Słowo wstępu... 4 Wstęp... 6 Sposób pracy nad Strategią... 7 CZĘŚĆ I Diagnoza społeczno-gospodarcza gminy Samborzec... 12

Transkrypt

1

2 Spis treści Słowo wstępu... 4 Wstęp... 6 Sposób pracy nad Strategią... 7 CZĘŚĆ I Diagnoza społeczno-gospodarcza gminy Samborzec Położenie administracyjne Środowisko przyrodnicze Strefa społeczna Liczba ludności Struktura wieku Przyrost naturalny Rynek pracy Sytuacja osób bezrobotnych Podmioty gospodarcze działające na obszarze gminy Stan infrastruktury społecznej Oświata Instytucje kultury i działalność kulturalna Sport i rekreacja Ochrona zdrowia Bezpieczeństwo publiczne Lokalne organizacje pozarządowe Infrastruktura komunalna Infrastruktura mieszkaniowa Infrastruktura wodociągowo-kanalizacyjna Infrastruktura elektroenergetyczna Gospodarka odpadami Infrastruktura drogowa Stan gminy według opinii mieszkańców wyniki badań ankietowych Charakterystyka badanych Dotychczasowe wykorzystanie możliwości rozwojowych Gminy Ocena warunków życia w Gminie Ważność realizacji przedsięwzięć na terenie Gminy Najważniejsze atuty Gminy

3 4.6. Największe słabości Gminy Największe szanse rozwojowe dla Gminy Najważniejsze zagrożenia dla rozwoju Gminy Pomysły na poprawę jakości życia w Gminie Potencjał Gminy Gmina na tle sąsiednich Gmin Analiza SWOT Mocne strony Szanse Priorytetowe kierunki rozwoju Gminy Samborzec Wizja i misja Gminy Kierunki priorytetowe dla rozwoju gminy Cele operacyjne i proponowane działania Obszar strategiczny nr Obszar strategiczny nr Obszar strategiczny nr Obszar strategiczny nr Proces realizacji i wdrażania Strategii Rozwoju Gminy Samborzec do 2020 roku Forma organizacyjna Zasady zarządzania strategią Zasady zrównoważonego rozwoju Programowanie rozwoju gminy (elementy systemu zarządzania strategią) System monitorowania Współpraca z partnerami społecznymi przy realizacji strategii Perspektywa finansowania zadań i inicjatyw w ramach wsparcia UE Załączniki Bibliografia

4 Słowo wstępu Strategia Rozwoju Gminy Samborzec jest podstawowym dokumentem planistycznym wskazującym główne cele dalszego rozwoju Gminy na lata i określającym sposób osiągnięcia tych celów. W tym ujęciu nawiązuje bezpośrednio do strategii z lat Dokument został opracowany przez ekspertów w oparciu o materiały kompletowane przez pracowników Gminy Samborzec, spotkania i konsultacje, warsztaty strategiczne, dane statystyczne oraz własne analizy. Pierwszym etapem tworzenia nowej strategii rozwoju Gminy Samborzec była dokładna analiza stanu obecnego w podstawowych sferach życia społecznego. Co ważne analiza została przeprowadzona w oparciu o spotkania z przedstawicielami lokalnej społeczności: radnymi, jak również reprezentantami przedsiębiorców, organizacji społecznych, twórcami, ludźmi związanymi ze sportem i kulturą. Wspólnie zastanawialiśmy się nad istniejącymi problemami oraz szukaliśmy sposobów ich rozwiązania. Zgromadzone wnioski stanowiły punkt wyjścia do określenia mocnych i słabych stron Gminy oraz zdefiniowania szans i zagrożeń. Na podstawie tej analizy udało się wyznaczyć obszary priorytetowe oraz określić dla nich cele strategiczne i zadania. Istotnym aspektem planowania strategicznego jest uspołecznienie procesu, konsultacje planowanych rozwiązań ze społecznością Gminy. Doświadczenie i znajomość problemów występujących na terenie Gminy stanowiło najcenniejsze źródło informacji o lokalnych potrzebach i dążeniach. Dzięki wspólnemu spojrzeniu na wiele spraw, możliwe było zaprojektowanie strategii dynamicznego rozwoju Gminy. Z pomocą ekspertów udało się wskazać nowe potrzeby, do których zaspokojenia Gmina będzie stale dążyć. Proces realizacji strategii będzie miał charakter ciągły, niezbędny będzie bieżący monitoring oraz ocena wdrażania planów strategicznych. Pozwoli to na wprowadzanie we właściwym czasie korekt i poprawek w programach realizacyjnych. Realizacja wyznaczonych celów pozwoli na osiągnięcie możliwie najlepszej efektywności wydatkowanych środków, stworzy odpowiednie warunki do zrównoważonego rozwoju Gminy Samborzec oraz wpłynie na ogólną poprawę poziomu życia społeczności lokalnej. 4

5 Głęboko wierzę w to, że Gmina Samborzec roku 2020 będzie jeszcze lepszym miejscem do życia dla swoich mieszkańców. Wierzę, że ludzie znajdować będą tutaj pracę i swój dom, będą mieli bogatą ofertę sportową, kulturalną i rekreacyjną. Wiele kroków na drodze do realizacji tych celów zostało wykonane już w latach minionych, stworzona została solidna podstawa do dalszej pracy. Kolejnym krokiem jest właśnie niniejsza Strategia. Cele w niej określone są ambitne, ich realizacja nie będzie zatem sprawą łatwą, ale dzięki ich określeniu wiemy, w jakim kierunku zmierza Gmina Samborzec. 5

6 Wstęp Strategia Rozwoju Gminy Samborzec jest podstawowym dokumentem, na którym opierają się działania władz samorządowych. Osiągnięcie zrównoważonego rozwoju społecznogospodarczego regionu w wyznaczonym horyzoncie czasu, to jest do roku 2020 jest podstawowym celem działania samorządu. Z uwagi na wieloaspektowość i wielopodmiotowość Strategii do udziału w jej opracowaniu zaproszono przedstawicieli władz, radnych, pracowników Urzędu Gminy, mieszkańców gminy, przedstawicieli szkół, przedsiębiorstw, rolników oraz reprezentantów lokalnych organizacji pozarządowych. Oznacza to, że w proces wyznaczania celów rozwoju społeczno-gospodarczego lokalnych społeczności włączone jest jak najszersze grono odbiorców późniejszych działań. Strategia jest dokumentem diagnozującym stan obecny, zaś z drugiej strony usystematyzowanym zbiorem jasno sprecyzowanych potrzeb i wynikających z nich kierunków działania. Nadrzędnym celem niniejszej Strategii jest zapewnienie gminie partnerskiej i konkurencyjnej pozycji przy wykorzystaniu jej mocnych stron oraz szans wynikających z jej geograficznego położenia, potencjału demograficznego czy walorów środowiskowych. Strategia powstała w celu stworzenia sprzyjających warunków do korzystnego rozwoju gminy i jej mieszkańców. Jest dokumentem strategicznym, który w znaczący sposób wpływa na tempo oraz kierunki rozwoju gospodarczego gminy. Poprzedzona dogłębną analizą pozwoliła na identyfikację istniejących problemów, a następnie na wybór optymalnej drogi ich rozwiązania. Wyznacza ścieżkę dojścia do celów. Ujęte w dokumencie zestawienie postulowanych kierunków działań strategicznych jest integralną częścią Strategii, lecz ma charakter indykatywny, kierunkowy. Może podlegać modyfikacjom m.in. w zależności od możliwości pozyskania zewnętrznych środków na finansowanie zadań. Strategia Rozwoju Gminy Samborzec obejmuje lata , co pokrywa się z okresami najważniejszych krajowych i regionalnych dokumentów strategicznych oraz okresem programowania wydatków budżetowych Unii Europejskiej na współfinansowanie sektorowych programów operacyjnych. W przedmiotowym dokumencie przedstawiono wyniki badań ankietowych z mieszkańcami Gminy, których uwagi uwzględniono przy opracowywaniu Strategii. Dokument powstał przy uwzględnieniu najważniejszych dokumentów strategicznych i programowych, które mogą, dzięki zapisanym w nich formom wsparcia, przyczynić się do realizacji założeń strategii. 6

7 Sposób pracy nad Strategią Niniejsza Strategia Rozwoju Gminy Samborzec na lata powstała w związku z kończącym się elementem ważności aktualnej Strategii. Podczas prac nad dokumentem przyjęto model partycypacyjny, który zakładał włączenie w proces planistyczny przedstawicieli wszystkich zainteresowanych życiem gminnym grup mieszkańców. Włączenie społeczności lokalnej było realizowane poprzez: a) przeprowadzenie warsztatów z zakresu procesu konsultacji społecznych; b) przeprowadzenie warsztatów konsultacyjnych dla zaproszonych przedstawicieli organizacji pozarządowych, przedsiębiorców, liderów społecznych i pracowników administracji samorządowej oraz podległych jednostek; c) pracę grup roboczych składających się z sektora administracji publicznej w tym jednostek podległych, radnych, sołtysów i organizacji pozarządowych; d) badanie ankietowe przeprowadzone za pomocą platformy konsultacyjnej oraz kwestionariuszy w wersji papierowej na: - anonimowej grupie mieszkańców, - sołtysach i przedstawicielach rad sołeckich, - radnych gminy Samborzec. Nad przebiegiem procesu konsultacji społecznych czuwał koordynator, który odpowiedzialny był za współpracę ze społecznością gminy Samborzec, w tym z przedstawicielami organizacji pozarządowych, radnymi, sołtysami i przedstawicielami administracji publicznej. Koordynator odpowiedzialny był również za: - budowanie zespołów roboczych i dobrych relacji z przedstawicielami lokalnej społeczności; - organizację warsztatów konsultacyjnych i wspieranie zespołu roboczego w identyfikacji podstawowych założeń Strategii; - promocję procesu konsultacji społecznych na obszarze gminy; -opracowanie ankiet na potrzeby opracowania Strategii oraz koordynację badania ankietowego i stworzenie raportu z przeprowadzonego badania; - uczestnictwo w opiniowaniu wypracowywanych założeń Strategii; - przygotowanie projektu dokumentu Strategii w celu przeprowadzenia wysłuchań publicznych; - organizację wysłuchań publicznych, wsparcie merytoryczne podczas trwania wysłuchań oraz protokołowanie uwag i wniosków do Strategii. 7

8 Koordynator inicjując współpracę ze społecznością lokalną, nawiązał ścisłe relacje z lokalnym samorządem i pracownikami odpowiedzialnymi za współpracę w zakresie przygotowywania Strategii Rozwoju Gminy. Współpraca z samorządem skutkowała aktywnym włączeniem się władz w proces budowania Strategii, a także umożliwiła pozyskanie osób odpowiedzialnych za redagowanie dokumentu na podstawie materiałów płynących z warsztatów konsultacyjnych. Rezultatem warsztatów konsultacyjnych i pracy grup roboczych było opracowanie fundamentalnych elementów i założeń Strategii Rozwoju Gminy Samborzec tj.: diagnozy danych statystycznych gminy Samborzec; analizy wewnętrznego i zewnętrznego stanu gminy (SWOT); zdefiniowania wizji i misji gminy Samborzec; określenia obszarów strategicznych; wskazania celów strategicznych i operacyjnych; określenia zadań operacyjnych; określenia założeń wdrażania; określenia założeń monitoringu i ewaluacji Strategii; Podczas budowy strategii zaobserwowano korzyści wynikające z prac metodą dialogu społecznego. Były to następujące efekty: - większa przejrzystość w procesie planowania zadań operacyjnych; - przełamanie bierności i nieufności w zakresie możliwości współpracy oraz zmniejszenie trudności w wypracowywaniu obiektywnie potrzebnych projektów/działań prorozwojowych; - możliwość zgłaszania postulatów i wniosków dotyczących wskazania obszarów strategicznych i kierunków interwencji poprzez zadania operacyjne; - dzięki zastosowanym metodom pracy możliwe jest silne utożsamianie się uczestników z procesem tworzenia Strategii i jego rezultatami, czyli zadaniami przygotowanymi do realizacji; - zastosowane narzędzia pracy i procedury zwiększyły efektywność podejmowanych działań w ramach prac nad Strategią; - proces dialogu społecznego umocnił więzi pomiędzy lokalnymi liderami, przedstawicielami różnych instytucji i organizacji. Zespół, który pracował nad strategią tworzyli pracownicy UG Samborzec, radni, sołtysi, członkowie rad sołeckich, przedstawiciele lokalnych stowarzyszeń. Do opracowanie części 8

9 społecznej dokumentu tzn. Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Samborzec na lata włączyli się Kierownik i wszyscy pracownicy OPS w Samborcu. Listę uczestników warsztatów strategicznych i konsultacji przedstawia tabela: Tabela 1. Lista uczestników prac nad strategią: Imię i Nazwisko Instytucja Witold Surowiec Wójt Gminy Samborzec Ewa Drzazga Elżbieta Bebło Rugała Lucja Anna Serafin Andrzej Bryła Andrzej Trzaska Katarzyna Gil Wiesława Jurkowska Jacek Pawłowski Andrzej Piskor Andrzej Skrzypczyński Stanisław Wawrzyniak Anna Trześniewska Józef Rzepka Grażyna Kolasińska Justyna Trześniewska Anna Słabowska Małgorzata Boczek Wiesław Bebło Andrzej Drzazga Kamil Dróżdż Małgorzata Kwiatkowska Urząd Gminy Radna Gminy Radna Gminy Radna Gminy, Sołtys Radny Gminy Radny, Sołtys Sołtys wsi Strączków Sołtys Sołtys Sołtys Sołtys Sołtys Członek Rady Sołeckiej Członek Rady Sołeckiej Stowarzyszenie Gorzyczany Serce dla ludzi Stowarzyszenie Gorzyczany Serce dla ludzi Stowarzyszenie Nasze Skotniki Koło Kobiet Mieszkaniec Gminy Mieszkaniec Gminy Mieszkaniec Gminy OPS Samborzec 9

10 Mariusz Dróżdż Agnieszka Mazur Anna Dragan Lidia Łukiewicz Małgorzata Kapusta Krystyna Rębisz Elżbieta Lasota Anna Bogdańska OPS Samborzec OPS Samborzec OPS Samborzec OPS Samborzec OPS Samborzec OPS Samborzec OPS Samborzec OPS Samborzec Za organizację prac nad dokumentem, przeprowadzenie warsztatów, realizację badań ankietowych i merytoryczną zawartość strategii odpowiedzialna była dr Agnieszka Rzepka. Za zaangażowanie w opracowanie dokumentu serdecznie dziękujemy Wójtowi Gminy, radnym sołtysom, Kierownikowi i pracownikom OPS, pracownikom Urzędu Gminy, przedstawicielom organizacji pozarządowych oraz mieszkańcom Gminy Samborzec, którzy uczestniczyli w warsztatach planistycznych oraz badaniach socjologicznych. 10

11 CZĘŚĆ I 11

12 1. Diagnoza społeczno-gospodarcza gminy Samborzec 1.1. Położenie administracyjne Gmina Samborzec położona jest w południowo-wschodniej części Polski w województwie świętokrzyskim na pograniczu Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej oraz Kotliny Sandomierskiej. Powiat sandomierski tworzy 9 gmin: Koprzywnica, Łoniów, Klimontów, Obrazów, Wilczyce, Dwikozy, Zawichost, Sandomierz i Samborzec. Gmina Samborzec stanowi 12,63 % powierzchni powiatu, a jej powierzchnia wynosi 8 537,00 ha. Zamieszkują w niej osoby. Pod względem administracyjnym dzieli się na 28 sołectw, są to: Andruszkowice, Bogoria Skotnicka, Bystrojowice, Chobrzany, Faliszowice, Gorzyczany, Jachimowice, Janowice, Kobierniki, Koćmierzów, Krzeczkowice, Łojowice, Milczany, Ostrołęka, Polanów, Ryłowice, Samborzec, Skotniki, Strączków, Strochcice, Szewce, Śmiechowice, Wielogóra, Zajeziorze, Zawierzbie, Zawisełcze, Złota, Żuków. 1 Mapa 1. Powiat sandomierski, do którego należy gmina Samborzec na tle woj. świętokrzyskiego Mapa 2. Gmina Samborzec na tle powiatu sandomierskiego Źródło: Urząd Gminy Samborzec 1 Dane GUS na dzień

13 Mapa 3. Gmina Samborzec większe miejscowości Źródło: Środowisko przyrodnicze Pod względem przyrodniczym obszar gminy położony jest na dwóch odmiennych krainach geograficznych: Wyżynie Kielecko-Sandomierskiej i Kotlinie Sandomierskiej, które rozdziela Wisła. Odmienność cech fizjograficznych omawianych dwóch krain geograficznych ma odbicie w zróżnicowaniu budowy geologicznej tych obszarów. Obszar gminy położony jest w obrębie dzielnicy radomskiej, obejmującej stosunkowo wąski pas wzdłuż Wisły, na południe od ujścia Pilicy. Jest to obszar nieco cieplejszy w stosunku do terenów położonych na północ i na wschód. Średnia suma opadów rocznych wynosi mm, okres wegetacji trwa 210 dni. Początek robót polnych przypada już w drugiej dekadzie marca. Średnia temperatura roczna 7,2 7,5 C. Na terenie gminy zaznacza się zróżnicowanie warunków klimatu lokalnego pomiędzy obszarami Wyżyny, doliny Wisły i dolinek bocznych. Obszary o najkorzystniejszych warunkach klimatycznych to położone w obrębie wysoczyzny zbocza dolin o ekspozycji wschodniej, południowej i zachodniej. 2 Gmina Samborzec jest gminą typowo rolniczą. Powierzchnia użytków rolnych wynosi ha, z czego ha to grunty orne, a ha zajmują uprawy sadownicze. Warunki naturalne dla produkcji ogrodniczej należą do najlepszych w kraju. Gmina posiada najbardziej urodzajne gleby w klasach: 2 s

14 I-III - 79,1 % IV - 17,0 % V-VI - 3,9 % Użytki rolne, które występują na terenie gminy zaliczane są do gleb I VI klasy bonitacyjnej. Przeważają użytki w klasie II i III (ponad 60% ogólnej powierzchni użytków rolnych), gleby klasy I stanowią około 12%, pozostałe to gleby klasy IV i znikomy odsetek użytków w klasie V i VI. Zmniejszona zostaje powierzchnia użytków rolniczo w następstwie przejmowania gruntów na cele nierolnicze. Gmina Samborzec położona jest w obszarze intensywnego rozwoju rolnictwa, a zwłaszcza sadownictwa i warzywnictwa. Korzystny klimat oraz dobra jakość gleb sprzyjają rozwojowi intensywnej produkcji rolniczej. Ze względu na specyficzne warunki mikroklimatyczne w rejonie tym skoncentrowana jest produkcja sadownicza (głównie uprawa jabłoni, śliw, wiśni, jak również morele, brzoskwinie, nektaryny) oraz produkcja warzywnicza. Sady zajmują 4.085ha, co stanowi prawie 60% ogólnej powierzchni użytków rolnych. Uprawa warzyw gruntowych zajmuje około 1.100ha, czyli około 15% ogólnej powierzchni użytków rolnych. 80% z tych gruntów to jabłonie. Niektóre sady prezentują europejski poziom. Gmina Samborzec wraz z kilkoma sąsiednimi gminami tworzy Sandomierski Okręg Ogrodniczy. W gminie uprawia się także winorośl. Do zakładania winnic szczególnie nadaje się krawędź Wyżyny Sandomierskiej. Pozostałe kierunki upraw i hodowli mają charakter marginalny i jest to raczej produkcja na potrzeby własne. Podstawowym problemem jest nadprodukcja. Przeważająca część gleb występujących na wyżynnych obszarach gminy to gleby lessowe, niewielki procent gleb stanowią mady, które występują w dolinie Wisły. Właściwości gleb gminy są bardzo dobre, są to gleby przewiewne, przepuszczalne i o dobrej strukturze. Na glebach tych udają się wszystkie rośliny uprawiane na terenie gminy, odczyn gleb jest lekko kwaśny, obojętny lub zasadowy. Wskaźnik bonitacji określający jakość gleb dla gruntów ornych wynosi 2,32, a dla użytków zielonych 2,06. Najbardziej urodzajne gleby na gruntach ornych występują we wsiach: Kobierniki, Ostrołęka, Krzeczkowice, a najlepsze użytki zielone występują w Samborcu, Andruszkowicach, Strochcicach. Stosunkowo słabsze w porównaniu z resztą gminy gleby na gruntach ornych posiadają wsie: Ryłowice, Skotniki, Strączków, a słabsze użytki zielone występują w: Złotej, Milczanach, Krzeczkowicach i Łojowicach. Obszar gminy położony jest w zlewni rzeki Wisły i jest odwadniany przez rzekę Wisłę za pośrednictwem lewego jej dopływu Koprzywianki wraz z dopływem Gorzyczanką oraz 14

15 niewielkich cieków i strumieni. Wisła stanowi wschodni odcinek granicy gminy, płynie w obrębie szerokiej na około 4,0 km doliny, szerokość koryta wynosi około 250,0 m. Koprzywianka przepływa we wschodniej części gminy, generalnie z południa na północ, wzdłuż krawędzi Wyżyny Sandomierskiej. Na terenie gminy dolina Koprzywianki jest ograniczona wałami przeciwpowodziowymi, jej szerokość wynosi tu około 100,0 m. Lewy dopływ Koprzywianki, Gorzyczanka przepływa przez centralną część gminy z zachodu na wschód, tworząc liczne meandry w obrębie wysoczyzny lessowej. Wewnętrzną sieć wodną stanowią bezimienne cieki, które bezpośrednio zasilają wody Wisły lub uchodzą do Koprzywianki i Gorzyczanki. W dolinie Wisły występują liczne starorzecza. Maksymalne stany wód na rzekach występują w okresie wiosennych roztopów oraz na początku lata w okresie intensywnych opadów letnich. W tym okresie rzeki nie mieszczą się w swych korytach i zalewają tereny przyległe Strefa społeczna Liczba ludności Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na dzień r. w Gminie Samborzec zamieszkiwało 8634 osób, w tym: 4289 mężczyzn (49,7%) i 4345 kobiet (50,3%). Zaś na dzień w Gminie zamieszkuje 8728 osób w tym 4298 mężczyzn i 4430 kobiet. Tabela 2. Liczba mieszkańców Gminy: Płeć Gmina Samborzec 3 Mężczyźni Kobiety Ogółem (22.12) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz UG Samborzec Zmiany w liczebności mieszkańców gminy prezentuje poniższy wykres. Możemy zauważyć ciągły spadek liczby mieszkańców w latach W ciągu pięciu lat liczba mieszkańców zmniejszyła się o 199 osób. Największy spadek był w 2011 oraz w 2013 roku. Podana liczba odnosi się do danych zarejestrowanych, a zmiana liczny ludności wynikać może z emigracji

16 zarobkowej mieszkańców. Wiele osób podejmując decyzję o wyjeździe nadal pozostaje zameldowana w danym miejscu zamieszkania. Wykres 1. Zmiany w liczebności mieszkańców Gminy Samborzec w latach Ogółem ; 2010; 8833 Ogółem ; 2011; 8762 Ogółem ; 2012; Ogółem ; 2013; 8657 Ogółem ; 2014; 8634 Źródło: opracowanie własne Urząd Gminy Samborzec prowadząc rejestr osób zamieszkujących gminę dostarcza informacji o liczebności osób w danej miejscowości, który pozwala na zaprezentowanie największych skupisk ludności w gminie. Obserwuje się zróżnicowanie gęstości zaludnienia w poszczególnych sołectwach, co ilustruje poniższe zestawienie. Tabela 3. Mieszkańcy gminy Samborzec w podziale na miejscowości: LP. SOŁECTWA Liczba mieszk. (2014 r.) Liczba mieszk. ( r.) LP. SOŁECTWA Liczba mieszk. (2014 r.) Liczba mieszk. ( r.) 1. Andruszkowice Polanów Bogoria Skotnicka Ryłowice Bystrojowice Samborzec Chobrzany Skotniki Faliszowice Strączków Gorzyczany Strochcice Jachimowice Szewce

17 8. Janowice Śmiechowice Kobierniki Wielogóra Koćmierzów Zajeziorze Krzeczkowice Zawierzbie Łojowice Zawisełcze Milczany Złota Ostrołęka Żuków Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS i UG Samborzec Z powyższej tabeli wynika, że ludność gminy jest dość rozproszona po poszczególnych sołectwach, nie ma jednej miejscowości, która skupia większą liczbę mieszkańców. Najwięcej osób zamieszkuje: Złotą, Chobrzany, Kobierniki, Zajeziorze, Gorzyczany i Janowice. Tak duża liczba miejscowości jest zaletą, ale stwarza także pewne trudności, m.in. związane z tym, że ich mieszkańcy chcą mieć u siebie zapewnione dobre warunki życia. W związku z tym jest duże zapotrzebowanie na publiczną gminną infrastrukturę, możliwie jak najbliżej miejsca zamieszkania (chodniki, oświetlenie, parkingi, place zabaw, boiska itp.), która także się rozprasza, bo brak dużego centrum gminy Struktura wieku W Gminie Samborzec charakterystyczny jest wzrost osób w wieku poprodukcyjnym z poziomu 19,5% do 21,4%. Maleje udział osób w wieku przedprodukcyjnym, który w 2014 roku osiągnął 17%. Zmiany te świadczą o nasileniu się procesu starzenia się społeczeństwa gminy, a w konsekwencji obciążenie systemu zabezpieczenia społecznego gminy. 17

18 Wykres 2. Struktura wieku w gminie Samborzec w latach Źródło: opracowanie własne Z powyższego wykresu wynika, że odsetek dzieci i młodzieży poniżej 18 roku życia wśród mieszkańców gminy stale się zmniejsza (w ostatnich pięciu latach z 18,4 % do 17 %). Obecnie jest niższy od średniej dla kraju, która wynosi 18%, i taki sam jak średnia dla województwa świętokrzyskiego. Zwiększa się natomiast liczba mieszkańców w wieku poprodukcyjnym ich udział wśród mieszkańców Gminy Samborzec wynosi 21,4 % i jest wyższy od średniej dla kraju - 18,9 % i dla Świętokrzyskiego - 20 %. Przedstawia to poniższy wykres. Wykres 3. Ludność gminy według ekonomicznych grup wiekowych Poska Świętokrzyskie Samborzec 10 0 przedprodukcyjnym produkcyjnym poprodukcyjnym Źródło: GUS Bank Danych Lokalnych ( dane na r. Nie są to korzystne tendencje demograficzne, które mogą mieć wpływ na pogłębianie się lokalnych problemów społecznych związanych m.in. z zapewnieniem usług opiekuńczych. 18

19 1.3.3 Przyrost naturalny W latach Gmina Samborzec wykazywała ujemny przyrost naturalny. Liczba urodzeń po spadku w 2011 r. wzrastała, a w roku 2014 osiągnęła wartość 9. Podobnie zmieniał się wskaźnik przyrostu naturalnego, który w 2011r. wyniósł minus 4,3, a w 2014 minus 2.4. Powodem była rosnąca liczba zgonów, która przewyższyła liczbę urodzeń. Wykres 4. Przyrost naturalny w gminie Samborzec w latach Źródło: opracowanie własne Analiza przyrostu naturalnego w okresie ostatnich 5 latach wskazuje, że jest on ujemny liczba zgonów zdecydowanie przewyższa liczbę urodzeń. W 2014 r. ujemny przyrost naturalny przyjął trochę korzystniejszą wartość, co w głównej mierze spowodowane było spadkiem liczby zgonów. Tabela 4. Przyrost naturalny mieszkańców Gminy Samborzec w latach : Rok Urodzenia Zgony Przyrost naturalny Źródło: GUS Bank Danych Lokalnych dane na r. 19

20 Dane wskazują, że liczba urodzeń mieszkańców gminy jest dość stała (spadek był w 2011 r.) i od paru lat utrzymuje się na podobnym poziomie ok. 80 rocznie. Wykres 5. Rozkład liczby urodzeń i zgonów w Gminie Samborzec w latach : zgony urodzenia Źródło: GUS Bank Danych Lokalnych dane na r. Z liczbą urodzeń ma związek liczba zawartych związków małżeńskich mieszkańców gminy. Od kilku lat utrzymuje się ona na zbliżonym poziomie niewiele ponad 50 rocznie. W latach związki małżeńskie zawarło 255 osób na 2271 osób w wieku lat mieszkających na terenie gminy. Wykres 6. Liczba zawartych małżeństw na terenie Gminy Samborzec w latach : zawarte małżeństwa Źródło: GUS Bank Danych Lokalnych dane na r. Mała liczba zawartych związków małżeńskich to niestety tendencja ogólnokrajowa i nie jest to wyłącznie specyfika ani gminy, ani regionu. Wynika ona przede wszystkim (oprócz zmian kulturowych i społecznych) z przyczyn ekonomicznych młode osoby odkładają decyzje o zakładaniu rodziny ze względu na niepewną sytuacje finansową. W skali kraju odnotowuje się systematyczne zmniejszenie liczby dzieci, co jest związane z malejącą dzietnością rodzin. 20

21 Podsumowanie dotyczące stanu ludności: 1) obecne tendencje demograficzne dla gminy są niekorzystne i w perspektywie lat będą prawdopodobnie się pogłębiać. Osób młodych w wieku 1-19 lat jest łącznie 1660, co stanowi 19% ogółu mieszkańców gminy (mniej niż średnia dla kraju). Należy zakładać, że część z nich wyjedzie z gminy w celu uzyskania wykształcenia, w poszukiwaniu pracy, z powodu zmiany stanu cywilnego itp., więc przy obecnym poziomie przyrostu naturalnego niestety gmina będzie się wyludniać; 2) w gminie będzie przybywać, ze względu na wydłużenie okresu życia, osób starszych. W okresie najbliższych kilkunastu lat można spodziewać się wzrostu udziału seniorów w ogólnej populacji mieszkańców gminy. Pociąga to określone skutki społeczno-ekonomiczne np. wzrost gminnych nakładów na opiekę społeczną, usługi opiekuńcze, służbę zdrowia i może być przyczyną wstąpienia istotnych problemów społecznych jak: zwiększenie liczby osób niepełnosprawnych, długotrwale chorych, samotnych, wymagających medycznej opieki specjalistycznej, usług opiekuńczych i rehabilitacyjnych; 3) zwiększy się zapotrzebowanie mieszkańców gminy na usługi opiekuńcze, co w perspektywie najbliższych lat będzie wyzwaniem dla samorządu, OPS, ośrodka zdrowia itp Rynek pracy Sytuacja osób bezrobotnych Bezrobotnym zgodnie z definicją ustawową jest osoba pozostająca bez pracy, ale jednocześnie zdolna i gotowa do jej podjęcia w pełnym wymiarze czasu. Bezrobocie, przyczyniając się do zubożenia materialnego, w bezpośredni sposób wpływa na poziom życia rodzin, wywierając negatywne skutki zwłaszcza w postaci dezintegracji rodziny, zmniejszania siły wsparcia emocjonalnego i solidarności pomiędzy członkami rodziny oraz zwiększania ryzyka zaistnienia patologii życia społecznego. Długookresowe bezrobocie ma wpływ na ekonomiczną i psychologiczną sferę życia człowieka bezrobotnego oraz jego rodzinę. Dane Powiatowego Urzędu Pracy w Sandomierzu na koniec listopada 2015 r. wskazują, że w gminie Samborzec zarejestrowanych było 233 osoby bezrobotne, w tym 120 kobiet (51,5%). Osób w wieku produkcyjnym jest w gminie 5584, więc odsetek bezrobotnych wśród nich to 4,1 %. Wydaje się, że to niewiele, jednak należy wziąć pod uwagę, że to osoby bezrobotne zarejestrowane w PUP w Sandomierzu, a bezrobocie nie ogranicza się tylko do osób oficjalnie zarejestrowanych. 21

22 Bezrobocie w Gminie w latach wykazywało tendencję rosnącą. Począwszy od 2010 r. liczba osób pozostających bez zatrudnienia zaczęła się zwiększać, osiągając w 2013 wartość o 11,9 % wyższą niż w 2010 r. Tabela 5. Liczba osób bezrobotnych w Gminie Samborzec: Bezrobotni zarejestrowani XI 2015 Ogółem Mężczyźni Kobiety Źródło: opracowanie własne na podstawie danych BDL GUS Zdecydowany spadek liczby bezrobotnych nastąpił w roku 2014, gdy w relacji z rokiem poprzedzającym ubyło 126 osób zarejestrowanych jako bezrobotne (to 18 % spadek). W roku 2015 liczba osób zarejestrowanych jako osoby bezrobotne ponownie zmniejszyła się Bezrobocie rosło szybciej wśród kobiet niż wśród mężczyzn. Przedstawia to poniższy wykres. Wykres 7. Liczba bezrobotnych w Gminie Samborzec w latach XI 2015 Ogółem Kobiety Źródło: opracowanie własne na podstawie danych PUP w Sandomierzu 22

23 Wykres 8. Zmiana liczby bezrobotnych w latach Źródło: opracowanie własne na podstawie danych MPiPS (gminy powiatu sandomierskiego) Wybrane kategorie osób bezrobotnych z gminy przedstawia poniższa tabela: Tabela 6. Kategorie osób bezrobotnych w Gminie Samborzec: Kategorie osób bezrobotnych: ogółem: w tym kobiet: posiadający gospodarstwa rolne osoby w okresie do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki bez kwalifikacji zawodowych bez doświadczenia zawodowego kobiety, które nie podjęły zatrudnienia po urodzeniu dziecka do 30 roku życia do 25 roku życia powyżej 50 roku życia 22 9 długotrwale bezrobotne posiadające co najmniej jedno dziecko do 6 roku życia osoby niepełnosprawne 6 5 cudzoziemcy 2 2 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych MPiPS (gminy powiatu sandomierskiego) 23

24 Powyższe dane wskazują, że: - bezrobocie w gminie niestety dotyczy głównie ludzi młodych (do 30 roku życia) w tzw. wieku mobilnym, charakteryzującym się największą potencjalną aktywnością zawodową. Nie mogąc znaleźć pracy możliwie blisko swojego miejsca zamieszkania, część decyduje się na wyjazd w poszukiwaniu zatrudnienia do większych ośrodków miejskich lub decyduje się na emigrację zarobkową. To powoduje pogorszenie sytuacji demograficznej, bo niektórzy nie wrócą i nie będą zamieszkiwać na terenie gminy; - wśród bezrobotnych jest wiele osób bez doświadczenia zawodowego i kwalifikacji zawodowych brak doświadczenia można z czasem nadrobić, natomiast brak lub bardzo niskie kwalifikacje zdecydowanie utrudniają znalezienie pracy, ponieważ obecnie nawet przy pracach fizycznych wymagany jest jakiś fach; - połowa z nich to osoby długotrwale bezrobotne proces bezrobocia się utrwalił; - blisko co piąty bezrobotny z gminy ma na utrzymaniu co najmniej jedno dziecko do 6 roku życia, czyli odpowiada za sytuację materialną całej rodziny. Najchętniej bezrobotni podjęliby pracę w zakładach państwowych, ze względu na bezpieczeństwo socjalne. Obawiają się ryzykować podjęcia pracy na własny rachunek, ze względu na konkurencję i brak kapitału. Rozwój drobnej przedsiębiorczości na terenach wiejskich, który mógłby w sposób widoczny wpłynąć na zmniejszenie zjawiska bezrobocia, natrafia na szereg trudności. Część z nich to problemy obiektywne natury zewnętrznej jak np.: bariera popytu, brak środków transportu, problemy związane z dystrybucją gotowych towarów i zakupem surowców, zubożenie miejscowej ludności, spadek stopy życiowej ludności w skali kraju, polityka ośrodków decyzyjnych, kłopoty z dostępem do kredytów bankowych (np. brak wymaganych poręczeń). Druga część to problemy natury wewnętrznej, związane z brakiem wykwalifikowanej kadry pracowniczej dla zakładów produkcyjnych, brakiem odpowiednich systemów motywacyjnych i zabezpieczeń socjalnych dla pracowników, trudną do opanowania fluktuacją kadr, niedostateczną wiedzę ekonomiczną kandydatów na przedsiębiorców oraz informacji na temat programów pomocowych i kredytów preferencyjnych na rozwój rolnictwa. Odsetek bezrobotnych w gminie jest zdecydowania niższy od poziomu bezrobocia dla powiatu sandomierskiego 15,7 % i dla woj. świętokrzyskiego 16,9 % (dane za XI 2015 r.). Jednocześnie jest porównywalny do poziomu bezrobocia w okolicznych gminach. 24

25 Tabela 7. Liczba bezrobotnych w powiecie sandomierskim według gmin: Gmina Liczba os. bezrobotnych w tym kobiet Dwikozy Klimontów Koprzywnica Łoniów Obrazów Sandomierz Samborzec Wilczyce Zawichost Źródło: dane PUP w Sandomierzu stan na r. Powiatowy Urząd Pracy w Sandomierzu podejmuje kroki mające na celu przeciwdziałanie zjawisku bezrobocia. Organizowane są prace interwencyjne i roboty publiczne, wdrażany jest program aktywizacji zawodowej absolwentów oraz szkoleń zawodowych (pozwalających na przekwalifikowania zawodowe), udzielanie pożyczek na otwarcie działalność gospodarczej oraz organizowanie giełd pracy, pomoc doradcza dla nowopowstałych firm Podmioty gospodarcze działające na obszarze gminy. Według GUS w 2015 r. na obszarze gminy zarejestrowanych było 537 podmiotów gospodarczych z tego 17 (3,2%) należących do sektora publicznego i 520 (96,8%) należących do sektora prywatnego. Strukturę branżową podmiotów ilustruje poniższa tabela. Tabela 8. Podmioty gospodarki narodowej w Gminie Samborzec: Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze regon wg sekcji PKD Ogółem: 537 Sekcja A: Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 9 Sekcja B: Górnictwo i wydobywanie 1 Sekcja C: Przetwórstwo przemysłowe 25 Sekcja D: Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, 1 gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych 25

26 Sekcja E: Dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 2 Sekcja F: Budownictwo 51 Sekcja G: Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle 205 Sekcja H: Transport i gospodarka magazynowa 58 Sekcja I: Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 17 Sekcja J: Informacja i komunikacja 3 Sekcja K: Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 16 Sekcja L: Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 1 Sekcja M: Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 40 Sekcja N: Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 13 Sekcja O: Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 14 Sekcja P: Edukacja 24 Sekcja Q: Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 18 Sekcja R: Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 7 Sekcja S: Pozostała działalność usługowa 30 Sekcja T: Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby 0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS. Najwięcej podmiotów zajmuje się handlem hurtowym i detalicznym i naprawą pojazdów (205). Sporo firm działa także w branży transportowej i magazynowej (58) oraz budownictwie (51). Ważniejsze instytucje publiczne i podmioty gospodarcze działające na terenie gminy Samborzec to: Urząd Gminy w Samborcu, Zarząd Dróg Powiatowych w Sandomierzu z siedzibą w Samborcu, Zakład Przetwórstwa Owoców SAMBOR Sp. z o.o. w Samborcu, Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej (w Samborcu z filią w Chobrzanach), Bank Spółdzielczy w Sandomierzu Oddział w Samborcu, Urząd Pocztowy w Samborcu, Apteka Prywatna Bożena Długosz-Ibrahim w Samborcu, 26

27 Apteka Prywatna Marianna Chmiel w Samborcu, Punkt Apteczny w Chobrzanach, Delikatesy Centrum w Samborcu, Market spożywczo przemysłowy SPAR w Samborcu Sklep spożywczo przemysłowy Od i Do Łukasz Czarnecki Firma SANDO - eksport owoców i warzyw, Myjnia Samochodowa w Samborcu, Stacja Paliw w Samborcu ROLMEX Witold Misiuda, Wialan sp. j. Oddział w Samborcu, Magazyn towarów masowych w Samborcu, Sen-Rol - sklep z artykułami rolno-przemysłowymi w Samborcu, Restauracja Joanna w Samborcu, Pizzeria w Samborcu, Grupa Producencka Złoty Sad w Samborcu, Grupa Producencka SANGROW w Zajeziorzu. Podsumowanie tematyki rynku pracy i bezrobocia: 1) należy brać pod uwagę, że rzeczywistej skali problemu bezrobocia w gminie Samborzec nie odzwierciedla stosunkowo nieduża liczba osób zarejestrowanych w PUP w Sandomierzu. Dotyka ono znacznie większej grupy mieszkańców gminy, bo w samym tylko 2014 roku OPS udzielił pomocy z powodu bezrobocia 211 rodzinom i 706 osobom; 2) wśród osób bezrobotnych z terenu gminy niestety przeważają osoby młode do 30 roku życia (57%) to poważny problem, bo wiąże się z kilkoma innymi ważnymi kwestiami, np. wyjazdami młodych z gminy, odkładaniem decyzji o zakładaniu rodziny i macierzyństwie itp.; 3) bezrobocie przyczynia się do wykluczenia społecznego nie tylko samych bezrobotnych, ale także ich rodzin. Może destrukcyjnie wpływać na pełnienie przez rodzinę jej podstawowych funkcji zabezpieczenia potrzeb materialnych, poczucie bezpieczeństwa, pełnienia roli opiekuńczej i wychowawczej wobec dzieci. W krańcowych przypadkach zła sytuacja materialna rodziny połączona z innymi dysfunkcjami powoduje odebranie dzieci i objęcie ich pieczą zastępczą. Trudna sytuacja finansowa gospodarstw domowych dotkniętych bezrobociem wymusza także ograniczanie wydatków związanych z kształceniem dzieci. Często oznacza ograniczenie planów dalszego kształcenia młodych ludzi, obniżanie ich aspiracji edukacyjnych, zahamowanie rozwoju uzdolnień w ramach dalszej edukacji czy zajęć dodatkowych. Z drugiej 27

28 strony bezrobocie rodziców nie pozostaje bez wpływu na dokonywaną przez dzieci ocenę ich własnej wartości i poczucie niższej pozycji społecznej; 3) faktyczne straty i skutki społeczne, które powoduje bezrobocie są trudne do oszacowania, bo wiążą się bezpośrednio lub pośrednio z innymi problemami w rodzinach jak: ubóstwo, uzależnienia, niewydolność opiekuńczo-wychowawcza, depresje, bierna postawa wobec życia, dziedziczenie biedy itp. Proces od utraty pracy do długotrwałego korzystania z pomocy społecznej dość szybko prowadzi do ubóstwa ze wszystkimi jego konsekwencjami; 4) problemem towarzyszącym bezrobociu jest zjawisko tzw.,,szarej strefy. W Polsce udział zatrudnienia nierejestrowanego szacunkowo wynosi od 7 % (według GUS) do 19 % (według Konfederacji Pracodawców Prywatnych). Szara strefa to praca nierejestrowana, wykonywana bez nawiązania stosunku pracy lub stosunku zobowiązaniowego, z której dana osoba nie odprowadza składek na ubezpieczenie społeczne i podatków. Bez uprawnień do świadczeń emerytalnych czy rentowych dana osoba jest praktycznie skazana na pomoc społeczną. 2. Stan infrastruktury społecznej 2.1. Oświata Na terenie gminy Samborzec funkcjonuje 8 przedszkoli publicznych, 6 szkół podstawowych, 2 gimnazja i jedno liceum ogólnokształcące. Gmina jest organem prowadzącym dla 2 szkół podstawowych, 2 gimnazjów, liceum i przedszkola, tj. dla: - Szkoły Podstawowej w Chobrzanach, - Szkoły Podstawowej w Samborzec, - Gimnazjum w Samborcu, - Gimnazjum w Chobrzanach, - Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Żeromskiego w Chobrzanach. Pozostałe cztery szkoły podstawowe są prowadzone przez stowarzyszenia, tj.: - Szkoła Podstawowa w Śmiechowicach, - Szkoła Podstawowa w Skotnikach, - Szkoła Podstawowa w Zawierzbiu, - Szkoła Podstawowa w Złotej. W roku szkolnym 2015/16 do szkół podstawowych uczęszczało łącznie 721 uczniów, w tym 479 uczniów w szkołach podstawowych, 200 uczniów w gimnazjach oraz 42 uczniów w liceum. 28

29 Liczba uczniów w okresie ostatnich lat nieznacznie wzrasta, co wynika z większej liczby dzieci w wieku 3-6 objętych wychowaniem przedszkolnym oraz większej liczby dzieci w szkołach podstawowych (wzrost w 2015 r.). Liczba uczniów gimnazjów jest na podobnym poziomie, natomiast w liceum nieznacznie zmalała. Przedstawia to poniższa tabela. Tabela 9. Liczba uczniów w poszczególnych szkołach na terenie gminy Samborzec: Rok Dzieci objęte Szkoła Gimnazjum Liceum Ogółem szkolny wychowaniem przedszkolnym 3-6 latki Podstawowa Ogólnokształcące 2012/ / / / Źródło: Zespół Obsługi Jednostek Organizacyjnych w Samborcu Według danych GUS za IX 2015 r. dzieci w wieku 3-6 lat jest w gminie 292. Do przedszkola gminnego na 75 miejsc w trzech oddziałach uczęszcza 68 dzieci. Opiekę przedszkolną uzupełniają oddziały przedszkolne przy szkołach. Obecnie wychowaniem przedszkolnym objętych jest 66 % dzieci. Dodatkowo zajęcia dla dzieci i rodziców proponuje Grupa Zabawowa prowadzona przez Gminne Centrum Kultury, Sportu i Rekreacji w Samborcu. Liczbę dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego od 2010 przedstawia poniższy wykres. Wykres 9. Liczba dzieci w placówkach wychowania przedszkolnego w latach : liczba dzieci w przedszkolach / / / / /16 Źródło: Urząd Statystyczny Kielce - Statystyczne Vademecum Samorządowca 2014 r. Zatrudnienie w szkołach: Liczba osób zatrudnionych w szkole w latach pozostaje na stałym poziomie. Zmiana liczby zatrudnionych z 30 do 33 osób zaszła w Zespole Placówek Oświatowych 29

30 w Chobrzanach, szkole podstawowej w Zawierzbiu oraz szkole podstawowej w Złotej, gdzie liczba osób zatrudnionych zwiększyła się o 2 osoby, z 11 do 13 ogółem zatrudnionych. Tabela 10. Liczba osób zatrudnionych w szkołach: Jednostka Stanowisko ZPO Chobrzany nauczyciel dyrektor wicedyrektor razem ZPPO Samborzec nauczyciel dyrektor wicedyrektor razem SP Skotniki nauczyciel dyrektor razem SP Śmiechowice nauczyciel dyrektor razem SP Zawierzbie nauczyciel dyrektor razem SP Złota nauczyciel dyrektor razem Źródło: Urząd Gminy w Samborcu. Kadra nauczycielska ma wysokie kompetencje pedagogiczne, co przekłada się na dobry poziom nauczania. Wyniki egzaminu gimnazjalistów dla uczniów z terenu gminy są zbliżone w przypadku części matematycznej, historii i WOS, przedmiotów przyrodniczych do wyników dla powiatu sandomierskiego i całego województwa świętokrzyskiego. Natomiast w przypadku języka polskiego i angielskiego są niższe od średnich dla powiatu i województwa. Tabela 11. Wyniki egzaminów gimnazjalnych w 2015 roku. 30

31 Gmina Samborzec Powiat Sandomierski Woj. Świętokrzyskie j.polski historia WOS ma t przed. przyr. j.ang. j.polski historia WOS 17,4 6 19, ,23 21,32 18,64 19,92 Źródło: dane Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi ma t 13,0 7 przed. przyr. j.ang. j.polski historia WOS mat przed. przyr. j.ang. 13,26 24,81 19,49 20,11 13,89 13,64 24,64 W porównaniu z pozostałymi gminami powiatu sandomierskiego uzyskane przez uczniów średnie na egzaminie gimnazjalnym plasują Samborzec na czwartej pozycji. Tabela 12. Wyniki egzaminów gimnazjalnych w powiecie sandomierskim w 2015 roku. Średnia gminy łącznie: Średnie z poszczególnych części: 1. Sandomierz - 100,23 punktów język polski 20,28 + historia 21,56 + matematyka 14,34 + przedmioty przyrodnicze 14,49 + język angielski, poziom podstawowy 29,56 2. Obrazów - 95,42 punktów język polski 19,42 + historia 19,58 + matematyka 14,73 + przedmioty przyrodnicze 14,10 + język angielski, poziom podstawowy 27,59 3. Dwikozy - 93,37 punktów język polski 19,63 + historia 19,22 + matematyka 14,97 + przedmioty przyrodnicze 13,81 + język angielski, poziom podstawowy 25,74 4. Samborzec - 84,42 punktów język polski 17,46 + historia 19,41 + matematyka 13,00 + przedmioty przyrodnicze 13,23 + język angielski, poziom podstawowy 21,32 5. Łoniów - 83,86 punktów język polski 18,06 + historia 18,98 + matematyka 13,30 + przedmioty przyrodnicze 12,26 + język angielski, poziom podstawowy 21,26 6. Wilczyce - 83,62 punktów język polski 16,27 + historia 20,76 + matematyka 11,09 + przedmioty przyrodnicze 12,30 + język angielski, poziom podstawowy 23,20 7. Klimontów - 81,73 punktów język polski 17,49 + historia 19,06 + matematyka 10,74 + przedmioty przyrodnicze 12,68 + język angielski, poziom podstawowy 21,76 8. Zawichost - 76,16 punktów język polski 16,20 + historia 17,65 + matematyka 10,81 + przedmioty przyrodnicze 11,02 + język angielski, poziom podstawowy 20,48 31

32 9. Koprzywnica - 75,51 punktów język polski 16,87 + historia 18,63 + matematyka 10,59 + przedmioty przyrodnicze 11,30 + język angielski, poziom podstawowy 18,12 Źródło: dane Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Łodzi O wysokim poziomie edukacji świadczą także wyniki uczniów gminnych szkół na olimpiadach i konkursach przedmiotowych oraz średnie wyniki z testów kompetencyjnych. W szkołach prowadzone są następujące zajęcia pozalekcyjne: - kółka przedmiotowe oraz zajęcia dydaktyczno wyrównawcze, - zajęcia rekreacyjno sportowe, - zajęcia artystyczne, w tym zespoły muzyczne. Wszystkie szkoły na terenie gminy mają dostęp do Internetu. Uzupełnieniem oferty szkół są działania projektowe, w tym finansowane ze środków unijnych. Szkoły realizowały m.in. poniższe projekty: - Nasze małe przedszkola jego efektem było utworzenie 3 punktów przedszkolnych w Skotnikach, Zawierzbiu i Śmiechowicach oraz ich wyposażenie w pomoce naukowe. Projekt o wartości zł z został zrealizowany w okresie r.; - Indywidualizacja procesu nauczania i wychowania uczniów kl. I-III w szkołach podstawowych w kontekście wdrażania nowej podstawy kształcenia ogólnego w ramach PO Kapitał Ludzki otrzymano dofinansowanie zł na zajęcia pozalekcyjne i zł na pomoce dydaktyczne; - Szkoła równych szans szkołą sukcesu każdego ucznia dofinansowanie z POKL w kwocie zł na zajęcia pozalekcyjne i działania Szkolnego Ośrodka Kariery i Opieki w Zespole Publicznych Placówek Oświatowych w Samborcu; - Równe szanse pewny sukces dofinansowanie z POKL w kwocie zł na zajęcia pozalekcyjne dla uczniów kl. I-III gimnazjum realizowane w okresie 1 września 2013 r. do 30 czerwca 2015 r.; - Na własne konto dotacja z Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej na działania z zakresu edukacji ekonomicznej w Gimnazjum w Samborcu. Uczniowie objęci są wsparciem w formie świadczeń pomocy materialnej o charakterze socjalnym: stypendia szkolne, wyprawka szkolna, zasiłek szkolny. Stypendium szkolne może otrzymać uczeń znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej, wynikającej z niskich dochodów na osobę w rodzinie, w szczególności gdy w rodzinie występuje: bezrobocie, 32

33 niepełnosprawność, ciężka bądź długotrwała choroba, wielodzietność, brak umiejętności wypełniania funkcji opiekuńczo-wychowawczych, alkoholizm, narkomania, a także gdy rodzina jest niepełna lub wystąpiło zdarzenie losowe. Zasiłek szkolny może być przyznany uczniowi (słuchaczowi lub wychowankowi) znajdującemu się przejściowo w trudnej sytuacji materialnej z powodu zdarzenia losowego, w szczególności klęski żywiołowej, nagłej lub długotrwałej choroby ucznia lub innego członka rodziny, śmierci rodziców lub opiekunów prawnych. Zasiłek może być przyznany w formie świadczenia pieniężnego na pokrycie wydatków związanych z edukacją lub w formie pomocy rzeczowej, raz lub kilka razy w roku niezależnie od otrzymywanego stypendium szkolnego. Skalę pomocy materialnej dla uczniów prezentuje tabela. Tabela 13. Pomoc dla uczniów z terenu Gminy Samborzec Lp. STYPENDIA Rok szkolny Liczba uczniów, którym przyznano stypendium / / / / WYPRAWKA SZKOLNA Rok szkolny Liczba uczniów, który otrzymali wyprawkę / / / / ZASIŁEK SZKOLNY Rok szkolny Liczba uczniów, który otrzymali zasiłek / / / / Źródło: Urząd Gminy w Samborcu, stan na dzień

34 Z poniższego zestawienia wynika, że liczba przyznanych stypendiów nieznacznie, ale spada. Zdecydowanie zmniejszyła się liczba zakupionych wyprawek szkolnych (o 25%), podobnie w przypadku zasiłku szkolnego (spadek o 20%). Nakłady finansowe gminy na oświatę od 2010 roku są na podobnym poziomie, co potwierdza ich procentowy udział w wydatkach z budżetu gminy w 2010 roku wynosił 29,1%, w ,7 %, w ,6%. W 2013 roku wydatki gminy na oświatę i wychowanie wynosiły 7 mln 981 tys. zł, w 2014 roku 7 mln 948 tys. zł. W 2014 roku subwencja oświatowa w gminie wynosiła 6 mln 263 tys. zł. Kwestiami oświaty i wychowania na terenie gminy zajmuje się Zespół Obsługi Jednostek Organizacyjnych Gminy Samborzec. Podsumowanie diagnozy gminnej oświaty: 1) sieć szkół odpowiada na bieżące potrzeby gminy; 2) w ostatnich latach nie notuje się spadku liczby uczniów i jest ona na podobnym poziomie, a nawet liczba ta nieznacznie wzrosła, co jest pozytywną tendencją; 3) na dobrym poziomie zapewnione jest wychowanie przedszkolne; 4) liczba nauczycieli utrzymuje się na tym samum poziomie (nie ma zwolnień); 5) poziom nauczania nie odbiega od średniej dla powiatu i plasuje Samborzec w połowie tabeli wyników pozostałych gmin powiatu sandomierskiego Instytucje kultury i działalność kulturalna Działalność w zakresie rozwoju kultury oraz sportu prowadzi przede wszystkim Gminny Ośrodek Kultury w Samborcu. Zostało powołane 27 lutego 2009 r. jako samorządowa instytucja kultury. Powstało z potrzeby działania na rzecz lokalnej społeczności, jej integracji w obszarze kultury i tradycji lokalnej, tworzenia nowych możliwości rozwoju również w zakresie rekreacji i sportu. Zajmuje się także promocją samej Gminy Samborzec na forum powiatu, województwa i kraju, publikując m.in. ulotki, foldery, przewodniki, dostępne m.in. na stronie GCKSiR w Samborcu jest organizatorem licznych kursów, seminariów i szkoleń, festiwali, konkursów, przeglądów, wystaw, imprez artystycznych, zleconych, zajęć edukacji kulturalnej i wychowania przez sztukę, prowadzi działalność wydawniczą i edytorską. Prowadzi także kilka stałych sekcji artystycznych i sportowo-rekreacyjnych dla dzieci i dorosłych, w tym: - Wokalna, w ramach której działa Zespół Gorzyczany z sercem dla ludzi, dziewczęcy Zespół Nic na siłę, 34

35 - Taneczno Edukacyjna, która we współpracy z Tarnobrzeską Szkołą Tańca SAMBA i Zespołem Publicznych Placówek Oświatowych w Samborcu organizuje kursy tańca towarzyskiego dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Realizuje także projekty m.in. pilotażowy programu edukacyjno-tanecznego Drużyna Bakcyla na ratunek świata. Zajęcia były prowadzone w Szkole Podstawowej w Chobrzanach i obejmowały klasy pierwsze. Oprócz tego w miejscowości Samborzec prowadzono zajęcia z zakresu tańca towarzyskiego. Finałem był Turniej Tańca Zaszczepiamy Pasję, na którym dzieci zaprezentowały umiejętności. - Rekonstrukcyjna, w ramach której działa młodzieżowa grupa rekonstrukcji historycznej Retrospektor. Jej celem jest popularyzacja dziedzictwa historycznego gminy Samborzec poprzez zgłębianie wiedzy na temat przeszłości tego regionu oraz próbę odtworzenia obyczajowości i strojów społeczności. Grupa ta zrealizowała m.in. projekt archeologiczny pt. Wielka przeszłość małej krainy czyli dawno, dawno temu w gminie Samborzec, realizowany przez Klub Przyjaciół Archeologii Ziemi Sandomierskiej. Pozyskała także dotację ze środków Programu Równać Szanse na projekt pt. Wehikuł czasu, - Teatralna od 2012 roku działa koło teatralne MASKARADA skupiające dwie grupy w Janowicach i Bogorii Skotnickiej. Grupa Janowicka, to głównie dzieci w wieku 6-13 lat, natomiast w Bogorii Skotnickiej, w teatr angażuje się młodzież licealna i studencka; - Rękodzielnicza to pozaszkolne świetlicowe zajęcia artystyczne m.in. Rozwój przez sztukę, prowadzone także w świetlicach w Bogorii Skotnickiej, Zajeziorzu i Janowicach. Działa także sekcja rękodzieła dla dorosłych, która zajmuje np. papierową wikliną, masą solną, art. z recyklingu, biżuterią filcową itp. Dzięki tym zajęciom KGW z Zajeziorza zdobyło 1 miejsce w konkursie na aranżacje stołu wielkanocnego; - Krajoznawczo Turystyczna prowadzi Klub Młodego Wędrowca, którego celem jest aktywne uprawnianie turystyki, połączone z poznawaniem archeologii, historii, geologii. Organizuje wycieczki piesze i rowerowe po terenie całego Województwa Świętokrzyskiego. Corocznie prowadzone są dwa programy dla dzieci: Wakacje w Gminie Samborzec oraz Ferie w Gminie Samborzec, których elementem są wycieczki do najważniejszych historycznie miejsc regionu. Co roku mają miejsce: Historyczny spacer po Sandomierzu, Wizyta na dworze Królowej Jadwigi w Muzeum Diecezjalnym, zwiedzanie sal Zamku Kazimierzowskiego w Sandomierzu, Pałacu Tarnowskich w Tarnobrzegu oraz odwiedziny w opactwie cysterskim w Koprzywnicy; - Karate młodzi zawodnicy z Samborzeckiego Klubu Karate odnoszą sukcesy sportowe m.in. w październiku br. w Ogólnopolskich Koneckich Zawodach Karate na 285 zawodników z całej Polski zdobyli dwa III miejsca; 35

36 - Paintball - otwarcie placu paintballowego w Ryłowicach odbyło się w listopadzie 2015 r. Jego powstanie było efektem realizacji projektu pn. Rozwój infrastruktury turystycznej poprzez promocję aktywnego trybu życia i stworzenie w Gminie Samborzec bazy paintballowej z pełnym wyposażeniem, z wykorzystaniem naturalnych walorów przyrodniczokrajobrazowych terenu. Sekcja paintballowa działa przy Zespole Placówek Oświatowych w Chobrzanach i prowadzą ją przeszkoleni instruktorzy, którzy zarazem są nauczycielami wychowania fizycznego. Kontakt do GCKSiR - tel. 15/ , kultura.samborzec@wp.pl, Drugą ważną dla rozwoju kulturalnego mieszkańców gminy samorządową instytucją kultury jest Gminna Biblioteka Publiczna. Obecnie siedziba Biblioteki mieści się na drugim piętrze budynku Urzędu Gminy, w dogodnym dla mieszkańców centrum Samborca. Swoją działalność, szczególnie w zakresie promocji czytelnictwa, prowadzi od 1947 r. Księgozbiór biblioteki liczy ponad 25 tys. woluminów i jest stale uaktualniany. Oprócz książek w formie tradycyjnej gromadzone są zbiory specjalne np. kolekcje audiobooków. Rocznie GBP kupuje ok. 1 tys. nowych pozycji, także dzięki pozyskanym dotacjom. Cyklicznie bierze także udział w programie Biblioteki Narodowej Zakup nowości wydawniczych do bibliotek, w ramach którego tylko w br. pozyskała środki finansowe w kwocie zł, które przeznaczone zostały na zakup wydawnictw popularnonaukowych, literatury pięknej dla dzieci, młodzieży i dorosłych oraz lektur szkolnych. Przyjmuje także dary książkowe w dobrym stanie edytorskim, wydane po 2005 r. Jedną z ważnych działalności Biblioteki jest gromadzenie i archiwizowanie Dokumentów Życia Społecznego z terenu gminy Samborzec jak: afisze, plakaty, ulotki, zaproszenia, fotografie, publikacje itp. Organizuje spotkania autorskie, promocje książek, lekcje biblioteczne, warsztaty i konkursy. Prowadzi Wypożyczalnię dla Dorosłych, Odział dla Dzieci i Młodzieży oraz Czytelnię z czytelnią internetową. Bierze także udział w akcji Cała Polska czyta dzieciom, w ramach której uświadamia dorosłym potrzebę czytania dzieciom i zachęca najmłodszych do czytania. 36

37 GBP nie skupia się wyłącznie na czytelnictwie pełni również ważną rolę integracyjną m.in. w ramach Poakcesyjnego Programu Wsparcia Obszarów Wiejskich prowadziła zajęcia dla dzieci, młodzieży, mieszkańców w tym osób niepełnosprawnych realizując projekt "Powrót do tradycji przez zabawę i pracę". Wsparciem obejmuje także najmłodszych mieszkańców prowadząc zajęcia dla maluchów wraz z rodzicami w ramach Grupy Zabawowej. Istotne dla podmiotów działających w sferze promocji i ochrony kultury, dziedzictwa, tradycji lokalnych jest funkcjonowanie świetlic wiejskich. Są w nich organizowane zajęcia w ramach działalności Gminnego Centrum Kultury i GBP, ale także prowadzą tu swoje inicjatywy lokalne stowarzyszenia, które zostały opisane w rozdziale poniżej. Należy także podkreślić dużą rolę lokalnych twórców kultury m.in.: - pan Andrzej Cebula regionalista, kolekcjoner, pasjonat starych przedmiotów, instruktor przewodnictwa PTTK. W 2013 i 2014 roku został nominowany na Człowieka Roku Województwa Świętokrzyskiego". Jest autorem wielu książek poświęconych tematyce regionalnej m.in. pierwszej monografii rodzinnej wsi Andruszkowice, monografii wsi Gorzyczany, książki Figury, krzyże i kapliczki w gminie Samborzec, albumu Samborzeckie urokliwości, książki poświęconej wszystkim 28 miejscowościom w gminie Samborzec Zarys historyczny miejscowości gminy Samborzec. Pan Andrzej Cebula jest także kolekcjonerem różnych starych regionalnych przedmiotów użytkowych. W swoich zbiorach posiada m.in. ponad 200 żelazek na duszę. Swoje zbiory pokazuje i udostępnia nieodpłatnie mieszkańcom na organizowanych przez siebie wystawach; - pani Ewa Juda autorka wierszy oraz pieśni o gminie. Na prośbę Centrum Kultury napisała wiersz o Gminie Samborzec na Święto Kwitnącej Jabłoni i odtąd zaczęła ponownie pisać wiersze. Obecnie pracuje nad wierszowaną Monografią Gminy Samborzec. Najważniejsze imprezy kulturalne, odbywające się cyklicznie na terenie gminy to: Święto Kwitnącej Jabłoni Gminny Dzień Dziecka Powitanie Lata Turniej piłki nożnej o puchar Wójta konkursy fotograficzne, poetyckie, plastyczne organizowane przez Gminną Bibliotekę Publiczną Wieczór Kolęd i Pastorałek Warsztaty wielkanocnej plastyki obrzędowej Konkurs na najpiękniejszą palmę wielkanocną 37

38 Konkurs Nagroda Publiczności na najpiękniejszy stół wielkanocny Sobótka Na terenie gminy znajduje kilka ciekawych obiektów turystycznych. Cennymi zabytkami są XIV-wieczny kościół w Skotnikach z niezwykle oryginalną polichromią gotycką i położony obok dworek obronny rodu Bogoria-Skotnickich, kościoły w Samborcu i Chobrzanach, kapliczki przydrożne, miejsca legendowe i stanowiska archeologiczne ze słynną Złotą. Blisko stąd do pełnego zabytków Sandomierza i pocysterskiej Koprzywnicy, Sulisławic, Klimontowa, Obrazowa, Ujazdu. Najciekawsze zabytki w gminie to: Kościół pw. Jana Chrzciciela w Skotnikach Kościół pw. Trójcy Przenajświętszej w Samborcu Kościół pw. Jana Ewangelisty w Chobrzanach Dwór Skotnickich herbu Bogoria w Skotnikach Sandomierskich Dwór w Kobiernikach Wąwóz Rafała w Gorzyczanach Figury, Krzyże i Kapliczki na terenie gminy. Na terenie gminy znajdują się także pomniki przyrody, które wymagają konserwacji starodrzewia na gruntach przykościelnych, podworskich i innych, w tym: Chobrzany grusza pospolita związana z osobą Stefana Żeromskiego, Ostrołęka dąb szypułkowy, Jachimowice lipa szerokolistna o obwodzie 450 cm, Skotniki jesion wyniosły w parku podworskim, Ostrołęka 2 kasztanowce białe o obwodach ok. 3,5 m na terenie parku podworskiego, Samborzec lipa drobnolistna na cmentarzu przykościelnym. Samborzec to region interesujący krajobrazowo, przez który przechodzi granica dwóch krain geograficznych - Wyżyny i Kotliny Sandomierskiej stąd obecność punktów widokowych. Atrakcje gminy można zwiedzać pieszo lub w ramach ścieżek rowerowych na trasach: Sandomierz - Zawisełcze Koćmierzów - Ostrołęka - Bogoria Skotnicka - Skotniki Koprzywnica oraz Sandomierz - Milczany - Kobierniki Andruszkowice - Strochcice Sandomierz. Miejsca wypoczynku nad wodą na terenie gminy to: - nad rzeką Wisłą - nad rzeką Koprzywianką - nad jeziorem Bogoryjskim 38

39 - nad jeziorem Karaś Niestety baza gastronomiczna gminy jest bardzo skromna, tworzą ją: bar zajazd we wsi Złota; restauracja we wsi Samborzec; pizzeria we wsi Samborzec; Bazę noclegową tworzą przede wszystkim gospodarstwa agroturystyczne, w tym: Tabela 14. Agroturystyka w Gminie Samborzec Lp. Nazwa gospodarstwa agroturystycznego 1. Gospodarstwo Agroturystyczne Tadeusz Godzwon Zawisełcze 2 2. Gospodarstwo Agroturystyczne Dorota Paś, Kobierniki AGRO-TURYSTYKA Róża Róża Mirkowska, Złota 2 4. Agroturystyka u Kazika Kazimierz Markiewicz, Zajeziorze Ośrodek Spotkań i Szkoleń BAS Stanisław Baska, Koćmierzów 2A 6. Gospodarstwo Agroturystyczne, Artur Cieciura, Złota Winnica Nad Jarem Sylwia Paciura, Złota 161 A 8. Agroturystyka Piotr Orłowski, Samborzec 89 Źródło: Urząd Gminy w Samborcu. Ze względu na walory przyrodnicze gminy agroturystyka może być ważną dziedziną działalności pozarolniczej, szczególnie, że będzie można pozyskać środki finansowe na ten cel m.in. z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich Co prawda w nowym PROW nie ma bezpośredniego odniesienia w priorytetach do rozwoju agroturystyki, jednak jest m.in. wsparcie tworzenia nowych miejsc pracy poprzez udzielanie pomocy na utworzenie nowych przedsiębiorstw prowadzących działalność pozarolniczą na obszarach wiejskich Sport i rekreacja Ważną dla mieszkańców dziedziną aktywności jest sport i rekreacja. Na terenie Gminy Samborzec działa jeden piłkarski klub sportowy: Ludowy Zespół Sportowy w Samborcu, który zrzesza w swoich szeregach seniorów i juniorów, biorących udział w rozgrywkach klasy A, prowadzonych przez Świętokrzyski Związek Piłki Nożnej w Kielcach. Ponadto prowadzi on 39

40 zajęcia z juniorami młodszymi i trampkarzami, czyli młodszymi grupami wiekowymi, które w przyszłości zasilą szeregi juniorów, a później seniorów. Na tym terenie funkcjonuje również Uczniowski Ludowy Klub Sportowy w Chobrzanach, który prowadzi 2 sekcje piłki siatkowej: juniorów i kadetek, które uczestniczą w rozgrywkach prowadzonych przez Polski Związek Piłki Siatkowej. Sekcja Samborzeckiego Klubu Karate odnosi sukcesy m.in. dwa III miejsca w Ogólnopolskich Koneckich Zawodach Karate Władze gminy doceniają rolę i wagę sportu, o czy świadczy fakt, że w 2015 roku na ten cel przeznaczono zł. Wsparcie otrzymały: 1) Uczniowski Ludowy Klub Sportowy w Chobrzanach - w wysokości ,00 zł z przeznaczeniem na realizację zajęć z piłki siatkowej; 2) Ludowy Zespołowi Sportowemu w Samborcu klub założony w 1947 r., obecnie gra w A klasie otrzymał zł z przeznaczeniem na realizację zadań kultury fizycznej i sportu. Ww. dotacje celowe zostały wydatkowane m.in. na: - pokrycie kosztów organizowania zawodów sportowych, w tym: na usługi transportowe, delegacje sędziowskie, ubezpieczenie zawodników, opiekę medyczną, - realizację programów szkolenia sportowego w tym na: zwrot kosztów dojazdu na treningi, turnieje, mecze, zwrot kosztów utrzymania sprzętu treningowego, koszty modernizacji boiska, zakup sprzętu sportowego. Przy udzielaniu wsparcia finansowego klubom sportowym Gmina Samborzec kieruje się tym, że sport to nie tylko wyniki, ale także ważna rola w kształtowania osobowości dzieci i młodzieży i ogólnie promowanie zdrowego, aktywnego stylu życia już od najmłodszych lat. Dlatego na boisku Orlik w Samborcu animatorzy prowadzą m.in. zajęcia z piłki nożnej dla dzieci z klas 0-I, a także dla dziewcząt z klas IV-VI. Wśród zajęć sportowych należy wymienić opisany wyżej Samborzecki Klub Karate, którego sekcja liczy 15 osób. Odnosi on sukcesy m.in. dwa 3 miejsca w tegorocznych Ogólnopolskich Koneckich Zawodach Karate Ochrona zdrowia Na terenie gminy funkcjonuje Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej, który wykonuje swoje zadania w zakresie ochrony zdrowia wykonuje poprzez: - Ośrodek Zdrowia w Samborcu znajduje się w nowym budynku stan techniczny jest bardzo dobry, a warunki lepsze niż w poprzedniej lokalizacji w budynku Urzędu Gminy, - Ośrodek Zdrowia w Chobrzanach budynek samodzielny, własność komunalna gminy. Pomieszczenia zajmowane na potrzeby Ośrodka wymagają gruntownego remontu. 40

41 SP ZOZ funkcjonuje od poniedziałku do piątku w godz Pracuje w nim dwóch lekarzy (specjalista chorób wewnętrznych, specjalista medycyny rodzinnej i pediatra oraz czterech lekarzy świadczących usługi na umowach cywilnoprawnych. Dodatkowo kadrę SP ZOZ tworzą: - 6 pielęgniarek, w tym 2 środowiskowe i 2 medycyny szkolnej, - 1 położna środowiskowa. - 2 fizjoterapeutów, Ośrodek świadczy usługi w zakresie: podstawowa opieka zdrowotna (POZ), Poradnia dziecięca m.in. szczepienia ochronne i bilanse zdrowia dzieci, ambulatoryjna opieka specjalistyczna ginekologia, rehabilitacja lecznicza, profilaktyczne programy zdrowotne: Można także wykonać następujące badania: - badania laboratoryjne: pobranie materiału do badań wtorek i czwartek w godz (badania wykonywane są w Laboratorium Szpitala Specjalistycznego Świętego Ducha w Sandomierzu i Laboratorium CITO-LAB Sandomierz), - EKG, glukoza, cholesterol, pomiar ciśnienia tętniczego krwi codziennie w godz. pracy, - badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej, tarczycy i inne, - monitorowanie dobowej pracy serca - Holter po wcześniejszym ustaleniu terminu. Na terenie gminy realizowane są działania profilaktyczne, w tym: - badania przeciw pneumokokom, finansowane z budżetu gminy, Pielęgniarki medycyny szkolnej (tzw. szkolne) realizują działania profilaktyczne adresowane dla uczniów, rodziców i nauczycieli np. zapobiegnie chorobom, znaczenie szczepień ochronnych, walka z nałogami, propagowanie higieny, stop zwolnieniom z WF-u. Wszyscy uczniowie kl. I-IV za zgodą rodziców biorą udział w programie profilaktyki fluorkowej. Od roku szkolnego 2014/2015 niektóre szkoły z gminy przystąpiły do Programu Zdrowa Szkoła, który ma na celu propagowanie zdrowego stylu życia, prawidłowego odżywiania i pozytywnego wpływu ruchu na zdrowie uczniów Bezpieczeństwo publiczne Do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego mieszkańców zobowiązane są władze gminy oraz szczególnie instytucje wyspecjalizowane w zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego tj. 41

42 Policja, Państwowa Straż Pożarna wspierana są przez jednostki Ochotniczych Straży Pożarnych i inne służby. Bezpieczeństwo mieszkańców na terenie gminy zapewnia Komisariat Policji w Koprzywnicy, którego stan etatowy liczy 24 osoby, w tym: - Komendant Komisariatu Policji, - Kierownik Komisariatu Policji - 22 funkcjonariuszy policji. Komisariat posiada 5 radiowozów oznakowanych oraz 1 pojazd służbowy nie oznakowany, wyposażonych w środki łączności. Na podstawie danych przekazanych przez funkcjonariuszy przygotowano poniższe zestawienie występujący naruszeń prawa. Tabela 15. Rodzaje czynów przestępczych w Gminie Samborzec Wyszczególnienie Kradzieże 5 7 Kradzieże z włamaniem 5 6 Kradzieże pojazdów 2 - Wypadki komunikacyjne 2 7 Oszustwa 3 Uszkodzenie mienia - 2 Bojki, pobicia 1 1 Przestępczości pod wpływem alkoholu Przemoc domowa (założenie Niebieskich kart) Wykroczenia z ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi Ogółem ujawnionych wykroczeń Źródło: dane Komisariatu Policji w Koprzywnicy Powyższa statystyka odnotowanych wykroczeń wskazuje, że: - zwiększyła się łączna liczba wykroczeń na terenie gminy, - wzrosła liczba wypadków komunikacyjnych, - więcej jest przypadków przemocy domowej i wykroczeń z ust. o wychowaniu w trzeźwości. 42

43 Jednak powyższe dane świadczą o tym, że gmina pod względem przestępczości jest bezpieczna i nie występują na jej terenie poważne wykroczenia. Jednym z podstawowych zagrożeń dla bezpieczeństwa mieszkańców gminy są powodzie. Spowodowane mogą być intensywnymi opadami, zlodzeniem rzek lub gwałtownym topnieniem śniegu. Na terenie Gminy Samborzec większe zagrożenie powodziowe wystąpiło w latach 1997, 2001, 2010, 2011 i 2014 roku. Widać, że w ostatnich latach tzw. anomalie pogodowe nasilają się i zagrożenie powodziowe występuje zdecydowanie częściej. Obszar zagrożony zalaniem obejmuje ok ha powierzchni gminy i zamieszkuje go ok. 3,5 tys. Na tym obszarze znajduje się: 850 gospodarstw, 2 szkoły, 2 kościoły, 6 świetlic wiejskich, 5 mostów, oczyszczalnia ścieków, cmentarz i około 70 km dróg to znaczna część infrastruktury gminnej, dlatego zagrożenie to jest szczególnie brane pod uwagę przez władze samorządowe. W 2015 r. Gminne Centrum Zarządzania Kryzysowego udostępniło opracowanie Powódź w obliczu zagrożenia, która jest praktyczną instrukcją jak mają postępować mieszkańcy w tym przypadku. Kiedy stan wody Wisły na wodowskazie w Sandomierzu osiągnie 420 cm na terenie Gminy Samborzec ogłasza się pogotowie przeciwpowodziowe. Wprowadza go zarządzeniem Wójt Gminy, a jego treść podaje się do publicznej wiadomości za pomocą tablic ogłoszeń i strony internetowej oraz informuje się sołtysów miejscowości zagrożonych. Gdy stan wody wzrasta osiągając i przekraczając 610 cm ogłasza się stan alarmowy. O wprowadzeniu alarmu powodziowego dodatkowo informuje się wysyłając powiadomienia do mieszkańców za pomocą sms. Do ogłoszenia alarmu powodziowego wykorzystuje się również syreny elektroniczne i mechaniczne. W przypadku koniczności ewaluacji do poinformowania mieszkańców gminy użyte są patrole OSP i pracowników UG, a także rozgłośnie radiowe (Radio LELIWA, Radio Kielce). W czasie alarmu na wałach przeciwpowodziowych przez OSP prowadzone są ciągłe dyżury obserwacyjne i wprowadza się całodobowe dyżury Zespołu Zarządzania Kryzysowego. Zespół Zarządzania Kryzysowego został powołany Zarządzeniem Wójta nr 94/2014 z dnia 10 grudnia 2014 r. W jego skład wchodzą: Przewodniczący Wójt, z-ca Przewodniczącego Sekretarz Gminy oraz 10 członków, w tym: Skarbnik Gminy, Kierownik OPS, Kierownik ZOJOG, Kierownik GCKSiR, Kierownik SPZOZ w Samborcu, Kierownik Referatu ds. inwestycji, gospodarki przestrzennej, ochrony środowiska i mienia komunalnego, Komendant Gminny ZOSP RP, pracownik ds. zarządzania kryzysowego, zamówień publicznych i spraw p.poż., pracownik ds. obsługi rady gminy i ewidencji działalności gospodarczej, pracownik ds. ewidencji ludności. Zespół wykonuje na obszarze gminy zadania związane z oceną 43

44 występujących i potencjalnych zagrożeń, mających wpływ na bezpieczeństwo publiczne, prognozowanie tych zagrożeń oraz przygotowanie propozycji działań. Przekazuje także do wiadomości publicznej informacje związane z zagrożeniami. Podstawową rolę w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa mieszkańców pełnią Ochotnicze Straże Pożarne, których na terenie Gminy Samborzec działa 10, w tym: 1. OSP w Samborcu 2. OSP w Bogorii Skotnickiej 3. OSP w Chobrzanach 4. OSP w Gorzyczanach 5. OSP w Polanowie 6. OSP w Skotnikach 7. OSP w Śmiechowicach 8. OSP w Zajeziorzu 9. OSP w Zawierzbiu 10. OSP w Złotej Wszystkie jednostki wyposażone są w środki ochrony osobistej, mundury bojowe, hełmy, obuwie, pasy itp. Dążeniem władz gminnych jest systematyczne wyposażanie ww. jednostek w bardziej nowoczesny sprzęt gaśniczy, ratowniczy, środki transportu, pompy, agregaty prądotwórcze, piły spalinowe, radiotelefony itp. umożliwiające sprawne i bezpieczne prowadzenie akcji. W dalszym ciągu w miarę posiadanych środków przewiduje się doposażenie kolejnych OSP. Szczególnie, że systematycznie odnotowuje się zwiększenie wyjazdów do palących się traw, wypadków drogowych i usuwania skutków klęsk naturalnych (podtopień i powodzi, wichur itp.). Mieszkańcy gminy chętnie uczestniczą w inicjatywach na rzecz poprawy bezpieczeństwa publicznego. Na przykład 3 sierpnia 2015 r. w Zawierzbiu odbyła się akcja "Integracja i Bezpieczeństwo" połączone z pokazem umiejętności Straży Pożarnej oraz sprzętu ratunkowego. Odbyło się także szkolenie i ćwiczenia z zakresu zarządzania kryzysowego - przedstawiono zagrożenia, które mogą wystąpić w gminie - szczególnie powodziowe, wypadki komunikacyjne i pożary. Omówione zostały zasady zachowania się mieszkańców na wypadek ich wystąpienia. 44

45 2.6. Lokalne organizacje pozarządowe Oprócz wyżej opisanych OSP i klubów sportowych na terenie gminy Samborzec działają organizacje, skupiające się na rozwoju gminy, tradycji, kultury, oświaty itp., w tym: - Stowarzyszenie "Nowe horyzonty", - Stowarzyszenie Koło Gospodyń Wiejskich z Chobrzan, - Stowarzyszenie rekreacyjno krajobrazowe "ANA" Zajeziorze, - Stowarzyszenie Przyjaciół Szkoły w Złotej k. Sandomierza, - Stowarzyszenie Przyjaciół Szkoły w Śmiechowicach k. Sandomierza, - Stowarzyszenie Przyjaciół Szkoły w Skotnikach k. Sandomierza, - Stowarzyszenie Przyjaciół Szkoły "Dobro Dzieci" w Zawierzbie, - Stowarzyszenie Przyjaciół Janowic, - Stowarzyszenie "Przyjaciele Milczan", - Stowarzyszenie Miłośników Wsi Bogoria Skotnicka, - Stowarzyszenie Gorzyczany z sercem dla ludzi", - Stowarzyszenie Nasze Skotniki", - Stowarzyszenie "Nadwiślańska wieś zawsze razem". Organizacje te podejmują przede wszystkim działania zakresie: - szeroko pojętego rozwoju społeczności lokalnej w danej miejscowości; - ochrony dziedzictwa kulturowego i tradycji; - działalności oświatowej; - działalności kulturalnej i artystycznej. W celu stworzenia stałej współpracy między Gminą a lokalnymi organizacjami oraz określenia jej zasad i obszarów co roku opracowywany jest Program współpracy Gminy Samborzec z organizacjami pozarządowymi oraz organizacjami prowadzącymi działalność pożytku publicznego. W każdym roku na podstawie konsultacji społecznych określane są priorytety tej współpracy np. - w 2015 r. w szczególności działania na rzecz rozwoju wspólnot i społeczności lokalnej oraz podtrzymywania i upowszechniania tradycji narodowej i pielęgnowanie polskości - w działania z zakresu aktywnego spędzania wolnego czasu wśród dzieci i młodzieży oraz rozwoju rekreacji i sportu w ramach wspierania i upowszechniania kultury fizycznej. Co roku zwiększa się kwota środków finansowych wydatkowanych z budżetu gminy na współpracę z organizacjami. Przedstawia to poniższy wykres. 45

46 Wykres 10. Wydatki gminy Samborzec na współpracę z lokalnymi organizacjami ,5 dotacje od gminy dla organizacji w tyś. zł Źródło: Sprawozdania z rocznych programów współpracy z organizacjami Zdecydowana większość powyższych kwot przekazywana jest w ramach otwartych konkursów ofert na realizację zadań z zakresu kultury fizycznej i sportu. Na przykład w 2014 roku z łącznej kwoty zł na dotacje dla LZS-ów i ULKS-ów przeznaczono 180 tys. zł, a tylko zł na realizację inicjatyw lokalnych na terenie gminy Samborzec. Współpraca gminy z lokalnymi organizacjami nie ogranicza się wyłącznie do finansowania inicjatyw, ponieważ stosowana jest także współpraca pozafinansowa, w tym: - konsultowanie z nimi aktów prawa miejscowego bezpośrednio lub pośrednio dotyczących sfery działalności pożytku publicznego; - organizowanie spotkań i szkoleń z organizacjami i dla organizacji; - informowanie o aktualnych źródłach finansowania z funduszy publicznych, unijnych itp.; - wspieranie akcji promującej przekazywanie 1% podatku na organizacje; W 2012 r. wpłynął wniosek o utworzenie Gminnej Rady Działalności Pożytku Publicznego. Do jej powołania jednak nie doszło z braku zgłoszenia kandydatów z organizacji pozarządowych. Podsumowanie stanu infrastruktury społecznej: 1) działalność kulturalna oparta na silnych instytucjach GCKSiR i GBP jest mocną stroną gminy; 2) dobrze rozwija się sport, nie tylko piłka nożna, ale także inne dziedziny (siatkówka, karate) 3) potencjał turystyczny gminy nie jest w pełni wykorzystany, bo niewielka jest baza gastronomiczna, noclegowa, za mała promocja gminy jako atrakcyjnej turystycznie; 4) ochrona zdrowia w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej jest zapewniona SP ZOZ ma nową bazę lokalową, prowadzą leczenie i diagnostykę oraz akcje profilaktyczne; 5) stan bezpieczeństwa publicznego jest na zadawalającym poziomie z powodu niskiej skali przestępczości, oprócz zagrożenia powodziowego zwiększonego przez sąsiedztwo Wisły; 46

47 6) lokalnych organizacji pozarządowych jest dużo, ale mniej więcej połowa z nich jest faktycznie aktywna. Dziedziny ich aktywności są szerokie, jest wiele organizacji, które działają na rzecz konkretnych miejscowości i ich mieszkańców. 3. Infrastruktura komunalna 3.1. Infrastruktura mieszkaniowa Na terenie gminy w 2013 r. było 2441 mieszkań oraz izb o łącznej powierzchni m². Liczba osób przypadających na 1 mieszkanie wyniosła 4,5 osoby o powierzchni użytkowej 1 mieszkania wynoszącej 99,8 m². W przypadku izb liczba na nią przypadająca wyniosła 3,5 osoby o powierzchni użytkowej jednej izby 28,1 m². W 2013 r. oddano do użytku 7 mieszkań oraz 42 izby. Gmina nie dysponuje własnym zasobem działek budowlanych dla realizacji budownictwa mieszkaniowego przez wspólnotę samorządową. Istniejące zasoby działek zostały przez Gminę sprzedane inwestorom, którzy realizują własny program budownictwa mieszkaniowego. W aktualnym planie zagospodarowania przestrzennego gminy zapisane są jeszcze znaczne rezerwy terenów dla realizacji budownictwa mieszkaniowego. Jednakże tereny te stanowią własność prywatną lub własność Agencji Nieruchomości Rolnych. Ich pozyskanie i przystosowanie do realizacji budownictwa mieszkaniowego przez wspólnotę samorządową wymagałoby wykupu gruntów od właścicieli i zabezpieczenia dużych środków finansowych na realizację inwestycji Infrastruktura wodociągowo-kanalizacyjna Sieć wodociągowa gminy Samborzec ma długość 173,4 km, zaś długość sieci kanalizacyjnej wynosi 53 km. Do sieci wodociągowej podłączone jest przyłączami 2127 budynków mieszkalnych. Natomiast podłączonych do sieci kanalizacyjnej jest 497 budynków. Na terenie Gminy zlokalizowany jest Zakład Gospodarki Komunalnej w Samborcu, który funkcjonuje od dnia roku i prowadzi działalność gospodarczą w formie samorządowego zakładu budżetowego. Zakład Gospodarki Komunalnej w Samborcu świadczy usługi w zakresie zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków, zarządza infrastrukturą wodno kanalizacyjną w zakresie utrzymania i konserwacji sieci wodociągowo-kanalizacyjnej oraz urządzeń i obiektów niezbędnych do ich prawidłowego funkcjonowania. 47

48 3.3. Infrastruktura elektroenergetyczna Głównymi Punktami zasilającymi gminę w energię elektryczną są: GPZ 110/15 kv Gerlachów ; GPZ 110/15 kv Sandomierz ; GPZ 110/15 kv Klimontów ; GPZ 110/15 kv Piaseczno ; Największy udział w zasilaniu gminy ma GPZ 110/15 kv Gerlachów i Sandomierz. Stacje transformatorowe 15/0,4 kv są głównym źródłem zasilania odbiorców bytowo-komunalnych, sieci oświetleniowej, handlu, rzemiosła i usług. Obszar gminy obsługiwany jest pod względem elektroenergetycznym przez Rzeszowski Zakład Energetyczny S.A Rejon Energetyczny w Staszowie przy ulicy Krakowskiej 44 oraz częściowo przez Rejon Energetyczny w Tarnobrzegu, który obsługuje miejscowość Kobierniki i stację Krakówka 1, z której zasilani są odbiorcy Strochcic. Eksploatację sieci średniego i niskiego napięcia oraz budowę urządzeń elektroenergetycznych w gminie (z wyjątkiem Kobiernik i Strochcic) w określonym zakresie wykonuje Posterunek Energetyczny w Klimontowie, a bieżące awarie usuwa Pogotowie Energetyczne mieszczące się w budynku Posterunku Energetycznego. Kobierniki i Strochcice obsługuje Posterunek Energetyczny w Sandomierzu. Do bilansu energetycznego mogą być wykorzystane źródła niekonwencjonalnej energii odnawialnej: 1) elektrycznej: - małe elektrownie wodne wykorzystujące energię lokalnych spiętrzeń wodnych; - elektrownie wiatrowe; - elektrownie wykorzystujące biogaz. 2) cieplnej: - zasoby wód geotermalnych; - biogaz, biomasa (słoma, drewno itp.); - źródła niskotemperaturowe; - energia promieniowania słonecznego. Do chwili obecnej gmina nie posiada żadnego z w/w źródeł niekonwencjonalnej energii Gospodarka odpadami Gmina Samborzec na podstawie ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach - przekazała obowiązki związane z wdrożeniem gospodarki komunalnej na terenie gminy Ekologicznemu Związkowi Gmin Dorzecza Koprzywianki w 48

49 Baćkowicach. Miejscem zagospodarowania przez podmioty odbierające odpady komunalne od właścicieli nieruchomości z terenu gmin będących członkami Związku jest Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów Komunalnych, tj. Zakład Utylizacji Odpadów Komunalnych w Janczycach gm. Baćkowice. Na terenie Zakładu Utylizacji Odpadów Komunalnych w Janczycach zlokalizowany jest Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK). Do tego punktu (PSZOK-u) każdy mieszkaniec gminy może nieodpłatnie dostarczyć we własnym zakresie odpady komunalne opisane w Regulaminie utrzymania czystości i porządku na terenie EZGDK. Na terenie Gminy Samborzec obowiązuje przyjęty uchwałą Zgromadzenia Ekologicznego Związku Gmin Dorzecza Koprzywianki Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie Ekologicznego Związku Gmin Dorzecza Koprzywianki. Regulamin określa szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Samborzec. Zgodnie z powyższym, podmiotem odpowiedzialnym za zorganizowanie odbioru i nadzorującym wywóz odpadów komunalnych jest Ekologiczny Związku Gmin Dorzecza Koprzywianki w Baćkowicach, a nie, jak było do tej pory, właściciel nieruchomości. Pomiędzy właścicielami nieruchomości, a firmami wywozowymi, odbierającymi odpady nie są zawierane żadne umowy. Mieszkańcy składają deklaracje za gospodarowanie odpadami i ponoszą opłatę, za którą mogą oddawać nielimitowane ilości odpadów komunalnych. Zgodnie z Planem gospodarki odpadami dla województwa świętokrzyskiego , teren województwa świętokrzyskiego podzielono na 6 regionów gospodarki odpadami komunalnymi, z uwzględnieniem w każdym regionie m.in. liczby mieszkańców na poziomie 150 tys. mieszkańców. Gmina Samborzec należy do Regionu 1. Plan gospodarki odpadami dla województwa świętokrzyskiego , zawiera: analizę aktualnego stanu gospodarki odpadami, określenie kryteriów rozmieszczenia obiektów przeznaczonych do gospodarowania odpadami oraz wykaz regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych w poszczególnych regionach Infrastruktura drogowa Przez teren gminy Samborzec przebiega droga krajowa nr 79 Warszawa Kozienice Sandomierz Połaniec Kraków Chrzanów Katowice Bytom oraz droga krajowa nr 77 Lipnik Sandomierz Stalowa Wola Przemyśl. Dzięki nim bardzo łatwo dotrzeć do głównych ośrodków miejskich w okolicach. Stanowią ciągi komunikacyjne o dalekim zasięgu powiązań. Droga krajowa nr 79 przechodzi centralnie przez obszar gminy i miejscowość 49

50 Samborzec. Ze względu na utrwalony historycznie przebieg jest drogą ogólnie dostępną z dużą ilością włączeń indywidualnych zjazdów z posesji. Drogi krajowe: nr 77 Lipnik Sandomierz Stalowa Wola Przemyśl - 1,2 km nr 79 Warszawa Sandomierz Katowice Bytom - 8,7 km Droga wojewódzka nr 768 Iwaniska Koprzywnica Ciszyca - 3,1 km jest drogą o mniejszym znaczeniu komunikacyjnym. Przechodzi po zachodnich obrzeżach obszaru gminy, przez miejscowość Jachimowice. Stanowi łącznik pomiędzy drogami krajowymi. Posiada jezdnię o szerokości 5,0 6,0 m i gruntowe pobocza o szerokości 1,0 1,5 m. Szerokość jezdni nie odpowiada wymaganej przepisami dla klasy techniczno-funkcjonalnej G (główna). Jako ciąg komunikacyjny Iwaniska Klimontów Koprzywnica Tarnobrzeg (do drogi wojewódzkiej Nr 871 Nagnajów Tarnobrzeg Stalowa Wola, powstała z dawnej drogi krajowej nazwa i numer bez zmian) i odcinka Koprzywnica Tarnobrzeg o dawnym numerze Nie odnotowuje się na tym kierunku znaczącego ruchu ze względu na wąskie gardło jakie stanowi przeprawa promowa ograniczająca przepustowość i drożność, zwłaszcza dla samochodów ciężarowych. Drogi powiatowe: nr 0741 Dębiany Wielogóra Żuków - 3,3 km nr 0742 Obrazów Malice Złota - 2,6 km nr 0777 Świątniki Chobrzany - 2,2 km nr 0777 Byszów Chobrzany- 3,8 km nr 0799 Wielogóra Bystrojowice Koprzywnica - 6,9 km nr 0800 Jachimowice Gorzyczany Samborzec - 7,8 km nr 0801 Milczany Andruszkowice - 3,3 km nr 0802 Kobierniki Andruszkowice - 2,7 km nr 0803 Sandomierz Koćmierzów Szewce -13,8km nr 0804 Złota Zawierzbie Ostrołęka - 3,3 km nr 0800 Samborzec Polanów Malice - 2,6 km nr 0853 Ciszyca Skotniki - 0,9 km Razem : 59,8 km Struktura dróg zapewnia obsługę miejscowości gminnych i spośród piętnastu ciągów komunikacyjnych wytypowanych jako drogi powiatowe, pięć stanowi połączenia z gminami 50

51 sąsiednimi: Koprzywnica, Klimontów i Obrazów, przy czym drogi Nr 0799T Wielogóra Koprzywnica oraz Nr Ciszyca Skotniki posiadają nawierzchnię gruntową lub gruntową ulepszoną żużlem i nie mają znaczenia w komunikacji między 70 gminami. Funkcję drogi powiatowej jako połączenia siedziby powiatu z siedzibą gminy przejmuje na siebie droga krajowa Warszawa Sandomierz Bytom. Drogi gminne 126,7 km o nawierzchni: bitumicznej 67,3 km utwardzonej tłuczniem 15,2 km nie utwardzonej 10,1 km mieszanej 34,1 Wyznaczona i dotychczas obowiązująca sieć dróg gminnych na ogół spełnia kryterium kwalifikacji przewidziane przepisami ustawy o drogach publicznych w układzie funkcjonalnym. Drogi o nawierzchni bitumicznej stanowią ponad 50% ogólnej długości dróg gminnych i posiadają parametry techniczno-użytkowe odpowiednie dla klasy L (lokalna) lub D (dojazdowa). Negatywnym uwarunkowaniem techniczno-ekonomicznym modernizacji dróg w terenie są wąskie pasy drogowe uniemożliwiające wprowadzenie w przekrój drogi systemu odwodnienia, ścieżek rowerowych, a nawet chodników dla ruchu pieszego. Trudności w pozyskaniu terenu niejednokrotnie eliminują działania modernizacyjne. Podsumowanie opisu infrastruktury komunalnej: Gmina stale modernizuje stan infrastruktury komunalnej łącznie na projekty inwestycyjne zrealizowane w latach wydatkowano zł, w tym na ponad 14 mln 286 tyś. pozyskano dofinansowanie m.in. na: 1) drogi pozyskano dofinansowanie w wysokości łącznie 6 mln 305 tys. 609 zł głównie z: Narodowego Programu Przebudowy Dróg Lokalnych, Programu Usuwania Skutków Klęsk Żywiołowych, Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych, Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Świętokrzyskiego ; 2) na poprawę warunków życia, rewitalizację miejscowości, budowę sieci kanalizacji itp. łącznie 7 mln 980 tys. 941 zł, głównie z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich i RPO Województwa Świętokrzyskiego ; 51

52 4. Stan gminy według opinii mieszkańców wyniki badań ankietowych Na potrzeby opracowania Strategii Rozwoju dla gminy Samborzec na lata w maju 2015 roku przeprowadzono badania ankietowe. Głównym celem badania była analiza potrzeb społeczno-gospodarczych mieszkańców Gminy Samborzec. W badaniu posłużono się kwestionariuszem ankiety wspomaganym pytaniami otwartymi (PAPI). Badania ankietowe są metodą gromadzenia informacji pierwotnych przez zbieranie odpowiedzi na przygotowane uprzednio pytania zadawane wybranym osobom. Pytania w kwestionariuszu ankiety były podzielone na dwie części. Pytania z pierwszej części dotyczyły Strategii Rozwoju Gminy i są opisane poniżej. Natomiast druga część odnosiła się problemów społecznych i została opisana w Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych. Mieszkańcy gminy, którzy wypełnili kwestionariusz ankiety dostępny na stronie internetowej gminy lub w sekretariacie Urzędu Gminy Samborzec stanowili próbę badawczą. Dobór próby do badania miał charakter nieprobabilistyczny, tzn. przypadkowy. Zastosowany dobór próby objął 72 pełnoletnich mieszkańców gminy Samborzec Charakterystyka badanych W badaniu wzięło udział 72 mieszkańców gminy, w tym 53 kobiety (74%) i 19 mężczyzn (26%). Przeważały osoby w średnim wieku od 31 do 55 lat (52 osoby). Następnie w równym stopniu reprezentowani byli respondenci w wieku od 20 do 30 lat (9 osób) oraz od 56 do 65 lat (9 osób). Tylko 1 osoba była w wieku powyżej 65 roku życia. Zdecydowana większość ankietowanych legitymuje się wykształceniem wyższym (39 osoby), a 24 osoby posiadało wykształcenie średnie. Niski poziom wykształcenia tj. podstawowe i zawodowe posiadało 8 osób. Aż 43 osoby pracuje zawodowo, a osób o statusie osoby bezrobotnej było tylko osób deklarowało, że jest rolnikiem, a tylko 1 osoba przedsiębiorcą. Zdecydowana większość ankietowanych zamieszkuje teren gminy od urodzenia (53 osoby), nieco mniej bo 11 osób od kilkudziesięciu lat. Badani najczęściej zamieszkiwali Skotniki, Zawierzbie, Polanów oraz Kobierniki. 52

53 Wykres 11. Płeć badanych: Wykres 14. Status zawodowy badanych: Źródło: opracowanie własne Wykres 12. Wiek badanych: Wykres 15. Miejsce zamieszkania badanych: Wykres 13. Wykształcenie badanych: Wykres 16. Czas zamieszkiwania na terenie gminy Samborzec: Źródło: opracowanie własne 53

54 4.2. Dotychczasowe wykorzystanie możliwości rozwojowych Gminy Zdecydowana większość respondentów pozytywnie oceniła dotychczasowe wykorzystanie możliwości rozwojowych Gminy (48 odpowiedzi suma odpowiedzi bardzo dobrze, dobrze, raczej dobrze), 11 osobom trudno było je ocenić, a 13 osób możliwości oceniło nisko. Wykres 13. Ocena dotychczasowego wykorzystania możliwości rozwojowych Gminy: Źródło: opracowanie własne Ocena dotychczasowych osiągnięć gminy w zakresie wykorzystania własnych możliwości rozwojowych została sumowana do 3 kategorii m.in. dobrze, trudno powiedzieć oraz nisko. Wykres 18. Ocena dotychczasowego wykorzystania możliwości rozwojowych Gminy a płeć: 54

55 Źródło: opracowanie własne Dotychczas wykorzystanie możliwości rozwojowych gminy zostało lepiej ocenione przez kobiety niż przez mężczyzn. Szczegółowy rozkład odpowiedzi zaprezentowano poniżej. Tabela 16. Ocena dotychczasowego wykorzystania możliwości rozwojowych Gminy a płeć: Jak ocenia Pani/Pan dotychczasowe Płeć wykorzystanie możliwości przez Gminę Samborzec kobieta mężczyzna Ogółem bardzo dobrze Liczebność % z płeć 5,7% 5,3% 5,6% dobrze Liczebność % z płeć 17,0% 26,3% 19,4% raczej dobrze Liczebność % z płeć 43,4% 36,8% 41,7% trudno powiedzieć Liczebność % z płeć 11,3% 26,3% 15,3% raczej nisko Liczebność % z płeć 15,1%,0% 11,1% nisko Liczebność % z płeć 1,9%,0% 1,4% bardzo nisko Liczebność % z płeć 5,7% 5,3% 5,6% Ogółem Liczebność % z płeć 100,0% 100,0% 100,0% Źródło: opracowanie własne 4.3. Ocena warunków życia w Gminie Respondentów poproszono o ocenę elementów składających się na warunki życia na terenie gminy Samborzec. W celu wskazania warunków najwyżej ocenionych dokonano sumowania odpowiedzi bardzo dobre oraz dobre. Podobnie postąpiono z odpowiedziami złe i bardzo złe do wyróżnienia warunków, które zostały ocenione najsłabiej. Warunki życia, które mieszkańcy gminy ocenili najwyżej przedstawia Tabela 2. 55

56 Tabela 17. Warunki życia mieszkańców ocenione na poziomie dobrym: Warunki życia w gminie Samborzec Wskazania Stan infrastruktury wodociągowej 61 Dostępność i jakość edukacji szkolnej 57 Dostępność i jakość usług Urzędu Gminy 54 Dostępność i jakość edukacji przedszkolnej 43 Dostępność do Internetu 43 Dostępność punktów usługowo-handlowych 36 Warunki do prowadzenia działalności rolniczej 34 Źródło: opracowanie własne Najniższą ocenę badani przyznali: Tabela 18. Warunki życia mieszkańców ocenione na poziomie złym: Warunki życia w gminie Samborzec Wskazania Możliwości znalezienia pracy i rozwoju zawodowego na terenie Gminy 64 Stan infrastruktury kanalizacyjnej 30 Najczęściej na przeciętnym poziomie oceniano: Tabela 19. Warunki życia mieszkańców ocenione na poziomie przeciętnym: Warunki życia w gminie Samborzec Wskazania Warunki do prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej 35 Stan nawierzchni dróg 35 Stan oświetlenia ulicznego 33 Dostępność i poziom opieki zdrowotnej 32 Stan i dostępność miejsc rekreacji (place zabaw, boiska sportowe, ścieżki rowerowe itp.) 31 56

57 Wykres 19. Ocena możliwości znalezienia pracy i rozwoju zawodowego na terenie Gminy Wykres 4. Ocena stanu infrastruktury kanalizacyjnej: Źródło: opracowanie własne 57

58 Wykres 5. Ocena infrastruktury wodociągowej: Wykres 6. Ocena dostępności i jakość edukacji szkolnej: Wykres 7. Ocena dostępności i jakości usług Urzędu Gminy: Wykres 8. Ocena dostępności i jakość edukacji przedszkolnej: Wykres 9. Ocena dostępności punktów usługowohandlowych: Wykres 10. Ocena dostępności do Internetu: Źródło: opracowanie własne 58

59 Wykres 11. Ocena warunków prowadzenia działalności rolniczej: Wykres 12. Ocena warunków do prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej: Wykres 13. Ocena stanu nawierzchni dróg: Wykres 14. Ocena stanu oświetlenia ulicznego: Wykres 15. Ocena dostępności i poziomu opieki zdrowotnej: Wykres 32. Ocena dostępności do form rekreacji (place zabaw, boiska sportowe, ścieżki rowerowe): Źródło: opracowanie własne 59

60 4.4. Ważność realizacji przedsięwzięć na terenie Gminy. Badanych poproszono w kwestionariuszu ankiety o ocenę ważności realizacji działań na terenie Gminy w skali od 1 do 5, w której 5 oznacza bardzo ważna, zaś 1 nieistotna. Najwyższe oceny uzyskały następujące przedsięwzięcia (kolejność wg wagi nadanej przez respondentów): 1) działania na rzecz tworzenia nowych miejsc pracy 2) tworzenie warunków do rozwoju przedsiębiorczości 3) system zaopatrzenia w wodę dla rolnictwa 4) remonty i budowa dróg Poniższa tabela dotyczy oceny pytanych różnych, ważnych dziedzin funkcjonowania gminy, w tym działań inwestycyjnych w daną sferę. Tabela 20. Ocena ważności działań na terenie Gminy: Działanie Średnia Liczba obserwacji Remonty i przebudowy dróg 4,55 72 Remont i budowa infrastruktury około drogowej (chodniki, oświetlenie, rowy odwadniające, przejścia dla pieszych) Rozbudowa i modernizacja ujęć wody System zaopatrzenia w wodę dla rolnictwa Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej Budowa i modernizacja budynków użyteczności publicznej (świetlic, ośrodków zdrowia, szkół.) Budowa i remont obiektów sportowych Budowa i remont obiektów rekreacyjnych (place zabaw, ścieżki, trasy rowerowe, altany itp.) Poprawa estetyki Gminy (np. nowe tereny zielone, parki, centra miejscowości itp.) Szersze wspieranie działań kulturalnych, artystycznych i rozrywkowych Tworzenie oferty edukacyjnej (szkolenia, kursy) dla dorosłych 4, , , , ,8 72 3,5 72 3, , , ,

61 Poprawa jakości nauczania na terenie Gminy 3,94 72 Tworzenie warunków do rozwoju 4,66 72 przedsiębiorczości Działania na rzecz tworzenia nowych miejsc 4,84 72 pracy Wspieranie działalności różnych organizacji, 3,65 72 w tym stowarzyszeń i klubów sportowych Zwiększanie pomocy socjalnej dla najuboższych 4,0 72 Źródło: opracowanie własne 4.5. Najważniejsze atuty Gminy Według opinii respondentów badania główne mocne strony (atuty) Gminy Samborzec to: Sąsiedztwo Sandomierza jako miasta zabytkowego Dobry stan dróg Dobra infrastruktura Walory krajobrazowo-przyrodnicze Korzystne położenie geograficzne Mikroklimat sprzyjający sadownictwu Dobre, żyzne gleby sprzyjające intensywnej produkcji Dobrze rozwinięta produkcja sadowniczo-warzywnicza Wysoko rozwinięte rolnictwo (sadownictwo i warzywnictwo) Gmina rolnicza z produkcją warzyw i owoców Dobre warunki rolnicze Duża kadra młodych ludzi jako pracowników Miła obsługa w Urzędzie gminy Odpowiednia dyscyplina pracy Dostęp do opieki zdrowotnej Funkcjonowanie ośrodka rehabilitacyjnego 61

62 Dostęp do edukacji Dostęp do licznych placówek Dostępność do placów zabaw Potencjał zatrudnienia Możliwość rozwoju turystyki Możliwość korzystania z boiska wielofunkcyjnego Możliwość produkcji energii odnawialnej Walory krajobrazowo-turystyczne Dostęp do obiektów sportowych Powstawanie ośrodków rekreacji Wyposażenie i dobra działalność biblioteki Dobre warunki do działalności okołorolniczej Dobrze funkcjonujący Ośrodek Pomocy Społecznej w Samborcu Otwartość władz gminy na propozycje 4.6. Największe słabości Gminy Wśród istotnych słabych stron Gminy Samborzec mieszkańcy wymieniali: Bezrobocie oraz brak miejsc pracy dla osób młodych Emigracja zarobkowa Niż demograficzny Brak pracy poza rolnictwem Brak chodnika przy drodze krajowej nr 74 Brak infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej Brak ścieżek rowerowych Brak komunikacji PKS do Samborca Słaba sieć komunikacyjna Brak podjazdu dla osób niepełnosprawnych 62

63 Brak przemysłu Brak wykorzystywania środków unijnych Brak zakładów produkcyjnych oraz mała liczba zakładów pracy Słaba infrastruktura drogowa Niedostateczna infrastruktura kanalizacji w miejscowościach blisko miasta Niska stopa życiowa Brak promocji sprzedaży owoców Słabość niektórych usług UG oraz trudności w załatwieniu niektórych spraw Zaściankowość Brak dbałości o wały Brak dostępnych placów zabaw dla dzieci Brak domów pomocy społecznej i zakładów opiekuńczo - leczniczych Mało obiektów kulturalnych Brak domu kultury oraz inwestycji w kulturę Brak przygotowanych terenów inwestycyjnych Brak pomocy uboższym Starzenie się gminy oraz brak zainteresowania osobami starszymi Zbyt małe zainteresowanie niepełnosprawnymi Największe podatki oraz zbyt wysokie podatki od działalności gospodarczej Niepotrzebna likwidacja szkół Niska opłacalność produkcji rolnej Sprzedaż produktów rolnych poniżej kosztów produkcji Brak dbałości o rzekę Brak informacji o programach pomocy UE dla sadowników Słaby dostęp do lekarzy specjalistów Brak komisariatu policji w Samborcu 63

64 4.7. Największe szanse rozwojowe dla Gminy Respondentów zapytano także o szanse, które w możliwe bliskiej perspektywie gmina może wykorzystać do swojego rozwoju i poprawy warunków życia. W tym kontekście wymieniano: Rozwój agroturystyki Wykorzystanie bliskości turystycznego miasta Sandomierz Dalsza kanalizacja Dokończenie budowy dróg Dostępność do edukacji przedszkolnej Odpowiednie wykorzystanie środków z UE Inwestycje z udziałem funduszy europejskich Pomoc gminy w pozyskiwaniu funduszy dla sadowników Korzystne warunki dla rozwoju ogrodnictwa i warzywnictwa Kapitał ludzki Stworzenie zakładów przetwórstwa rolnego Rewitalizacja miejscowości Rozwój grup producenckich Rozwój przemysłu owocowo-warzywnego Rozwój oferty turystycznej Zagospodarowanie pustych domów na bazę noclegową dla turystów Wykorzystanie jeziora do rekreacji i wypoczynków Współpraca i integracja mieszkańców Inwestycje w infrastrukturę Tworzenie kółka zainteresowań czy stowarzyszeń Rozwój źródeł energii odnawialnej Tworzenie zakładów i miejsc pracy Tworzenie i wspieranie pozarolniczych miejsc pracy Wprowadzenie nowych firm do gminy 64

65 Zakładanie przez rolników działalności gospodarczej przyjaznej środowisku Uzupełnienie oświetlenia ulicznego Wprowadzenie stałych minimalnych cen Pozyskiwanie rynków zbytu Promocja gminy Zorganizowanie giełdy owocowo-warzywnej Lepsza dostępność punktów usługowo-handlowych Współpraca z innymi gminami i organizacjami 4.8. Najważniejsze zagrożenia dla rozwoju Gminy Czynniki, które bez wprowadzenia działań, służących ich wyeliminowaniu lub chociażby ograniczeniu skutków, mogą mieć negatywny wpływ na rozwój gminy i jakość życia mieszkańców w opinii pytanych to: Bezrobocie Niż demograficzny Brak centrum informacji turystycznej Nie pozyskanie funduszy na rozwój gminy Brak inwestycji Brak pobocza na drodze krajowej nr 79 Brak przemysłu Niestabilność cen produktów rolnych Brak stabilizacji rynku rolnego Brak rynków zbytów dla produktów rolnych Brak zbytu i gwarancji zagospodarowania owoców i warzyw Pogarszająca się sytuacja rolnictwa Dekoniunktura w sadownictwie Rozdrobnienie gospodarstw 65

66 Brak przedszkola otwartego od Brak współpracy z miastem Sandomierz Zwiększająca się liczba osób migrujących za granicę Odpływ młodych ludzi do innych ośrodków Brak perspektyw zawodowych dla młodych Brak pomocy dla młodych rolników Położenie na terenach zalewowych Klęska żywiołowa (powodzie) Nieprawidłowości w zabezpieczeniach przeciwpożarowych Niezgodne działania Rady Gminy Mała przedsiębiorczość mieszkańców Zubożenie społeczeństwa Dzikie wysypiska śmieci Złe relacje międzyludzkie 66

67 4.9. Pomysły na poprawę jakości życia w Gminie Badani na pytanie o działań, które należy wykonać w miejscowości zamieszkania wskazali: Utworzenie miejsc pracy Budowa chodnika ze ścieżką rowerowa Budowa głównej drogi i poboczy Budowa i modernizacja budynków w tym świetlice Budowa sieci kanalizacyjnej Budowa tras rowerowych Poprawa oświetlenia dróg Infrastruktura drogowa Remont i budowa infrastruktury około drogowej (chodniki, rowy odwadniające) Inwestycja w odnowienie dworku Skotnickich Budowa placu zabaw Dostęp do boiska sportowego Utwardzenie placu przy OSP Poszerzenie drogi na odcinku "Sachalin Poprawa zabezpieczeń przeciwpowodziowych Przeprowadzenie kanalizacji Poprawa stanu oświetlenia, Zintegrowanie mieszkańców Szkolenia dla młodych osób w celu ograniczenia wyjazdów zarobkowych Utwardzenie dróg lokalnych Doposażenie szkoły w nowoczesne pomoce Zmiana godzin oświetlenia ulic tj. wieczornych. Według mieszkańców na terenie gminy Samborzec w pierwszej kolejności należy: Zapewnić miejsca pracy 67

68 Rozbudować sieć kanalizacyjną Wybudować chodniki Przeprowadzić gruntowny remont drogi nr 79 wraz z poboczami Stworzyć rowy melioracyjne Utworzyć ścieżki rowerowe Remontować i budować infrastrukturę około drogową Poprawić oświetlenie Zagospodarować akweny wodne Tworzyć warunki do rozwoju przedsiębiorczości Udostępnić tereny do rozwoju prywatnym firmom Dokończyć obwodnicę drogową od Sandomierza Wspierać działania integracyjne mieszkańców Rozwijać edukację przedszkolną Utworzyć DPS Zapobiegać wykluczeniu społecznemu seniorów Udostępnić WTZ w godz. popołudniowych Obniżyć podatki od działalności gospodarczej Zorganizować młodym rozrywkę Utworzyć ośrodek kultury Poprawić estetykę gminy Poprawić wizerunek Samborca Wybudować obiekty sportowe Oferować specjalistyczną pomoc dla rodzin z niepełnosprawnością i przemocą Zagospodarować plac na camping Zatrudnić stałych lekarzy specjalistów 68

69 4.10. Potencjał Gminy Badanych zapytano w pierwszej kolejności, czy gmina Samborzec posiada potencjał, który powinna rozwijać. Rozkład odpowiedzi prezentuje poniższy wykres. Wykres 16. Ocena posiadania potencjału przez Gminę przez 72 respondentów: Źródło: opracowanie własne Grupa 38 badanych, którzy wskazali, że gmina ma potencjał (53% pytanych), zwrócili uwagę na: agroturystykę rozwój ekologii położenie gminy istniejące centrum sportowe rolniczy charakter gminy szczególny mikroklimat warunki przyrodniczo-krajobrazowe odbiór owoców i warzyw pod warunkiem utrzymania dobrych cen skupu przetwarzanie owoców i warzyw sadownictwo promocję gminy w zakresie produkcji owoców i warzyw rekreacyjność terenu połączoną z turystyką walory turystyczne pozyskanie dotacji UE na tworzenie miejsc wypoczynku i rekreacji przy jeziorach powstanie nowych organizacji pozarządowych imprezy kulturalne 69

70 bliskość miasta Sandomierz zaangażowanie ludzi starszych Gmina na tle sąsiednich Gmin Respondentów zapytano, czy w Gminie Samborzec dostrzegają coś niepowtarzalnego, co mogłoby ją odróżnić od sąsiadujących gmin. 31 badanych uznało, że Gmina posiada coś niepowtarzalnego. Wykres 317. Opinia o niepowtarzalności Gminy na tle sąsiednich Gmin: Źródło: opracowanie własne Wśród czynników i cech wyróżniających Gminę badani wskazali: atrakcyjne położenie położenie na pograniczu niziny i wyżyny piękne, malownicze krajobrazy sadów szczególny klimat sadownictwo i duża ilość sadów jabłoniowych obchody święta kwitnącej jabłoni zasoby ludzkie jeziora, które są jednak niezagospodarowane bogata historia doświadczenie w organizowaniu imprez posiadanie instytucji dla niepełnosprawnych. 70

71 Podsumowanie badań ankietowych: Najistotniejsze uwagi i wnioski do Strategii Rozwoju Gminy Samborzec na lata to: 1. Budowa dalszej sieci kanalizacji; 2. Rozbudowa infrastruktury drogowej, w tym chodników; 3. Rozwój różnego rodzaju usług zwiększających komfort życia mieszkańców; 4. Zapewnienie ofert rekreacyjnych i aktywnego spędzania wolnego czasu; 5. Utworzenie Dziennego DPS; 6. Zorganizowanie punktu informacyjnego; 7. Utworzenie organizacji zajmującymi się problemami; 8. Wprowadzenie zniżek dla rodzin z Kartą Dużej Rodziny na terenie gminy; 9. Pomoc mieszkaniowa dla osób potrzebujących/patologicznych; 10. Wykorzystywanie w 100% możliwości pozyskania pomocy unijnej; 11. Zapewnienie zatrudnienia dla osób młodych; 12. Zorganizowanie dodatkowych zajęć dla dorosłych i młodzieży w szkole. 5. Analiza SWOT Każdy dokument planistyczny powinien posiadać analizę SWOT, wypracowaną w ramach warsztatów strategicznych. SWOT to powszechnie stosowana metoda oparta na podziale czynników wpływających na obecną i przyszłą pozycję gminy, na czynniki zewnętrzne i wewnętrzne, negatywnie i pozytywnie oddziałujące na rozwój danego podmiotu (w tym przypadku gminy Samborzec). Ze skrzyżowania tych podziałów powstają cztery kategorie, tj. słabe i mocne strony wewnętrzne oraz szanse i zagrożenia o charakterze zewnętrznym. Analiza SWOT jest ważnym elementem oceny zasobów Gminy i podstawą do określenia priorytetów rozwoju w części planistycznej Strategii, ponieważ najczęściej stawiamy na mocne strony i maksymalne wykorzystanie nadarzających się szans. Poniższa analiza opracowana została na podstawie konsultacji społecznych z udziałem władz samorządowych, radnych, sołtysów, pracowników Ośrodka Pomocy Społecznej, społecznych liderów, przedstawicieli instytucji kultury, które odbyły się w dniu 4 października 2015 r. W dużej mierze wskazane czynniki pokrywają się z wymienionymi przez respondentów w rozdziałach

72 Należy więc traktować powyższy SWOT jako skonkretyzowanie i uzupełnienie opinii uczestników badań ankietowych na ten temat. Poniższe zestawienie powstawało jako efekt tzw. burzy mózgów, dlatego nie segregowano czynników pod względem ważności (najistotniejsze są na górze, a mniej istotne wymieniane w dalszej kolejności). Zachowano taki sam sposób zapisu, przyjmując założenie, że wszystkie wymienione przez uczestników warsztatów zasoby gminy, braki, szanse i zagrożenia są ważne i zostały zapisane w kolejności ich wymieniania. Analiza SWOT Gminy Samborzec: Mocne strony + prężnie działające sołectwa + powrót do tradycji (Koła Gospodyń Wiejskich oraz Ochotnicze Straże Pożarne) + 2 grupy producenckie (Złoty Sad, Sangrow) + działające gospodarstwa agroturystyczne + Zakład Przetwórstwa Jabłek SAMBOR + Winnica nad Jarem w Złotej + Szlak Winiarski + aktywnie działające lokalne stowarzyszenia + duży poziom integracji społeczności lokalnej + prężne Centrum Kultury + Gmina skanalizowana, zgazyfikowana, są wodociągi + prężny samorząd dobry gospodarz + nowoczesność sadownictwa i warzywnictwa (jabłka wysyłane na cały świat w konkurencyjnych cenach) + sady integracyjne + infrastruktura sportowa i rekreacyjna (orlik, place zabaw) + czyste środowisko (występują bociany czarne) + dobra promocja gminy Słabe strony - stan drogi krajowej 79, w tym brak poboczy, chodników, zły stan nawierzchni - stan drogi powiatowej Sandomierz - Szewce przez Milczany - zbyt mało dróg dojazdowych do pól - słabo rozbudowana sieć melioracyjna - za mała ilość świetlic wiejskich i placów zabaw - niż demograficzny - niedostateczna liczba lekarzy specjalistów - za mało źródeł energii odnawialnej - nie wszędzie w gminie jest oświetlenie uliczne - niedokończone obwałowanie przy rzece Wiśle i Koprzywiance - emigracja młodych - starzenie się społeczeństwa - brak przepompowni - brak parkingów przy cmentarzach - mało chodników przy drogach powiatowych - brak placówki dla seniorów - duże bezrobocie 72

73 + sieć sklepów, punktów usługowych + ścieżki rowerowe + Szlak jabłkowy + Szlak bursztynowy - za mało (praktycznie brak) nowych miejsc pracy - za niskie ceny owoców i warzyw - problemy ze zbytem produkowanych owoców i warzyw + sąsiedztwo Sandomierza promocja gminy w folderach Sandomierza + urodzajne gleby + mikroklimat + umocnione wały na rzeczce Koprzywiance ( w części) + niska przestępczość + wyższe wykształcenie młodych + estetyka gminy + obiekty zabytkowe np. dwór w Skotnikach + dobre wyposażenie instytucji kultury np. biblioteka z czytelnią multimedialną + nowy Ośrodek zdrowia z nowoczesną rehabilitacją Szanse (+) wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (+) upowszechnienie przydomowych oczyszczalni (+) eksploatacja pokładów ropy naftowej (+) powstanie Domu Pomocy Społecznej (+) rozwój organizacji pozarządowych, aktywizacja istniejących, ale działających sporadycznie (+) wykorzystanie nowoczesnych technologii (+) odwodnienie terenu (+) tworzenie i uzbrajanie terenów inwestycyjnych (+) odrolnienie terenów pod inwestycje i terenów przyległych Zagrożenia (-) żywioły, klęski, kataklizmy, susze, wysoki stan wód, zmiany klimatu (-) wystąpienie powodzi i ich negatywne skutki (-) starzenie się społeczeństwa w gminie (-) niski przyrost naturalny (-) wyludnienie gminy dalsza emigracja młodych (-) gorszy stan drogi krajowej (wypadki itp.) (-) wzrost nakładów z budżetu gminy na pomoc społeczną (-) wzrost zróżnicowania w dochodach, poziomie życia, zamożności mieszkańców (duża dysproporcja) 73

74 (+) rewitalizacja obiektów zabytkowych i sakralnych m.in. Kościół w Samborcu, Skotniki, Chobrzany (+) modernizacja dróg gminnych (+) rozwój drobnej przedsiębiorczości (+) doposażenie świetlic wiejskich, siedzib Kół Gospodyń Wiejskich, remiz Ochotniczych Straży Pożarnych (+) doposażenie i modernizacja szkół (+) powstanie grup producenckich (+) rozwój działalności pozarolniczej np. gastronomicznej, noclegowej (-) utrwalenie dziedziczenia biedy na kolejne pokolenia w rodzinach objętych wsparciem OPS (-) zagrożenie ekologiczne ze strony wyrobiska w Piasecznie (-) zła koniunktura na owoce i warzywa (-) ograniczenia eksportowe dla produktów rolnych (-) wzrost zjawisk patologii społecznych (-) niedostateczne własne środki finansowe na realizację gminnych inwestycji (wkład własny) (+) wykorzystanie środków zewnętrznych np. z RPO, PROW (+) lepsze ceny na produkty rolne Podsumowanie analizy SWOT: 1) mocne strony Gminy wynikają w dużej mierze z jej położenia i zasobów naturalnych (sadów, ekologicznie czystego środowiska itp.), ale ten atut jest jednocześnie szansą do wykorzystania na przyszłość; 2) niewątpliwym atutem jest infrastruktura społeczna (kultura, oświata, pomoc społeczna); 3) obecnie gmina dysponuje kapitałem ludzkim, ale traci ludzi młodych, kreatywnych, wykształconych z powodu braku oferty zatrudnieniowej; 4) braki dotyczą przede wszystkim infrastruktury technicznej (drogi, kanalizacja itp.), która nie tylko bezpośrednio wpływa na warunki życia mieszkańców, ale także na możliwości rozwoju gminy (np. nowe tereny inwestycyjne); 5) w kontekście szans trzeba stawiać na ekologię i maksymalizowanie zysków z sadownictwa, ale jednocześnie tworzyć miejsca pracy poza rolnictwem, szczególnie dla młodych wykształconych mieszkańców (własne działalności gospodarcze); 6) szansą jest dalsza poprawa stanu infrastruktury komunalnej - powstawanie nowej i modernizacja obecnej; 7) istotne zagrożenia wynikają z niekorzystnych tendencji demograficznych (starzenie się społeczeństwa, niski przyrost naturalny) oraz społecznych (pogłębianie ubóstwa i dużych dysproporcji w statusie materialnym, wzrost patologii i przestępczości, niewydolność opiekuńczo-wychowawcza rodzin, negatywne skutki migracji). 74

75 8) ponieważ gmina ma charakter rolniczy wiele zagrożeń wynika z ewentualnego pogorszenia się stanu środowiska naturalnego; 9) należy wykorzystać szanse, które daje dla terenów rolniczych nowa perspektywa finansowania funduszy pomocowych. 6. Priorytetowe kierunki rozwoju Gminy Samborzec Wizja i misja Gminy. Misję, wizję, kierunki priorytetowe oraz cele operacyjne (konkretne propozycje działań) rozwoju Gminy Samborzec, podobnie jak SWOT, określono w ramach warsztatów planistycznych. Wyniki tych prac pozwoliły na określenie najważniejszych działań (w tym istotnych inwestycji) do zrealizowania w przyjętym okresie do roku Misją Gminy Samborzec jest podniesienie poziomu i jakości życia jej mieszkańców poprzez poprawę infrastruktury służącej rozwojowi: przedsiębiorczości, rolnictwa i działalności okołorolniczej oraz usług społecznych (oświata, kultura, opieka zdrowotna, sport i rekreacja, agroturystyka i turystyka, bezpieczeństwo publiczne, aktywność społeczna itp.) oraz podejmowanie działań na rzecz wzmocnienia kapitału ludzkiego społeczności lokalnej. Wizja: Gmina Samborzec dzięki inwestycjom i rozwojowi opartemu na równowadze pomiędzy rolnictwem i ekologią a przedsiębiorczością i technologię zapewnia wysokiej jakości usługi publiczne zgodnie z potrzebami i aspiracjami jej mieszkańców. Jest miejscem przyjaznym dla młodszych i starszych, obecnych i nowych mieszkańców, w którym można na dobrym poziomie kształcić się, rozwijać kulturalnie, prowadzić aktywny tryb życia, bezpiecznie mieszkać i pracować, prowadzić własne działalności i planować przyszłość Kierunki priorytetowe dla rozwoju gminy Kierunki priorytetowe wynikają po pierwsze z diagnozy zasobów gminy i analizy SWOT, po drugie z opinii mieszkańców, wyrażonych w badaniach ankietowych. Są to cztery obszary: 75

76 Powyższe kierunki strategiczne nawiązują do poprzedniej Strategii Rozwoju Gminy Samborzec , w której celami strategicznymi były: I. Poprawa jakości życia mieszkańców: Cel operacyjny 1: Rozwój infrastruktury technicznej i społecznej oraz ochrona środowiska i zasobów przyrodniczych na terenie Gminy Samborzec: Cel operacyjny 2: Odnowa i rozwój wsi Cel operacyjny 3: Aktywizacja społeczności lokalnej II. Rozwój lokalnej gospodarki na terenie Gminy Samborzec: Cel operacyjny 1: Tworzenie warunków do rozwoju przedsiębiorczości Cel operacyjny 2: Różnicowanie działalności gospodarczej Cel operacyjny 3: Promocja gospodarcza, inwestycyjna i turystyczna Gminy Samborzec III: Rozwój rekreacji i turystyki: Cel operacyjny 1: Rozwój usług rekreacyjnych, turystycznych, kulturalnych i sportowych Cel operacyjny 2: Zachowanie i ochrona dziedzictwa kulturowego. Dość istotne różnice między poprzednią a poniższą Strategią Rozwoju Gminy polegają na: - położeniu nacisku na inwestycje w infrastrukturę gminną i podkreśleniu ich znaczenia dla zapewnienia dobrych warunków życia mieszkańcom; - przesunięciu działań na rzecz aktywności społecznej i integracji mieszkańców do Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych; - niewydzielaniu rozwoju rekreacji i turystyki jako odrębnego obszaru priorytetowego to jedne z ważnych celów, ale będą one zawarte w każdym z czterech kierunków strategicznych, bo: obejmują działania infrastrukturalne (cel 1), mogą tworzyć nowe miejsca pracy (2), będą 76

77 realizowane bezpośrednio w miejscowościach (3) i w dużej mierze są związane z ładem przestrzennym i bezpieczeństwem publicznym (4). Cele uznane za priorytetowe wykazują także korelację z Lokalnym Programem Rewitalizacji Miejscowości Samborzec na lata , w którym za ważne cele uznano: Cel I: Wzrost estetyki oraz jakości przestrzeni publicznej; Cel II. Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej; Cel III. Rozwój infrastruktury rekreacyjnej i sportowej; Cel IV. Rozwój turystyki w oparciu o infrastrukturę społeczno-rekreacyjną. Zaproponowane w poniższej strategii działania dotyczą powyższych czterech obszarów, ale zostały inaczej określone, także dlatego, że duża część z zaplanowanych w LPR działań została już zrealizowana Cele operacyjne i proponowane działania Obszar strategiczny nr 1 Uzasadnienie wyboru celów Obszaru 1: Jak stwierdzono powyżej skierowanie aktywności na inwestycje w infrastrukturę techniczną, szczególnie w nowej perspektywie finansowania, daje gminie duże szanse rozwojowe. Inwestycje dotyczyć będę tych dziedzin, na które gmina wydaje najwięcej środków (oświata, opieka społeczna, kultura), ponieważ należy utrzymać ich obecny dobry poziom. Realizowane będą także w obszarach, w których stan nie jest w pełni zadawalający dla mieszkańców (drogi, 77

78 usługi komunalne, bezpieczeństwo powodziowe), żeby do zauważalnie poprawić sytuację w tych dziedzinach. Proponowane działania dla powyższych 4 celów operacyjnych (cząstkowych) dla Obszaru 1: Cele operacyjne Obszaru 1: Proponowane działania: Realizatorzy: 1.1. Poprawa infrastruktury technicznej i modernizacja placówek oświaty i wychowania 1.2. Poprawa stanu i rozwój bazy gminnych instytucji pomocy społecznej, opieki zdrowia, kultury oraz służących sportowi turystyce i rekreacji - przebudowa, remonty i modernizacje budynków szkolnych oraz otoczenia szkół (boisk, ogrodzeń, parkingów itp.) - budowa, przebudowa, remonty i modernizacje przedszkoli i punktów przedszkolnych - doposażenie placówek oświatowych w nowoczesne pomoce dydaktyczne - doposażenie zaplecza administracyjnego i technicznego szkół (stołówki, świetlice, biblioteki itp.) - tworzenie i wyposażanie placówek wsparcia dziennego dzieci i młodzieży (w tym świetlic wiejskich, świetlic socjoterapeutycznych itp.) - inwestycje w szkolne technologie ITC (oprogramowanie, sprzęt) - budowa nowego lub dostosowanie budynku gminnego do potrzeb DPS, domów pobytu dziennego seniorów - dostosowanie obiektów użyteczności publicznej (OPS, kultura, ZOZ, sportowych itp.) do potrzeb osób niepełnosprawnych - przebudowa, remont i doposażenie SP ZOZ w nowoczesny sprzęt leczniczy i diagnostyczny UG Samborzec Zespół Obsługi Jednostek Organizacyjnych szkoły przedszkola placówki wsparcia dziennego organizacje pozarządowe UG ZOJO OPS SP ZOZ GCKSiR GBP LZS, UKS organizacje 78

79 - doposażenie gabinetów medycyny szkolnej - budowa i modernizacja obiektów sportowych sołtysi przedsiębiorcy - budowa zaplecza obiektów sportowych (szatnie, trybuny, oświetlenie itp.) - powstanie parkingów przy obiektach sportowych - budowa, przebudowa i rozbudowa budynków instytucji kultury oraz ich wyposażenie - budowanie obiektów małej architektury służącej rekreacji i wypoczynkowi (altanki, punkty widokowe, siłownie na świeżym powietrzu itp.) - tworzenie infrastruktury do sportów i rekreacji nad wodą oraz sportów zimowych - powstanie zorganizowanego, nadzorowanego kąpieliska dla mieszkańców - wspieranie powstawania punktów gastronomicznych i noclegowych - wspieranie rozwoju gospodarstw agroturystycznych - odbudowa lessowego wąwozu w Złotej od drogi krajowej nr 79 do tzw. schetynówki - budowa kolejnych ścieżek rowerowych, utrzymanie i modernizacja obecnych - umieszczenie tablic informacyjnych dla sołectw (plany wsi, historia, zabytki itp.) 79

80 1.3. Poprawa infrastruktury drogowej, komunalnej oraz innej, służącej ochronie środowiska naturalnego - zakup i montaż tabliczek informacyjnych o rozmieszczeniu domostw na terenie wsi - konserwacja obiektów zabytkowych i obiektów małej infrastruktury sakralnej (kapliczki, krzyże przydrożne itp.) - utrzymania pomników przyrody zlokalizowanych na terenie sołectw - wykorzystanie na cele rekreacyjnosportowe niezagospodarowanych działek należących do gminy - budowa i przebudowa dróg gminnych oraz dróg wewnętrznych w posiadaniu gminy - wsparcie powiatu w budowie i przebudowie dróg powiatowych - modernizacja drogi krajowej nr 79 zgodnie z projektem dofinansowanym przez Urząd Gminy Samborzec; - utwardzenie dróg gminnych na terenie sołectwa Złota - utwardzenie i budowa drogi asfaltowej nr 431 w Kobiernikach - budowa drogi łączącej sołectwa Bogoria Zajeziorze - wykonanie drogi dojazdowej do cmentarza w Samborcu - budowa brakujących chodników przy drogach gminnych i powiatowych i krajowych (nr 77, 79) UG 80

81 1.4. Poprawa infrastruktury komunalnej oraz innej, służącej ochronie środowiska naturalnego - poprawa stanu infrastruktury około drogowej (oznakowanie, pobocza, rowy przydrożne itp. - remonty i modernizacja, instalacja zadaszeń przystanków autobusowych - budowa i modernizacja sieci wodociągowych i kanalizacyjnych na terenie gminy - rozbudowa oczyszczalni ścieków oraz zagospodarowanie osadów pościekowych - dokończenie kanalizacji po drugiej stronie drogi krajowej nr 79 w Złotej - remont ujęcia wody do chemizacji w poszczególnych miejscowościach, m.in. w Milczanach, Kobiernikach - przebudowa i modernizacja ujęć wody pitnej (studni bisowych) - odtworzenie rowów melioracyjnych na terenie gminy - budowa przydomowych oczyszczalni ścieków - usprawnienia systemu segregacji i odbioru odpadów komunalnych. - usuwanie niebezpiecznych odpadów zawierających azbest z budynków na terenie wsi - wsparcie montażu instalacji fotowoltaicznych, pomp ciepła itp. na budynkach użyteczności publicznej oraz prywatnych UG 81

82 - rozwiązania obniżające emisję dwutlenku węgla z zakresu gospodarki niskoemisyjnej (np. wymiana źródeł ciepła, instalacji C.O., termomodernizacja) Proponujemy kilka wskaźników pomiaru, które mogą służyć ocenie (ewaluacji) efektywności wdrażanych działań w Obszarze 1: Cel operacyjny: Przykładowe wskaźniki pomiaru: Źródła danych: 1.1. Poprawa infrastruktury technicznej i modernizacja placówek oświaty i wychowania 1.2. Poprawa stanu i rozwój bazy gminnych instytucji pomocy społecznej, opieki zdrowia, kultury oraz służących sportowi turystyce i rekreacji - nakłady finansowe na remonty oraz modernizację szkół - liczba wyremontowanych, zmodernizowanych obiektów szkolnych - liczba placówek doposażonych w pomoce, w tym multimedialne - liczba nowych programów informatycznych do obsługi szkół - jakość bazy do prowadzenia edukacji dorosłych - liczba nowo wybudowanych obiektów użyteczności publicznej - liczba obiektów gminnych wyremontowanych, zmodernizowanych - ilość zakupionego sprzętu do ZOZ - liczba nowych zbiorów audio, video w multimedialnej czytelni - liczba zbiorów bibliotecznych skatalogowanych komputerowo UG szkoły przedszkola UG sołtysi organizacje 82

83 1.3. Poprawa infrastruktury drogowej 1.4. Poprawa infrastruktury komunalnej oraz innej, służącej ochronie środowiska naturalnego - liczba nowych inwestycji służących turystyce, rekreacji - liczba nowych miejsc parkingowych - liczba korzystających z obiektów kulturalnych, sportowych mieszkańców gminy i osób spoza (w tym osób niepełnosprawnych) - długość wyremontowanych, zmodernizowanych dróg w km - liczba zmodernizowanych przystanków, poboczy, obiektów pasa drogowego - ilość nowego oświetlenia przy drogach, parkingach, miejscach użyteczności - liczba mieszkańców nowo przyłączonych do sieci kanalizacyjnej - liczba mieszkańców nowo przyłączonych do sieci gazowej - liczba wyremontowanych urządzeń melioracyjnych - liczba nowo oddanych przydomowych oczyszczalni - ilość segregowanych śmieci i odpadów komunalnych na terenie gminy - liczba instalacji odnawialnych źródeł energii - liczba gminnych obiektów użyteczności publicznej wyposażonych w instalacje fotowoltaiczne itp. urządzenia - liczba obiektów, z których zlikwidowano azbest UG 83

84 - liczba zlikwidowanych dzikich wysypisk śmieci Obszar strategiczny nr 2 Uzasadnienie wyboru celów Obszaru 2: Jednym z głównych celów rozwojowych jest stworzenie z Gminy miejsca atrakcyjnego dla inwestycji, korzystającego z aktywności zawodowej i przedsiębiorczości mieszkańców. Konkurencyjność lokalnej przedsiębiorczości jest uzależniona nie tylko od krajowych warunków ekonomicznych i prawnych, ale głównie od inicjatywy mieszkańców oraz wsparcia władz gminnych, służącego ograniczaniu lokalnych barier dla przedsiębiorczości. W długofalowej perspektywie rozwój gminy nie będzie możliwy wyłącznie w oparciu o rolnictwo, sadownictwo. Trzeba będzie część aktywności zawodowej mieszkańców skierować na kreowanie miejsc pracy poza rolnictwem np. z wykorzystaniem nowoczesnych technologii ITC, Internetu, telepracy. Takie działania będą szansą na podniesienia konkurencyjności gminy jako miejsca zatrudnienia (tym samym także zamieszkania) szczególnie dla młodych, którzy obecnie migrują w poszukiwaniu pracy do większych miast lub wyjeżdżają za granicę. Proponowane działania dla Obszaru 2: Cele operacyjne Obszaru 2: Proponowane działania: Realizatorzy: 84

85 2.1. Tworzenie infrastruktury dla powstawania i funkcjonowania firm 2.2. Wspieranie przedsiębiorczości mieszkańców, firm indywidualnych i rodzinnych 2.3. Inwestycje w zwiększenie konkurencyjności działalności rolniczej i okołorolniczej - wyznaczanie nowych terenów inwestycyjnych i ich uzbrojenie, z preferencją dla branży rolniczej i okołorolniczej - poprawa nośności dróg na terenie gminy - poprawa dostępności komunikacyjnej do terenów inwestycyjnych - poprawa dostępności do Internetu, w tym sieci szerokopasmowej - stworzenie w gminie inkubatora wspierającego przedsiębiorczość - stosowanie ulg podatkowych dla przedsiębiorców - prowadzenie szkoleń dotyczących pozyskiwania środków na rozwój działalności gospodarczej - tworzenie warunków do powstawania firm wykorzystujących nowoczesne technologie informatyczne - wykorzystanie środków dla tzw. starterów - wspieranie lokalnego rynku rolnego, np. grup producenckich, drobnego przemysłu przetwórczego itp. - scalanie gruntów rolnych, regulowanie stanu prawnego gruntów rolnych -wspieranie powstawania zakładów na bazie produktów rolnych np. przetwórni owocowo-warzywnej - utworzenie giełdy owocowo-warzywnej na terenie gminy wraz z infrastrukturą (np. UG Samborzec lokalni przedsiębiorcy potencjalni inwestorzy zainteresowani inwestycjami w gminie jw. jw. 85

86 rampy, sortownia, chłodnia, plac przeładunkowy) - promocja produktów rolnych wyprodukowanych w gminie - powstanie mniejszych, lokalnych i sezonowych skupów produktów rolnych - utworzenie na działkach gminnych punktów ułatwiających rolnikom załadunek płodów rolnych na TIRy - powstanie punktów gastronomicznoprodukcyjnych bazujących na lokalnych produktach - wpieranie rolnictwa ekologicznego - rozwój upraw roślin energetycznych - rozwój agroturystyki 2.4. Tworzenie na terenie gminy miejsc pracy poza rolnictwem bez zmiany miejsca zamieszkania - opracowanie zróżnicowanej oferty turystyki weekendowej na terenie gminy - prowadzenie promocji turystycznej i inwestycyjnej gminy - wprowadzenie preferencji dla firm z sektora MMŚP jw. W zakresie ewaluacji realizacji powyższych działań w Obszarze 2 proponujemy wskaźniki: Cel operacyjny: Przykładowe wskaźniki pomiaru: Źródła danych: 2.1. Tworzenie infrastruktury dla powstawania i funkcjonowania firm - powierzchnia w km 2 uzbrojonych terenów inwestycyjnych na terenie gminy - liczba km nowych dróg, w tym dojazdowych do terenów inwestycyjnych UG 86

87 2.2. Wspieranie przedsiębiorczości mieszkańców firm indywidualnych, rodzinnych 2.3. Inwestycje w zwiększenie konkurencyjności działalności rolniczej i okołorolniczej - liczba km dróg wyremontowanych i/lub zmodernizowanych inwestycyjnych - liczba podmiotów nowo zarejestrowanych w rejestrze REGON na 1 tys. mieszkańców gminy; - liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą na 1 tys. mieszkańców w wieku produkcyjnym. - wysokość wpływów do budżety gminy z podatku CIT - liczba powstałych grup producenckich - liczba powstałych zakładów przetwórstwa rolnego - ilość zbywanych produktów rolnych - ilość eksportowanych produktów rolnych - ilość produktów rolnych przetwarzanych na terenie gminy - liczba nowych produktów na bazie owoców i warzyw oferowanych na rynku - liczba lokalnych giełd produktów rolnych - liczba wprowadzonych nowych rodzajów upraw - liczba gospodarstw wielkopowierzchniowych - liczba gruntów objętych uprawą w ogólnej liczbie gruntów - powierzchnia gruntów scalonych - wydajność upraw z hektara - liczba gospodarstw ekologicznych UG Urząd Statystyczny w Kielcach Bank Danych Lokalnych UG ODR 87

88 2.4. Tworzenie na terenie gminy miejsc pracy poza rolnictwem - liczba nowych miejsc pracy w turystyce, agroturystyce, gastronomii - liczba nowych miejsc pracy w usługach - liczba nowych miejsc pracy wykorzystujących technologie ITC - liczba działalności założonych przez osoby do 30 roku życia - liczba miejsc noclegowych na terenie gminy, gęstość bazy noclegowej (miejsca noclegowe na 1 tys. mieszkańców) - wykorzystanie potencjału noclegowego (liczba noclegów na 1 miejsce noclegowe) - liczba punktów gastronomicznych na terenie gminy - liczba pracujących wg sekcji, PKD Sekcja I (Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi). - liczba osób bezrobotnych rejestrowych - udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym; - liczba osób/rodzin, które korzystają z pomocy społecznej z powodu bezrobocia PUP Sandomierz OPS Samborzec 88

89 Obszar strategiczny nr 3 Uzasadnienie wyboru celów Obszaru 3: W ramach opracowania niniejszej strategii każde z sołectw zaangażowało się w wypracowanie potrzeb, których realizacji oczekują mieszkańcy konkretnych miejscowości. W związku z tymi oczekiwaniami mieszkańców określono obszar, który dotyczy zapewniania dobrych warunków życia możliwie najbliżej miejsca zamieszkania, czyli na terenie poszczególnych sołectw, wsi są to konkretne działania wskazane przez ich mieszkańców Proponowane działania dla Obszaru 3: Cele operacyjne Obszaru 3: Proponowane działania: Realizatorzy: 3.1. Rozwój infrastruktury służącej integracji i zwiększeniu dostępu mieszkańców do usług społecznych - wybudowanie budynku świetlicy w poszczególnych sołectwach, m.in. wsiach Ryłowice, Koćmierzów, Zawierzbie - budowa świetlicy, altany i placu zabaw dla dzieci w Kobiernikach - budowa świetlicy wiejskiej oraz dalsze zagospodarowanie placu rekreacyjnego w sołectwie Milczany - zagospodarowanie placu przy remizie strażackiej i modernizacja remizy włącznie z ogrzewaniem budynku w Złotej - zagospodarowanie placu przy stawie należącym do gminy UG sołtysi lokalne organizacje OSP, KGW 89

90 - budowa krytej sceny plenerowej z utwardzonym placem grilowym w Bogorii Skotnickiej - budowa altany z placem zabaw w Koćmierzowie - zagospodarowanie działki na mały park i ogrodzenie terenu w Milczanach - budowa siłowni plenerowej przy placu zabaw w Koćmierzowie - urządzenie siłowni plenerowej w Milczanach - zagospodarowanie otoczenia Kościoła w Samborcu - powstanie pola kempingowego w Milczanach 3.2. Ożywienie kapitału społecznego wsi w oparciu o nową lub zmodernizowaną infrastrukturę - realizacja projektów służących aktywizacji społeczno-zawodowej mieszkańców - wspieranie inicjatyw lokalnych organizacji na rzecz konkretnych sołectw - wsparcie w pozyskiwaniu środków zewnętrznych na rozwój wsi, w tym z PROW - tworzenie lokalnych dokumentów strategicznych (strategii rozwoju lokalnego, planów rozwoju wsi) służących rozwojowi sołectw - wspieranie inicjatyw służących współpracy sołectw i realizacji wspólnych projektów 90

91 Dla Obszaru 3 proponowane są poniższe wskaźniki oceny zrealizowania celów: Cel operacyjny: Przykładowe wskaźniki pomiaru: Źródła danych: 3.1. Rozwój infrastruktury służącej integracji i zwiększeniu dostępu mieszkańców do usług społecznych 3.2. Ożywienie kapitału społecznego wsi w oparciu o nową lub zmodernizowaną infrastrukturę - liczba nowo oddanych świetlic - liczba świetlic wyremontowanych zmodernizowanych - liczba świetlic doposażonych - liczba zagospodarowanych terenów pod rekreację w sołectwach - liczba drobnej infrastruktury (mini parki, palce zabaw, plenerowe siłownie itp.) - liczba mieszkańców korzystających z nowej infrastruktury - liczba mieszkańców korzystających z większej oferty i ulepszonych usług społecznych - liczba inicjatyw realizowanych w świetlicach - liczba projektów zrealizowanych w oparciu o bazę lokalową świetlic - liczba wspólnych przedsięwzięć sołectw realizowanych w partnerstwie przez sołectwa - liczba wspólnych projektów partnerskich realizowanych przez lokalne organizacje pozarządowe - liczba sołectw, dla których opracowano aktualne dokumenty strategiczne (strategie, plany) UG sołtysi organizacje pozarządowe UG sołtysi organizacje pozarządowe 91

92 Obszar strategiczny nr 4 Uzasadnienie wyboru celów Obszaru 4: Diagnoza stanu bezpieczeństwa publicznego mieszkańców Gminy Samborzec wskazuje, że dwa podstawowe zagrożenia to: powodzie (z większym nasileniem występują praktycznie co kilka lat, a mniejsze zagrożenie występuje praktycznie corocznie) oraz wypadki/kolizje drogowe (w ostatnich dwóch latach ich liczba wzrosła z 2 do 7 rocznie). Dlatego konieczne są nakłady na poprawę bezpieczeństwa w tym kontekście. W obu rodzajach zagrożeń (powodzie i wypadki) ochroną ludności w pierwszej kolejności zajmują się gminne OSP, dlatego wymagają inwestycji i doposażenia. Estetyka gminy to ważne czynniki wpływające na atrakcyjność turystyczną i inwestycyjną gminy, dają też mieszkańcom poczucie ładu przestrzennego i dbałości o miejsce zamieszkania. Proponowane działania dla Obszaru 4: Cele operacyjne Obszaru 4: Proponowane działania: Realizatorzy: 4.1. Zwiększenie bezpieczeństwa powodziowego poprzez nowe inwestycje i modernizację obecnych - remonty i podwyższenie wałów przeciwpowodziowych oraz rowów przy drogach gminnych, m.in. umocnienie rowu wzdłuż drogi gminnej Ryłowice Postronna poprzez zamontowanie płyt betonowych tzw. jombów - odbudowa, czyszczenie i odmulanie rowów melioracyjnych, rolniczych i UG prywatni przedsiębiorcy (składający oferty w PZP) 92

93 4.2. Zwiększenie bezpieczeństwa w ruchu drogowy na terenie gminy 4.3. Zwiększenie potencjału technicznego służb i jednostek, które działają na rzecz bezpieczeństwa na terenie gminy przydrożnych we wszystkich sołectwach, m.in. na terenie sołectwa Bogoria Skotnicka - odbudowa przepustów przy drogach gminnych, powiatowych i krajowych - odwodnienie terenów zalewowych - modernizacja i remont instalacji burzowych - modernizacja i remont sieci hydrantowych i wodociągowych - kanalizacja pozostałej części gminy - przygotowanie miejsca do wodowania jednostek ratowniczych na rzece Wisła - uzupełnienie oświetlenia ulicznego w miejscach, gdzie jest niezbędne dla poprawy bezpieczeństwa - budowa chodników - tworzenie ścieżek rowerowych - wyznaczenie i oznakowanie nowych przejść dla pieszych m.in. w okolicach szkół - wykonanie barier energochłonnych na zakrętach, rowach itp. przy najbardziej ruchliwych odcinkach dróg - usuwanie drzew i zakrzewień zagrażających bezpieczeństwu drogowemu np. przy skrzyżowaniach i zakrętach - budowa nowych remiz OSP - modernizacje i remonty budynków istniejących remiz OSP - systematyczne doposażanie jednostek OSP w nowoczesny sprzęt do ratownictwa UG prywatni przedsiębiorcy (składający oferty w PZP) UG OSP 93

94 4.4. Poprawa ładu przestrzennego i estetyki gminy pożarowego, drogowego i powodziowego, środki transportu, jednostki pływające, środki łączności, ochrony osobistej itp. - tworzenie i modernizacja systemu ostrzegania alarmowego dla mieszkańców - wyposażanie obiektów gminnych oraz zabytków kościołów itp. w nowoczesne instalacje p. pożarowe - wparcie doskonalenia umiejętności ratowniczych i podnoszenia kwalifikacji w tym zakresie - podnoszenie kwalifikacji Zespołu Zarządzania Kryzysowego - inwestycje w poprawę estetyki obiektów publicznych na terenie gminy połączone z termomodernizacją - inwestycje w tereny zielone - inwestycje związane z ust. krajobrazową m.in. w uporządkowanie obiektów małej architektury, tablic i urządzeń reklamowych - wpieranie działań, służących poprawie estetyki domostw indywidualnych UG organizacje pozarządowe Propozycje wskaźników, służących ewaluacji efektywności działań w Obszarze 4: Cel operacyjny: Przykładowe wskaźniki pomiaru: Źródła danych: 4.1. Zwiększenie bezpieczeństwa powodziowego poprzez nowe inwestycje i modernizację obecnych - liczba wyremontowanych obiektów poprawiających bezpieczeństwo powodziowe wałów, śluz, przepustów itp. - nakłady finansowe na remonty oraz modernizację ww. obiektów - liczba obiektów gminnych objętych monitoringiem UG PSP i OSP sołtysi 94

95 4.2. Zwiększenie bezpieczeństwa w ruchu drogowym na terenie gminy 4.3. Zwiększenie potencjału technicznego służb i jednostek, które działają na rzecz bezpieczeństwa na terenie gminy 4.4. Poprawa ładu przestrzennego i estetyki gminy - liczba gospodarstw poszkodowanych w powodziach - ograniczenie skutków występujących powodzi (finansowych i społecznych) - długość wybudowanych chodników w km - liczba km nowych ścieżek rowerowych - liczba nowych punktów oświetleniowych przy drogach - liczba zarejestrowanych przez Policję wypadków drogowych, kolizji, w tym z udziałem pieszych - liczba wyremontowanych obiektów OSP - liczba doposażonych w sprzęt OSP - ilość i jakość wyposażenia zakupionego dla OSP - liczba wykonanych zabezpieczeń przeciwpożarowych w obiektach użyteczności publicznej, zabytkach, kościołach itp. - liczba wprowadzonych systemów ostrzegania mieszkańców o zagrożeniach - liczba działań służących ćwiczeniu i umiejętności ratowniczych i zarządzania kryzysowego - liczba obiektów, których estetykę poprawiono - liczba małej architektury, służącej estetyce - liczba inicjatyw na rzecz estetyki UG Policja sołtysi UG OSP Policja sołtysi UG GCKSiR GBP Podsumowanie celów operacyjnych: Powyższe cele i działania do realizacji należy traktować jako otwartą listę przedsięwzięć w każdym z 4 obszarów strategicznych. Określają one ogólne ramy planowanych inwestycji 95

96 i aktywności w Gminie Samborzec, które w okresie mogą być uzupełnione i aktualizowane, zależnie od potrzeb gminy i mieszkańców, zmieniających się uwarunkowań wewnętrznych i czynników zewnętrznych, możliwości pozyskania środków pomocowych. 7. Proces realizacji i wdrażania Strategii Rozwoju Gminy Samborzec do 2020 roku Forma organizacyjna. Powołanie tzw. Grupy ds. Strategii składającej się z przedstawicieli głównych obszarów strategicznych. Raz w roku Grupa będzie weryfikowała wskaźniki oraz monitorowała proces wdrażania strategii Zasady zarządzania strategią. Skuteczna realizacja Strategii opiera się na następujących zasadach: 1. Podejście całościowe (kompleksowe). 2. Posiadanie priorytetów. 3. Koncentrowanie środków na zadaniach o największych społecznych korzyściach. 4. Tworzenie planów i działań zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju. 5. Rozwijanie współpracy partnerów społecznych. 6. Prowadzenie otwartej komunikacji z mieszkańcami. 7. Współpraca z partnerami w otoczeniu. 8. Prowadzenie stałego monitoringu Strategii. 9. Konsekwencja w realizacji zadań dla długookresowych celów Strategii Zasady zrównoważonego rozwoju. 1. Zachowanie szansy dla przyszłych pokoleń na realizację ich potrzeb. 2. Poszanowanie zasobów ze względu na ich ograniczoność. 3. Harmonizowanie ekologicznych, społecznych i ekonomicznych celów rozwoju. 4. Długookresowe podejście do analizowania, planowania i urzeczywistniania celów rozwoju Programowanie rozwoju gminy (elementy systemu zarządzania strategią) Schemat 1. Mapa programowania rozwoju Gminy Samborzec 96

97 7.5. System monitorowania Proces monitorowania obejmuje: - Zdefiniowanie wskaźników dla poszczególnych celów Strategii, - Określenie procedury monitorowania, - Wyznaczenie jednostek i osób odpowiedzialnych za pozyskiwanie, przetwarzanie i udostępnianie poszczególnych grup wskaźników, - Koordynowanie procesu monitorowania i administrowania bazą danych Współpraca z partnerami społecznymi przy realizacji strategii Celem współpracy jest zwiększenie udziału społeczności w działaniach na rzecz realizacji celów Strategii Rozwoju Gminy Samborzec do 2020 roku, w tym poprawy warunków życia mieszkańców. 97