Leczenie astmy u dzieci. Broszura dla pacjentów, członków ich rodzin i opiekunów październik Evidence

Transkrypt

1 Leczenie astmy u dzieci Broszura dla pacjentów, członków ich rodzin i opiekunów październik 2014 Evidence

2 Fotografia na okładce: Asthma UK Scottish Intercollegiate Guidelines Network English title: Managing asthma in young people. A booklet for patients and their families and carers ISBN Pierwsza publikacja: 2011 Publikacja wersji zmienionej: 2014 Organizacje SIGN oraz BTS wyrażają zgodę na kserowanie tej broszury w celu wdrożenia w placówkach NHS w Anglii, Walii, Irlandii Północnej i Szkocji.

3 Spis treści Czego dotyczy ta broszura? 1 Co to jest astma? 2 Rozpoznanie astmy u dzieci i młodzieży 4 Kto pomoże mi w leczeniu astmy u mojego dziecka? 7 Jakie leki mogą ułatwić leczenie astmy u mojego dziecka? 9 Co mogę zrobić, aby ułatwić leczenie astmy u mojego dziecka? 19 Jak przebiega atak astmy i jak się go leczy? 25 Co mogę zrobić, aby ochronić dziecko przed astmą? 30 Astma u młodzieży 31 Gdzie mogę znaleźć więcej informacji na temat astmy? 35 Co to jest SIGN? 38

4

5 Czego dotyczy ta broszura? Ta broszura jest przeznaczona dla rodziców i opiekunów dzieci z rozpoznaną lub prawdopodobną astmą. Broszura zawiera informacje o tym, jak wygląda leczenie oraz jakiej opieki medycznej dzieci można oczekiwać. Broszura pomoże także w zrozumieniu najnowszych badań naukowych, co umożliwi skuteczniejsze opanowanie objawów astmy u dziecka. Broszura powstała na podstawie obowiązujących w Wielkiej Brytanii wytycznych dotyczących leczenia astmy opracowanych przez organizacje British Thoracic Society oraz Scottish Intercollegiate Guidelines Network (SIGN). Lekarz lub pielęgniarka podczas opieki nad dzieckiem chorym na astmę powinni przestrzegać tych wytycznych. Broszura obejmuje następujące zagadnienia: ~ ~ rozpoznanie; ~ ~ pracownicy służby zdrowia uczestniczący w opiece nad dzieckiem chorym na astmę; ~ ~ leki; ~ ~ metody ułatwiające leczenie astmy u dziecka; ~ ~ ataki astmy; ~ ~ astma u młodzieży; oraz ~ ~ inne źródła informacji na temat astmy. Pełną wersję wytycznych można znaleźć na stronie internetowej pod adresem 1

6 Co to jest astma? S hutterstock Astma to choroba atakująca drogi oddechowe dziecka (kanaliki doprowadzające i odprowadzające powietrze z płuc). Astma może pojawić się w dowolnym wieku z różnych przyczyn. Pęcherzyki płucne Tchawica Mięsień gładki Wyściółka Płuca Shutterstock Zdrowe drogi oddechowe Pęcherzyki płucne Tchawica Mięsień gładki Pogrubiona i objęta stanem zapalnym wyściółka Płuca Drogi oddechowe astmatyka 2

7 Dzieci chore na astmę czasami odczuwają objawy tej choroby. W przebiegu astmy występują co najmniej dwa spośród poniższych objawów: ~ ~ duszności; ~ ~ świszczący oddech (świst w klatce piersiowej podczas oddychania); ~ ~ częsty kaszel (szczególnie po ćwiczeniach lub w nocy); lub ~ ~ ucisk w klatce piersiowej. Objawy astmy pojawiają się i ustępują. Ich występowanie u dziecka może zależeć od pory dnia (szczególnie nocą) lub roku. Niektóre czynniki mogą nasilać objawy astmy u dziecka. Są to tak zwane czynniki wywołujące astmę, takie jak kurz, zwierzęta domowe, pyłek kwiatowy, dym papierosowy oraz zmiany pogody. U każdego dziecka inne czynniki wywołują astmę i zazwyczaj jest ich kilka. Kiedy dziecko wejdzie w kontakt z czynnikiem (lub czynnikami) wywołującymi astmę, może to spowodować pojawienie się kilku objawów. ~ ~ następuje obkurczenie mięśni wokół ścianek dróg oddechowych, ~ ~ obrzęk i stan zapalny nabłonka dróg oddechowych, ~ ~ powstaje duża ilość śluzu (flegmy). Wszystkie te czynniki sprawiają, że drogi oddechowe dziecka zwężają się i mogą wystąpić u niego niektóre lub wszystkie opisane powyżej objawy. 3

8 Rozpoznanie astmy u dzieci i młodzieży W jaki sposób lekarz i ja dowiemy się, czy moje dziecko ma astmę? Aby rozpoznać astmę u dziecka, musisz udać się z nim do lekarza. Niestety czasami astmę trudno jest rozpoznać, szczególnie u małych dzieci. Nie ma testu, który pozwala lekarzowi stwierdzić na pewno, że dziecko cierpi na astmę. Dziecko może nie mieć objawów tej choroby podczas wizyty u lekarza. Listę objawów, na które należy zwrócić uwagę, podano na stronie 3. Opiekujący się dzieckiem lekarz może zadać następujące pytania: ~ ~ jakie objawy astmy występują u dziecka; ~ ~ jak często i kiedy pojawiają się objawy astmy; ~ ~ czy objawy astmy nasilają się w nocy i(lub) we wczesnych godzinach porannych; ~ ~ czy objawy astmy pojawiają się po ćwiczeniach fizycznych lub zabawie; ~ ~ co twoim zdaniem powoduje objawy astmy u dziecka; oraz ~ ~ czy dziecko ma objawy astmy tylko, gdy jest przeziębione, lub także w innych określonych sytuacjach; Astmie często towarzyszą pewne choroby, takie jak egzema i uczulenia, dlatego należy poinformować lekarza o: ~~tym, że u dziecka występują inne choroby, takie jak egzema, katar sienny lub inne uczulenia; ~~tym, że u innego członka rodziny występuje/występowała astma lub uczulenia (np. katar sienny, egzema lub uczulenia pokarmowe). 4

9 Lekarz może: ~~zbadać i osłuchać klatkę piersiową dziecka; oraz ~~~jeżeli dziecko jest wystarczająco duże (w wieku szkolnym), przeprowadzić pewne badania oddechowe, aby sprawdzić czynność płuc. ~ ~~Badania układu oddechowego obejmują: ~ ~pomiar szczytowego przepływu wydechowego, za pomocą niewielkiego urządzenia nazywanego przepływomierzem szczytowym, który mierzy prędkość wydychania powietrza z płuc przez dziecko; ~ ~spirometrię, podczas którego lekarz korzysta z aparatu nazywanego spirometrem do zmierzenia ilości powietrza wydychanego przez dziecko i jego prędkości. Niektórym dzieciom badanie czynności płuc sprawia problem. Dziecko może potrzebować czasu, by nauczyć się wydychać powietrze, i dopóki nie opanuje tej umiejętności, wyniki badania mogą być niezbyt miarodajne. Zdaniem lekarza moje dziecko ma astmę. Co dalej? Jeżeli lekarz opiekujący się dzieckiem uważa, że twoje dziecko ma astmę, przepisze mu leki do wypróbowania. Jest to tzw. leczenie próbne. Leki przeciwastmatyczne, które zostaną przepisane twojemu dziecku, będą zależeć od częstości występowania i nasilenia objawów astmy. Dziecko może otrzymać leki omówione poniżej. Wziewny lek rozkurczowy (zawiera substancję leczniczą, która tymczasowo rozszerza drogi oddechowe dziecka poprzez rozluźnianie mięśni je otaczających, przez co ułatwia oddychanie). Wziewny lek zapobiegawczy (zawiera substancję leczniczą, która ogranicza stan zapalny w drogach oddechowych dziecka). 5

10 Badanie W okresie szczytowego leczenia farmakologicznego przepływu wydechowego twoje dziecko będzie musiało regularnie odwiedzać lekarza, który na podstawie rozmów będzie mógł stwierdzić, czy leki działają. Jeżeli leki skutecznie łagodzą objawy astmy u dziecka, lekarz powinien rozpocząć leczenie astmy i umówić dziecko na wizytę kontrolną. Więcej informacji na temat wizyt kontrolnych można znaleźć na stronie 7. Jeżeli leczenie jest nieskuteczne, lekarz powinien: ~ ~ wstrzymać podawanie dotychczasowych leków przeciwastmatycznych; ~ ~ rozważyć, czy są potrzebne dodatkowe badania; ~ ~ rozważyć inne rozpoznanie. 6

11 Kto pomoże mi w leczeniu astmy u mojego dziecka? Lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę pomogą w leczeniu astmy u twojego dziecka. Dziecko musi zgłaszać się co najmniej raz w roku na wizytę kontrolną u lekarza. W czasie tej wizyty lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę zadadzą ci zestaw pytań dotyczących astmy u twojego dziecka, aby sprawdzić, czy astma jest odpowiednio leczona i czy dziecko dostaje odpowiednie leki. Oto przykładowy zestaw pytań, które mogą zostać ci zadane: ~ ~ Czy objawy astmy (w tym kaszel) przeszkadzają dziecku w spaniu? ~ ~ Czy w ciągu dnia pojawiają się u dziecka typowe objawy astmy (kaszel, świszczący oddech, ucisk w klatce piersiowej lub bezdech)? ~ ~ Czy astma przeszkadza dziecku w wykonywaniu codziennych czynności (np. chodzeniu do szkoły)? Lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę powinni zadać dziecku konkretne pytania, takie jak Jak często używasz niebieskiego inhalatora?. Lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę powinni także sprawdzić i zanotować następujące informacje: ~ ~ Czy dziecko miało jeden lub więcej ataków astmy od ostatniej wizyty kontrolnej, a jeżeli tak, jak często? ~ ~ Ile cykli tabletek sterydowych dziecko przyjęło od ostatniej wizyty kontrolnej? ~ ~ Czy od czasu ostatniej wizyty kontrolnej dziecko miało zwolnienie lekarskie ze szkoły lub przedszkola w związku z astmą? ~ ~ Ile inhalatorów i leków przepisano dziecku od ostatniej wizyty kontrolnej? ~ ~ Czy dziecko ma osobisty plan leczenia astmy, a jeśli tak, czy umiesz się nim posługiwać? Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie 20. ~ ~ Czy dziecko jest lub było narażone na działanie dymu papierosowego i czy ma kontakt ze zwierzętami domowymi? ~ ~ Wzrost i masa ciała dziecka. 7

12 Lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę sprawdzi, czy dziecko prawidłowo obsługuje inhalator. Osoby te mogą także poprosić dziecko o wykonanie testu kontroli astmy (Asthma Control Test, ACT), które obejmuje pytania dotyczące kontrolowania astmy u dziecka. Więcej informacji na ten temat można znaleźć pod adresem -young-people-the-childhood- asthma-control-test Jeżeli twoim zdaniem leczenie astmy u dziecka jest niedostateczne, w każdej chwili możesz poprosić o wizytę kontrolną w związku z leczeniem astmy. Nie musisz czekać, aż nadejdzie termin planowanej wizyty. 8

13 Jakie leki mogą ułatwić leczenie astmy u mojego dziecka? Lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę przepiszą leki, które pomogą w leczeniu astmy u twojego dziecka. Odpowiednie leczenie astmy oznacza, że dziecko: ~ ~ nie ma objawów astmy w ciągu dnia; ~ ~ nie budzi się w nocy z powodu objawów astmy; ~ ~ nie musi stosować wziewnego leku rozkurczowego; oraz ~ ~ nie ma ataków astmy. Gdy dziecko przyjmuje odpowiednie leki, objawy astmy nie zakłócają jego życia (w tym ćwiczeń fizycznych). Ustalenie, które leki są optymalne dla dziecka, może trochę potrwać. 9

14 Jakie leki będą potrzebne, aby zapewnić odpowiednie leczenie astmy u mojego dziecka? Leki przeciwastmatyczne Rodzaj leku Kiedy należy go stosować Działanie Wziewny lek rozkurczowy (zazwyczaj niebieski inhalator) Jest to lek rozkurczowy o krótkotrwałym działaniu. Wszystkie osoby chore na astmę powinny go otrzymać. Gdy pojawią się objawy astmy (na przykład gdy dziecko zaczyna kaszleć lub ma świszczący oddech). Dziecko powinno przyjąć wziewny lek rozkurczowy jedynie w przypadku pojawienia się objawów astmy. Pozwala to na kilka godzin złagodzić objawy astmy. Wziewne leki rozkurczowe tymczasowo otwierają drogi oddechowe, rozluźniając otaczające je mięśnie, co ułatwia dziecku oddychanie. Wziewny lek zapobiegawczy (zazwyczaj brązowy, czerwony lub pomarańczowy inhalator zawierający lek sterydowy) Jeżeli dziecko używa wziewnego leku zapobiegawczego, musi go stosować codziennie, nawet wtedy, gdy czuje się dobrze, aby odpowiednio dbać o zdrowie dróg oddechowych. Wziewny lek zapobiegawczy powinien być przepisany dziecku, które: w ciągu ostatnich dwóch lat miało atak astmy; stosuje wziewny lek rozkurczowy trzy razy w tygodniu lub częściej; ma objawy astmy trzy razy w tygodniu lub częściej; oraz co najmniej raz w tygodniu budzi się w nocy z powodu astmy. Dziecko powinno stosować wziewny lek zapobiegawczy dwa razy dziennie. Wziewne leki zapobiegawcze to główny lek przeciwastmatyczny. Łagodzą one stan zapalny dróg oddechowych i zapobiegają nawrotom objawów astmy u dziecka. Skutki ich działania mogą być odczuwalne dopiero mniej więcej po dwóch lub czterech tygodniach od rozpoczęcia leczenia. Należy kontynuować leczenie, nawet gdy dziecko ma objawy astmy w ciągu pierwszych kilku tygodni. 10

15 Lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę mogą przepisać dziecku inne leki, aby zapewnić mu odpowiednie leczenie astmy. Mogą to być leki opisane w poniższej tabeli. Inne leki przeciwastmatyczne Rodzaj leku Długodziałający wziewny lek rozkurczowy Zawiera lek rozkurczowy, który działa przez 12 godzin. Dziecko powinno go zawsze używać w połączeniu z wziewnym lekiem zapobiegawczym. Nie zawiera on sterydów. Antagoniści receptora leukotrienowego Są to leki zapobiegawcze w tabletkach. Nie zawierają leków sterydowych. Teofilina Ten lek jest dostępny w tabletkach, syropie i zastrzykach. Nie zawiera sterydów. Leki sterydowe w tabletkach Działanie Wziewne leki rozkurczowe o długim działaniu rozszerzają drogi oddechowe u dziecka, rozluźniając otaczające je mięśnie. Blokują one substancje chemiczne wydzielane podczas kontaktu dziecka z czynnikami wywołującymi astmę. Teofilina rozluźnia mięśnie, które otaczają drogi oddechowe i w ten sposób ułatwia dziecku oddychanie. Leki sterydowe w tabletkach łagodzą stan zapalny dróg oddechowych u dziecka. Na jakiej podstawie lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę wybiorą leki potrzebne mojemu dziecku? Przy wyborze leków odpowiednich dla dziecka lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę kierują się metodą małych kroków. Kroki te opisano na str. 13 i 14. Lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę oceni informacje o astmie i określi odpowiedni dla dziecka etap początkowy. Jeżeli to nie pomoże, lekarz może przejść do kolejnego etapu leczenia. Będzie się starał uzyskać kontrolę nad objawami astmy przy zastosowaniu możliwie jak najniższej dawki leków. 11

16 Zwiększenie dawki leku Przed przepisaniem większej dawki leków wziewnych i innych leków przeciwastmatycznych lekarz powinien zawsze sprawdzić, czy dziecko nie ma żadnych problemów związanych ze stosowaniem bieżących leków. Obejmuje to: ~ ~ sprawdzenie, czy dziecko prawidłowo przyjmuje bieżący lek przeciwastmatyczny; ~ ~ sprawdzenie, czy dziecko prawidłowo posługuje się inhalatorem i spejserem (zob. str. 18); oraz ~ ~ omówienie z tobą i dzieckiem czynników wywołujących astmę oraz sposobów ich unikania. Zmniejszenie dawki leku Gdy uda się osiągnąć skuteczne leczenie astmy u dziecka przez co najmniej trzy miesiące, ważne jest, aby regularnie uczęszczać na wizyty kontrolne u lekarza lub pielęgniarki zajmującej się chorymi na astmę. Jeżeli objawy astmy będą dobrze kontrolowane, być może będzie można zmniejszyć dawkę leku. Decydując, który lek można podawać w mniejszej dawce, ty i lekarz twojego dziecka musicie wziąć pod uwagę następujące czynniki: ~ ~ na ile skuteczne jest leczenie astmy u dziecka w oparciu o bieżące leki; ~ ~ jak długo dziecko przyjmuje bieżące leki; ~ ~ działania niepożądane bieżącego leczenia; oraz ~ ~ co myślisz o lekach, które przyjmuje twoje dziecko. Zmiana dawki leku na mniejszą powinna odbywać się stopniowo. 12

17 Leczenie dzieci w wieku od pięciu do dwunastu lat. Leczenie dziecka należy rozpocząć na etapie, który umożliwi najskuteczniejszą kontrolę objawów. Wziewny lek rozkurczowy w razie potrzeby. Wziewny lek zapobiegawczy zawierający sterydy przyjmowany codziennie oraz wziewny lek rozkurczowy w razie potrzeby. Etap 1 Etap 2 Kierując się w dół, znajdź i utrzymaj najniższy etap, który pozwala kontrolować objawy występujące u dziecka Wziewny lek zapobiegawczy zawierający sterydy przyjmowany codziennie, wziewny lek rozkurczowy oraz długodziałający wziewny lek rozkurczowy przyjmowany w razie potrzeby. Jeżeli długodziałający wziewny lek rozkurczowy przynosi dużą ulgę, dziecko powinno nadal go przyjmować. Jeżeli długodziałający lek rozkurczowy pomaga dziecku w niewielkim stopniu, należy go nadal przyjmować, ale można wówczas zwiększyć dawkę wziewnego leku sterydowego. Jeżeli lek ten nie pomaga wcale, wówczas należy przerwać leczenie nim i zwiększyć dawkę wziewnych leków sterydowych. Jeżeli także i to nie pomoże, wówczas można spróbować podać dziecku inne leki, np. antagonistów receptora leukotrienowego lub tabletki rozkurczowe zawierające teofilinę. Etap 3 Przejdź do następnego etapu, aby zapewnić lepszą kontrolę. Zwiększyć dawkę wziewnego leku sterydowego. Lek sterydowy w tabletkach należy przyjmować codziennie w najniższej dawce zapewniającej najlepszą kontrolę. Należy kontynuować przyjmowanie wziewnego leku sterydowego w wyższej dawce. Dziecko zostanie skierowane do specjalisty. Etap 4 Etap 5 13

18 Leczenie dzieci w wieku poniżej pięciu lat. Leczenie dziecka należy rozpocząć na etapie, który umożliwi najskuteczniejszą kontrolę objawów. Wziewny lek rozkurczowy w razie potrzeby. Wziewny lek zapobiegawczy zawierający sterydy do codziennego przyjmowania lub lek zapobiegawczy w tabletkach zawierający antagonistów receptora leukotrienowego, jeżeli zastosowanie sterydów wziewnych jest niemożliwe. Wziewny lek rozkurczowy przyjmowany w razie potrzeby. Etap 1 Etap 2 Etap 3 Kierując się w dół, znajdź i utrzymaj najniższy etap, który pozwala kontrolować objawy występujące u dziecka Jeżeli dziecko przyjmuje wziewny lek sterydowy, lekarz może rozważyć uzupełnienie leczenia antagonistami receptora leukotrienowego. Jeżeli dziecko przyjmuje tylko antagonistów receptora leukotrienowego, lekarz może rozważyć uzupełnienie leczenia o wziewny lek sterydowy. U dzieci poniżej 2. roku życia lekarz może od razu przejść do etapu 4. Przejdź do następnego etapu, aby zapewnić lepszą kontrolę. Dziecko zostanie skierowane do specjalisty. Etap 4 14

19 Jak dziecko powinno przyjmować leki przeciwastmatyczne? Ważne jest, aby dziecko postępowało zgodnie z planem leczenia. Gdy otrzyma pierwszy inhalator, lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę powinni zaprezentować, jak z niego korzystać. Następnie lekarz lub pielęgniarka powinni regularnie sprawdzać, czy dziecko prawidłowo obsługuje inhalator. Także twój farmaceuta będzie mógł pokazać dziecku, jak poprawnie korzystać z inhalatora. Spejsery i inhalatory Dziecko może także otrzymać spejser do użytku z lekiem wziewnym. Spejsery ułatwiają dostarczenie leku do dróg oddechowych dziecka i ułatwiają mu obsługę inhalatora. Są to plastikowe lub metalowe pojemniki zakończone ustnikiem lub maską z jednej strony i otworem na inhalator z drugiej. Na stronie Asthma UK pod adresem org.uk/sites/healthcare-professionals/pages/inhaler-demos można obejrzeć demonstrację sposobu korzystania z inhalatora i spejsera. Jakie mogą być działania niepożądane leków przeciwastmatycznych u dziecka? Lek rozkurczowy Wziewne leki rozkurczowe powodują niewiele działań niepożądanych, jednak mogą przemijająco przyspieszyć bicie serca oraz wywołać łagodne drgawki mięśni. Działania te występują częściej po podaniu większych dawek. Z reguły ustępują one całkowicie po kilku minutach/godzinach. 15

20 Wziewne leki zapobiegawcze Wziewne leki zapobiegawcze wypróbowano i przetestowano na wielu pacjentach, a korzyści płynące z odpowiedniego leczenia astmy znacznie przewyższają ryzyko wystąpienia działań niepożądanych. Prawdopodobieństwo wystąpienia u dziecka działań niepożądanych powodowanych przez lek zapobiegawczy jest niewielkie, jednak mogą pojawić się następujące objawy: ~ ~ ból języka; ~ ~ ból gardła; ~ ~ chrypka; oraz ~ ~ zakażenie jamy ustnej (pleśniawki jamy ustnej). W sporadycznych przypadkach duże dawki sterydów wziewnych mogą powodować u dzieci problemy ze wzrostem. Mimo że działania te występują rzadko, lekarz powinien raz w roku zmierzyć wzrost i masę ciała dziecka, szczególnie gdy przyjmuje ono duże dawki sterydów. Jeżeli dziecko stosuje inhalator z lekiem zapobiegawczym w dużych dawkach, lekarz powinien skierować je do lekarza pediatry w szpitalu. Rzadkim skutkiem ubocznym przyjmowania sterydów wziewnych w dużych dawkach jest zatrzymanie wytwarzania naturalnych sterydów przez nadnercza. Leki sterydowe w tabletkach Choć długotrwałe przyjmowanie leków sterydowych w tabletkach wiąże się z działaniami niepożądanymi, jednak z nawiązką kompensują je korzyści płynące z odpowiedniego leczenia astmy. Lekarz zazwyczaj zaleca leczenie dziecka lekami sterydowymi w tabletkach tylko w przypadku szczególnego nasilenia objawów astmy. W większości przypadków leczenie ataków astmy lekami sterydowymi jest niezbędne przez zaledwie trzy do pięciu dni. W takiej sytuacji przyjmowanie sterydów jest bezpieczniejsze niż wszelkie próby radzenia sobie bez tych leków. 16

21 Potencjalne działania niepożądane długotrwałego przyjmowania tabletek sterydowych (przez ponad dwa tygodnie) obejmują: ~ ~ przygnębienie i wahania nastroju; ~ ~ uczucie głodu i większy apetyt; ~ ~ zaokrąglenie twarzy; ~ ~ nadpobudliwość i trudność w zasypianiu; ~ ~ zgagę i niestrawność; ~ ~ łatwe siniaczenie; ~ ~ łamliwe kości; ~ ~ ryzyko zachorowania na cukrzycę; oraz ~ ~ ryzyko wystąpienia zaćmy. Krótkie leczenie lekami sterydowymi w tabletkach (przez trzy do pięciu dni) nie jest kojarzone z powyższymi skutkami ubocznymi. U nielicznych dzieci, które przyjmują leki sterydowe w tabletkach z powodu zaostrzenia przebiegu astmy, należy co roku monitorować wzrost i masę ciała. Należy je także badać w zakresie wystąpienia zaćmy (choroba oczu) u lokalnego okulisty. Badania te wykonuje się pod opieką specjalistów szpitalnych, którzy także omówią z tobą i będą monitorowali u dziecka: ~ ~ ciśnienie krwi; ~ ~ gęstość mineralną kości (grubość i wytrzymałość kości dziecka); ~ ~ poziom cukru w moczu lub krwi w zakresie wystąpienia cukrzycy; oraz ~ ~ poziom cholesterolu. 17

22 Jeżeli dziecko przez dłuższy czas przyjmuje leki sterydowe w tabletkach, jego nadnercza mogą przestać wytwarzać naturalny steryd i dlatego tabletek tych nie wolno nagle odstawiać. Jeżeli dziecko przyjmuje leki sterydowe w tabletkach, lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę powinni dać mu kartę leku sterydowego, którą dziecko powinno mieć przy sobie, aby informować innych pracowników służby zdrowia. Jakie leki będzie przyjmować moje dziecko, jeżeli astmę wywołują u niego ćwiczenia fizyczne? U niektórych dzieci ćwiczenia fizyczne wywołują objawy astmy. Jeżeli dotyczy to twojego dziecka, lekarz może zalecić przyjmowanie dwóch dawek wziewnego leku rozkurczowego przed ćwiczeniami. Jeżeli problem ten utrzymuje się od dłuższego czasu, lekarz może rozważyć zwiększenie dawki wziewnego leku zapobiegawczego zgodnie z metodą małych kroków (zob. strona 12). 18

23 Co mogę zrobić, aby ułatwić leczenie astmy u mojego dziecka? Skuteczne leczenie astmy u dziecka jest bardzo ważne. Dzięki niemu dziecko: ~ ~ nie ma objawów astmy w ciągu dnia; ~ ~ nie budzi się w nocy z powodu astmy; ~ ~ musi rzadko stosować wziewny lek rozkurczowy; oraz ~ ~ nie ma ataków astmy. Oznacza to także, że: ~ ~ astma nie będzie przeszkadzać dziecku w codziennym życiu, w tym w wykonywaniu ćwiczeń fizycznych; oraz ~ ~ w chodzeniu do szkoły ~ ~ wyniki badań układu oddechowego będą mieścić się w normie. Aby zapewnić skuteczne leczenie astmy, dziecko musi stosować leki wziewne i inne leki przeciwastmatyczne oraz w miarę możliwości unikać czynników, które nasilają astmę (tzw. czynniki wywołujące astmę, takie jak pyłki, zwierzęta domowe, dym papierosowy itp.). Podczas wizyty kontrolnej lekarz lub pielęgniarka zapytają o to, czy dziecko bierze leki i jak ściśle przestrzega uzgodnionego sposobu leczenia. Jeżeli martwisz się stałym leczeniem dziecka, poproś pielęgniarkę lub lekarza o wyjaśnienie, w jaki sposób działają przyjmowane przez dziecko leki, i o udzielenie odpowiedzi na twoje pytania. Jeśli pamiętanie o regularnym przyjmowaniu leków przez dziecko jest dla ciebie trudne, porozmawiaj o tym z lekarzem lub pielęgniarką. Być może zmienią oni dawkę, która pozwoli ci lepiej pamiętać o lekach, albo podadzą ci przydatne wskazówki. Bardzo pomaga codzienny zwyczaj przyjmowania leków o stałej porze. Odpowiednie leczenie astmy zmniejsza ryzyko wystąpienia ataków astmy. Więcej informacji na temat ataków astmy można znaleźć na stronie

24 Osobisty plan leczenia astmy Dzieciom, które korzystają z osobistego planu leczenia astmy, z reguły udaje się skuteczniej leczyć astmę. Oznacza to, że mają mniej objawów astmy oraz są mniej narażone na ataki astmy lub rzadziej hospitalizowane z powodu tej choroby. Osobisty plan leczenia astmy to informacje na piśmie udostępnione dziecku przez lekarza lub pielęgniarkę zajmującą się chorymi na astmę, które ułatwiają zrozumienie i leczenie astmy u dziecka. Czasami plan ten jest nazywany planem samodzielnego leczenia. Opracowuje go lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę we współpracy z tobą i twoim dzieckiem. Osobisty plan leczenia astmy u dziecka powinien zawierać następujące informacje: ~ ~ leki przyjmowane przez dziecko (na przykład co i kiedy przyjmuje); ~ ~ jak rozpoznać nasilenie astmy; ~ ~ co zrobić, gdy objawy astmy się nasilają; oraz ~ ~ co zrobić, jeżeli dziecko ma atak astmy. 20

25 My Asthma Plan Your asthma plan tells you when to take your asthma medicines. Name: And what to do when your asthma gets worse. 1. My asthma medicines My best peak flow is My preventer inhaler is called and its colour is My asthma medicines I take puff/s of my preventer inhaler in the morning and puff/s at night. I do this every day even if I feel well. Other asthma medicines I take every day: 2. When my asthma gets worse I will know my asthma is getting worse if: I have a cough, wheeze, it is hard to breathe or my chest hurts, or I am waking up at night because of my asthma, or I am taking my reliever inhaler every day, or My peak flow is less than My reliever inhaier is called and its colour is. I take puff/s of my (colour) reliever inhaler when I wheeze or cough, my chest hurts or it s hard to breathe. Does playing, running or doing PE normally make it hard to breathe? If yes I take puff/s of my (colour) reliever inhaler beforehand. When this happens: I keep taking my preventer medicines as normal. And also take puff/s of my (colour) reliever inhaler every four hours. If I am not getting any better I should see my doctor or asthma nurse today. What asthma medicines do you take every day? What should you do when your asthma gets worse? Remember to take your inhaler with a spacer if you have one 21

26 3. What to do when I have an asthma attack I am having an asthma attack if: My (colour) reliever inhaler is not helping, or I can t talk or walk easily, or I am breathing hard and fast, or I am coughing or wheezing alot, or My peak flow is below When this happens: I should take puffs of my (colour) reliever inhaler every two minutes (up to ten puffs) until I feel better. My asthma triggers: (Write down things that make your asthma worse so you can stay away from them.) I need to see my asthma nurse every six months at least Date I got my asthma plan: I am feeling better, but I don t want this to happen again so I need to see my doctor or asthma nurse today. I still don t feel better and I have taken ten puffs. Now I need to call 999 straight away. If I am waiting longer than 15 minutes for an ambulance I should take another puffs of my (colour) reliever inhaler every two minutes (up to ten puffs). My next asthma review: Doctor s/asthma nurse contact details: 999 Where can I find out more? Asthma UK is dedicated to improving the health and well-being of the 5.4 million people in the UK with asthma including 1.1 million children. Asthma UK Adviceline Ask an asthma nurse specialist asthma.org.uk/adviceline Asthma UK website Read the latest independent advice and news on asthma asthma.org.uk kickasthma.org.uk Asthma UK Summit House, 70 Wilson Street, London EC2A 2DB T F Asthma UK Northern Ireland Ground floor, Unit 2 College House, City Link Business Park, Durham Street, Belfast BT12 4HQ ni@asthma.org.uk Asthma UK Cymru Eastgate House, Newport Road, Cardiff CF24 0AB wales@asthma.org.uk Asthma UK Scotland 4 Queen Street, Edinburgh EH2 1JE scotland@asthma.org.uk 2012 Asthma UK Registered charity number in England and in Scotland SCO First published Next review 2013 HP

27 Kiedy moje dziecko powinno otrzymać osobisty plan leczenia astmy? Plan opracowuje lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi we współpracy z tobą i twoim dzieckiem. Plan ten powinien uwzględniać preferencje oraz opinie twoje i dziecka. Jeżeli astma nie pozwala dziecku wykonywać jakichś czynności, poproś pielęgniarkę lub lekarza o uwzględnienie ich w planie dziecka. Będzie można je omówić podczas wizyty kontrolnej. Ważne jest zrozumienie i zgoda na założenia planu leczenia. Lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę powinni go przejrzeć podczas innych spotkań z tobą i dzieckiem w ramach omawiania kwestii związanych z astmą u dziecka. Porozmawiaj z pielęgniarką lub lekarzem o tym, w jaki sposób twój styl życia lub przekonania wpływają na przebieg astmy u twojego dziecka. Jeżeli chcesz otrzymać plan działań w innym języku, poproś o to lekarza lub pielęgniarkę zajmujących się twoim dzieckiem. Jeżeli konieczna była hospitalizacja dziecka z powodu astmy, personel medyczny powinien zweryfikować plan leczenia astmy, zanim dziecko zostanie wypisane ze szpitala. Osobisty plan leczenia astmy jest bardzo ważny dla zdrowia dziecka. Jeżeli dziecko jeszcze go nie ma, należy porozmawiać z lekarzem lub pielęgniarką zajmującą się chorymi na astmę. Osobisty plan leczenia astmy można zamówić na stronie internetowej Asthma UK pod adresem 23

28 W poniższej tabeli wyjaśniono niektóre metody ułatwiające leczenie astmy u dziecka. Co mogę zrobić, aby poprawić leczenie astmy u mojego dziecka? Dbaj, aby dziecko brało leki przeciwastmatyczne w odpowiednich porach. Dowiedz się więcej o astmie u dziecka od lekarza lub pielęgniarki zajmującej się chorymi na astmę. Ważne jest, aby uzyskać od tych osób wszystkie niezbędne informacje. Osoby te powinny zapytać, czy masz jakieś obawy. Poinformuj je o wszelkich swoich wątpliwościach. Aby ułatwić ci leczenie astmy u dziecka, osoby te powinny udzielić ci prostych informacji ustnie lub na piśmie, w szczególności na temat leków przeciwastmatycznych, które dziecko przyjmuje. Dbaj o to, aby dziecko nie miało kontaktu z dymem papierosowym. W razie potrzeby zachęcaj dziecko do odchudzania. W jaki sposób to może pomóc? Aby skutecznie leczyć astmę, dziecko musi przyjmować leki (nawet wtedy, gdy czuje się dobrze). Wiele dzieci odczuwa utrudniające codzienne funkcjonowanie objawy astmy (np. kaszel i świszczący oddech) i uważa to za normalne. Skuteczne leczenie astmy oznacza, że dziecko nie ma objawów astmy w ciągu dnia ani w nocy. Częste objawy astmy mogą doprowadzić do ataku astmy u dziecka i długotrwałego uszkodzenia płuc. Palenie czynne i bierne zdecydowanie nasila objawy astmy u dziecka (w tym świszczący oddech u niemowląt i wyższe ryzyko wystąpienia przewlekłej astmy). Osoby palące powinny natychmiast zerwać z tym nałogiem. Jeżeli chcesz rzucić palenie, lekarz, pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę lub farmaceuta mogą ci w tym pomóc, proponując odpowiednie poradnictwo i wsparcie. Nie wolno ci palić przy dziecku. Należy także zachęcać inne osoby, aby nie paliły w obecności dziecka. Jeżeli dziecko ma nadwagę, lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę pomogą mu w odchudzaniu. Utrata wagi pozwoli dziecku skuteczniej leczyć astmę. 24 Dziecko powinno otrzymać komplet zalecanych szczepień, łącznie ze szczepionką przeciw grypie, ponieważ zalety szczepień z nawiązką kompensują ryzyko wywołania ataku astmy. Nie ma danych, które potwierdzałyby, że szczepienia wykonywane w wieku dziecięcym zwiększają ryzyko wystąpienia astmy. Jeżeli dziecko przyjmuje leki sterydowe w wysokich dawkach, wówczas szczepionki mogą mieć obniżoną skuteczność porozmawiaj o tym z lekarzem swojego dziecka.

29 Jak przebiega atak astmy i jak się go leczy? Shutter s toc k Pomimo iż astmę można z reguły leczyć za pomocą leków, to jednak niektóre czynniki wywołujące astmę mogą doprowadzić do ataków. Pęcherzyki płucne Tchawica Skurczony mięsień Skurczone mięśnie gładki gładkie Pogrubiona i objęta stanem zapalnym wyściółka Płuca Drogi oddechowe podczas ataku astmy Atak astmy u dziecka występuje w wyniku obrzęku dróg oddechowych oraz znacznego obkurczenia otaczających je mięśni, które utrudniają oddychanie. Ataki astmy z reguły nie występują nagle i w większości przypadków są wywołane zakażeniami wirusowymi. Na kilka dni przed atakiem u dziecka można zaobserwować nasilenie się astmy (na przykład może więcej kaszleć, mieć bardziej świszczący oddech, odczuwać ucisk w klatce piersiowej lub stać się ospałe). Jak rozpoznać, że moje dziecko ma atak astmy? Atak astmy u dziecka ma miejsce w następujących sytuacjach: ~~ Pojawia się nasilenie astmy (na przykład dziecko kaszle więcej i mocniej niż zwykle, ma bardziej świszczący oddech bądź odczuwa duszność lub ucisk w klatce piersiowej). ~~ Ma trudności z oddychaniem, mówieniem, jedzeniem lub spaniem. ~~ Musi częściej niż zwykle stosować wziewny lek rozkurczowy. ~~ Wziewny lek rozkurczowy nie pomaga. 25

30 Jeżeli dziecko ma atak astmy, powinno wykonać następujące czynności. 1. Natychmiast przyjąć jedną lub dwie dawki wziewnego leku rozkurczowego za pomocą spejsera. (Zazwyczaj jest to niebieski inhalator). 2. Usiąść w pozycji wyprostowanej oraz spróbować wolno i regularnie oddychać. 3. Jeżeli nie poczuje się lepiej, co sekund powinno przyjmować (jednorazowo) kolejne dawki wziewnego leku rozkurczowego, dopóki nie poczuje się lepiej. Dziecko może przyjąć maksymalnie 10 dawek. 4. Jeżeli nie poczuje się lepiej po zażyciu leku wziewnego zgodnie z powyższym opisem lub jeżeli niepokoi cię stan zdrowia dziecka, zadzwoń pod numer 999 lub 112. Jeżeli karetka nie przyjedzie w ciągu 10 minut, a stan dziecka nie poprawi się, powtórz krok 3. Nie przejmuj się, że (nawet w nocy) zajmujesz czas pracownikom pogotowia ratunkowego. Jeżeli stan zdrowia dziecka poprawi się i uznasz, że nie trzeba dzwonić pod numer 999 lub 112, tego samego dnia dziecko powinno zgłosić się do lekarza lub pielęgniarki opiekującej się osobami chorymi na astmę. Sprawdź plan leczenia astmy u dziecka i postępuj zgodnie z uzyskaną poradą lekarską. Zadbaj o to, aby dziecko miało zawsze ze sobą kartę ataków astmy. Ma ona na celu informowanie lub przypominanie chorym na astmę oraz ich rodzinom i znajomym, co robić w przypadku ataku astmy. Można ją uzyskać na stronie internetowej Asthma UK pod adresem Jeżeli dziecko będzie miało atak astmy, czy konieczna będzie hospitalizacja? Atak astmy u dziecka nie zawsze musi oznaczać hospitalizację. Na ogół pobyt w szpitalu jest konieczny jedynie w przypadku bardzo ciężkiego ataku astmy. Bardzo rzadko ataki astmy bywają tak ciężkie, że mogą zakończyć się śmiercią dziecka. Jeżeli twoje dziecko ma ciężki atak astmy, musisz niezwłocznie wezwać pomoc medyczną, a dzieckiem powinien zająć się lekarz specjalista w szpitalu. 26

31 Jakie leki zostaną podane dziecku w przypadku ataku astmy? Poniższa tabela zawiera opis i działanie leków stosowanych w przypadku ataków astmy. Leczenie Tlen Lek rozkurczowy Leki sterydowe w tabletkach Siarczan magnezowy (lek zmniejszający objawy astmy) Aminofilina (lek pomagający leczyć świszczący oddech i duszności) Jak jest podawany lek Dziecku należy sprawdzać poziom tlenu we krwi. Jeżeli poziom tlenu w organizmie dziecka znacznie spadnie, dziecku zostanie podany tlen przez maskę. Dziecko otrzyma dużą dawkę leku rozkurczowego za pomocą inhalatora i spejsera lub nebulizatora. Nebulizator przetwarza lekarstwo w mgiełkę, którą dziecko wdycha przez maskę. W przypadku ostrych ataków astmy lub gdy leczenie pierwszym lekiem rozkurczowym nie przynosi pożądanych efektów, lekarz może przepisać dziecku inny lek rozkurczowy podawany przez nebulizator. Dziecko może otrzymać leki sterydowe w tabletkach. Dziecko może otrzymać ten lek przez kroplówkę w przypadku bardzo ciężkiego ataku astmy. Lek ten może podać dziecku przez kroplówkę lekarz specjalista w szpitalu. 27

32 Leczenie ataków astmy u dwulatków i starszych dzieci Jeżeli dziecko ma atak astmy w domu, należy mu natychmiast podać wziewny lek rozkurczowy przez spejser. Dziecku można co dwie minuty podawać dwie dawki wziewnego leku rozkurczowego przez spejser (maksymalnie 10 dawek). Jeżeli po 10 dawkach wziewnego leku rozkurczowego dziecko nie poczuje się lepiej, zadzwoń po karetkę pod numer 999 lub 112. Zanim dziecko zostanie przewiezione do szpitala, personel ratunkowy może mu podać więcej dawek wziewnego leku rozkurczowego oraz rozpocząć cykl leczenia lekiem sterydowym w tabletkach, aby zatrzymać atak. Dziecko należy koniecznie przewieźć karetką do szpitala. Jest to konieczne, ponieważ personel ratunkowy będzie mógł w razie potrzeby podać dziecku tlen oraz lek rozkurczowy już w czasie drogi do szpitala. W szpitalu dziecko otrzyma jeden lub kilka leków opisanych w tabeli na stronie 27. Leczenie ataków astmy u dzieci, które nie ukończyły jeszcze dwóch lat Jeżeli dziecko nie ukończyło jeszcze dwóch lat i ma atak astmy w domu, należy mu podać inhalator rozkurczowy przez spejser z maską na twarz. Jeżeli w wyniku ataku astmy konieczna będzie hospitalizacja, dziecko może otrzymać jeden lub kilka leków opisanych na stronie 27. Dzieciom, które nie skończyły dwóch lat, nie podaje się jednak zazwyczaj siarczanu magnezowego ani aminofiliny. 28

33 Zanim dziecko opuści szpital Decyzja o wypisaniu dziecka ze szpitala zależy od lekarza w szpitalu, który będzie regularnie badał czynność układu oddechowego dziecka, sprawdzając częstość oddechu i objętość wydychanego powietrza. Lekarz omówi także z tobą dalsze leczenie astmy u dziecka. Podczas spotkania nauczysz się, jak lepiej monitorować astmę u dziecka przy użyciu przepływomierza szczytowego oraz dowiesz się, jak prowadzić dzienniczek objawów astmy u dziecka. Personel szpitala powinien także obserwować, czy dziecko prawidłowo obsługuje inhalator oraz, co najważniejsze, opracować nowy osobisty plan leczenia astmy. Więcej informacji na temat osobistego planu leczenia astmy można znaleźć na stronie 20. Szpital poinformuje lekarza pierwszego kontaktu, który opiekuje się dzieckiem, o podjętym leczeniu oraz zaplanuje dla dziecka wizytę kontrolną w przychodni dla dzieci z astmą. Po wyjściu ze szpitala Po wyjściu dziecka ze szpitala należy umówić się na wizytę u lekarza pierwszego kontaktu w ciągu 48 godzin po wypisaniu. 29

34 Co mogę zrobić, aby ochronić dziecko przed astmą? Karmienie piersią Wszystkie kobiety zachęca się do karmienia piersią, ponieważ dzieci karmione mlekiem matki są mniej narażone na zachorowanie na astmę. Palenie podczas ciąży Paląc w ciąży, narażasz dziecko na większe ryzyko wystąpienia świszczącego oddechu oraz zachorowania na astmę. Jeżeli palisz, lekarz zaproponuje ci odpowiednie wsparcie w walce z nałogiem. Dieta Nie ma dostatecznych dowodów potwierdzających, że pewne pokarmy lub suplementy diety przyjmowane podczas ciąży mogą chronić dziecko przed zachorowaniem na astmę. Szczepienia ochronne W ramach szczepień ochronnych dziecko w różnych okresach życia otrzyma szereg szczepionek podawanych przez lekarza lub pielęgniarkę. Nie ma dowodów na to, że te szczepienia ochronne zwiększają ryzyko zachorowania na astmę wśród dzieci. Podawanie dziecku szczepionek pełni ważną rolę w zapewnianiu mu ochrony przed chorobami zakaźnymi. 30

35 Astma u młodzieży Ten punkt jest przeznaczony dla nastolatków. Osoby te powinny go przeczytać wraz ze swoimi rodzicami lub opiekunami. Dojrzewanie to okres, gdy z dzieci zmieniamy się w osoby dorosłe. W tym czasie stajemy się coraz bardziej niezależni, jednak ten etap życia może wiązać się z wieloma wyzwaniami. Być może uważasz, że astma utrudnia ci życie - poczucie niepokoju lub przygnębienia jest w takiej sytuacji naturalne. Jeżeli odczuwasz niepokój lub przygnębienie, koniecznie porozmawiaj z lekarzem pierwszego kontaktu lub pielęgniarką zajmującą się chorymi na astmę. Więcej informacji można znaleźć także na stronie internetowej Asthma UK pod adresem knowledge-bank-living-with-asthma-emotional-health-depression W miarę dorastania opiekujący się tobą lekarz będzie zachęcać cię do przejmowania większej odpowiedzialności za samodzielne leczenie astmy, tak aby przynajmniej w pewnym stopniu wyłączyć z tego rodziców, czy opiekunów. Twój pisemny plan leczenia astmy opracowany wspólnie z lekarzem pozwala ci leczyć astmę oraz przejąć odpowiedzialność i samodzielnie podejmować niektóre decyzje. Na podstawie niektórych z poniższych pytań wraz z lekarzem możesz sprawdzić, czy możesz już samodzielnie dbać o leczenie astmy. ~ ~ Czy potrafisz wskazać rzeczy, które nasilają objawy astmy? ~ ~ Jakie leki przyjmujesz w ramach leczenia astmy? ~ ~ Czy wiesz, jak działa każdy lek, który przyjmujesz? ~ ~ Czy łatwo ci pamiętać o przyjmowaniu leków? ~ ~ Gdy lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę zadają ci pytania na temat astmy, jak opisujesz swoją chorobę? ~ ~ Gdy potrzebna ci jest wizyta u lekarza lub pielęgniarki zajmującej się chorymi na astmę, jak umawiasz się na wizytę? ~ ~ Jeżeli wiesz, że nie uda ci się w uzgodnionym terminie zjawić się u lekarza lub pielęgniarki zajmującej się chorymi na astmę, czy wiesz, jak odwołać wizytę? ~ ~ W jaki sposób pilnujesz, aby uzyskać nowe recepty, zanim skończą ci się leki? 31

36 Wspólnie z lekarzem omówicie twoje preferencje dotyczące leczenia, na przykład, jaki lek wziewny najbardziej ci odpowiada. Lekarz powinien zapytać, czy łatwo ci się korzysta z inhalatora w szkole lub poza domem. Jeżeli korzystasz ze spejsera w połączeniu z inhalatorem z wziewnym lekiem rozkurczowym, lekarz powinien rozważyć zastosowanie inhalatora z wziewnym lekiem rozkurczowym (nazywanego inhalatorem suchego proszku), który można byłoby łatwiej nosić przy sobie i stosować, kiedy jesteś poza domem. Lekarz powinien poinstruować cię, jak korzystać z inhalatora, i sprawdzić, czy robisz to poprawnie. Porady lekarskie dotyczące leczenia astmy powinny uwzględniać twoje potrzeby. Oznacza to, że lekarz powinien: ~ ~ pomóc i doradzić ci, jak radzić sobie z uczuciami; ~ ~ w uprzejmy i motywujący sposób przekazać ci potrzebną wiedzę; ~ ~ omówić z tobą twoją osobistą sytuację oraz wręczyć ci ustalenia na piśmie; oraz ~ ~ współpracować z twoją szkołą. Szkoła powinna z tobą współpracować, aby pomóc ci w leczeniu astmy. Ważne jest, aby powiadomić szkołę o zmianach leków, informując odpowiednie osoby, jakie leki bierzesz i w jakich dawkach. Palenie i dym tytoniowy Jesteś na takim etapie życia, w którym należy dokonywać wyborów. Nigdy nie poddawaj się presji, że musisz zapalić, ponieważ robią to twoi znajomi. Musisz koniecznie pamiętać, że palenie pogłębia astmę oraz ma szkodliwy wpływ na twoje zdrowie. Na przykład palenie: ~~zwiększa ryzyko ataków astmy; ~~trwale uszkadza drogi oddechowe; oraz ~~zmniejsza skuteczność leków przeciwastmatycznych. 32

37 Lepiej jest nigdy nie zaczynać palić, ale jeżeli już palisz papierosy, lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę powinni zapewnić ci odpowiednie porady oraz wsparcie ułatwiające rzucenie palenia. Powinni również poinformować cię o lokalnych usługach NHS, w ramach których uzyskasz pomoc w rzuceniu palenia. Wspólne mieszkanie z palaczami może także mieć negatywny wpływ na twoją chorobę. Jeżeli twoi rodzice lub opiekunowie palą, ich także należy zachęcać do zerwania z nałogiem, aby uwolnić cię od ryzyka bycia biernym palaczem. Jeżeli masz wątpliwości lub obawy związane z powyższymi zagadnieniami, nie obawiaj się szczerej rozmowy na temat twoich odczuć z lekarzem, pielęgniarką zajmującą się osobami chorymi na astmę lub rodzicami. Terapie i urządzenia uzupełniające Niektóre osoby traktują terapie uzupełniające i specjalne urządzenia jako metody leczenia chorób, takich jak astma. Terapii tych nigdy nie wolno stosować zamiast leczenia zaleconego przez lekarza lub pielęgniarkę zajmującą się chorymi na astmę. Nie ma wystarczająco dużo danych z badań naukowych, które sugerowałyby, że terapie uzupełniające i wymienione poniżej urządzenia mogą pomagać w kontrolowaniu objawów: ~ akupunktura, ~ ziołolecznictwo i tradycyjna medycyna chińska, ~ homeopatia, ~ hipnoza i techniki relaksacyjne, ~ masaż, ~ jonizatory powietrza. Jeżeli stosujesz jakiekolwiek terapie uzupełniające, zawsze informuj o tym lekarza lub pielęgniarkę zajmującą się chorymi na astmę. 33

38 Co się stanie, gdy dorosnę? Jeżeli jesteś pod opieką specjalisty, gdy dorośniesz, będzie potrzebna ci specjalna opieka zdrowotna przeznaczona dla osób w twojej grupie wiekowej. W coraz większym stopniu będziesz uczestniczyć w leczeniu astmy. Powinieneś/Powinnaś skorzystać z udziału w indywidualnych lub grupowych sesjach edukacyjnych prowadzonych przez specjalistów służby zdrowia, by dobrze poznać zagadnienia związane z astmą, zanim zostaniesz objęty/a opieką dla osób dorosłych. Powinien ci to ułatwić przejrzysty plan przyszłych działań. Z reguły będziesz pod opieką lekarza pierwszego kontaktu. Leczenie pod opieką specjalisty ze szpitala jest konieczne jedynie w rzadkich przypadkach. Decyzje, jak i kiedy zmienić opiekę zdrowotną dla dzieci na opiekę dla dorosłych, musisz podjąć wspólnie z rodzicami oraz innymi osobami, które będą cię wspierać w działaniach związanych z leczeniem astmy. Po przeniesieniu pod opiekę dla osób dorosłych możesz do czasu oswojenia się z nią spotykać się z jednym konkretnym lekarzem. Czy astma będzie miała wpływ na moją karierę zawodową? Lekarz lub pielęgniarka zajmująca się chorymi na astmę powinni omówić z tobą dostępne opcje kariery zawodowej i poinformować cię, które zawody mogą przyczynić się do zwiększenia ryzyka objawów astmy w związku z wykonywaną pracą. Astmę mogą wywoływać substancje wdychane podczas pracy. Mamy wtedy do czynienia z astmą zawodową. Substancje te to między innymi pył drzewny, pył z mąki i ziarna, lateks oraz pyłki z owadów i zwierząt. Oto przykłady prac, które mogą powodować astmę zawodową: stolarstwo, malowanie natryskowe, praca w laboratorium lub każda praca, która wymaga kontaktu z lateksowymi rękawiczkami (np. praca pielęgniarki lub dentysty). Więcej informacji można znaleźć pod adresem knowledge-bank-living-with-asthma-occupational-asthma 34

39 Gdzie mogę znaleźć więcej informacji na temat astmy? Krajowe organizacje dla osób z astmą Asthma UK 18 Mansell Street London E1 8AA Telefon: Infolinia Asthma UK kontakt telefoniczny z pielęgniarką zajmującą się chorymi na astmę: Strona internetowa: Asthma UK to organizacja charytatywna mająca na celu poprawę stanu zdrowia oraz jakości życia osób cierpiących na astmę. Udostępnia szereg informacji na temat astmy w postaci materiałów informacyjnych i broszur. British Lung Foundation Goswell Road London EC1V 7ER Infolinia: Telefon: Faks: Strona internetowa: Celem British Lung Foundation jest zapewnianie informacji na temat chorób płuc i pomaganie osobom z tymi chorobami w codziennym życiu. Organizacja prowadzi sieć wsparcia Breathe Easy, która oferuje informacje, wsparcie i kontakty towarzyskie osobom dotkniętym chorobami płuc. 35

40 Inne organizacje Allergy UK Planwell House, Lefa Business Park Edgington Way, Sidcup Kent DA14 5BH Infolinia: Faks: Strona internetowa: Allergy UK to organizacja charytatywna, która prowadzi działania informacyjne na temat uczuleń i pomaga ludziom w leczeniu tych chorób. ASH (Action on smoking and health) 6th floor, Suites New House, Hatton Garden London EC1N 8JY Telefon: Faks: Strona internetowa: ASH to czołowa organizacja społeczna działająca na rzecz wprowadzenia skutecznych przepisów antynikotynowych oraz udostępniająca informacje opracowane przez ekspertów. NHS Choices Telefon: 111 (całodobowy) Strona internetowa: Jest to całodobowa infolinia dla osób w Anglii i Walii. Prowadzą ją pielęgniarki, które przez całą dobę 365 dni w roku udzielają poufnych porad i informacji dotyczących zdrowia. 36

41 NHS 24 Telefon: 111 Strona internetowa: ww.nhs24.com Jest to całodobowa infolinia dla osób w Szkocji. Prowadzą ją pielęgniarki, które przez całą dobę 365 dni w roku udzielają poufnych porad i informacji dotyczących zdrowia. Pomocne publikacje Poradnik właściwego leczenia astmy dla dzieci i dorosłych Strona internetowa: Pomocne strony internetowe Ministerstwo Pracy i Zabezpieczenia Społecznego (ang. Department for Work and Pensions, DWP) Strona internetowa: -for-work- pensions Na tej stronie internetowej można znaleźć szczegółowe informacje na temat przysługujących ci świadczeń państwowych. Healthtalkonline Strona internetowa: Healthtalkonline pozwala osobom chorym dzielić się doświadczeniami dotyczącymi zdrowia i chorób. Dostępne są tam wywiady (filmy wideo i nagrania dźwiękowe) oraz artykuły opisujące doświadczenia innych osób. Możesz tam także znaleźć rzetelne informacje na temat chorób, dostępnych opcji leczenia i wsparcia. 37

42 Co to jest SIGN? Scottish Intercollegiate Guidelines Network (SIGN) to organizacja, która opracowuje wytyczne dotyczące najlepszych opcji leczenia, pomocne dla pracowników służby zdrowia, pacjentów oraz opiekunów. Powstają one we współpracy z pracownikami służby zdrowia, innymi pracownikami NHS, pacjentami, opiekunami oraz ogółem społeczeństwa. Wytyczne uwzględniają najnowsze wyniki badań naukowych. Więcej informacji można znaleźć pod adresem Inne formaty Jeżeli chcesz otrzymać tę broszurę w innym formacie, na przykład wydrukowaną dużą czcionką, skontaktuj się z Karen Graham, pracownicą ds. kontaktów z pacjentami, tel , karen.graham2@nhs.net. 38

43

44 Edinburgh Biuro Gyle Square 1 South Gyle Crescent Edinburgh EH12 9E Telefon Fax Glasgow Biuro Delta House 50 West Nile Street Glasgow G1 2NP Telefon Fax Głównymi członkami naszej organizacji są Healthcare Environment Inspectorate, Scottish Health Council, Scottish Health Technologies Group, Scottish Intercollegiate Guidelines Network (SIGN) oraz Scottish Medicines Consortium.