Kantowski obraz nauczyciela kilka uwag o mądrości i wiedzy
|
|
- Aniela Rutkowska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Kantowski obraz nauczyciela kilka uwag o mądrości i wiedzy Aleksandra Mordzińska Łódź, Polska Naśladować czyjeś myśli nie znaczy filozofować do tego trzeba myśleć samodzielnie i to a priori 1. Filozof wnika w prawidła mądrości, mędrzec zaś według nich postępuje 2. Immanuel Kant Niniejszy artykuł, co sugeruje poniekąd już sam tytuł, będzie stanowić pewnego rodzaju próbę ukazania możliwych do zaistnienia (i z pewnością dających się odnaleźć także w dzisiejszej rzeczywistości) postaw nauczyciela, jakie można uchwycić na marginesie rozważań prowadzonych przez Immanuela Kanta w kilku zaledwie wybranych z jego obszernego dorobku pracach, zwłaszcza zaś w Encyklopedii filozoficznej Kant I. (2003), Encyklopedia filozoficzna, Kraków, p. 30. Ibidem, p. 32. aleksandra.mordzinska@interia.eu Słowa kluczowe: Immanuel Kant, mądrość a wiedza, kantowski obraz nauczyciela, powołanie człowieka i nauczyciela, człowieczeństwo i jego rozwój 3 Należy zaznaczyć, iż na całość tego tekstu składają się, poza notatkami z kantowskich wykładów prowadzonych w ramach samego przedmiotu encyklopedii filozoficznej, również wybór uwag o metafizyce i listów pochodzących z lat Dla tego artykułu znaczenie najistotniejsze mają informacje zawarte w pierwszej Aleksandra Mordzińska, mgr, doktorantka UŁ. Członek Towarzystwa Pedagogiki Filozoficznej im. B. Trentowskiego. Na wstępie wyjaśnienia wymaga pochodzenie wspomnianego powyżej tekstu, którego powstanie datowane jest na rok , a więc na sześć lat przed ukazaniem się głównego dla całej filozofii krytycznej dzieła Krytyki czystego rozumu. Praca ta jest jedynie zbiorem dokonanych przez anonimowego autora zapisków, pochodzących z prowadzonych przez filozofa wykładów, w których z pewnością nie wszystkie sformułowania pochodzą wprost od Kanta, ale jak podaje Artur Banaszkiewicz jego styl i sposób myślenia są dobrze rozpoznawalne 5, co pozwala wykluczyć inne ich pochodzenie 6. Dla niniejszego artykułu podstawowym źródłem odniesień pozostają prowadzone przez Kanta wykłady w zakresie przedmiotu zwanego encyklopedią filozoficzną, na których treść składają się zagadnienia z zakresu szeroko pojętej filozofii 7, traktujące o naukowych elementach części Encyklopedii filozoficznej Kanta i bezpośrednio będące zapisem tychże wykładów prowadzonych przez samego filozofa. 4 Jak podaje Artur Banaszkiewicz we wstępie do Encyklopedii filozoficznej, data powstania rękopisu wykładów z tego przedmiotu, prowadzonych przez Kanta w latach , została ustalona na podstawie odwołań do obecnych w tekście wzmianek o Jacobim i Oswaldzie najprawdopodobniej powstał on w trakcie letniego semestru 1775 r., vide: Banaszkiewicz A. (2003), Prenatalna historia Krytyki czystego rozumu [in:] Kant I., Encyklopedia filozoficzna, op. cit., p Ibidem, p Z korespondencji listownej z dnia 15 XII 1778 r. adresowanej do Herza wynika, iż notatki te, choć znalazły się w posiadaniu samego filozofa, z braku czasu nigdy nie zostały przez niego autoryzowane. Obecnie dostępny jest tylko jeden egzemplarz tych zapisków, który znajduje się w posiadaniu berlińskiej biblioteki Stiftung Preußischer Kulturbesitz, Staatsbibliothek Berlin, vide: ibidem, p Ibidem, p
2 Rozprawy filozoficzno-historyczne A. Mordzińska, Kantowski obraz nauczyciela ludzkiego poznania, nie mające jednak typowego dla encyklopedii charakteru w oświeceniowym rozumieniem tego słowa. Tekst ten umożliwia prześledzenie początku drogi samego Kanta w dochodzeniu do jego filozofii krytycznej, dostarczając pewnych informacji na temat ówczesnego stanu poglądów autora Krytyki czystego rozumu na naturę i status czystych pojęć intelektu oraz niektórych zagadnień metafizycznych 8. Jednak uważny czytelnik odnajdzie tam jeszcze jedną, nader interesującą szczególnie dla pedagoga, rzecz kantowski obraz nauczyciela. Kant, będąc czynnym wykładowcą akademickim uniwersytetu w Królewcu, prowadził zajęcia między innymi z filozofii, antropologii, pedagogiki, geografii fizycznej czy choćby ze sztuki fortyfikacji, zaś w latach dane mu było wykładać aż sześciokrotnie encyklopedię filozoficzną 9. By w pełni zrozumieć charakter tych wykładów, należy pamiętać, iż w czasach Kanta uniwersytety charakteryzowały się odmienną od dziś znanej organizacją, pełniąc raczej funkcję społecznego wychowawcy, gwarantującego dobro państwa i polityczno-religijną jednomyślność. Nie były to w dzisiejszym rozumieniu placówki prowadzące poza funkcją dydaktyczną szeroko zakrojoną działalność badawczo-naukową, lecz instytucje edukujące swych studentów w zgodzie z interesem państwa, których główne zadanie sprowadzało się do kształcenia lekarzy, księży i państwowych urzędników Vide: Ibidem, p W czasach Kanta uniwersytet składał się z czterech fakultetów: trzech fakultetów wyższych, na których kształcono księży, lekarzy i państwowych urzędników, oraz jednego fakultetu niższego filozofii, pełniącej funkcję ogólnego stopnia wstępnego, który tak podnosił poziom wykształcenia przeważnie Nauczyciele akademiccy swe zajęcia prowadzili w oparciu o wybrane i przyjęte przez państwowych i uniwersyteckich cenzorów podręczniki, które wraz z autorskimi komentarzami prowadzącego stanowiły podstawę wykładanego na uczelni przedmiotu 11. Analogicznie postępował także sam Kant, przyjmując za podstawę dla wykładanej metafizyki podręcznik Alexandra Baumgartena, zaś w przypadku encyklopedii filozoficznej pracę Johanna Georga Heinricha Federa. Treść wykładów stawała się podstawą sporządzanych przez studentów zapisków, z których z kolei powstawały skrypty akademickie, będące nieocenionym źródłem poglądów samych wykładowców 12. Istotnie więc bardzo prawdopodobnym zdaje się być fakt, iż taka właśnie sytuacja mogła mieć miejsce w przypadku Encyklopedii filozoficznej Immanuela Kanta tekstu wytyczającego horyzont problemowy podejmowanego na łamach niniejszego artykułu tematu. Prowadzone w tym zakresie przez Kanta zajęcia nie były jedynie powieleniem myśli zawartych w podręczniku Federa, lecz stały się o czym pisze A. Banaszkiewicz pretekstem do przedstawienia własnych poglądów na temat zasadniczych problemów filozoficznych 13. Warto pamiętać o tym, iż Kant to nie tylko filozof, z jednej strony wykraczający znacznie poza atmosferę oświecenia, z drugiej zaś pozostający bardzo jeszcze młodych studentów, by mogli oni z pożytkiem uczęszczać na kolegia trzech wyższych fakultetów [ ], vide: Żelazny M. (2003), Kantowska idea uniwersytetu [in:] Kant I., Spór fakultetów, Toruń p Wykładowca ówczesnego uniwersytetu mógł także samodzielnie tworzyć własne kompendium w zakresie wykładanego przedmiotu. Taki przywilej obejmował jednak nauczycieli zajmujących odpowiednie stanowiska i wykazujących się przy tym niezbędnymi kwalifikacjami, np. profesorów kierujących katedrami Vide: Żelazny M., Kantowska idea uniwersytetu, op. cit. Banaszkiewicz A., Prenatalna historia, op. cit. p
3 pod silnym wpływem swej epoki, ale to zarazem nauczyciel akademicki, który wykładając przez wiele lat na królewieckim uniwersytecie, przebywał w ciągłym kontakcie z młodzieżą, oddziałując na jej światopogląd. Należy więc mieć na uwadze, iż przedstawione w Encyklopedii filozoficznej poglądy wypływają z jego wieloletniej praktyki pedagogicznej i co istotne znajdują swe ugruntowanie w całokształcie głoszonych przez niego poglądów. Tak oto filozoficzny horyzont myśli Kanta i jego pedagogiczne doświadczenie tworzą fundament kantowskiej koncepcji nauczyciela, w której prymatem w zgodzie z całą filozofią krytyczną staje się kształcenie rozumu, intelektu i odwagi w podejmowaniu wysiłku samodzielnego myślenia 14. Nauczyciel mówi Kant nie powinien uczyć myśli lecz myślenia, nie powinien nieść studenta, lecz go prowadzić, jeśli chce, by w przyszłości chodził on o własnych siłach 15. Ma więc być on mentorem, pełniącym rolę skromnego mistrza, który poprowadzi swego ucznia do rozumnej samodzielności, nakładając na niego obowiązek i zarazem zadanie bodaj najtrudniejsze ze wszystkich zadanie krytycznego samopoznania, przybliżające poznający podmiot do stanu oświecenia swego rozumu. Te dążenia jawią się tu jako najistotniejsze ze wszystkich, jakie myślący podmiot jest zobligowany podjąć na drodze swego rozwoju. To stawia przed nauczycielem nie lada wyzwanie, bowiem dobrze jest samodzielnie myśleć pisze Kant lecz nie jest dobrze uczyć się samodzielnie 16. Przekazać z jednej strony samą tylko treść, ucząc przy tym, iż to nie ona pozostaje centralnym punktem całej edukacji, nie przedstawiając ponadto dla rozumu większej wartości. Informacja i treść bowiem nigdy nie będą mogły mierzyć się z nauką samodzielnego myślenia, pozostającą zawsze najwyższym celem kształcenia. Wszak wiedza człowieka uczonego jak podaje Kant zasadza się na wglądzie, a nie na gromadzeniu informacji 17. Kant jest przekonany, iż teoria służy tylko praktycznej zręczności, jaka jest niezbędna dla poprawnego wykonywania zawodu lekarza, duchownego czy urzędnika. Jednak ważniejszą od tej zwykłej z r ę c z n o ś c i pozostaje sztuka samodzielnego posługiwania się swym rozumem. Jednak w jaki sposób postępować ma nauczyciel, którego rola zasadza się na intelektualnym i moralnym prowadzeniu ku samodzielności, skoro sam lud chce być kierowany, tzn. (w języku demagogów) chce być otumaniony 18? W tej sytuacji przecież intencje uczącego stoją w jawnej opozycji do uczących się, ta skonsolidowana podmiotowość ludzkości kantowski lud nie chce podejmować wysiłku myślenia, nie chce porzucić stanu swej niedojrzałości, gdyż lud w sposób naturalny najbardziej ulega temu, co w najmniejszym stopniu wymaga od niego wysiłku i konieczności robienia użytku z własnego rozumu [ ] 19. Ten lud chce pozostać w epoce oświecenia, lecz nie chce być oświecony. A przecież sama natura chciała, by nie tylko uciechy, lecz również zdolność rozumienia i mądrość uprzyjemniały człowiekowi jego życie 20, by nie przypadła mu 14 Ten podejmowany przez Kanta wątek znajduje swe szersze uzasadnienie w rozprawie: Kant I. (2005), Odpowiedź na pytanie: czym jest oświecenie [in:] idem, Rozprawy z filozofii historii, Kęty Q.a. Banaszkiewicz A., Prenatalna historia, op. cit., p. 17. Kant I., Encyklopedia filozoficzna, op. cit., p Ibidem, p. 28. Kant I., Spór fakultetów, op. cit., p Vide: Kant I. (2005), Idea powszechnej historii w aspekcie światowym [in:] idem, Rozprawy z filozofii historii, op. cit., p
4 Rozprawy filozoficzno-historyczne A. Mordzińska, Kantowski obraz nauczyciela żadna inna szczęśliwość lub doskonałość aniżeli taka, jaką uwolniwszy się od instynktu, osiągnąć może sam, mocą swego rozumu, wykraczając poza mechaniczny porządek zwierzęcego istnienia 21. Nauczyciel przewodnik ma więc wprowadzić człowieka na tę wymagającą wiele trudu i wysiłku drogę, gdzie odpierając czyhające nań uciążliwości, w efekcie przeobrażenia samego siebie poprzez swe postępowanie, stanie się on godnym swej pomyślności, będącej nagrodą za prowadzenie rozumnego życia 22. Wedle tej optyki, nauczyciel został powołany, by oświecać i wskazywać drogę wiodącą do samorozwoju, zachęcając do porzucenia bezpłodnego marazmu, w który wikła się ludzkość. Ma on wspomagać człowieka w jego mozolnym wydobywaniu się z niedojrzałości, będącej nieumiejętnością w posługiwaniu się własnym rozumem bez przewodnictwa innych 23. Sapere aude! to credo, na straży którego stać powinien nauczyciel, czyniąc swą postawą największą z przysług, jakie oddać może swym studentom nie zabiegać rozmyślnie o to, by za wszelką cenę uparcie utrzymywać ich wolność pod swym kierownictwem, uniemożliwiając stopniowe wydobywanie się ze stanu barbarzyństwa 24. Dla Kanta nie pozostaje wątpliwym fakt, iż człowiek jest zwierzęciem, które żyjąc pośród innych zwierząt swojego gatunku potrzebuje pana 25. Czy tym panem może być nauczyciel, który ćwicząc krytyczny, autorefleksyjny sposób myślenia, podejmie się Ibidem, p. 34. Kant I., Odpowiedź na pytanie, op. cit., p Ludzie sami stopniowo wydobywają się z barbarzyństwa (Rohigkeit), jeżeli tylko rozmyślnie nie zabiega się (künstelt) o to, by ich w nim nie zatrzymać, vide; ibidem, s Kant I. (1966), Pomysły do ujęcia historii powszechnej w aspekcie światowym [in:] Kroński T., Kant, Warszawa, p trudu ciosania tego rosochatego drzewa, z jakiego zrobiony jest człowiek, choć w opinii samego Kanta niemożliwe wydaje się, by móc otrzymać z niego coś zupełnie prostego? 26 Odpowiedź powinna pozostać twierdzącą z uwagi na pełnioną przez nauczyciela doniosłą misję, jaką jest kształtowanie ludzkiego życia ku lepszemu nie tylko życia jednostki, lecz istnienia pojmowanego w dziejowej perspektywie trwania całej ludzkości. On tę jałową na początku jaźń przekuwać musi nieustannie w jej myślące stawanie się, przybliżając ją za każdym razem do nieosiągalnej na płaszczyźnie jednostkowej zdaniem Kanta idei, do krystalicznie przejrzystej i rozumnej osobowości, dla której to stawanie się zawsze pozostanie tylko niekończącym się b y c i e m w d r o d z e. A przecież konstytutywnym elementem pedagogicznego i zarazem człowieczego posłannictwa, które stoi w zgodzie z kantowską ideą powołania człowieka, jest przekraczanie granic, zwłaszcza granic samego siebie. Jak zatem jawi się to powołanie człowieka i jaką misję pełnić powinien nauczyciel w świetle kantowskich rozważań? Bezsprzecznie nadrzędnym priorytetem wydaje się być zdolność krytycznego myślenia samodzielnego myślenia, przybliżającego jednostkę ku osiągnięciu stanu jej bezwzględnej dojrzałości. To dynamiczny, nieprzerwany i wielowymiarowy proces samorozwoju, sięgający każdej sfery ludzkiego istnienia. Tu stawką najwyższą jest próba doprowadzenia do kresu i ostatecznych możliwości granic swego rozumu na przekór wszelkim dławiącym ludzki potencjał barierom. Kant ma na myśli nie tylko podmiot, którego istnienie jest zbyt krótkie, by sięgnąć nieba gwieździstego w tak ulotnej chwili, 26 63
5 jaką jest ludzkie życie. Kant mówi o postępie ludzkości w perspektywie wielopokoleniowej, o rozkwicie człowieczeństwa na przestrzeni nie tylko historycznej, lecz znacznie wykraczającej poza teraźniejszość. W tym kontekście krystalizuje się wizja nauczyciela dbającego o rozwój przyszłych generacji, który epatując swą mądrością (nie tylko erudycyjną wiedzą), tworzyć ma jego zalążek, którego pełny rozkwit następować będzie w toku trwania kolejnych generacji. Nauczyciel wspierać ma samodzielny sposób myślenia, który jest czymś o wiele bardziej korzystnym niż uczynienie ze swych uczniów uczonych i erudytów 27. Jego powołaniem, jak i powołaniem człowieka w ogóle, nie jest więc wiedza, a mądrość, albowiem każdy jest zobowiązany do samodzielnego, krytycznego posługiwania się swoim rozumem. Kant nie chce kształtować jedynie studenta i przyszłego fachowca, lecz przede wszystkim człowieka. Erudycyjne, czysto praktyczne wykształcenie, pozwalające nabyć szereg umiejętności, powinno zostać poprzedzone rozwijaniem osoby i zadatków człowieczeństwa. Świadomość konieczności autorefleksji i samorozwoju oraz zdolność krytycznego myślenia jest zatem swoistym remedium na zawinioną niedojrzałość, w jaką człowiek popadł z własnej winy, zaś rolą nauczyciela jest uświadomienie tego tak ważnego zadania, jakie każdy człowiek zobowiązany jest wziąć na swe barki samodzielnie. Ma on wskazać drogę, na którą człowiek wkroczyć musi sam, nie zbaczając z niej do końca swego życia. Tych kilka wybranych węzłowych momentów kantowskiej wizji nauczyciela i jego posłannictwa stanowi trzon pedagogicznej koncepcji filozofa, której punktem archimedesowym okazuje się 27 Vide: Kant I., Encyklopedia filozoficzna, op. cit. być krytyczny rozum znający siebie i własne ograniczenia, ale mimo to zawsze dążący do ich przełamywania i transcendowania poza nie w imię rozkwitu idei człowieczeństwa. Nauczyciel to osoba, która zajmuje się rozumem i uczy się nim posługiwać 28, która posiadając praktyczną znajomość ludzi, ponosi odpowiedzialność nie tylko za przekazane treści, ale zwłaszcza za rozbudzanie w uczącym się podmiocie wewnętrznego zainteresowania pielęgnowaniem swych zadatków aż do pełni ich rozkwitu, zmuszając swą postawą do krytycznej zadumy i podejmowania wysiłku na drodze nigdy nieustającego samorozwoju. Ma on nie tylko kształcić myślenie, lecz również uczyć, jak należy je korygować 29. W Encyklopedii filozoficznej Kant wskazuje jeszcze na dwie znacznie od siebie odbiegające postawy, jakie przypisuje nauczycielom, w których uwidacznia jaskrawą wręcz różnicę nie tylko w rozumieniu misji czy podejścia do stawianych zadań, lecz przede wszystkim odmienność, jaka zachodzi między pojęciami wiedzy i mądrości, ustanawiając zwierzchnictwo tej drugiej. Dla Kanta nauczyciel to człowiek posługujący się rozumem, który jednocześnie z racji swej praktyki zawodowej winien nim się zajmować. W gronie tychże osób predestynowanych z racji powierzonego im urzędu do niesienia pomocy w rozumnym i świadomym wyzwalaniu się jednostki spod pręgierza obcych rozumowi struktur świata pozorów, Kant wyszczególnia dwa podejścia: pierwsze określa mianem rozumowego sztukmistrza, drugim jest prawodawca rozumu, który nie norm naucza, lecz maksym, nie zważając przy tym na 28 Myślenia mówi Kant uczymy się: 1) dzięki pouczeniom nauczyciela, 2) dzięki czytaniu książek, ibidem, p Ibidem, p
6 Rozprawy filozoficzno-historyczne A. Mordzińska, Kantowski obraz nauczyciela przedmiot 30. Sztukmistrzem jest ten powiada Kant kto jedynie ogranicza się do samych spekulacji, które nie dają szans na urzeczywistnienie swego prawdziwego powołania, lecz wzbudzają jedynie żądzę i podziw dla czystej wiedzy, co nie prowadzi do krzewienia mądrości. Nie należy przecież ciągle spekulować, lecz trzeba też kiedyś pomyśleć o zastosowaniu [tych spekulacji] 31, a to już nie tylko s a m a w s o b i e wiedza (niebędąca powołaniem człowieka), lecz umiejętność jej praktycznego zastosowania i przeniesienia w obszar życia, co dobitnie świadczy o zdolności nie tylko refleksyjnego podejścia do czystych treści, lecz robienia właściwego użytku z własnego rozumu. Mądrość zawierać ma w sobie prawdziwy cel, jakim pozostaje ludzka egzystencja, a jej kardynalnym powołaniem jest człowiek, jego dobro i rozwój. Mędrcem więc jest ten, kto zdaniem Kanta stara się określić najwyższe cele i wyznaczniki swojego rozumu 32, sam wedle nich postępując i prowadząc swym przykładem drugiego człowieka ku jego przeznaczeniu, urzeczywistniając tym zamysł i postawę prawdziwego przewodnika rozumu 33. Jego poznania skierowane są więc ku powołaniu człowieka 34, ku mądremu życiu prowadzonemu w zgodzie z rozumem. Sztukmistrz w przeciwieństwie do prawdziwego nauczyciela mądrości pomnaża zaledwie 30 Kant I., Encyklopedia filozoficzna, op. cit., p. 31.; Kant uważa filozofię za dyscyplinę, której przedmiot stanowią wszelkie ludzkie wiadomości o rzeczach. Traktuje ona o prawidłach poprawnego używania intelektu i rozumu. Prawidła te są albo maksymami, albo normami. Maksymami są prawidła określające cele, normami zaś prawidła wskazujące środki osiągnięcia wszelkich możliwych celów [ ]. To czyni z filozofii najwyższy trybunał rozumu. Ibidem, p Ibidem, p. 37. Ibidem, p Używanie rozumu ze względu na cele jest najszlachetniejszym jego zastosowaniem, vide: ibidem. 34 odkrycia i powiększa wiedzę. Zgłębiając raptem prawidła mądrości, nie kieruje się nimi w swoim życiu i nie wiąże ich z najwyższymi celami swego rozumu, powodowany jedynie ludzkim pragnieniem posiadania wiedzy, nie zaś potrzebą rozumnego życia. Nie potrafi on wszystkich swych spekulacji i całej swej erudycji powiązać z celami, pozostając tylko nauczycielem wiedzy. Ponieważ posiada jedynie wiedzę o wszystkich rzeczach, nigdy nie będzie mu dane stać się prawdziwym przewodnikiem i prawodawcą rozumu, nie przestąpi on progu ś w i ą t y n i m ą d r o ś c i. Podjęty tu temat nie sposób definitywnie i wyczerpująco zamknąć w obrębie rozważań zapisanych w tak niewielkim horyzoncie, jaki wyznaczają wybrane z całego kantowskiego dorobku prace ujęte w niniejszym artykule, zwłaszcza zaś najczęściej cytowana Encyklopedia filozoficzna. Dalekosiężne konsekwencje wypływać będą także z etycznej wykładni ludzkiego przeznaczenia, co nie pozostaje bez wpływu na pedagogiczny koncept Kanta, w którym kardynalne pytanie o wartości oraz gruntowna krytyka ideałów moralnych wprost prowadzić będą do imperatywu kategorycznego, będącego usankcjonowaniem znaczenia rozumu praktycznego. Wydobycie elementów konstytutywnych kantowskiego zamysłu ujawnia więc, że fundamentalną rolę zawsze odgrywać będzie podmiotowy akt rozwoju świadomości moralnej. Na zakończenie, by móc właściwie zrozumieć, jaką postawę nauczyciela oferuje Kant, trzeba zawsze mieć na uwadze rzecz najważniejszą, jaka sygnuje całą kantowską filozofię krytyczną rozum, podejmujący się nieustannie krytyki nad samym sobą i ustanawiający w ten sposób swój własny trybunał nad zadaniem najważniejszym, jakim staje się dla samopoznającego podmiotu wyjście 65
7 z niedojrzałości, w którą popadł sam z własnej winny. Zadanie to zmierza do przekraczania samego siebie w ramach wytyczonych przez granice możliwego poznania i nieustannego dążenia do osiągnięcia stanu oświecenia. Ponieważ jednak «nic nie ma poza rozumem, co by sprostować mogło nasz sąd w jego obrębie», to wychowawcą rozumu może być i jest tylko i wyłącznie sam rozum 35. Człowiek i jego przeznaczenie oddane więc zostały pod krytyczną instancję rozumu teoretycznego i praktycznego. To, co Kant pragnie zakomunikować czytelnikowi, co determinuje całą jego koncepcję, stając się cechą dystynktywną tego projektu, to ustanowienie czymś wiecznie aktualnym obowiązku nieustannego i refleksyjnego myślenia i stałego poddawania pod krytyczny namysł sensu ludzkiej egzystencji. Parafrazując więc słowa Kanta, nie wystarczy jedynie naśladować czyichś myśli, trzeba jeszcze myśleć samodzielnie i to a priori 36, i tak oto jawi się rola nauczyciela, który doprowadzając nieomal do paroksyzmu istotność i rolę samodzielnego myślenia, kształtuje u swego ucznia zdolność do samorefleksji i podejmowania krytyki własnych sądów. Maksyma, jaką zawsze winien mieć na uwadze nauczyciel mądrości, to nie tylko kantowskie zawołanie sapere aude! To także a może zwłaszcza życie prowadzone w zgodzie z tym, czego Kant naucza. W ten jedynie sposób można bowiem pozostać wiernym samemu sobie. Aleksandra Mordzińska Lodz, Poland Keywords: Immanuel Kant, the difference between wisdom and knowledge, Kant s vision of teacher, vocation to teacher and human being, humanity and its development Abstract aleksandra.mordzinska@interia.eu Kant s Vision of the Teacher Several Comments on Wisdom and Knowledge This very article is only an attempt at depicting two teacher attitudes, which appear in Kant s vision of teaching. For this presentation the main source is a little and not quite known Kant s book entitled The Encyclopedia of philosophy. In Kant s vision of teacher and in his whole educational concept seems to be at first one the most imporatnt thing the pure reason, which is mostly connected only with wisdom, not with knowledge. Additionally this article touches on problem connected with the difference between wisdom and knowledge Banaszkiewicz A., Prenatalna historia, op. cit., p. 22. Kant I. (2003), Encyklopedia filozoficzna, Kraków, p. 30. Aleksandra Mordzińska, master degree, PhD student, Members of Towarzystwo Pedagogiki Filozoficznej im. B. Trentowskiego.
Immanuel Kant: Fragmenty dzieł Uzasadnienie metafizyki moralności
Immanuel Kant: Fragmenty dzieł Uzasadnienie metafizyki moralności Rozdział II Pojęcie każdej istoty rozumnej, która dzięki wszystkim maksymom swej woli musi się uważać za powszechnie prawodawczą, by z
Bardziej szczegółowoImmanuel Kant. Dzieła zebrane
Immanuel Kant Dzieła zebrane tom iii Prolegomena do wszelkiej przyszłej metafizyki, która ma wystąpić jako nauka Ugruntowanie metafizyki moralności Metafizyczne podstawy przyrodoznawstwa Krytyka praktycznego
Bardziej szczegółowoKoncepcja pracy Gimnazjum im. św. Franciszka z Asyżu w Teresinie
Koncepcja pracy Gimnazjum im. św. Franciszka z Asyżu w Teresinie,,( ) Wychowywać to nie znaczy kształcić tylko rozum, lecz kształtować harmonijnie całego człowieka, a więc także jego serce i charakter.
Bardziej szczegółowoPROGRAM STUDIÓW WYŻSZYCH ROZPOCZYNAJĄCYCH SIĘ W ROKU AKADEMICKIM 2014/2015 FILOZOFIA. data zatwierdzenia przez Radę Wydziału. kod programu studiów
PROGRAM STUDIÓW WYŻSZYCH ROZPOCZYNAJĄCYCH SIĘ W ROKU AKADEMICKIM 2014/2015 data zatwierdzenia przez Radę Wydziału kod programu studiów Wydział Humanistyczny pieczęć i podpis dziekana Studia wyższe na kierunku
Bardziej szczegółowoFilozofia, Germanistyka, Wykład IX - Immanuel Kant
Filozofia, Germanistyka, Wykład IX - Immanuel Kant 2011-10-01 Plan wykładu 1 Immanuel Kant - uwagi biograficzne 2 3 4 5 6 7 Immanuel Kant (1724-1804) Rysunek: Immanuel Kant - niemiecki filozof, całe życie
Bardziej szczegółowoIMMANUEL KANT ETYKA DEONTOLOGICZNA
IMMANUEL KANT ETYKA DEONTOLOGICZNA PROJEKT ETYKI KANTA W POSZUKIWANIU OBIEKTYWNYCH PODSTAW ETYKI Wobec krytyki Huma Immanuel Kant stara się znaleść jakąś obiektywną podstawę dla etyki, czyli wykazać, że
Bardziej szczegółowoWiek XVIII wiek oświecenia, wiek rozumu. Sapere aude! Miej odwagę posługiwać się swym własnym rozumem tak oto brzmi hasło oświecenia (I. Kant).
Wiek XVIII wiek oświecenia, wiek rozumu. Sapere aude! Miej odwagę posługiwać się swym własnym rozumem tak oto brzmi hasło oświecenia (I. Kant). Epoka filozofów, którzy chcą przekształcać świat 4 główne
Bardziej szczegółowoZdzisława Piątek. o śmierci. seksie. i metodzie in vitro. universitas
Zdzisława Piątek o śmierci seksie i metodzie in vitro universitas Na ironię zakrawa fakt, iż nauka, która nigdy nie dążyła do odkrycia prawd absolutnych, a wręcz odcinała się od takich poszukiwań,
Bardziej szczegółowoEGZAMIN MATURALNY 2013 FILOZOFIA
Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2013 FILOZOFIA POZIOM ROZSZERZONY Kryteria oceniania odpowiedzi MAJ 2013 2 Zadanie 1. (0 4) Obszar standardów Opis wymagań Znajomość i rozumienie
Bardziej szczegółowoEFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: PEDAGOGIKA. I. Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia wraz z uzasadnieniem
EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW: PEDAGOGIKA Poziom kształcenia Profil kształcenia Tytuł zawodowy absolwenta studia I stopnia ogólnoakademicki licencjat I. Umiejscowienie kierunku w obszarze kształcenia
Bardziej szczegółowoTEMAT PRACY SOKRATEJSKA IDEA NIEWIEDZY JAKO ŹRÓDŁA ZŁA MORALNEGO A ETYKA ŚW. TOMASZA Z AKWINU ANALIZA PORÓWNAWCZA ETYKA SOKRATESA ETYKA ŚW.
TEMAT PRACY SOKRATEJSKA IDEA NIEWIEDZY JAKO ŹRÓDŁA ZŁA MORALNEGO A ETYKA ŚW. TOMASZA Z AKWINU ANALIZA PORÓWNAWCZA ETYKA SOKRATESA ETYKA ŚW. TOMASZA 399 0 1274 2012 PLAN PRACY I. Etyka Sokratesa II. System
Bardziej szczegółowoFILOZOFIA POZIOM PODSTAWOWY
EGZAMIN MATURALNY W ROKU SZKOLNYM 2013/2014 FILOZOFIA POZIOM PODSTAWOWY ROZWIĄZANIA ZADAŃ I SCHEMAT PUNKTOWANIA MAJ 2014 2 Egzamin maturalny z filozofii Część I (20 punktów) Zadanie 1. (0 3) Obszar standardów
Bardziej szczegółowoNAUKA DLA PRAKTYKI. Priorytety kształcenia studentów- aspekt teoretyczny i praktyczny ELŻBIETA MĘCINA-BEDNAREK
NAUKA DLA PRAKTYKI Priorytety kształcenia studentów- aspekt teoretyczny i praktyczny ELŻBIETA MĘCINA-BEDNAREK Podstawowe wyzwania i problemy polityki oświatowej wiążą się obecnie z modernizacją systemu
Bardziej szczegółowoKoncepcja pracy MSPEI
Międzynarodowa Szkoła Podstawowa Edukacji Innowacyjnej w Łodzi to Szkoła Kompetencji Kluczowych posiadająca i rozwijająca nowatorskie spojrzenie na kształtowanie postaw i umiejętności zgodnie z Europejskimi
Bardziej szczegółowoPreambuła. Jesteśmy szkołą gwarantującą równość szans.
Preambuła Publiczna Szkoła Podstawowa nr 5 z Oddziałami Integracyjnymi w Kluczborku jest miejscem gdzie stwarza się warunki do wszechstronnego i harmonijnego rozwoju dzieci i uczniów o specjalnych potrzebach
Bardziej szczegółowoPROGRAM WYCHOWAWCZY. Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 3 im. Jana Pawła II w Rudzie Śląskiej
PROGRAM WYCHOWAWCZY Zespołu Szkół Ogólnokształcących nr 3 im. Jana Pawła II w Rudzie Śląskiej,,W wychowaniu chodzi właśnie o to, ażeby człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem Jan Paweł II PROGRAM
Bardziej szczegółowoposiada zaawansowaną wiedzę o charakterze szczegółowym odpowiadającą obszarowi prowadzonych badań, obejmującą najnowsze osiągnięcia nauki
Efekty kształcenia 1. Opis przedmiotów Wykłady związane z dyscypliną naukową Efekty kształcenia Wiedza K_W01 K_W02 K_W03 posiada wiedzę na zaawansowanym poziomie o charakterze podstawowym dla dziedziny
Bardziej szczegółowoEGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA
Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2010 FILOZOFIA POZIOM ROZSZERZONY Klucz punktowania odpowiedzi MAJ 2010 2 Zadanie 1. (0 2) problemów i tez z zakresu ontologii, epistemologii,
Bardziej szczegółowoKoncepcja pracy szkoły
szkoły Gimnazjum w Koźmicach Wielkich opracowana i zatwierdzona przez Radę Pedagogiczną dnia 17 maja 2010 roku. U nas znajdziesz dobre wychowanie, nowe umiejętności, przyjazną atmosferę 2 Dążymy, aby nasze
Bardziej szczegółowoReferat: Krytyczne czytanie w polonistycznej edukacji wczesnoszkolnej
Propozycje zintegrowanych programów edukacji zatwierdzone przez Ministra Edukacji Narodowej do użytku szkolnego odpowiadają założeniom uprzednio opracowanej przez MEN Podstawie programowej kształcenia
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1WZORCOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI
Dz.U. z 2013 poz. 1273 Brzmienie od 31 października 2013 Załącznik nr 1WZORCOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU STUDIÓW PEDAGOGIKA STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Umiejscowienie kierunku
Bardziej szczegółowo1. Dyscypliny filozoficzne. Andrzej Wiśniewski Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016
1. Dyscypliny filozoficzne Andrzej Wiśniewski Andrzej.Wisniewski@amu.edu.pl Wstęp do filozofii Materiały do wykładu 2015/2016 Pochodzenie nazwy filozofia Wyraz filozofia pochodzi od dwóch greckich słów:
Bardziej szczegółowoWewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego. 3. Karta Nauczyciela z dnia 26 stycznia 1982 r. z późniejszymi zmianami.
Podstawa prawna: Wewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego 1. Konstytucja RP z dnia 17 października 1997 r. 2. Ustawa o Systemie Oświaty z dnia 7 września 1991 r. 3. Karta Nauczyciela z dnia 26 stycznia
Bardziej szczegółowoPROGRAM ADAPTACYJNY. DLA UCZNIÓW KLAS CZWARTYCH W SZKOLE PODSTAWOWEJ Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI NR 82 im. JANA PAWŁA II W WARSZAWIE
PROGRAM ADAPTACYJNY DLA UCZNIÓW KLAS CZWARTYCH W SZKOLE PODSTAWOWEJ Z ODDZIAŁAMI INTEGRACYJNYMI NR 82 im. JANA PAWŁA II W WARSZAWIE ZAŁOŻENIA PROGRAMU: Dzieci i napotykają na podobne problemy przy przekraczaniu
Bardziej szczegółowoZAŁOŻENIA TEORETYCZNE Na skrzydłach przyjaźni czyli o relacjach.
ZAŁOŻENIA TEORETYCZNE Na skrzydłach przyjaźni czyli o relacjach. Powiedz mi, a zapomnę. Pokaż mi, a zapamiętam. Pozwól mi zrobić, a zrozumiem. Konfucjusz DIAGNOZA PROBLEMU Co powoduje, że grupa rówieśnicza
Bardziej szczegółowoEfekty wynikające ze Standardów Kształcenia Nauczycieli
Załącznik 3. Efekty wynikające ze Standardów Kształcenia Nauczycieli Symbol Opis efektu kształcenia Kod składnika opisu s-w-1 s-w-2 s-u-1 s-u-2 s-u-3 s-k-1 s-k-2 Wiedza: absolwent ma uporządkowaną wiedzę
Bardziej szczegółowoFilozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych
Filozofia, ISE, Wykład III - Klasyfikacja dyscyplin filozoficznych 2011-10-01 Plan wykładu 1 Klasyczny podział dyscyplin filozoficznych 2 Podział dyscyplin filozoficznych Klasyczny podział dyscyplin filozoficznych:
Bardziej szczegółowonego wysiłku w rozwiązywaniu dalszych niewiadomych. To, co dzisiaj jest jeszcze okryte tajemnicą, jutro może nią już nie być. Poszukiwanie nowych
Od Autora Rozwój jakiejkolwiek dziedziny wiedzy polega na umiejętności rozwiązywania jej niewiadomych i wyjaśniania często zawiłych zagadek. Cieszy nas pokonywanie kolejnych barier i zdobywanie coraz to
Bardziej szczegółowoZASADNICZA SZKOŁA ZAWODOWA NR 5 SPECJALNA W BYDGOSZCZY PROGRAM WYCHOWAWCZY. Rok szkolny 2015 / 2016
ZASADNICZA SZKOŁA ZAWODOWA NR 5 SPECJALNA W BYDGOSZCZY PROGRAM WYCHOWAWCZY Rok szkolny 2015 / 2016 MISJA SZKOŁY Przez przeszłość i teraźniejszość dążymy ku przyszłości. Uczymy w atmosferze przyjaźni, życzliwości,
Bardziej szczegółowoANKIETA SAMOOCENY OSIĄGNIĘCIA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA
Szanowny Studencie, ANKIETA SAMOOCENY OSIĄGNIĘCIA KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA bardzo prosimy o anonimową ocenę osiągnięcia kierunkowych efektów kształcenia w trakcie Twoich studiów. Twój głos pozwoli
Bardziej szczegółowoPedagogika współczesna
Pedagogika współczesna Sebastian Bakuła Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Struktura wykładu Wprowadzenie Pedagogika jako nauka: przedmiot, metody
Bardziej szczegółowoMisja szkoły. Wychowankowie Zamoyskiego są kreatywni, przedsiębiorczy, wyposażeni
Misja szkoły Wychowankowie Zamoyskiego są kreatywni, przedsiębiorczy, wyposażeni w wiedzę i umiejętności pozwalające im podejmować naukę i pracę w kraju i za granicą. Cechuje ich wrażliwość i otwartość
Bardziej szczegółowoZałącznik Nr 1 KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Psychologia rozwoju człowieka. 2. KIERUNEK: Pedagogika
Załącznik Nr 1 KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Psychologia rozwoju człowieka 2. KIERUNEK: Pedagogika 3. POZIOM STUDIÓW: studia pierwszego stopnia 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: rok I, semestr 2 5. LICZBA
Bardziej szczegółowoProgram kształcenia na studiach doktoranckich Wydziału Fizyki
Program kształcenia na studiach doktoranckich Wydziału Fizyki dla doktorantów rozpoczynających studia w roku akad. 2014/2015 1. Studia doktoranckie na Wydziale Fizyki prowadzone są w formie indywidualnych
Bardziej szczegółowoEtyka Tożsamość i definicja. Ks. dr Artur Aleksiejuk
Etyka Tożsamość i definicja Ks. dr Artur Aleksiejuk 1. ETYKA A FILOZOFIA PYTANIA PROBLEMOWE: Czy etyka musi być dyscypliną filozoficzną? Czy etyka może być wolna od filozoficznych założeń? Czy i jak dalece
Bardziej szczegółowoSzczegółowy program kształcenia na studiach doktoranckich Wydziału Fizyki UW
Szczegółowy program kształcenia na studiach doktoranckich Wydziału Fizyki UW dla doktorantów rozpoczynających studia w roku akad. 2014/2015, 2015/2016, 216/2017, 2017/2018 i 2018/2019 1. Studia doktoranckie
Bardziej szczegółowoCele wychowawcze na lekcjach języka polskiego. Opracowanie: Teresa Kozioł LSCDN
Cele wychowawcze na lekcjach języka polskiego Opracowanie: Teresa Kozioł LSCDN 1. Cele wychowawcze szkoły w podstawie programowej. 2. Kształtowanie wartości i wychowawcze funkcje szkoły na lekcjach języka
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOT: Pedagogika KOD S/I/st/8
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOT: Pedagogika KOD S/I/st/8 2. KIERUNEK: Sport 3. POZIOM STUDIÓW 1 : I stopień studia stacjonarne 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: I rok/ii semestr 5. LICZBA PUNKTÓW ECTS: 3 6.
Bardziej szczegółowoUpowszechnianie czytelnictwa, rozwijanie kompetencji czytelniczych wśród dzieci i młodzieży.
Upowszechnianie czytelnictwa, rozwijanie kompetencji czytelniczych wśród dzieci i młodzieży. Rozwijanie kompetencji informatycznych dzieci i młodzieży w szkołach i placówkach. Kształtowanie postaw. Wychowanie
Bardziej szczegółowoEkonomiczny Uniwersytet Dziecięcy. Wartości w wychowaniu
Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Wartości w wychowaniu prof. Ewa Chmielecka Szkoła Główna Handlowa w Warszawie 20 października 2009 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTETDZIECIECY.PL O czym
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku studiów Etyka prowadzonego w Instytucie Filozofii UJ. Studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki
Efekty kształcenia dla kierunku studiów Etyka prowadzonego w Instytucie Filozofii UJ Studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki Lp. K_W01 K_W02 Nazwa Wydziału: Wydział Filozoficzny Nazwa kierunku
Bardziej szczegółowoEGZAMIN MATURALNY 2011 FILOZOFIA
Centralna Komisja Egzaminacyjna w Warszawie EGZAMIN MATURALNY 2011 FILOZOFIA POZIOM PODSTAWOWY MAJ 2011 2 Egzamin maturalny z filozofii poziom podstawowy Zadanie 1. (0 3) Obszar standardów A. Zenon z Kition
Bardziej szczegółowoUMFC WYDZIAŁ INSTRUMENTALNO-PEDAGOGICZNY W BIAŁYMSTOKU
UMFC WYDZIAŁ INSTRUMENTALNO-PEDAGOGICZNY W BIAŁYMSTOKU KIERUNEK INSTRUMENTALISTYKA OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA PROGRAMU KSZTAŁCENIA Nazwa kierunku studiów i kod programu Poziom Profil Forma studiów Tytuł
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - OCENIANIE BIEŻĄCE, SEMESTRALNE I ROCZNE (2015/2016)
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO - OCENIANIE BIEŻĄCE, SEMESTRALNE I ROCZNE (2015/2016) Ocena dopuszczająca: Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który opanował wiadomości i umiejętności określone
Bardziej szczegółowoTomasz Dreinert Zagadnienie "rzeczy samej w sobie" w transcendentalizmie Immanuela Kanta. Pisma Humanistyczne 3,
Tomasz Dreinert Zagadnienie "rzeczy samej w sobie" w transcendentalizmie Immanuela Kanta Pisma Humanistyczne 3, 137-143 2001 Tomasz D reinert ZAGADNIENIE RZECZY SAMEJ W SOBIE W TRANSCENDENTALIZMIE IMMANUELA
Bardziej szczegółowoFilozofia przyrody, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Filozofia przyrody, Wykład V - Filozofia Arystotelesa 2011-10-01 Tematyka wykładu 1 Arystoteles - filozof systematyczny 2 3 4 Różnice w metodzie uprawiania nauki Krytyka platońskiej teorii idei Podział
Bardziej szczegółowoWymagania do przedmiotu Etyka w gimnazjum, zgodne z nową podstawą programową.
Wymagania do przedmiotu Etyka w gimnazjum, zgodne z nową podstawą programową. STANDARDY OSIĄGNIĘĆ: Rozwój osobowy i intelektualny uczniów wynikający z ich uczestnictwa w zajęciach etyki podążając za przyjętymi
Bardziej szczegółowoOcena dobra Ocena dostateczna
Ocena opanowanej wiedzy i umiejętności z historii w klasach I-III gimnazjum. Ogólne wymagania na poszczególne oceny. Szczegółowe wymagania są przedstawione w kryteriach oceniania dla poszczególnych klas
Bardziej szczegółowoEUROPEJSKI PLAN ROZWOJU NA LATA ZESPÓŁ SZKÓŁ NR 2 IM. LEONA RUTKOWSKIEGO W PŁOŃSKU
EUROPEJSKI PLAN ROZWOJU NA LATA 2019-2025 ZESPÓŁ SZKÓŁ NR 2 IM. LEONA RUTKOWSKIEGO W PŁOŃSKU WSTĘP Ucząc we współczesnej szkole mamy świadomość szybko zmieniającej się rzeczywistości. Warunkiem świadomego
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. Wstęp 3.
SPIS TREŚCI Wstęp 3 I. ROZWAŻANIA WSTĘPNE 23 1. Luteranizm i jego znaczenie dla filozofii 23 1.1. Główne założenia doktrynalne luteranizmu 24 1.2. Luter i filozofia 33 2. Reakcja na Reformację - racjonalizacje
Bardziej szczegółowoOPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Współczesne koncepcje praw człowieka na kierunku Prawo
Katedra Teorii i Filozofii Prawa Poznań, dnia 27 września 2016 r. OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Współczesne koncepcje praw człowieka na kierunku Prawo I. Informacje ogólne 1. Nazwa
Bardziej szczegółowo1 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO
Załącznik nr 1 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO z dnia 1 września 2011 r. w sprawie kształcenia na studiach doktoranckich w uczelniach i jednostkach naukowych (Dz.U.2011.196.1169);
Bardziej szczegółowoSymbol EKO S2A_W01 S2A_W02, S2A_W03, S2A_W03 S2A_W04 S2A_W05 S2A_W06 S2A_W07 S2A_W08, S2A_W09 S2A_W10
Załącznik do uchwały nr 73 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego z dnia 30 stycznia 2013 r. Opis zakładanych efektów kształcenia Nazwa kierunku studiów: Administracja 1. Odniesień efektów kierunkowych do
Bardziej szczegółowoWewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli Nowatorskie metody nauczania
Wewnątrzszkolne Doskonalenie Nauczycieli Nowatorskie metody nauczania Zapraszam na szkolenie on line prezentujące dwie nowoczesne metody pracy: coaching i mentoring. Idea i definicja coachingu Coaching,
Bardziej szczegółowoStudia podyplomowe OLIGOFRENOPEDAGOGIKA - EDUKACJA I REWALIDACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH INTELEKTUALNIE (III semestr)
Studia podyplomowe OLIGOFRENOPEDAGOGIKA - EDUKACJA I REWALIDACJA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH INTELEKTUALNIE (III semestr) Termin: 25.03.2017; 22.04.2017 godz. 9:00 Czas trwania 3 semestry (kwalifikacyjne) Łączna
Bardziej szczegółowokod programu studiów Wydział Humanistyczny nauki humanistyczne: 60%, nauki społeczne: 40%
PROGRAM STUDIÓW WYŻSZYCH ROZPOCZYNAJĄCYCH SIĘ W ROKU AKADEMICKIM 2014/2015 data zatwierdzenia przez Radę Wydziału kod programu studiów pieczęć i podpis dziekana Wydział Humanistyczny Studia wyższe na kierunku
Bardziej szczegółowoDanuta Sterna: Strategie dobrego nauczania
: Strategie dobrego nauczania Strategie dobrego nauczania Strategie oceniania kształtującego I. Określanie i wyjaśnianie uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu. II. Organizowanie w klasie dyskusji,
Bardziej szczegółowoI. Plan studiów doktoranckich. 1. Plan roku I studiów doktoranckich obejmuje następujące przedmioty:
Uchwała o zmianach w programie studiów doktoranckich na Wydziale Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji z siedzibą w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych oraz Międzywydziałowych Środowiskowych
Bardziej szczegółowoUMFC WYDZIAŁ INSTRUMENTALNO-PEDAGOGICZNY W BIAŁYMSTOKU
UMFC WYDZIAŁ INSTRUMENTALNO-PEDAGOGICZNY W BIAŁYMSTOKU KIERUNEK INSTRUMENTALISTYKA OPIS EFEKTÓW KSZTAŁCENIA DLA PROGRAMU KSZTAŁCENIA Nazwa kierunku studiów i kod programu Poziom kształcenia Profil kształcenia
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowy system oceniania z wiedzy o kulturze
IT Przedmiotowy system oceniania z wiedzy o kulturze I. Informacje ogólne 1. Obowiązkiem ucznia jest posiadanie podręcznika (jeden na ławkę) oraz zeszytu ćwiczeń. 2. Brak ćwiczeń uczeń jest zobowiązany
Bardziej szczegółowoOPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Współczesne koncepcje praw człowieka na kierunkach Prawo, Administracja, Prawo europejskie
Katedra Teorii i Filozofii Prawa Poznań, dnia 29 września 2018 r. OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Współczesne koncepcje praw człowieka na kierunkach Prawo, Administracja, Prawo europejskie
Bardziej szczegółowoKościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH
Kościół Boży w Chrystusie PODSTAWA PROGRAMOWA DLA SZKÓŁ PONADPODSTAWOWYCH CHARAKTERYSTYKA: Program przeznaczony jest dla uczniów szkół ponadpodstawowych: liceum, technikum oraz szkół zawodowych. Katechezy
Bardziej szczegółowoProjekt Programu rozwoju edukacji w Warszawie w latach 2013-2020 (streszczenie)
Projekt Programu rozwoju edukacji w Warszawie w latach 2013-2020 (streszczenie) Program rozwoju edukacji w Warszawie w latach 2013-2020 jest strategicznym dokumentem opisującym cele i sposoby rozwoju warszawskiej
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 10. WYMAGANIA WSTĘPNE I DODATKOWE (np. przedmioty poprzedzające):
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Wykład monograficzny z nauk humanistycznych i społecznych KOD WF/II/st/33 2. KIERUNEK: Wychowanie fizyczne 3. POZIOM STUDIÓW 1 : II stopień studia stacjonarne 4. ROK/
Bardziej szczegółowoKarta (sylabus) modułu/przedmiotu Pedagogika... (Nazwa kierunku studiów)
Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Pedagogika... (Nazwa kierunku studiów) studia pierwszego stopnia Rok: I Przedmiot: Filozofia Philosophy Semestr: I Rodzaje zajęć i liczba godzin: Studia stacjonarne Studia
Bardziej szczegółowoEFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU FILOLOGIA POLSKA STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI. Umiejscowienie kierunku w obszarach kształcenia:
Załącznik nr 1 do Uchwały nr 113/2013 Senatu UKSW z dnia 27 czerwca 2013 r. EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA KIERUNKU FILOLOGIA POLSKA STUDIA PIERWSZEGO STOPNIA PROFIL OGÓLNOAKADEMICKI Opracował zespół: Prof. UKSW
Bardziej szczegółowoKatedra Językoznawstwa Niemieckiego i Stosowanego UŁ Program specjalizacji nauczycielskiej
1. Wstęp przygotowano w zgodzie z wymaganiami Rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 17 stycznia 2012 r. w sprawie standardów kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela.
Bardziej szczegółowoSzkolny program wychowawczy
Szkolny program wychowawczy W dzieciństwie niewiele zależy od nas, wiele zaś od tych, którzy są z nami Prof. dr hab. Bronisław Rocławski Piaseczno, 2010 Spis treści: Rozdział 1 Podstawa prawna Rozdział
Bardziej szczegółowo10. WYMAGANIA WSTĘPNE I DODATKOWE (np. przedmioty poprzedzające):
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Wykład monograficzny z nauk humanistycznych i społecznych KOD WF/II/st/32 2. KIERUNEK: Wychowanie fizyczne. Specjalność: wychowanie fizyczne w służbach mundurowych
Bardziej szczegółowoBezpieczna i przyjazna szkoła KONCEPCJA PRACY. Publicznej Szkoły Podstawowej w Starych Budkowicach na lata Spis treści:
Bezpieczna i przyjazna szkoła KONCEPCJA PRACY Publicznej Szkoły Podstawowej w Starych Budkowicach na lata 2017-2021 Spis treści: I. Podstawy prawne str. 2 II. Źródła str. 2 III. Wstęp str. 2 IV. Kim jesteśmy?
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ TEOLOGICZNY UMK Program ramowy Studia doktoranckie (rok I i II) Specjalność: teologia fundamentalna i dogmatyczna
WYDZIAŁ TEOLOGICZNY UMK Program ramowy Studia doktoranckie (rok I i II) Specjalność: teologia fundamentalna i dogmatyczna Wydział prowadzący studia doktoranckie: Nazwa studiów doktoranckich Wydział Teologiczny
Bardziej szczegółowoWYDZIAŁ NAUK PEDAGOGICZNYCH UKSW. Podyplomowe Studia Kwalifikacyjne
Załącznik do Uchwały Nr 82/2016 Senatu UKSW z dnia 19 maja 2016 r. WYDZIAŁ NAUK PEDAGOGICZNYCH UKSW Podyplomowe Studia Kwalifikacyjne PODNOSZENIE KOMPETENCJI NAUCZYCIELSKICH W PRACY Z UCZNIEM O SPECJALNYCH
Bardziej szczegółowoGŁÓWNE ZAŁOŻENIA FILOZOFII LEONA BRUNSCHVICGA
Marta Ples GŁÓWNE ZAŁOŻENIA FILOZOFII LEONA BRUNSCHVICGA Podjęcie filozoficznych rozważań zawsze wiąże się z określeniem czym jest filozofia, jaki jest właściwy przedmiot jej badań oraz jakimi metodami
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp Rozdział III
Spis treści Wstęp... 9 Rozdział I Wiadomości ogólne o konstytucji jako najważniejszym w państwie akcie prawnym... 13 1. Pojęcie, geneza i funkcje konstytucji... 13 2. Konstytucja ustawą zasadniczą państwa...
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 7 ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH NR 7 W KLASACH IV VI
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA HISTORIA I SPOŁECZEŃSTWO W KLASACH IV VI SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 7 ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH NR 7 IM. GEN. WŁADYSŁAWA SIKORSKIEGO W CHEŁMIE CHEŁM 2013 Opracował zespół
Bardziej szczegółowoEfekty kształcenia dla kierunku studiów ENGLISH STUDIES (STUDIA ANGLISTYCZNE) studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki
Załącznik nr 2 do Uchwały Nr XXIII 24.5/15 z dnia 25 marca 2015 r. Efekty kształcenia dla kierunku studiów ENGLISH STUDIES (STUDIA ANGLISTYCZNE) studia pierwszego stopnia profil ogólnoakademicki Umiejscowienie
Bardziej szczegółowoJęzyk obcy nowożytny - KLASY IV-VI. Cele kształcenia wymagania ogólne
Wyciąg z: Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych (str. 24 26 i str. 56) Załącznik nr 2 do: rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy
Bardziej szczegółowoPedagogika - Spis treści CZĘŚĆ PIERWSZA PEDAGOGIKA? NAUKA O WYCHOWANIU 1. Pedagogika jako nauka 1.1. Cele rozdziału 1.2. Pojęcie nauki.
Pedagogika - Spis treści CZĘŚĆ PIERWSZA PEDAGOGIKA? NAUKA O WYCHOWANIU 1. Pedagogika jako nauka 1.1. Cele rozdziału 1.2. Pojęcie nauki. Klasyfikowanie nauk 1.3. Terminy podstawowe i pochodne w pedagogice
Bardziej szczegółowoREGULAMIN UCZELNIANEJ ORGANIZACJI STUDENCKIEJ
REGULAMIN UCZELNIANEJ ORGANIZACJI STUDENCKIEJ ROZDZIAŁ I POSTANOWIENIA OGÓLNE 1 1. Organizacja Człowiek i Sztuka, zwana dalej Organizacją, jest opartą na zasadach dobrowolności uczelnianą organizacją studencką
Bardziej szczegółowoProblem Based Learning - - Nauczanie problemowe
Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza w Skalmierzycach Problem Based Learning - - Nauczanie problemowe Czym jest PBL? mgr Alina Stryjak Nauczanie problemowe (Problem Based Learning, PBL) To nauczanie
Bardziej szczegółowoKarta (sylabus) modułu/przedmiotu Pedagogika... (Nazwa kierunku studiów)
Przedmiot: Antropologia kulturowa Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Pedagogika... (Nazwa kierunku studiów) studia pierwszego stopnia Przedmiot w języku angielskim: Cultural anthropology Kod przedmiotu:
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET WARSZAWSKI WYDZIAŁ HISTORYCZNY
UNIWERSYTET WARSZAWSKI WYDZIAŁ HISTORYCZNY Koncepcja kształcenia na studiach I i II stopnia, studiach doktoranckich i studiach podyplomowych, uchwalona przez Radę Wydziału Historycznego 24.10.2012 r. Koncepcja
Bardziej szczegółowoOPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS)
OPIS PRZEDMIOTU/MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) 1. Nazwa przedmiotu/modułu w języku polskim Praktyka opiekuńczo-wychowawcza w szkole podstawowej 2. Nazwa przedmiotu/modułu w języku angielskim Education and
Bardziej szczegółowoOPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Współczesne koncepcje praw człowieka na kierunku Prawo
dr Maciej Dybowski Poznań, dnia 15 września 2012 r. Katedra Teorii i Filozofii Prawa OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Współczesne koncepcje praw człowieka na kierunku Prawo I. Informacje
Bardziej szczegółowoOPIS ZAKŁADANYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA. dla Programu Kształcenia. Studiów Podyplomowych. Edukacja Przedszkolna i Wczesnoszkolna.
Załącznik do uchwały nr538 Senatu Uniwersytetu Zielonogórskiego w sprawie określenia efektów kształcenia dla studiów podyplomowych prowadzonych na Wydziale Pedagogiki, Socjologii i Nauk o Zdrowiu OPIS
Bardziej szczegółowoKoncepcja Opatrzności w Platońskim Timajosie
Koncepcja Opatrzności w Platońskim Timajosie Dialog czy monolog? Timajos jest monologiem zawierającym opowiadanie o powstaniu świata człowieka (opowiadanie fantastyczne?) Akcja rozgrywa się pomiędzy fikcyjnym
Bardziej szczegółowoPokonując granice WEWNĄTRZSZKOLNY SYSTEM DORADZTWA EDUKACYJNO - ZAWODOWEGO GIMNAZJUM W ZAWIDOWIE
WEWNĄTRZSZKOLNY SYSTEM DORADZTWA EDUKACYJNO - ZAWODOWEGO GIMNAZJUM W ZAWIDOWIE Pokonując granice Opracowanie: Sylwia Zabłocka-Śledzka Joanna Naumczyk-Rakucka WSTĘP Wybór przyszłego zawodu przez ucznia
Bardziej szczegółowoFILOZOFIA. Studia stacjonarne
FILOZOFIA Studia stacjonarne I stopnia Studia filozoficzne I stopnia na kierunku filozofia prowadzone są w ramach dwóch specjalności: Filozofia teoretyczna Kognitywistyka Studia na każdej specjalności
Bardziej szczegółowoFilozofia człowieka. Fakt ludzki i jego filozoficzne interpretacje
Filozofia człowieka Fakt ludzki i jego filozoficzne interpretacje Spotkanie źródłem poznania i nauk POZNAWANIE 2 Jedność doświadczenia filozoficznego Filozofia nauką o zasadach ( principia) Do wiedzy o
Bardziej szczegółowoFilozofia, Historia, Wykład V - Filozofia Arystotelesa
Filozofia, Historia, Wykład V - Filozofia Arystotelesa 2010-10-01 Tematyka wykładu 1 Arystoteles - filozof systematyczny 2 3 4 Podział nauk Arystoteles podzielił wszystkie dyscypliny wiedzy na trzy grupy:
Bardziej szczegółowoKarta przedmiotu: Filozofia religii (seminarium)
Kierunek Wydział Filozofii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II rok akademicki 2012/2013 filozofia stopień trzeci studia stacjonarne i niestacjonarne Karta przedmiotu: Filozofia religii
Bardziej szczegółowoPedagogika ogólna materiał nauczania. Temat 1. Zajęcia organizacyjne i wprowadzenie do przedmiotu
Prowadzący: dr Małgorzata Kabat Pedagogika ogólna materiał nauczania Temat 1. Zajęcia organizacyjne i wprowadzenie do przedmiotu 1. Przedstawienie studentom materiału nauczania, 2. Podanie propozycji literaturowych,
Bardziej szczegółowoKONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 59 KATOWICE
KONCEPCJA PRACY MIEJSKIEGO PRZEDSZKOLA NR 59 KATOWICE Priorytetem naszej działalności jest zapewnienie naszym wychowankom wszechstronnego rozwoju, bezpieczeństwa, akceptacji, i poszanowania ich praw. Poprzez
Bardziej szczegółowoZespół Szkół Ekonomicznych im. Michała Kaleckiego w Bielsku Białej
Zespół Szkół Ekonomicznych im. Michała Kaleckiego w Bielsku Białej KONCEPCJA PRACY SZKOŁY rok szkolny 2017/2018 opracowana na podstawie rozporządzenia Ministra Edukac podstawie rozporządzenia Ministra
Bardziej szczegółowoUchwała Senatu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego. Nr 117/2016/2017. z dnia 27 czerwca 2017 r.
Uchwała Senatu Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego Nr 117/2016/2017 z dnia 27 czerwca 2017 r. w sprawie określenia zmian w zakładanych efektach kształcenia dla studiów trzeciego stopnia w dziedzinie nauk
Bardziej szczegółowoUchwała Nr 50/2016. Senatu Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach. z dnia 30 czerwca 2016 roku
Uchwała Nr 50/2016 Senatu Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach z dnia 30 czerwca 2016 roku w sprawie określenia efektów kształcenia przygotowujących do wykonywania zawodu nauczyciela Na podstawie
Bardziej szczegółowoSpecjalnościowe efekty kształcenia. dla kierunku. KULTUROZNAWSTWO Studia pierwszego stopnia Specjalność: edukacja artystyczna
Załącznik do Uchwały nr 46/2014/2015 Senatu Akademickiego Akademii Ignatianum w Krakowie z dnia 26 maja 2015 r. Specjalnościowe efekty kształcenia dla kierunku KULTUROZNAWSTWO Studia pierwszego stopnia
Bardziej szczegółowoWstęp Komentarze jako metoda wyjaśniania oraz interpretacji w średniowieczu Komentarz Akwinaty do Etyki nikomachejskiej krótka prezentacja Próba
Izabella Andrzejuk Wstęp Komentarze jako metoda wyjaśniania oraz interpretacji w średniowieczu Komentarz Akwinaty do Etyki nikomachejskiej krótka prezentacja Próba analizy fragmentu Komentarza według reguł
Bardziej szczegółowoCZŁOWIEK WE WSPÓŁCZESNEJ KULTURZE. Beata Pituła
CZŁOWIEK WE WSPÓŁCZESNEJ KULTURZE Beata Pituła Kłopoty z kulturą Nie ma nic bardziej nieokreślonego niż słowo kultura Johann Gottfried Herder, Myśli o filozofii dziejów, przeł. J. Gałecki, Warszawa 1952,
Bardziej szczegółowo