Chemioterapia paklitakselem i karboplatyną (Taxol/Carbo)

Transkrypt

1 Chemioterapia paklitakselem i karboplatyną (Taxol/Carbo) Chemioterapię paklitakselem (Taxol ) i karboplatyną (znaną także jako: Taxol/Carbo) stosuje się w leczeniu różnych rodzajów raka, w tym raka jajnika, macicy i płuc. Na tej stronie Sposób podawania paklitakselu i karboplatyny Możliwe działania niepożądane paklitakselu i karboplatyny Rzadziej występujące działania niepożądane paklitakselu i karboplatyny Inne informacje o paklitakselu i karboplatynie Źródła i podziękowania Podane tutaj informacje najlepiej czytać w połączeniu z ogólnymi informacjami o chemioterapii i rodzaju nowotworu, na jaki cierpi dana osoba. Sposób podawania paklitakselu i karboplatyny Leczenie odbywa się na oddziale chemioterapeutycznym w trybie ambulatoryjnym lub podczas pobytu wymagającego pozostania na jedną noc w szpitalu. Lek podaje pielęgniarka specjalizująca się w chemioterapii. Podczas leczenia pacjent zazwyczaj odbywa wizytę u onkologa, pielęgniarki specjalizującej się w chemioterapii lub pielęgniarki specjalisty. W niniejszej publikacji to właśnie te osoby określamy mianem lekarza lub pielęgniarki. W przededniu lub w dniu podania leku pielęgniarka lub pracownik laboratorium pobiera od pacjenta próbkę krwi. Robi się to, aby sprawdzić, czy pacjent może przyjąć chemioterapię. Jego stan kontroluje również lekarz lub pielęgniarka. Pytają oni o samopoczucie pacjenta w ostatnim czasie. Jeśli wyniki badania krwi są prawidłowe, farmaceuta przygotowuje leki chemioterapeutyczne. Pielęgniarka informuje pacjenta, kiedy leki będą gotowe. Przed rozpoczęciem chemioterapii pielęgniarka podaje leki przeciwwymiotne w postaci zastrzyku dożylnego lub tabletek. Pacjent otrzymuje także leki, których zadaniem jest zapobieżenie wystąpieniu reakcji alergicznej.

2 Może także otrzymać sterydy w postaci zastrzyku albo dzień wcześniej w postaci tabletek. Ważne jest, aby przyjmować leki dokładnie według wskazówek lekarza lub pielęgniarki. Jeśli z jakiegokolwiek powodu pacjent nie przyjął leków, koniecznie musi powiadomić o tym lekarza lub pielęgniarkę. Takie leki oraz leki chemioterapeutyczne są podawane w jeden z następujących sposobów: poprzez cienką rurkę wprowadzoną do żyły w ramieniu lub dłoni (kaniulę), poprzez cienką rurkę wprowadzoną podskórnie do żyły w klatce piersiowej (cewnik centralny), poprzez cienką rurkę poprowadzoną od żyły w ramieniu do żyły w klatce piersiowej (cewnik typu PICC). Paklitaksel podawany jest w formie kroplówki (wlewu) poprzez kaniulę lub cewnik, co trwa ponad trzy godziny. Następnie aplikowana jest karboplatyna także w formie kroplówki, co zajmuje około godziny. Zazwyczaj leki są podawane za pomocą pompki, co rozkłada wchłanianie leków w czasie. Sposób podawania paklitakselu i karboplatyny Podczas leczenia chemioterapią u niektórych pacjentów mogą występować działania niepożądane. Reakcja alergiczna Paklitaksel może powodować reakcję alergiczną podczas podawania. Aby temu zapobiec, przed rozpoczęciem chemioterapii pacjent otrzymuje odpowiednie leki. Pielęgniarka kontroluje stan pacjenta i w przypadku wystąpienia reakcji alergicznej pomaga szybko ją złagodzić. Niektóre z możliwych objawów reakcji: wysypka swędzenie, uderzenia gorąca, brak tchu obrzęk twarzy lub ust zawroty głowy ból brzucha, pleców lub w klatce piersiowej złe samopoczucie. W przypadku wystąpienia takich objawów należy natychmiast powiedzieć o nich pielęgniarce.

3 Ból wzdłuż żyły Jeśli pacjent odczuwa ból wzdłuż żyły, powinien natychmiast zgłosić to pielęgniarce. Obejrzy ona miejsce wkłucia i zwolni tempo podawania kroplówki, aby złagodzić ból. Schemat leczenia paklitakselem i karboplatyną Chemioterapia jest podawana w serii kilku sesji (cykli) leczenia przez okres kilku miesięcy. Każdy cykl leczenia paklitakselem i karboplatyną zazwyczaj trwa 21 dni (trzy tygodnie), jednak zależy to od rodzaju nowotworu. W pierwszym dniu pacjentowi podaje się paklitaksel i karboplatynę. Przez następne 20 dni pacjent nie otrzymuje żadnych leków. Po zakończeniu 21-dniowego cyklu rozpoczyna się drugi cykl leczenia paklitakselem i karboplatyną. Przebiega on dokładnie tak samo jak pierwszy cykl. Pełna seria składa się z maksymalnie ośmiu cykli. Lekarz lub pielęgniarka informuje pacjenta o prawdopodobnej liczbie cykli. Powrót do domu Zanim pacjent wróci do domu, pielęgniarka lub farmaceuta przekazuje mu leki przeciwwymiotne. Wszystkie leki należy przyjmować ściśle według zaleceń. Możliwe działania niepożądane paklitakselu i karboplatyny Opisujemy tutaj najczęściej występujące działania niepożądane w leczeniu paklitakselem i karboplatyną. Nie przedstawiamy natomiast działań, które są rzadko spotykane, a więc istnieje niewielkie prawdopodobieństwo ich wystąpienia. U pacjenta może wystąpić kilka opisanych tutaj działań niepożądanych, jednak bardzo mało prawdopodobne jest, że wystąpią u niego one wszystkie. Należy zawsze poinformować lekarza lub pielęgniarkę o zaobserwowanych u siebie działaniach niepożądanych. Lekarz może przepisać leki, które pomagają złagodzić niektóre z nich. Niezwykle ważne jest, aby przyjmować leki dokładnie tak, jak wyjaśnił farmaceuta lub pielęgniarka. Dzięki temu istnieje wyższe prawdopodobieństwo ich większej skuteczności. Informacji na temat łagodzenia skutków działań niepożądanych udziela pielęgniarka. Działania niepożądane zaczynają ustępować po zakończeniu leczenia.

4 Poważne i zagrażające życiu działania niepożądane Niekiedy leki przeciwnowotworowe mogą wywołać bardzo poważne działania niepożądane, które w rzadkich przypadkach mogą zagrażać życiu. Onkolog i pielęgniarka mogą wyjaśnić ryzyko wystąpienia takich działań niepożądanych. Kontakt ze szpitalem Pacjent otrzyma od pielęgniarki numery telefonów do szpitala. Jeśli poczuje się źle lub będzie potrzebować porady, może zadzwonić pod podane numery o dowolnej porze przez całą dobę. Należy zapisać te numery w telefonie lub trzymać je w bezpiecznym miejscu. Więcej informacji o lekach Nie jesteśmy w stanie wymienić tutaj wszystkich możliwych działań niepożądanych opisywanych leków, szczególnie tych rzadszych. Więcej informacji na ten temat można znaleźć w elektronicznym kompendium leków (emc). Ryzyko infekcji Chemioterapia może zmniejszyć liczbę białych krwinek. Powoduje to obniżenie odporności i podatność na infekcje. Pielęgniarka informuje, kiedy poziom białych krwinek będzie prawdopodobnie najniższy. Niski poziom białych krwinek nazywany jest neutropenią. Należy natychmiast skontaktować się ze szpitalem, dzwoniąc pod otrzymany numer telefonu, jeśli: temperatura ciała przekroczy 37,5 C (99,5 F) lub 38 C (100,4 F), w zależności od zaleceń podanych przez zespół chemioterapeutyczny pacjent nagle poczuł się niedobrze, nawet mając normalną temperaturę wystąpiły objawy infekcji mogą to być dreszcze, ból gardła, kaszel, lub potrzeba częstego oddawania moczu. Poziom białych krwinek zazwyczaj stopniowo wraca do normy przed kolejnym cyklem chemioterapii. Przed kontynuacją chemioterapii przeprowadza się badanie krwi. Jeśli poziom białych krwinek jest wciąż niski, lekarz może nieznacznie opóźnić podanie leków.

5 Sinienie i krwawienie Paklitaksel może zmniejszyć liczbę płytek krwi. Płytki krwi to komórki, które mają wpływ na krzepnięcie krwi. Należy zgłosić lekarzowi, jeśli występują siniaki lub krwawienia z nieznanej przyczyny. Mogą to być krwawienia z nosa, dziąseł, krwiste plamy lub wysypka na skórze. U niektórych osób może być potrzebna transfuzja płytek. Anemia (niski poziom czerwonych krwinek) Leki chemioterapeutyczne mogą zmniejszyć liczbę czerwonych krwinek. Komórki te transportują tlen w organizmie. Jeśli jest ich mało, pacjent może czuć się zmęczony i mieć problemy z oddychaniem. Należy poinformować lekarza lub pielęgniarkę, jeśli taki problem występuje. Jeśli pacjent czuje się bardzo osłabiony, może zaistnieć potrzeba podania mu kroplówki uzupełniającej poziom czerwonych krwinek (transfuzji krwi). Nudności Mogą wystąpić w ciągu kilku pierwszych dni po podaniu chemioterapii. Lekarz przepisuje leki przeciwwymiotne, aby zapobiec lub ograniczyć występowanie tych objawów. Leki te należy przyjmować ściśle według zaleceń pielęgniarki lub farmaceuty. Łatwiej jest zapobiegać nudnościom, niż je wyleczyć. Jeśli nadal występują nudności lub wymioty, należy jak najszybciej skontaktować się ze szpitalem. Personel medyczny może udzielić porad i przepisać inny lek przeciwwymiotny, który będzie skuteczniejszy. Zmęczenie Uczucie ogromnego zmęczenia jest często występującym działaniem niepożądanym. Często nasila się ono pod koniec leczenia i utrzymuje przez kilka tygodni po jego zakończeniu. Należy nie przemęczać się i dużo odpoczywać. Warto też wykonywać łagodne ćwiczenia fizyczne, na przykład krótkie spacery. Jeśli zmęczenie wywołuje uczucie senności, nie należy prowadzić pojazdów ani obsługiwać maszyn.

6 Wypadanie włosów Zazwyczaj wszystkie włosy na głowie wypadają. Brwi, rzęsy oraz inne owłosienie na ciele również może wypaść lub przerzedzić się. Zazwyczaj proces ten rozpoczyna się po pierwszym lub drugim cyklu chemioterapii. Niemalże zawsze utrata włosów jest tymczasowa i odrastają one po zakończeniu chemioterapii. Do momentu odrośnięcia włosów należy używać nakrycia głowy, aby chronić skórę podczas przebywania na słońcu. Pielęgniarka udzieli porad na temat radzenia sobie z wypadaniem włosów. Chłodzenie skóry głowy to sposób na obniżenie temperatury głowy, aby ograniczyć utratę włosów. Pielęgniarka poinformuje pacjenta, czy ta metoda może okazać się skuteczna w jego przypadku. Biegunka Lekarz może przepisać leki, które pomagają złagodzić objawy biegunki. Należy poinformować personel medyczny, jeśli objawy nasilają się lub nie ustępują. W przypadku biegunki należy przyjmować przynajmniej dwa litry płynów dziennie (trzy i pół pinty). Zaparcia Leczenie opisane w niniejszej broszurze może wywoływać zaparcia. W takim przypadku pomocne okaże picie przynajmniej dwóch litrów płynów dziennie (trzy i pół pinty). Należy jeść więcej produktów zawierających błonnik (takich jak owoce, warzywa i pełnoziarnisty chleb) oraz regularnie wykonywać łagodne ćwiczenia fizyczne. Owrzodzenie jamy ustnej Pacjent może odczuwać ból w jamie ustnej i mogą pojawiać się tam owrzodzenia. Powoduje to zwiększoną podatność na infekcje jamy ustnej. Należy delikatnie czyścić zęby i/lub protezy rano i wieczorem oraz po posiłkach. Najlepiej używać szczoteczki do zębów z miękkim włosiem lub szczoteczki dla dzieci. Pielęgniarka może poprosić pacjenta o regularne przepłukiwanie ust lub stosowanie płynów do płukania jamy ustnej. Należy przestrzegać wszelkich wydanych zaleceń i przyjmować dużo płynów. W przypadku problemów dotyczących jamy ustnej należy skontaktować się z lekarzem lub pielęgniarką. Przepiszą oni leki, które zapobiegną lub wyleczą infekcje jamy ustnej i złagodzą wszelkie dolegliwości bólowe.

7 Posiadamy więcej informacji na temat pielęgnacji jamy ustnej podczas chemioterapii. Drętwienie lub mrowienie w rękach lub stopach Takie objawy występują w wyniku oddziaływania paklitakselu na nerwy. Nazywa się to neuropatią obwodową. Pacjent może mieć także kłopoty przy zapinaniu guzików lub wykonywaniu innych czynności wymagających precyzji. W przypadku wystąpienia takich objawów należy powiedzieć o nich lekarzowi. Niekiedy w takiej sytuacji trzeba zmniejszyć dawkę leku. Objawy te zwykle powoli ustępują po zakończeniu terapii, jednak u niektórych osób mogą być nieodwracalne. Jeśli pacjenta to niepokoi, powinien porozmawiać o tym z lekarzem. Ból mięśni i/lub stawów Przez kilka dni po podaniu chemioterapii pacjent może odczuwać ból stawów lub mięśni. Należy to zgłosić lekarzowi, który może przepisać środki przeciwbólowe. Jeśli ból nie ustępuje, należy poinformować o tym lekarza. Należy jak najwięcej odpoczywać. Ból mogą złagodzić regularne ciepłe kąpiele. Niskie ciśnienie krwi Paklitaksel może obniżać ciśnienie krwi. Problemy z ciśnieniem krwi należy zgłosić lekarzowi lub pielęgniarce. Podczas leczenia pielęgniarka kontroluje ciśnienie krwi u pacjenta. Należy poinformować ją o ewentualnym pojawieniu się zawrotów głowy. Zmiany skórne Chemioterapia może mieć wpływ na skórę. Lekarz lub pielęgniarka poinformuje pacjenta o tym, jakich zmian może się spodziewać. Jeśli skóra jest wysuszona, warto używać codziennie bezzapachowego kremu nawilżającego. Paklitaksel może powodować swędzącą wysypkę. Wszelkie zmiany na skórze należy zawsze zgłosić lekarzowi lub pielęgniarce. Udzielą oni porady i mogą przepisać odpowiednie kremy lub leki. Wszelkie zmiany skórne są zazwyczaj tymczasowe i ustępują po zakończeniu leczenia. Zmiany dotyczące paznokci Paznokcie mogą stać się kruche i łamliwe. Mogą ściemnieć lub zmienić kolor albo mogą pojawić się na nich linie lub bruzdy. Takie zmiany zanikają zwykle kilka miesięcy po zakończeniu leczenia.

8 W rzadkich przypadkach paznokcie mogą samoistnie odpaść, jednak wówczas odrastają w kilka miesięcy po zakończeniu leczenia. Zakładanie rękawiczek do mycia naczyń lub na czas używania detergentów pomoże chronić paznokcie podczas leczenia. Jeśli w okolicy paznokci pojawi się ból, zaczerwienienie lub obrzęk, należy poinformować o tym lekarza lub pielęgniarkę. Zmiany w funkcjonowaniu nerek Karboplatyna może wpłynąć na sposób funkcjonowania nerek. W celu skontrolowania stanu nerek u pacjenta przed chemioterapią i w jej trakcie wykonuje się badania krwi. Pielęgniarka poprosi pacjenta, aby przyjmował dużo płynów. Jeśli pacjent zaobserwuje u siebie zmianę ilości moczu produkowanego przez organizm, powinien poinformować o tym personel medyczny. Bóle głowy Jeśli pojawią się bóle głowy, należy zgłosić to lekarzowi lub pielęgniarce. Mogą oni przepisać środki przeciwbólowe. Rzadziej występujące działania niepożądane paklitakselu i karboplatyny Zmiany w funkcjonowaniu wątroby Chemioterapia może wpływać na funkcjonowanie wątroby. Wpływ ten jest zazwyczaj łagodny i ustępuje po zakończeniu leczenia. W trakcie chemioterapii przeprowadza się badania krwi, aby sprawdzić, czy wątroba funkcjonuje prawidłowo. W trakcie chemioterapii przeprowadza się badania krwi, aby sprawdzić, czy wątroba funkcjonuje prawidłowo. Zmiany tętna Paklitaksel może wywoływać zmiany tętna. Zazwyczaj nie powoduje to żadnych poważnych problemów i sytuacja powraca do normy po zakończeniu leczenia. Jeśli tętno jest nieregularne lub wolniejsze niż zwykle, należy zgłosić to lekarzowi.

9 Zmiany w układzie nerwowym Leczenie może wpływać na układ nerwowy. Pacjent może mieć zawroty głowy lub zaburzenia równowagi. Objawy te należy natychmiast zgłosić lekarzowi lub pielęgniarce. W przypadku takich objawów nie wolno prowadzić pojazdów ani obsługiwać maszyn. Wpływ na funkcjonowanie płuc Leczenie paklitakselem i karboplatyną może powodować zmiany w płucach. Ich wystąpienie jest bardziej prawdopodobne, jeśli pacjent miał problemy z płucami już wcześniej. Należy zawsze skontaktować się z lekarzem, jeśli u pacjenta pojawił się świszczący oddech, kaszel, gorączka lub brak tchu. Jeśli istniejące problemy z oddychaniem nasiliły się, również należy poinformować o tym lekarza. Jeśli okaże się to konieczne, pacjent może zostać skierowany na badania płuc. Zmiany w słyszeniu Karboplatyna może mieć wpływ na zmysł słuchu, ale nie jest to częste. Pacjent może doświadczać uczucia dzwonienia w uszach (szumów usznych) lub utracić zdolność słyszenia wysokich dźwięków. Szumy uszne ustępują zazwyczaj po zakończeniu leczenia. Niektóre zmiany w słyszeniu mogą być nieodwracalne. Jeśli pacjent zauważy u siebie jakiekolwiek zmiany w słyszeniu, należy zgłosić to lekarzowi. Problemy z oczami W rzadkich przypadkach leki, o których tutaj mowa, mogą wywierać wpływ na zmysł wzroku. Ból oczu lub zmianę widzenia należy zawsze zgłosić lekarzowi lub pielęgniarce. Należy niezwłocznie zawiadomić swojego lekarza o złym samopoczuciu oraz wszelkich poważnych działaniach niepożądanych występujących u pacjenta, nawet jeśli nie są one wymienione powyżej. Inne informacje o paklitakselu i karboplatynie

10 Ryzyko wystąpienia zakrzepu Rak zwiększa ryzyko wystąpienia zakrzepu krwi (zakrzepicy), a chemioterapia dodatkowo może to ryzyko potęgować. Zakrzep może powodować objawy takie jak ból, zaczerwienienie i opuchlizna nóg, trudności z oddychaniem oraz ból w klatce piersiowej. Należy natychmiast skontaktować się z lekarzem, jeśli wystąpią którekolwiek z tych objawów. Zakrzepy są groźne, jednak lekarz może zapisać leki rozrzedzające krew, które skutecznie je rozpuszczą. Lekarz lub pielęgniarka udzieli więcej informacji na ten temat. Inne leki Niektóre leki również takie, które można kupić w zwykłych sklepach lub aptekach mogą wchodzić w interakcje lub być szkodliwe w połączeniu z chemioterapią. Należy poinformować lekarza, jeśli przyjmuje się inne leki, w tym wydawane bez recepty, leki uzupełniające czy ziołowe. Alkohol Paklitaksel zawiera alkohol. Jeśli stanowi to problem dla pacjenta, należy zgłosić go lekarzowi lub farmaceucie. Płodność Chemioterapia może wpłynąć na płodność (zdolność do zajścia w ciążę lub spłodzenia dziecka). Jeśli pacjenta to niepokoi, powinien porozmawiać o tym z lekarzem lub pielęgniarką przed rozpoczęciem leczenia. Antykoncepcja Lekarz zaleci, aby kobieta nie zachodziła w ciążę, a mężczyzna nie zapładniał kobiety w trakcie leczenia. Zalecenia te wynikają z faktu, że leki chemioterapeutyczne mogą uszkodzić rozwijający się płód. Niezwykle ważne jest, aby w trakcie leczenia i przez kilka miesięcy po zakończeniu chemioterapii stosować skuteczną antykoncepcję. Można porozmawiać na ten temat z lekarzem lub pielęgniarką. Współżycie płciowe Jeśli do zbliżenia seksualnego dojdzie w pierwszych dniach po podaniu chemioterapii, należy użyć prezerwatywy. Prezerwatywa pomaga chronić partnera w przypadku przeniknięcia leków chemioterapeutycznych do nasienia lub wydzieliny z pochwy.

11 Zaburzenia cyklu miesiączkowego Chemioterapia powoduje czasami zatrzymanie pracy jajników. Miesiączki mogą stać się nieregularne, a nawet zaniknąć. U niektórych kobiet może to być tymczasowe, natomiast u innych skutek ten będzie trwały i nastąpi menopauza. Karmienie piersią Kobiety nie powinny karmić piersią w trakcie leczenia i przez kilka miesięcy po jego zakończeniu. Zalecenie to wynika z faktu, że leki chemioterapeutyczne mogą być obecne w mleku matki. Leczenie z przyczyn nienowotworowych i leczenie dentystyczne Jeśli pacjent musi zgłosić się do szpitala z innej przyczyny niż nowotwór, zawsze należy poinformować lekarzy i pielęgniarki, że pacjent przechodzi chemioterapię. Należy także przekazać im dane kontaktowe onkologa prowadzącego leczenie pacjenta. Warto porozmawiać z lekarzem onkologiem lub pielęgniarką, jeśli potrzebne jest leczenie dentystyczne. Zawsze należy poinformować stomatologa o przyjmowanej chemioterapii. Źródła i podziękowania Niniejsze materiały zostały przygotowane na podstawie informacji pozyskanych z licznych, rzetelnych źródeł, w tym elektronicznego kompendium leków (emc; medicines.org.uk). Aby uzyskać więcej informacji na temat źródeł, z których korzystamy, prosimy skontaktować się z nami. Niniejsze informacje zostały przejrzane przez osobę zawodowo związaną z medycyną. Ostatnia edycja tekstu: 1 marca 2016 r. Następna zaplanowana edycja tekstu: 2018 r.

12 Dokładamy wszelkich starań, aby przekazywane przez nas informacje były dokładne i aktualne, jednak nie mogą one zastąpić specjalistycznej porady lekarskiej wydanej dla konkretnego pacjenta. W zakresie dopuszczonym przez prawo organizacja Macmillan nie ponosi odpowiedzialności w związku w wykorzystaniem jakichkolwiek informacji zawartych w niniejszej publikacji lub informacji podmiotów trzecich, informacji zawartych na podanych stronach internetowych lub do których przedstawiono odnośniki. Macmillan Cancer Support, organizacja charytatywna zarejestrowana w Anglii i Walii (261017), Szkocji (SC039907) oraz na Wyspie Man (604). Spółka z odpowiedzialnością ograniczoną do wysokości gwarancji, zarejestrowana w Anglii i Walii pod numerem Numer rejestracyjny spółki na Wyspie Man 4694F. Z siedzibą przy: 89 Albert Embankment, London, SE1 7UQ. Aby uzyskać wsparcie na każdym etapie radzenia sobie z chorobą nowotworową, prosimy zadzwonić do organizacji Macmillan pod bezpłatny numer (czynny od poniedziałku do piątku w godz ) lub odwiedzić stronę macmillan.org.uk.