach UE w latach Table 2. Obtaining primary energy including renewables in selected EU countries in the Wyszczególnienie/ Specification Pozyskanie energii pierwotnej ogółem/obtaining total primary energy [Mtoe] Ze źródeł odnawialnych/ From renewable sources [Mtoe] Źródło: jak w tab. 1 Source: see tab. 1 UE -27/ EU-27 Austria/ AT Czechy/ CZ Estonia/ EE Finlandia/ FI Litwa/LT Łotwa/LV Niemcy/ DE Polska/ PL Słowacja/ SK Szwecja/ SW ,7 10,9 33,7 4,4 16 3,7 1,8 139,9 72,6 5,7 33, ,1 11,2 32,8 4,2 16,3 3,8 1,8 135,2 71,3 6,2 32, ,5 11,5 31,1 4,2 16,4 4,1 2,1 127,5 67,3 5,7 29, ,1 12,2 31,5 4,9 17,3 1,3 2,1 131,5 67,5 6 33, ,2 11, ,3 2,1 124,4 68,8 6,2 32, ,9 7,8 2,4 0,7 8,7 1 1,8 28 4,9 1 15, ,9 8,3 2,4 0,8 9,2 1,1 1,8 28 5,4 1 15, ,7 8,4 2,6 0,9 7,9 1,2 2,1 27,8 6,1 1,2 15, ,9 8,9 2,9 1 9,4 1,2 2,1 32,7 6,9 1,4 17, ,3 8, ,1 1,2 2,1 31,3 7,5 1,4 15,8

3 Elektrownie wiatrowe nowym wyzwaniem dla obszarów wiejskich aspekt ekonomiczny 257 Najwcześniej eksploatowaną przez człowieka energią już w starożytności obok spalania drewna była energia wiatru. Najstarsze udokumentowane ślady wykorzystania wiatru pochodzą z Persji z roku 600 n.e. i miały postać wiatraka o pionowej osi obrotu, który służył do mielenia ziarna i nawadniania gruntu. Przez kolejne stulecia wykorzystywanie urządzeń wiatrowych upowszechniło się, tym samym wiatr stał się poważnym źródłem siły mechanicznej, a już od 1890 roku również energii elektrycznej. W Polsce pierwsze wiatraki pojawiły się w 1271 roku, a w 1957 roku zaczęto wykorzystywać siłę wiatru do produkcji energii elektrycznej [Czapiewska 2010]. Według danych URE, w Polsce najwięcej jest instalacji wiatrowych (873) o łącznej mocy 3676,651 MW, które wytworzyły ,241 MWh energii (tab. 4). W większości są to duże farmy zlokalizowane w północno-zachodniej części kraju. Liderem jest województwo zachodniopomorskie (836,9 MW), a następnie województwa pomorskie (312,2 MW) i kujawsko-pomorskie (296,1 MW) (tab. 3). Energetyka wiatrowa w Polsce Tabela 3. Liczba instalacji i moc farm wiatrowych w Polsce z podziałem na województwa (stan na r.) Table 3. Number of installations and wind power capacity in Poland (as of 30 June 2013) Region/Region Liczba instalacji/ Number of installations Moc/ Capacity [MW] Zachodniopomorskie ,9 Pomorskie ,2 Kujawsko-pomorskie ,1 Wielkopolskie ,5 Łódzkie ,7 Warmińsko-mazurskie ,5 Mazowieckie ,7 Podlaskie ,4 Opolskie 5 84,2 Podkarpackie 25 82,5 Dolnośląskie 7 74,3 Lubuskie 7 56,6 Śląskie 16 11,6 Świętokrzyskie 14 6,1 Małopolskie 11 3 Lubelskie 5 2,2 Źródło/Source: [Energetyka wiatrowa ] Tabela 4. Liczba instalacji, moc instalacji oraz ilość energii wytworzonej z OZE (stan na r.) Table 4. Number of installations, wind power capacity and the amount of energy produced from renewable energy sources (as of 30 March 2014) Wyszczególnienie/Specification Liczba instalacji/ Number of installations Łączna moc instalacji/total wind power capacity [MW] Ilość energii wytworzonej/the amount of energy produced * [MWh] Elektrownie biogazowe/biogas power , ,62 Elektrownie wytwarzające energię elektryczną z promieniowania słonecznego/solar power 29 3, ,241 Elektrownie wodne/hydropower , ,644 Elektrownie biomasowe/biomass power , ,981 Elektrownie wiatrowe/wind power , ,241 Elektrownie realizujące technologię współspalania/ Performing plants co-firing technology 41 b.d. b.d. * potwierdzona świadectwami pochodzenia, wydanymi przez Prezesa URE do dnia r./confirmed by certificates of origin issued by the President of the ERO until Źródło: opracowanie własne na podstawie [Mapa odnawialnych 2014, Ilość energii 2014] Source: own study based on [Mapa odnawialnych 2014, Ilość energii 2014]

4 258 Agnieszka Żołądkiewicz Korzyści z inwestycji w farmy wiatrowe Inwestycje w elektrownie wiatrowe niosą ze sobą liczne korzyści zarówno ekologiczne, jak i te o wymiarze finansowym. W kontekście aspektu ekologicznego farmy wiatrowe mają znaczny wpływ na poprawę czystości powietrza, a tym samym na poprawę jakości klimatu. Elektrownie wiatrowe również w znaczny sposób przyczyniają się do realizacji pakietu kilmatyczno-energetycznego 3 x 20. Ponadto energetyka wiatrowa jest technologią bezemisyjną [ Jak zostało wcześniej wspomniane, inwestycje w elektrownie wiatrowe generują nie tylko korzyści ekologiczne, ale również korzyści finansowe. Korzyścią dla gminy z inwestycji w elektrownie wiatrowe są wpływy z podatków od nieruchomości. Podatek nalicza się według 2-procentowej stawki od wartości części budowlanych, na którym znajdują się farmy wiatrowe. Dla gminy korzyścią są również wpływy z podatków od osób prawnych inwestujących w elektrownie wiatrowe i mających siedzibę na terenie danej gminy oraz wpływy z podatków od osób fizycznych mających miejsce zamieszkania na terenie danej gminy, np. rolników wydzierżawiających swoje nieruchomości pod elektrownie wiatrowe i uzyskujących z tego tytułu opodatkowane dochody. Rozwój energetyki wiatrowej w gminie może przyczynić się również do tworzenia nowych miejsc pracy. Szacuje się, że średnio piętnaście pełnoetatowych miejsc pracy przypada na 1 MW mocy zainstalowanej w ciągu roku. Według prognozy European Wind Energy Association (EWEA), zatrudnienie w sektorze energetyki wiatrowej w UE w 2020 roku wzrośnie do ponad 350 tys. miejsc pracy. Natomiast według szacunków PSEW w Polsce w sektorze energetyki wiatrowej pod koniec 2008 roku zatrudnionych było ponad 2000 osób. Z raportu Banku DnB NORD wynika, że wpływy do budżetu państwa do roku 2020 wzrosną nawet do 1 mld zł rocznie, a poziom zatrudnienia w branży do 10 tys. osób [Wartość inwestycji ]. Efektem inwestycji w elektrownie wiatrowe dla gminy może być również napływ innego rodzaju inwestycji. Albowiem gmina, na której terenie powstają inwestycje w farmy wiatrowe, uzyskuje wizerunek gminy przyjaznej inwestorom, przychylnej rozwojowi nowych technologii i chroniącej środowisko, a zatem gminy, w której warto inwestować [Ślężak 2009, Doskonałym przykładem na potwierdzenie pozytywnego znaczenia ekonomicznego inwestycji w farmy wiatrowe na terenie gmin są Kisielice, którą uważa się za najbardziej nasyconą wiatrakami gminę w województwie warmińsko-mazurskim. Stoi w niej 48 turbin, a w planach są kolejne. Szacuje się, że rocznie gmina z danej inwestycji osiąga 2 mln dochodu. Ponadto, dzięki realizacji inwestycji wybudowano stację GPZ Kisielice 110/30 kv oraz linię napowietrzną Susz-Kisielice 110 kv (długość 14 km), zmodernizowano stację GPZ Susz 110/15 kv, a także zmodernizowano odcinek drogi wojewódzkiej 522 łączącej drogę krajową nr 16 z Kwidzynem [ Podsumowanie i wnioski Energetyka wiatrowa zajmuje czołowe miejsce na tle pozostałych OZE. Inwestycje w elektrownie wiatrowe na terenach wiejskich niosą ze sobą wiele korzyści zarówno ekologicznych, jak i finansowych. Dostarczają one nie tylko dodatkowego kapitału do budżetu gminy i państwa, ale również mają wpływ na stabilizację dochodów rolników i zmniejszenie bezrobocia. Jednak w wyniku wielu barier (m.in. skomplikowane procedury administracyjne, brak przejrzystości przepisów miejscowych, długie procedury dotyczące ochrony środowiska wynikające z nieprecyzyjnie określonych wymagań, brak jednolitej metodologii oceny oddziaływania oraz długich konsultacji społecznych, problemy z przyłączeniem do sieci [ można stwierdzić, że energetyka wiatrowa jako jedno z OZE jest nowym wyzwaniem dla obszarów wiejskich prowadzący do ich rozwoju.

5 Elektrownie wiatrowe nowym wyzwaniem dla obszarów wiejskich aspekt ekonomiczny 259 Literatura Czapiewska G. 2010: Potencjał i rozwój energetyki wiatrowej na Pomorzu, [w:] Z. Brodziński, M. Kramarz, M.R. Sławomirski (red.), Energia odnawialna wizytówką nowoczesnej gospodarki, 172. Energetyka wiatrowa w Polsce. 2013: Raport PAIZ, listopad 2013, Energia ze źródeł odnawialnych w 2012 r. 2013: GUS, Warszawa, 20, 22. Ilość energii elektrycznej wytworzonej w OZE w latach potwierdzonej świadectwami pochodzenia. 2014: dostęp: 2014 r. Mapa odnawialnych źródeł energii. 2014: dostęp: 2014 r. Moc zainstalowana, dostęp: 2014 r. Polityka energetyczna Polski do 2030 roku. 2009: Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 4. Ślężak E. 2009: Zaangażowanie gmin w tworzenie odnawialnych źródeł energii może przyspieszać lokalny rozwój i zmniejszać bezrobocie, Dziennik Gazeta Prawna, , dostęp elektroniczny. Ustawa rady Ministrów z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne, Dz.U. nr 89, poz Wartość inwestycji w energetykę wiatrową wyniesie 86 mld zł do 2020 r : DnB NORD, onet.pl, dostęp Żołądkiewicz A. 2013: Biogazownie rolnicze jako szansa dla polskie wsi, [w:] G. Borys, A. Janusz (red.), Rola instytucji i rynku finansowego w świetle celów oraz zasad zrównoważonego rozwoju, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław, Summary The aim of the study was to characterize one of the renewable energy sources that is wind energy. On the basis of the available figures are presented for both wind energy resources in the world and in Poland. In the main, however, much attention has focused on the tangible benefits of investment in wind farms in rural areas. Following the analysis, it was found that investments in wind farms being numerous benefits to both biological as well as the benefits of financial. Adres do korespondencji mgr Agnieszka Żołądkiewicz Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu ul. Gagarina 13A, Toruń tel. (56) a_zoladkiewicz@umk.pl