Postępowanie rejestrowe w przyszłości

Transkrypt

1 Rejent". rok 6. nr 11(67) listopad 1996 r. Kazimierz Korzan Postępowanie rejestrowe w przyszłości A. Założenia ogólne W numerze 7-8 z 1996 r. czasopisma Rejent" omówiłem obowiązujący stan prawny dotyczący rejestrów przedsiębiorstw, spółek handlowych, spółdzielni oraz innych struktur organizacyjnych. Wykazałem również, że olbrzymie zaległości w dokonywaniu wpisów do rejestrów sądowych oraz opieszałość w zgłaszaniu wniosków stanowiących podstawę wpisów, dezaktualizują owe rejestry w stopniu podważającym ich wiarygodność. A jak wiemy, zdezaktualizowane wpisy nie dają obrazu rzeczywistego stanu rzeczy o przedsiębiorstwie i innych personifikowanych i niepersonifikowanych jednostkach organizacyjnych. Przy braku zaś pełnego obrazu o stanie prawnym i finansowym tych jednostek trudno z nim nawiązywać stosunki handlowe i oceniać ich uczestnictwo w rozwijającej się u nas gospodarce rynkowej, gdzie konkurencja jest czynnikiem napędzającym ów rozwój. Jest więc oczywiste, że nierzetelność i niezupełność wpisów w rejestrach sądowych sprowadza do iluzji cel, dla którego są one w sposób ściśle sformalizowany prowadzone. Zdając sobie sprawę z tego stanu rzeczy, Ministerstwo Sprawiedliwości podjęło pracę nad przygotowaniem niezbędnych aktów prawnych, które w zamierzeniu mają stworzyć optymalne warunki do utrzymywania w pełni zaktualizowanych rejestrów w całym kraju, i to nie tylko dla różnego rodzaju przedsiębiorstw, ale i dla innych podmiotów (organizacji 22

2 Postępowanie rejestrowe w przyszłości społecznych i zawodowych), których zadania nie polegają na prowadzeniu działalności gospodarczej. Prace zakończono sporządzeniem dwóch projektów ustaw pod nazwą: - ustawa o sądowym rejestrze gospodarczym obejmującym rejestr stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz o Krajowym Rejestrze Sądowym; - ustawa zawierająca przepisy wprowadzające pierwszą z tych ustaw, a ponadto reglamentująca postępowanie rejestrowe w dodanym po art. 694 k.p.c. dziale VI tegoż kodeksu. W dniu 25 czerwca 1996 r. oba te projekty zostały zaakceptowane przez Radę Ministrów. Pierwszy z nich reguluje główne zagadnienia materialnoprawne. Specyfiką owej regulacji jest jednolite unormowanie wszystkich zagadnień dotyczących rejestrów, wskutek czego projektowana ustawa zastąpi dotychczasowe ustawy, które regulują organizacje i ustrój rejestrów sądowych. W miejsce 19 różnego rodzaju rejestrów będą prowadzone tylko dwa, a mianowicie: 1) rejestr gospodarczy składający się z rejestru podmiotów gospodarczych i z rejestru dłużników niewypłacalnych; 2) rejestr dla podmiotów niekomercyjnych (obecnie również objętych rejestrem sądowym), obejmujący stowarzyszenia oraz inne organizacje społeczne i zawodowe, a ponadto fundacje i publiczne zakłady opieki zdrowotnej. W świetle projektowanych założeń, poszczególne rejestry sądowe będą tworzyły - poprzez powiązanie skomputeryzowanym systemem połączeń - Krajowy Rejestr Sądowy, zlokalizowany w Ministerstwie Sprawiedliwości. Rejestr ów - ze względu na gromadzenie niezbędnych danych o kondycji finansowej i sposobie reprezentacji podmiotów gospodarczych oraz innych struktur organizacyjnych - będzie stanowił Centrum Informacyjne. Z rejestru będzie się można dowiedzieć nie tylko czym się wspomniany podmiot zajmuje, ale i czy jest wypłacalny itp. Uzyskanie tych i innych informacji ułatwi prowadzenie rejestru zawierającego dane o dłużnikach niewypłacalnych. Słusznie się zakłada, że 23

3 Kazimierz Korzan dłużnicy ci powinni być znani wszystkim, aby w ten sposób ostrzec innych o nieprzestrzeganiu przez nich w obrocie gospodarczym zasady należytej staranności przy wykonywaniu zobowiązań w rozumieniu art. 355 k.c. Niektóre dane spośród wyżej przytoczonych będą również umieszczane w rejestrze z pewnymi modyfikacjami, determinowanymi przepisami, których wpisy będą przez nie określone. Według projektowanych założeń, rejestr sądowy powinien spełniać dwa cele: a) legalizujący, gdyż ze względu na konstytutywny skutek wpisu do rejestru dany podmiot nabędzie osobowość prawną z chwilą dokonania owego wpisu oraz b) informacyjny. Jawność i dostępność dla każdego do danych w rejestrach sądowych, za pośrednictwem Centralnej Informacji, nada owym rejestrom charakter powszechności. W świetle projektu wspomniana dostępność przed przekazaniem danych do Krajowego Rejestru Sądowego zastrzeżona będzie tylko dla wnioskodawcy i uczestników postępowania. Wyłączone jednak będą spod powszechności informacji numery identyfikacji osobowej (PESEL). Dzięki skomputeryzowanemu powiązaniu rejestrów w poszczególnych województwach z Krajowym Rejestrem Sądowym, można będzie odpłatnie uzyskać informację z każdego miejsca w kraju. B. Postępowanie rejestrowe Z przepisów wprowadzających ustawę o sądowym rejestrze gospodarczym wynika, że postępowanie rejestrowe zostanie uregulowane w części pierwszej, księgi drugiej, w dziale VI po art Zgodnie z tą regulacją organem kompetentnym do rozpoznawania spraw rejestrowych będzie sąd rejonowy w mieście będącym siedzibą wojewody, właściwym dla miejsca zamieszkania lub siedziby podmiotu, którego wpis dotyczy. Sąd ów projektodawca nazywa sądem rejestrowym. 24

4 Postępowanie rejestrowe w przyszłości Zabezpieczeniu rzetelności i zupełności wpisów w rejestrach poddane będą przede wszystkim podmioty gospodarcze, występujące w obrocie cywilnym w krzepnącym u nas modelu gospodarki rynkowej. Z tego powodu i ze względu na zasadę praworządności, projektodawca lansuje zasadę dokonywania wpisu do rejestru sądowego na wniosek podmiotu, którego wpis dotyczy. Wypowiedź ta odnosi się również do wykreślenia wpisu. Inaczej jednak przedstawia się sprawa w sytuacji, w której chodzi o wykreślenie z rejestru przedsiębiorstwa państwowego, podzielonego w celu utworzenia dwóch lub więcej przedsiębiorstw oraz przedsiębiorstwa zlikwidowanego. W takim wypadku wniosek o wykreślenie składa organ założycielski tego przedsiębiorstwa. Wniosek o wpis powinien odpowiadać warunkom formalnym pisma procesowego. Do takiego wniosku konieczne będzie dołączenie uwierzytelnionych notarialnie wzorów podpisów osób uprawnionych do reprezentowania tego podmiotu. Wzory podpisów mogą być również złożone przed sędzią. Obowiązek ich złożenia będzie istniał także w wypadku każdorazowej zmiany osób upoważnionych do reprezentowania pomiotu gospodarczego. Jeżeli podstawę wpisu stanowią dokumenty, powinny być one dołączone do wniosku w oryginale albo poświadczonych urzędowo odpisach lub wyciągach. Podstawę wpisu będą stanowiły rozstrzygnięcia przybierające postać postanowień lub zarządzeń. Projektodawca wiąże skuteczność i wykonalność tylko z takimi orzeczeniami, które rozstrzygają sprawę co do istoty, z wyjątkiem: - postanowień dotyczących stosowania środków przymusu oraz - postanowień stanowiących podstawę wykreślenia danego podmiotu z rejestru. Należy nawiasem podkreślić, że związanie przymiotu rozstrzygnięcia sprawy co do istoty" również z zarządzeniami sądu koliduje z prawidłowo ukształtowaną w naszym układzie stosunków prawnych treścią art. 518 k.p.c. Przejście na nowy system rejestrów będzie wymagało przeniesienia z dotychczasowych rejestrów tych podmiotów, które już w nich figurują. Nie nakłada się jednak na sądy obowiązku automatycznego ich wpisywania do nowych rejestrów. Dla dokonania przerejestrowania wymagane będzie złożenie wniosku, w terminach oznaczonych przez sąd 25

5 Kazimierz Korzan rejestrowy. Wykonanie w tym zakresie obowiązku doprowadzi do przerejestrowania danego podmiotu bez ponoszenia kosztów sądowych. Skutkiem zaniechania złożenia wniosku o przerejestrowanie do nowego rejestru podmiotów gospodarczych w oznaczonym terminie będzie powinność poniesienia kosztów sądowych w postępowaniu rejestrowym. Zaświadczenia i wyciągi z dotychczasowych rejestrów stracą moc, zaś sądy będą wdrażać szczególne postępowanie przynaglające, które doprowadzi do zarejestrowania poszczególnych podmiotów w nowym rejestrze albo do ich likwidacji. Dla aktualności wpisów będzie również wymagane dokonywanie terminowych zgłoszeń dotyczących wpisów rejestrowych na skutek zmian zaszłych w strukturach organizacyjnych podmiotów gospodarczych. Niewywiązywanie się z tych obowiązków obwarowane będzie środkami przymusu w postaci grzywny. Środki przymusu będą mogły być stosowane dopiero po uprawomocnieniu się postanowienia. Jednakże sąd rejestrowy będzie mógł nadać rygor natychmiastowej wykonalności tym postanowieniom, jeśli się okaże, że wymaga tego interes wierzyciela lub innych osób. Projektodawca dopuszcza także możliwość ustanowienia kuratora z uprawnieniami do przeprowadzania wyborów do władz osoby prawnej lub zarządzenia likwidacji danego podmiotu, a gdy okaże się to konieczne - do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Rygoryzm w przedstawionym zakresie tworzy warunki do wyeliminowania z rynku podmiotów, które prowadzą pozorowaną działalność gospodarczą lub takich, które rzeczywiście je prowadzą, ale w sposób stanowiący zawalidrogę" dla rozwoju gospodarczego, determinowanego popytem i podażą. Wpisy z urzędu do rejestru będą dokonywane tylko w odniesieniu do dłużników niewypłacalnych, którzy doprowadzili do upadłości firm lub zostali objęci postępowaniem o wyjawienie majątku. Również z urzędu będzie się dokonywało przerejestrowania do nowego rejestru organizacji społecznych i innych podmiotów niekomercyjnych. Postanowienia i zarządzenia co do istoty sprawy będą doręczane wyłącznie wnioskodawcy. Innym uczestnikom postępowania jedynie wtedy, 26

6 Postępowanie rejestrowe w przyszłości gdy orzeczenie będzie bezpośrednio dotykało ich praw i nie będzie podlegało ogłoszeniu. Projektodawca nałożył na sąd obowiązek doręczenia wymienionych rozstrzygnięć wraz z uzasadnieniem jedynie w sprawach dotyczących wpisów dokonywanych z urzędu oraz oddających lub odrzucających albo uwzględniających wniosek, mimo sprzeciwu zgłoszonego choćby w formie ustnej na posiedzeniu. Zakłada się, że projektowane zmiany w kodeksie postępowania cywilnego wraz z nowym systemem rejestrów będą obowiązywać od 1 stycznia 1999 r. Długie vacatio legis jest konieczne dla technicznego przygotowania wejścia w życie owego systemu oraz wydania niezbędnych aktów wykonawczych. 27