WYSOKIE OBCASY nr 7 dodatek do Gazety Wyborczej nr 39, wydanie waw z dnia 15/02/2003, str. 6. Kierowniczka świata

Transkrypt

1 WYSOKIE OBCASY nr 7 dodatek do Gazety Wyborczej nr 39, wydanie waw z dnia 15/02/2003, str. 6 [pagina] PORTRET JOANNA SZCZEPKOWSKA " O Barbarze Winiarskiej Kierowniczka świata Alicja w krainie czarów" to jest opowieść o dziewczynce, która zasnęła przy starszej siostrze i przeszła na drugą stronę lustra Jest 30 września 2002 roku. Kościół św. Karola Boromeusza wypełniony po brzegi. Jak zwykle w wypadku nagłej śmierci panuje w kościele jakiś rodzaj zdumienia. Dociskam się do miejsca, skąd widać kolorową górę kwiatów i tabliczkę - Barbara Winiarska, 50 lat. Widzę wielu aktorów znanych i nieznanych i twarze kobiet naznaczone zmęczeniem, obok nich dzieci na wózkach inwalidzkich. Rozglądam się, szukając moich dawnych kolegów ze studiów, i myślę, czy oni też... gdzieś ponad tym wszystkim słyszą ten......jej śmiech To był czerwiec 1971 roku. W holu warszawskiej szkoły teatralnej gorączka egzaminów wstępnych. Tłum młodziutkich Kordianów, Lady Makbet, nerwowo szeptane monologi. Mruczę pod nosem Joannę d'arc i nagle słyszę śmiech. Taki śmiech, jakiego nigdy w życiu nie słyszałam. Coś w rodzaju przedziwnego staccato, trochę z bajki, trochę z horroru. Rozglądam się uważnie - przy oknie stoi dziewczyna w czapce z daszkiem. Ma wielkie niebieskie oczy, jest dziecinna, a jednocześnie dojrzała. "Taka Giulietta Masina, tylko ładniejsza" - myślę sobie. Kilka dni później przed tablicą z wynikami tłum. Widzę jakąś dziewczynę tak zapłakaną, że od razu wszystko wiadomo. - Nie dostała się? - pytam kogoś obok. - Nie, ona jest z drugiego roku. Jej młodsza siostra się nie dostała. Dziewczyna ociera łzy. - Baśka jest najlepsza! - krzyczy na cały korytarz. Wtedy znowu słyszę ten śmiech, a potem krzyk: - Maryśka! Ja się dostałam! - Z tłumu wystrzela w górę dziewczyna w czapce, podbiega do siostry i krzyczy: - Ktoś ci głupot nagadał! - I staje na głowie. Bliźniaczka młodsza o rok Jest październik 2002 roku. Marysia powoli miesza łyżeczką herbatę. Czekam, aż zacznie. - Kiedy śpiewałyśmy w duecie Siostry Winiarskie, ludzie często się dziwili, że my jesteśmy tak idealnie zgrane. Ten sam gest, stuk obcasa. Dla nas to było oczywiste. Byłyśmy jednym organizmem. To znaczy... były różnice. Baśka bałaganiara, ja lubię porządek, ona wszystko traktowała lżej, ja się przejmowałam. Kiedy rodzice nakryli ją, jak w starym garażu śpiewała Beatlesów z grupą jakichś dziwnych chłopaków, to ja nie mogłam zrozumieć, że można się zadawać z takimi typami. Jednak między nami był tylko rok różnicy. Chodziłyśmy do tej samej podstawówki, ogólniaka, do szkoły muzycznej, uczyłyśmy się razem solfeżu, partytur, stepowania, obie zdałyśmy do szkoły teatralnej. I kiedy ktoś nam mówił o jakiejś rywalizacji sióstr, że to niedobrze dla aktorki, żeby powtarzały się nazwiska, myśmy nie rozumiały, o co chodzi. Brałyśmy ślub tego samego dnia, obie z chłopakami z tego samego roku [Marysia z Wiktorem Zborowskim, Basia z Pawłem Wawrzeckim], ubrałyśmy się w takie same sukienki. Nawet termin porodu miałyśmy na ten sam dzień. Tylko że ja urodziłam o

2 czasie i zdrowe dziecko, a Basia w ósmym miesiącu. Życie przed Anią Tuż po pogrzebie my, koledzy Basi z PWST, spotkaliśmy się w kawiarni, żeby pobyć razem i pogadać. I od razu zaczynamy nucić: "Ja nie umiem zbyt wiele chcieć, tak po prostu kąt własny mieć..." - piosenkę z "My Fair Lady", którą Basia śpiewała na lekcji piosenki tym swoim pięknym, jasnym głosem. Andrzej Strzelecki w 1979 roku reżyserował w teatrze Rozmaitości "Alicję w krainie czarów": - Uparłem się wtedy, że Alicję musi zagrać właśnie Basia. Była plastyczna, spontaniczna, muzykalna. I nieprzewidywalna. Ewa Ziętek: - A te jej pytania... - Pamiętacie? Siedzimy na lekcji piosenki u profesora Bardiniego, cisza, wiadomo, profesor Bardini - największy autorytet, a Baśka nagle: "Panie profesorze, czy pan wolałby mieć piękną kobietę, która by pana zdradzała, czy brzydką, ale wierną?" - mówi Sławka Łozińska. - Lubiła przecinać napięcie. Czasem szokująco, a nawet obrazoburczo. Miała coś z dziecka Addamsów - Joasia Kasperska, koleżanka Basi z teatru Rozmaitości, nie może opanować łez, ale my uśmiechamy się na samo wspomnienie tych naszych studenckich głupot. - A jak poszła do Pawła Wawrzeckiego, żeby go leczyć z grypy? Wzięła butelkę wina i już się nie rozstali - opowiada Emilian Kamiński. - To była genialna para. To samo poczucie humoru, ten sam optymizm i wrażliwość też ta sama, prawie jak rodzeństwo. Jacek Pacocha: - Żeby nas rozśmieszyć, zrobiliby wszystko. Gram jakąś dramatyczną etiudę, a oni stoją w kulisach. Patrzę w jedną stronę - goły tyłek Pawła. Patrzę w drugą stronę, a Baśka też... - Tylko że w tym nie było nic rażącego. Żeby nie wiem co zrobiła, to była to u niej tylko zabawa - mówi Joasia Kasperska. - Ona po prostu miała poczucie bezpieczeństwa. Bo dlaczego nie? Osoba bez problemów. Wspaniały dom, bez kłopotów finansowych, rodzice przyjaciele, ukochana siostra, obie miały świetnych chłopaków, którzy się przyjaźnili. Byłam pewna, że zrobi karierę. Zaśpiewać każdym głosem, zasynkopować, zabluesować, zajazzować - to było dla niej nic. Ania przychodzi na świat - Myśmy nie wiedzieli, co to jest porażenie mózgowe - Paweł Wawrzecki, mąż Basi, też jest moim kolegą z roku. Kiedy jeszcze na studiach dowiedziałam się, że ten najdowcipniejszy, najzabawniejszy chłopak, jakiego znałam, jest synem Stanisława Wawrzeckiego skazanego za Gomułki na karę śmierci w pokazowym procesie tzw. afery mięsnej, że matka odeszła od niego, kiedy miał dwa lata, myślałam, że los może już tylko wynagradzać mu to, co przeżył. A jednak oczekiwane, wymarzone dziecko urodziło się z ciężkim porażeniem mózgowym. Teraz umarła Basia. Niedługo przed śmiercią Basi Paweł na Festiwalu Dobrego Humoru dostał nagrodę "Najlepszy aktor komediowy 2002 roku". Siedzimy w nowo wyremontowanym domu na Bemowie. Jeszcze przed wakacjami wyrzucili dwa kontenery niepotrzebnych gratów, kupili nowe kanapy. Paweł: - Myśmy nie wiedzieli, co to znaczy takie porażenie. Że to nie jest to, że dasz dziecku aspirynę i się otrzepiesz. Ja z takich chorób słyszałem o Heine-Medina, to wszystko. Przecież wtedy rzadko widziało się dzieci na wózkach. Zresztą wózków takich jak teraz nie było, a jak ktoś miał chore dziecko, to się z nim nie pokazywał. Ja nie wiedziałem, że tak może być w życiu. Wiedziałem, że różnie może być, ale nie, że aż tak.

3 Myśmy na początku nie wierzyli, że tak będzie zawsze. Bo to jest najtrudniej zrozumieć. Przecież Ania urodziła się z dziewięcioma punktami w skali Apgar! Dziewięć na dziesięć! A po paru miesiącach nam mówią, że dziecko ma mózgowe porażenie dziecięce z objawami padaczki typu Westa. A jeszcze był stan wojenny - bo Ania urodziła się dwa tygodnie po wprowadzeniu stanu wojennego. Nic nie było. Ani benzyny, ani jedzenia, ani telefonów, a myśmy chodzili od lekarza do lekarza. Może psycholog powie coś innego, może kardiolog, neurolog, okulista... Nie mieliśmy ani jednej dobrej wiadomości. Mówili nam, że jest źle, a będzie tylko gorzej, i myśmy to widzieli. Jak Ania na naszych oczach przestawała siadać, raczkować i leżała nieruchomo, spuchnięta od zastrzyków hormonalnych, to Baśka ciągle pytała dlaczego. Dlaczego nas to spotkało? Dlaczego mnie, dlaczego ją. I ciągle powtarzała: "Może ja byłam za wesoła". Byłam u nich kiedyś. Ania przelewała się przez ręce Pawła, który karmiąc ją jajkiem na miękko, mówił: "Przyszedł kotek, wypił mleczko, stłukł jajeczko", i cieszył się z czegoś, czego nie mogłam zrozumieć. Coś mi tłumaczył, z czegoś był dumny. Ale ja nie umiałam zobaczyć w Ani tego, co widział Paweł. Bałam się, że czuje mój fałsz, kiedy potakuję z podziwem, patrząc, jak Ania sięga po jajko. Basia spała. Nie chciała się ze mną widzieć. Paweł: - Ona tego nie mówiła, ale ja widziałem, że ją to wszystko strasznie upokorzyło. Ani dawano dwa lata życia. Powiedzieli, że jej te ataki padaczki zupełnie zniszczą mózg. Kiedy skończyła dwa lata, było rzeczywiście źle. Leżała bez ruchu. Trzeba było do niej wstawać kilkanaście razy w nocy, prać to wszystko. Zmienialiśmy się stale, potem Baśka zaczęła z Anią spać. I już nie myśleliśmy, czy my jesteśmy fajną parą... Wiesz, to zdecydowanie odeszło na dalszy plan. A jeszcze mieszkaliśmy w takim bloku za Żelazną Bramą - karaluchy, pluskwy i ciągłe pytania sąsiadów: "A dlaczego córeczka jeszcze nie chodzi?". Kompletnie nie mieliśmy gdzie się z tym dzieckiem podziać. A jeszcze trzeba było zarabiać. Bo ja wtedy nie miałem tylu propozycji co teraz. No więc jeździliśmy w Polskę co poniedziałek. Taki wesoły autobus. Baśka była tam bardzo dzielna, tylko nerwowa. Ale na scenie tańczyła, śpiewała - wszystko tak jak trzeba. Dom Ani - Na szczęście znalazłem ten dom. Stary, przedwojenny, do zupełnego remontu, ale dla dziecka idealny. Finansowo bardzo pomogli nam rodzice Basi, a resztę ja zarobiłem na czarno w Londynie jako stolarz. I tu, w tym domu, wszystko powoli zaczęło się zmieniać. Myśmy zrozumieli, że to nie jest kara, tylko wyzwanie. Basia ("Na Żywo", czerwiec 2002): "Wątpiłam w istnienie Boga, czekałam, żeby się pokazał, przyśnił. I pewnego dnia pomyślałam, że przecież obok mnie leży ktoś, kto cały jest miłością. Może Ania jest objawieniem, czymś, czego szukałam?". "Ktoś powiedział, że jak ma się urodzić dziecko niepełnosprawne, aniołowie radzą się w niebie, komu taki prezent sprawić. Nie pomieszało mi się w głowie. Nie zamieniłabym jej na inne dziecko, słowo honoru". "Ania w związku z upośledzeniem umysłowym nie nauczyła się złych cech, jest konglomeratem miłości. Koleżankę, nauczycielkę, każdego, kto okaże jej serce, kocha jak tatę i mamę. >>Nienormalni<< ludzie kochają wszystkich". Paweł: - Myśmy nie mieli w domu bankietów. Basia, jak otrząsnęła się z pierwszego szoku, to garnęła się tylko do ludzi, którzy akceptowali Anię. Jak ktoś przyszedł, coś tam dowcipkował albo gadał o teatrze i nie zwracał uwagi na dziecko, to Basia uważała to za stratę czasu. Paweł patrzy na zegarek, a potem zagląda do kalendarzyka. - Przepraszam cię, muszę jechać po Anię do szkoły. A potem będziemy robić obiad.

4 - Gotujesz? - Zawsze gotowałem. Basia akurat z gotowaniem nie bardzo. Jutro od świtu mam zdjęcia do serialu. Muszę jeszcze przywieźć opiekunkę do Ani, pojutrze jadę do Wrocławia na koncert, potem wracam i od razu mam nocne zdjęcia do filmu. - Paweł... jak jak ja się z tym wszystkim wyrabiam? Mam trzy kalendarzyki. I optymizm. Pa. Bez Ani ani rusz - Ja się bałam wpaść do niej. Przyznaję - Joasia Kasperska, wieloletnia przyjaciółka Basi z teatru Rozmaitości, chętnie zgodziła się na rozmowę. - Jednak pewnego dnia zadzwoniła do mnie (bo ja zaczęłam pracować w biurze podróży, jeżdżę z wycieczkami), żeby jej załatwić jakąś wycieczkę za granicę. Ale tylko z Anią, bo ona się bez Ani nie rusza. I pojechałam do niej z duszą na ramieniu. Tam zobaczyłam dwie roześmiane dziewczyny przy fortepianie. Basia grała prostą melodię, a Ania wymyślała tekst. Jest taka metoda - dziecko uczy się budować zdania, śpiewając. Spędziłam tam pół dnia. Grałyśmy w piłkę, słuchałyśmy Chopina, Mozarta, a Ania mówiła, czyj to jest utwór. Oczywiście, że widać było po niej chorobę, nawet bardzo, ale w najśmielszych snach nie myślałam, że to będzie takie radosne i kontaktowe dziecko. Miały swój język. Zastępowały jedne sylaby innymi - ja nic nie rozumiałam, a one się ze mnie śmiały. Oczywiście Basia w ten sposób, przez zabawę, uczyła Anię wyraźnie mówić. Chodziła z nią na kilometrowe spacery do zoo, teatru, opery. Czytam wiersz, który Ania napisała, gdy miała 14 lat. Pomogła jej nauczycielka ze szkoły integracyjnej. Tytułem każdego następnego fragmentu tekstu będą kolejne cytaty z tego wiersza. Złóżcie je sobie w jedną całość. Kochana Mamo, bądź taka dobra, jak jesteś, bądź moim szczęściem Joasia Kasperska: - Spytałam Basię, czy to nie jest nadopiekuńczość, może trzeba ją zmusić do samodzielności. Wytłumaczyła mi, że Ania potrzebuje do życia bodźców: kiedy nikt się nią nie zajmuje, to jej po prostu nie ma, na tym polega ta choroba. Więc Basia budziła ją do życia. Wstawała o piątej rano. Możesz ją sobie wyobrazić? - Nie. - Po to, żeby jak najdłużej być z Anią. Ćwiczyła z nią, potem szkoła integracyjna, w tym czasie Basia biegała po lesie (sama uprawiała sport, żeby mieć siłę do tego wszystkiego), a po obiedzie z Anią na basen, na konie, na jogę, a w domu cały czas jakieś ćwiczenia, zabawy. Na weekendy do dziadków, gdzie ojciec Basi słuchał z Anią muzyki, a o ósmej, dziewiątej wieczorem kładły się z Anią spać. Baśka po prostu padała. Mamo, proszę Cię, bądź moim marzeniem - Na wakacje jeździły po świecie - oczywiście kiedy Paweł już dużo zarabiał. Były na Wyspach Kanaryjskich, w Tunezji, na Majorce. Żałowała tylko, że nie może z Anią niczego zwiedzać. No wiesz, ją przecież zawsze nosiło, temperament ją rozsadzał. Chciała pojechać na Daleki Wschód albo na przykład skoczyć na linie nad wodospadem Wiktoria, albo na bungee... spytałam ją, czy nie może jakoś spróbować pożyć trochę tak, jak by chciała, odpocząć czasem od Ani. Stuknęła się palcem w czoło: "No co ty, ja nawet jak oddaję Anię do rodziców, to nie wiem, co bez niej robić. Siedzę i patrzę na zegarek". Nie wkładaj piżamy tyłem do przodu Jest jedenasta. Paweł położył Anię do wielkiego łóżka, w którym spały razem z Basią prawie przez dwadzieścia lat. Basia mówiła, że Ania ma dobre bioprądy i przy niej

5 świetnie się śpi. Teraz Paweł pakuje rzeczy Ani - jutro odwozi ją do Marysi. Ma zdjęcia do kolejnego serialu. - Jakie to wszystko jest poukładane, pachnące... - Tak. Jestem pedantem. To Basię zawsze denerwowało; jej nie przeszkadzał bałagan w szafie, a ja nie mogłem patrzeć na najmniejszą plamkę na tapicerce samochodu. Może dlatego, że właściwie nigdy nie miałem normalnego domu i to, co moje, jest dla mnie bardzo ważne. A Basia przy swoich uwielbiających ją rodzicach mogła sobie pozwolić na szaleństwa, bałagan w szufladach. Zresztą, wiesz, znalazłem teraz w jej szufladzie mnóstwo silnych proszków od bólu głowy. Ja od 1992 roku dużo pracuję. Codziennie serial, teatr, kabaret. Basia z jednej strony bardzo się cieszyła, ale cała ta praca z Anią skrupiła się na niej. A żeby z takiego człowieczka coś zrobić, to trzeba potwornej pracy. Po-twor-nej! Baśka miała w tym wszystkim o wiele większy udział niż ja. Zresztą to widać po wywiadach - ona coraz częściej mówiła z pozycji osoby, która dużo wie o wychowaniu chorego dziecka i jest gotowa pomóc innym. O, tu jest nasze zdjęcie. Jak jesteś moja, bądź taka miła jak jesteś - A tu jest zdjęcie przedarte przez redakcję na pół. Wywietrzyli, że się rozpadło małżeństwo. Bo się rozpadło. Basia: "To bolesne, ale trzeba o tym mówić. Trzeba mówić delikatnie. Bo kto tak naprawdę może wiedzieć, czy to Ania oddaliła nas od siebie" ("Olivia", 1998 r.). Paweł: - Nas od razu ostrzegali psychologowie: chore dziecko to chory związek. I on kulał, ten związek, ale dom nie. On był, pachniał zupą. Pewnie, że... ale... wiesz, jaki był ostatni SMS, który dostałem od Basi? "Jestem zmęczona, chciałabym wrócić do naszego ślicznego domku". A ja skończyłem wreszcie ten remont. Mamy na dole całe takie pomieszczenie do ćwiczeń, góra jest wreszcie zrobiona i jak ten dom już ma wszystko, to Baśka umarła. I tak to jest. Prośba moja do Ciebie - bądź moim kaczeńcem, makiem - A ptaki kto karmił? Bo tu w ogrodzie jest karmnik. - Basia. Dużo czasu spędzała na obserwacji ptaków. Wyobrażasz sobie? Czytała o nich. O, tu jest mnóstwo książek. Obserwowała je, a potem pokazywała Ani. W ogóle zaczęła się interesować różnymi zjawiskami. Czytała już tylko to, co jej dawało jakieś pojęcie o świecie. Szukała Boga. Przyjaźniła się z księżmi, dyskutowała z nimi. Chciała w tym wszystkim znaleźć jakiś wyższy sens. - Chcieliście się kiedyś rozstać? Były takie rozmowy? - W każdym małżeństwie są. Gdyby nie Ania, to nie wiem, czy bylibyśmy razem do końca życia. Nigdy nie wiadomo. Ale co tu gdybać. Na szczęście była Ania. Rozwód to podział - a jak można podzielić się Anią. Dodatkowo bądź moją konwalią - Z punktu widzenia medycyny to cud - mówi Monika, która z mężem Bernardem przez lata opiekowała się Anią. Są młodym małżeństwem, mieszkają sto kilometrów od Warszawy. On jest leśniczym. - Ten rodzaj porażenia mózgowego daje najgorsze prognozy. Byłam studentką pedagogiki specjalnej, kiedy Basia nagle pojawiła się z Anią w akademiku i zaproponowała, żebym czasem pobyła z małą, bo ona musi się przyzwyczajać, że są inni ludzie niż mama i tata. Na początku traktowałam to jak zwykłą pracę. Przychodziłam tam ze swoim chłopakiem, teraz mężem, który ma duże doświadczenie w takiej pracy, od lat jeździmy na kolonie opiekować się dziećmi niepełnosprawnymi.

6 Weszliśmy w ten dom. Basia mimo dużej różnicy wieku stała się naszą największą przyjaciółką. Namówiliśmy ją, żeby poszła do kościoła św. Krzyża, gdzie co miesiąc jest msza dla rodziców, wolontariuszy i dzieci niepełnosprawnych. Ona tam od razu wypatrzyła jakąś biedną rodzinę i spytała, jakby im zaproponować pieniądze, ale jakoś tak delikatnie. Po mszy podeszła do tych ludzi, a ich zamurowało, bo to było przed świętami i oni naprawdę nic nie mieli. Basia pomagała im do końca. Strasznie tęsknimy za Anią. Paweł przywiózł ją tu na sylwestra i Ania nam śpiewała o wszystkim, co myśli, co czuje. Bo jej wszystko jest łatwiej wyśpiewać. Jak tylko usłyszy dźwięk gitary albo pianina, to od razu wchodzi w tonację, improwizuje i wtedy śpiewa to, co chciałaby powiedzieć - a ona chce dużo powiedzieć. I słonecznikiem moim, bratkiem, i niezapominajką - "Dziewczyny, nas musi być widać!" - zawsze mówiła Basia. A o środowiskowy dom opieki społecznej to walczyła jak lwica. Staliśmy z dziećmi pięć godzin przed drzwiami urzędu gminy. O stowarzyszeniu Elf dowiedziałam się od Marysi. To niewielka grupa matek dzieci niepełnosprawnych: - Basia często opłacała nam terapeutę. Mówiła: "Dziewczyny, ja nie mam kłopotów z kasą, Paweł dużo zarabia". Albo załatwiała bilety na różne koncerty. Bo przecież ja muszę iść w dwie osoby - sama nie wejdę z dzieckiem do autobusu, no więc już na bilety do teatru nie stać mnie na pewno. Kiedy Marek Kotański postanowił założyć ośrodek dla dzieci niepełnosprawnych, zwrócił się do Basi, żeby została tam kierownikiem. Pojechałyśmy razem i Basia powiedziała: "Gdybym o panu wcześniej nie słyszała, tobym pomyślała, że pan jest niepełnosprawny umysłowo. Jednak teraz widzę, że wszystko jest możliwe". Myśmy najpierw myślały, że to jest jakiś straszny pomysł, żeby narkomani zajmowali się naszymi dziećmi. Jednak trzeba powiedzieć wprost - te osoby z marginesu dawały naszym dzieciom więcej serca niż profesjonaliści. Dzieci były nakarmione, czyste. Taki jakiś świetny kontakt mieli z tymi dzieciakami niepełnosprawnymi. Może to mają przeznaczone. Mamo moja jedyna, jesteś moim promyczkiem słońca - Dlaczego to się nazywa Elf? - To też Basia. Myśmy się postanowiły zebrać w małej grupie. Chciałyśmy się spotykać w domach, robić ćwiczenia, zamawiać terapeutę albo plastyka do rysunków. Chciałyśmy sobie pomagać w znalezieniu pracy. Baśka powiedziała, że powinnyśmy się ukonstytuować. Wymyślałyśmy nazwę, a ona mówi: "Dziewczyny, tylko to musi być coś zabawnego, coś bajkowego, coś nie z tej ziemi, z fantazji". I nagle: "Elf!". Chmurką, gwiazdeczką - Nasze dzieci rozpiera energia i nie mają gdzie jej wyładować. Moje dziecko to czasem na trzy głosy gada. Basia nas namówiła, żebyśmy chodziły z dziećmi do kawiarni, tam, gdzie można potańczyć. Miała też pomysł, żeby zrobić coś na wesoło, na przykład korowód na podstawie "Lokomotywy" Tuwima - przed każdym ważniejszym przedstawieniem w teatrze nasze dzieci przeszłyby przez scenę. To naprawdę śmiesznie wygląda. Tam się mówi "same grubasy" - przecież u nas są grubasy - albo mówi się o żyrafach - mamy taką dziewczynę, która jest wysoka jak żyrafa - i oni by przebiegli przez scenę albo przejechali na wózkach i niech każdy z widzów rzuci złotówkę. To by wystarczyło na turnus do Kołobrzegu, bo my nie mamy funduszy. Większość z nas to samotne matki. Basia zawsze mówiła: "Te nasze dzieciaki są

7 zabawne! Nie tylko tragiczne, chore. Niech one się z siebie śmieją, niech się ludzie śmieją, niech będzie jakaś zabawa". Kropelką deszczu i strumyczkiem Myśmy zawsze podziwiały jej sylwetkę. Przecież ona przy tym wszystkim sama ćwiczyła jogę, pływanie, nawet wygrała jakieś zawody. "Dbajcie o siebie, dziewczyny - mówiła - bo musicie mieć kondycję". Stale nas rozśmieszała. Czasem nagle patrzymy, myk... Basia stoi na głowie. Ona często nagle stawała na głowie i nas namawiała, ale my nie jesteśmy takie wysportowane. - Zawsze chciała skoczyć na bungee i skoczyła - pani Monika jest wieloletnią przyjaciółką Basi. - W ostatnie wakacje pojechaliśmy do Grecji. Ja z mężem, Basia z Pawłem i Anią. Idziemy plażą i nagle Basia woła: "Bungee!". Za chwilę już tambyła. Strumyczku mój kochany, zadzwonię do Ciebie - Od razu złapaliśmy kontakt. Po prostu wstała i zapytała, czy może z dzieciakami poćwiczyć - Krzysztof Szczerbiński jest moim kolegą z Teatru Powszechnego. Ten młody chłopak, małomówny i trochę osobny, zaskoczył mnie swoją pasją. - Od dawna pracujesz z niepełnosprawnymi? - Od kilku miesięcy. Włączyłem się do zajęć teatru dla niepełnosprawnych, który powstał w ramach grupy terapeutycznej Mazowiacy. Dzieciaki są wspaniałe. - W jakim są wieku? - Od 15 do 55, I mówisz "dzieciaki"? - Oni to lubią. Czują się bezpieczniej. To są ludzie ze schorzeniami natury psychicznej. Schizofrenicy, katatonicy, z zespołem Downa, z porażeniami mózgowymi. Zresztą nie wnikałem. Robię z nimi takie różne ćwiczenia, np. elementy jogi, mruczenie, bo to pobudza rezonatory. Basia siedziała na tych zajęciach jak wszystkie matki i patrzyła, ale pewnego dnia zerwała się z miejsca i powiedziała: "Mogę z wami poćwiczyć?". Wtedy dopiero się zaczęło. A potem nagle: "Zróbmy >>Alicję w krainie czarów<<!". Basia grała kiedyś Alicję i to było jej bardzo bliskie. Najfajniejsze było ćwiczenie zatytułowane "Lustro" - Krzysztof uśmiecha się na samo wspomnienie. - To takie proste ćwiczenie, ty podnosisz łapę do góry tak samo jak ja. To było ukochane ćwiczenie Basi. Stawała naprzeciwko reszty, zaczynało się grzecznie, a potem najprzeróżniejsze wygibasy. Ryczeliśmy ze śmiechu. I powiem Ci, że jesteś moją kropelką rosy - Kiedyś zapytałem ją może bezczelnie, ale otwarcie. Była przecież aktorką, grała, jeździła, pracowała cały czas i nagle urodziła się jej właśnie Ania. Jak ona to odczuła? Wtedy pierwszy raz zobaczyłem poważną twarz Basi. Powiedziała: "Wiesz, Krzysztof, to nie jest trudno pokochać własne dziecko". Będę to do końca życia pamiętał. Pożyczyła mi "Przebudzenie" de Mello. - Mówiła, że żałuje odejścia z teatru? - Nie. Mówiła tylko, że nigdy nie przypuszczała, że wdepnie w coś takiego. Że wejdzie w świat takich problemów, że ktoś nie ma dla syna na buty, a ktoś się zsikał w majty, a ma 36 lat. I że bała się strasznie, a teraz zdaje sobie sprawę, że jej życie przed Anią - bo ona tak rozdzielała - było płytkie. Te wyjazdy, autobusy, knajpa po knajpie... Że mówiła jakiś cudzy tekst, a ludzie bili brawo. A teraz zajmuje się kimś, kto bez niej sobie nie poradzi, nikt tego nie widzi i braw nie ma - a sens życia jest. I kropelką marzenia, i szczęścia

8 - Świetnie! Jeszcze raz! - woła Marysia Ciunelis, znakomita, przejmująca aktorka, którą teraz podziwiam w zupełnie innej roli. Jest listopad 2002 roku, trzy miesiące po śmierci Basi, w teatrze Ateneum trwają próby do "Alicji w krainie czarów". Na scenie dziewczynka z zespołem Downa. Zapamiętanie tekstu przychodzi jej z trudem, ale kiedy już się udaje, zaskakuje prawdą i poczuciem humoru. Próbę obserwują matki. Kiedy na scenę wchodzi mężczyzna z zespołem Downa przebrany za królika, patrzy na zegarek i mówi: "Jestem spóźniony", ogarnia mnie lekkie przerażenie na myśl o podwójnym sensie tego żartu. A jednak w czasie przedstawienia, na które potem przyszłam, rodzice "dzieciaków" klaskali i śmieli się bez skrępowania. Ja widzę w tym rękę Basi. Jesteś najlepsza ze wszystkich mam Przeglądam "Przebudzenie" Anthony'ego de Mello. Wiele jest zdań podkreślonych ołówkiem przez Basię: "Dobrze jest oddać się takiemu działaniu, które samo przynosi ci tyle radości, że sukces, uznanie czy aprobata nie mają żadnego znaczenia". Obok zdania dopisane: "A więc pokochaj myśl o śmierci, pokochaj ją" - przy tym strzałka i napis: "z Anką yes!". Teraz uświadamiam sobie, że Basia ciągle mówiła o śmierci. To był rodzaj obsesji. Wszyscy, z którymi rozmawiałam, zwrócili na to uwagę. "Najbardziej się boję, że umrę przed Anią. Ona nie zrozumie śmierci. Pomyśli, że ją zostawiłam". Jesteś po prostu genialna i fantastyczna Pani Monika: - Tego lata zdarzyła się dziwna rzecz. Basia nagle przywiozła wszystkie swoje kasety. Nagranie duetu z Marysią i z innych występów. Oglądaliśmy je wiele godzin. Dziwne. Basia nigdy nie wracała w rozmowach do teatru. Wtedy widziałam ją po raz ostatni. Kobiety z Elfa: - Na kilka dni przed śmiercią Basia zabrała nas na musical "Kwiaty we włosach" Strzeleckiego. Widać było, że gdyby mogła, toby wskoczyła na tę scenę. Że żyje tym zapachem, tymi kulisami. - Czytałam wszystkie wywiady. Mówiła, że nie tęskni za teatrem. - Tak? Może mówiła... Pływasz najlepiej ze wszystkich Jeszcze w środę miałyśmy dyskotekę i Basia tam szalała. Nawet te wielkie, ciężkie dzieci podrywała z wózków - te dzieci są nieruchome i przez to cięższe. Na przykład moja Kasia waży 90 kg. Rano zaczął się ten ból głowy. Powiedziała: "Dziewczyny, zajmijcie się Anią, bo mnie głowa strasznie nap..." - jak to Basia. Potem drzemała, później znowu był ten ból, aż przyjechała po nią przyjaciółka i jak ją zobaczyła, to powiedziała: "Do szpitala!". W szpitalu Basia straciła przytomność. To był tętniak mózgu. Jesteś najlepszą kierowniczką świata - Stale proszę, daj mi jakiś znak - Marysia powoli dopija herbatę. - Ja się nie mogę pogodzić z myślą, że się tak jakoś rozminęłyśmy. Dwadzieścia lat byłyśmy jednym organizmem, a potem... Ja mam dwie zdrowe córki. Wiesz, jak to jest z dziećmi, ciągle coś - tenis, stepowanie, jazda konna - i tak każdy dzień oddalał nas od siebie. Baśka miała to swoje trudne życie, o którym ja w sumie tak mało wiedziałam. Teraz widzę, ile ona zrobiła, ilu ludziom pomogła.

9 Ona każdemu dała jakiś znak. Mama dokładnie w chwili śmierci Basi usłyszała jej głos: "Kocham cię, wisienko", i już nie trzeba jej było nic mówić. Wiedziała, co się stało. Ania, jej córka, ma z nią kontakt - tego jestem pewna. Ona w tym swoim porażeniu mózgowym odbiera na jakichś falach, o których my nie mamy pojęcia. Przecież nikt jej nie powiedział o śmierci mamy. Nie widzieliśmy, czy jest w stanie znieść taki ciężar. Pewnego razu, kiedy poszłam z nią na spacer do Łazienek, zapytała mnie, ile lat miał Chopin, kiedy umarł. Odpowiedziałam jej, a ona: "To mniej niż mama". Wiedziała. Chciałabym, żebyś zawsze była taka sama Marysia nie jest typem działaczki. Dlatego pierwsze kroki przy zakładaniu fundacji były trudne - problemy prawne, organizacyjne, trzeba skrzyknąć ludzi, przekonać. Znalazła oparcie w klubie Rotary, gdzie obiecano jej pomoc - jest Komisja Pomocy Społecznej im. Basi Winiarskiej. Będzie współpraca z różnymi ośrodkami. Będą koncerty i różne imprezy charytatywne na rzecz pomocy dotkniętym ułomnością - już jest pierwszy koncert 17 marca w Teatrze Polskim pod prostym tytułem "Kocham Cię". Podobno wszystko jest po coś. Nawet śmierć. W czasie pracy nad tym tekstem wiedziałam już, że jednym z drobnych sensów odejścia Basi jest to, co stało się w moim życiu. Weszłam do domów, gdzie jeden krok dziecka daje więcej szczęścia niż matura z czerwonym paskiem. Poznałam wolontariuszy, którzy mają w sobie więcej radości życia niż niejedna gwiazda filmowa. Zobaczyłam, jak jeden z najlepszych polskich aktorów komediowych dźwiga swoją dwudziestoletnią córkę żyjącą dzięki miłości i pracy. Wiem teraz, że istnieją całe pokłady dobra - trzeba tylko dostać od losu szansę, żeby zajrzeć na drugą stronę lustra. JOANNA SZCZEPKOWSKA Konto Komisji Pomocy Społecznej im. Barbary Winiarskiej: Millennium BIG Bank SA , z dopiskiem "Basia"