Zakład Zoologii. Instytut Biologii i Biochemii Wydział Biologii i Biotechnologii UMCS ul. Akademicka 19, Lublin

Transkrypt

1 Zakład Zoologii Instytut Biologii i Biochemii Wydział Biologii i Biotechnologii UMCS ul. Akademicka 19, Lublin

2 Nasz zespół Od prawej mgr Łukasz Dawidowicz (doktorant), dr hab. Rafał Gosik, dr hab. prof. Lech Lechowski, prof. dr hab. Bernard Staniec (kierownik), dr Dorota Sałapa (stażystka), dr hab. Maria Grochowska, dr Jacek Chobotow, dr Ewa Pietrykowska-Tudruj, mgr Lech Anasiewicz, dr Paweł Buczyński, dr hab. Halina Kucharczyk, mgr Wojciech Czarniawski, dr Zofia Smardzewska-Gruszczak, dr Robert Rozwałka, mgr Anna Dembicka (nieobecna nazdjęciu). 12 osób: 1 prof. tytularny, 4 dr hab., 4 dr, 3 mgr (p. nauk. tech.), + 3 doktorantów

3 Zarys Historii Zakładu Powstał w 1944 roku, a jego organizatorem i pierwszym kierownikiem był prof. dr hab. Konstanty Strawiński. Wcześniej Zakład Zoologii nosił nazwy: Zakładu Biologii, Zakładu Zoologii Szczegółowej i Entomologii oraz Katedry Zoologii Systematycznej prof. dr hab. K. Strawiński kierował jednostką przez 18 lat, do momentu przejścia w roku 1963 na emeryturę. W roku 1963 obowiązki kierownika Katedry przejął na 2 lata doc. dr hab. Sergiusz Riabinin. W latach kierownikiem Katedry a następnie Zakładu Zoologii był prof. dr hab. Sędzimir Klimaszewski, który w 1973 roku wraz z trzema młodymi pracownikami wyjechał do Katowic celem organizacji Zakładu Zoologii w powstającym Uniwersytecie Śląskim. W 1970 roku włączono do Zakładu Pracownię Protozoologii, która w latach działała samodzielnie (kierownik: dr Janina Wolska). W latach kierownikiem Zakładu był prof. dr hab. Zdzisław Cmoluch. Po jego odejściu na emeryturę funkcję tę objął dr hab. Jacek Łętowski, który w roku 2008 przeszedł do sąsiedniego Uniwersytetu Przyrodniczego. Kierownicy Zakładu prof. dr hab. Konstanty Strawiński ( ) doc. dr hab. Sergiusz Riabinin ( ) Obecny Kierownik: prof. dr hab. Bernard Staniec ( ) prof. dr hab. Sędzimir Klimaszewski ( ) prof. dr hab. Zdzisław Cmoluch ( ) dr hab. prof. Jacek Łętowski ( )

4 GŁÓWNE KIERUNKI PROWADZONYCH BADAŃ NAUKOWYCH I Badania różnorodności biologicznej, z elementami zoogeografii i ekologii wybranych grup zwierząt (głównie owadów, pajęczaków, płazów i gadów), obejmujące różne rejony Polski oraz niektóre obszary krajów europejskich. monitoring biologiczny środowiska, waloryzacja obszarów chronionych, monitorowanie występowania zwierząt o znaczeniu gospodarczym i epidemiologicznym (np. wektory chorób roślin, zwierząt) oraz gatunków inwazyjnych, analiza zagrożeń i możliwości ich ochrony. (dr P. Buczyński, dr J. Chobotow, mgr W. Czarniawski, dr hab. R. Gosik, dr hab. H. Kucharczyk, dr hab. M. Grochowska, dr hab. L. Lechowski, dr R. Rozwałka, prof. B. Staniec).

5 Badania Entomofauny Wybranych biotopów Środkowo-wschodniej Polski murawy kserotermiczne Gatunki nowe dla nauki Brachysomus strawińskii Cmol., 1961 Bagus aliciae Cmol., 1983 Pionierskie studia nad strukturą zgrupowań stawonogów (Coleoptera, Hemiptera, Thysanoptera, Arachnida) terenów kserotermicznych Lubelszczyzny (4 obszerne prace). Dwa gatunki nowe dla wiedzy, kilkanaście nowych dla Polski.

6 Badania Entomofauny Wybranych biotopów wschodniej Polski - zbiorowiska leśne Gatunek nowy dla nauki Xylaplothrips zawirskae Kucharczyk 2009 Kompleksowe badania różnych zbiorowisk leśnych (Roztocze, Lasy Janowskie, Polesie Lub., Bieszczady, Białowieski PN) Jeden gatunek nowy dla wiedzy, kilkadziesiąt publikacji.

7 Badania fauny Wybranych biotopów wschodniej Polski - środowiska wodne Prof. Jarosław Urbański: nauczyciel w szkole, adiunkt ( ) w Z. Zoologii Systemat. UMCS, następnie pracownik UAM krytyczne przeglądy mięczaków i ważek Polski. Wznowienie w l. 90 XX w. dr Paweł Buczyński główne przedmioty badań: Odonata, wodne Coleoptera, Hirudo medicinalis; ważki (Odonata): ok. 100 prac występowanie, ekologia, ochrona ( Atlas rozmieszczenia ważek w Polsce ) znaczenie zbiorników antropogenicznych dla Odonata; synteza i uzupełnienie wiedzy o faunie Białorusi, Niemiec, Rosji (Obwodu Kaliningradzkiego), Bałkanów; pionierskie badania nad występowaniem pijawki lekarskiej w gniazdach ptaków wodno-błotnych; 197 prac oryginalnych.

8 Badania fauny Płazów i Gadów Południowo-wschodniej Polski 1. Opracowano faunę płazów i gadów niektórych obszarów chronionych (m.in. 5 parków krajobrazowych). 2. Opracowano monografię płazów Poleskiego Parku Narodowego. 3. W ramach badań nad batrachofauną miast polskich - opracowano płazy aglomeracji miejskiej Lublina. 4. Prowadzone są badania nad występowaniem płazów w zbiornikach wodnych, utrzymujących się w wyrobiskach po eksploatacji piasku. 5. Szereg doniesień, dotyczących rozmieszczenia stanowisk i ochrony gatunków rzadkich i ginących: żółwia błotnego, gniewosza plamistego oraz ropuchy paskówki.

9 Monitoring muchówek z rodzaju Culicoides - wektorów wirusów choroby niebieskiego języka (BTV) i Schmallenberg (SBV) (patogeny przeżuwaczy) Dla wektorów wirusa choroby niebieskiego języka monitoring jest wymagany przepisami Unii Europejskiej (Dyrektywa 75/2000/UE, Rozporządzenie 1266/2007) i krajowymi (Rozporządzenia Ministra RiRW z 2004 i 2012). Wirus Schmallenberg - nowy patogen, który aktualnie opanował całą Europę. W Polsce realizowany jest projekt badawczo-wdrożeniowy pt. OCENA ROZPRZESTRZENIENIA I ZNACZENIA ZAKAŻEŃ WIRUSEM SZCHMALLENBERG W POLSCE przez UMCS i PIWet. Puławy. Finansowany w całości przez NCBiR. Monitoring Culicoides prowadzony od roku 2008 na terenie całego kraju. Celem monitoringu jest: Poznanie składu i liczebności wektorów. Wyznaczenie okresów wolnych od wektorów (w obrębie UE umożliwia to transport wrażliwych zwierząt bez restrykcji). W przypadku wystąpienie wirusa określenie kompetencji i pojemności wektorowej dla różnych gatunków Culicoides. Ocena wpływu na ww. cechy czynników abiotycznych (np. w przypadku larw: temperatura rozwoju, ph siedliska) i stanu fizjologicznego samicy. Culicoides sp. Zewnętrzne symptomy choroby

10 II Badania dotyczące taksonomii i filogenezy owadów, z wykorzystaniem cech morfologicznych różnych stadiów rozwojowych (głównie larw) oraz wybranych markerów genetycznych. Opracowanie morfologii wczesnych stadiów rozwojowych, identyfikacja taksonów, konstruowanie kluczy do oznaczania, w tym gatunków o znaczeniu praktycznym; tworzenie drzew filogenetycznych, weryfikacja istniejącej klasyfikacji. (dr hab. R. Gosik, dr hab. M. Grochowska, dr hab. H. Kucharczyk, dr E. Pietrykowska- Tudruj, prof. B. Staniec).

11 Prace nad morfologią wczesnych stadiów rozwojowych owadów larwy poczwarka kusak ryjkowiec przylżeńce odnóże szczecinka kusak 25 lat badań; opracowano morfologię jaj, larw oraz poczwarek odpowiednio dla - 74, 138 i 134 gat. owadów (90% nowych dla wiedzy); opisom morfologii stadiów rozwojowych towarzyszą szczegółowe rysunki oraz poglądowe fotografie cech budowy zewnętrznej; w przypadku wielu opisanych form rozwojowych wykazano morfologiczne adaptacje środowiskowe; dla poszczególnych taksonów i ich stadiów przedimaginalnych wytypowano szereg cech filogenetycznych lub diagnostycznych; wytypowane cechy są podstawą do opracowania kluczy do identyfikacji larw i poczwarek oraz skonstruowania drzew filogenetycznych; 114 prac naukowych (43 z IF, 7 monog.). czułki analiza filogenetyczna Bagous

12 Przykłady cech morfologicznych larw chrząszczy o znaczeniu taksonomicznym

13 III Badania nad biologią owadów Oparte na obserwacjach terenowych i laboratoryjnych badania nad biologią owadów (cykle życiowe, fenologia, wybrane aspekty z ekologii, behawior) z uwzględnieniem znaczenia dla gospodarki, epidemiologii, kryminalistyki i ochrony środowiska. (dr hab. R. Gosik, dr hab. M. Grochowska, dr hab. H. Kucharczyk, dr hab. Lech Lechowski, dr E. Pietrykowska-Tudruj, prof. B. Staniec).

14 6-8 dni Biologia owadów Opracowano różne aspekty biologii VII-IV IV-VII V-VIII 10 dni 30 dni VI-IX 74 gatunków owadów (także stenobiontów), określono m.in.; zależność długości rozwoju od temperatury (dolny i górny próg VI-IX śmiertelności) i rodzaju pokarmu, płodność, długość życia; relacje w układzie owad-roślina żywicielska i myrmekofil-mrówka; liczbę pokoleń, sposób tworzenia galasów, powstałych w wyniku aktywności owada (np. Lipara sp.); M.in. 3 monografie jako podstawa przewodów habilitacyjnych.

15 IV Zjawiska i mechanizmy odporności przeciwzakaźnej robotnic Apis mellifera L. (dr Jacek Chobotow) Współpraca z Katedrą Biologicznych Podstaw Produkcji Zwierząt UP Lublin Badano wpływ związków biologicznie czynnych na cykl życiowy, odporność i choroby pszczoły miodnej. Analizowano białka powierzchniowe. Poddano analizie morfometrycznej gruczoły Nasonova robotnic pszczoły miodnej. Rozpoczęto cykl badań nad ciałem tłuszczowym pszczoły. Ciało tłuszczowe matki pszczelej

16 SprzĘt badawczy Mikroskop skaningowy Mikroskop świetlny 1,5 miliona PLN Mikroskop stereoskopowy 3 Inkubatory z fotoperiodem

17 Główne osiągnięcia Zakładu Zoologii OPISANO 11 nowych dla nauki gatunków owadów z terenów Polski (kolisz.-1, much. 6, ryjk. 3, przylż. 1). ZBUDOWANO jeden z najbardziej prężnych na świecie zespół badawczy, zajmujący się wczesnymi stadiami rozwojowymi owadów. Opisano nowe dla nauki wczesne stadia rozwojowe oraz bionomię odpowiednio dla około 230 i 75 gatunków owadów. PO raz pierwszy stwierdzono kompetencje wektorowe u Culicoides punctatus, w odniesieniu do wirusa SBV (patogena przeżuwaczy) oraz możliwość jego transowarialnego przenoszenia przez owady z tego rodzaju. POZNANO strukturę zgrupowań różnych grup zwierząt wybranych obszarów Polski oraz niektórych krajów europejskich. Wśród odłowionych taksonów około 60 gatunków okazało się nowych dla fauny kraju. Odnotowano nowe informacje, dotyczące rozmieszczenia geograficznego, preferencji ekologicznych, czy trofizmu. OPRACOWANO 4 tomy kluczy do oznaczania postaci dorosłych krajowych chrząszczy i pluskwiaków (lata A. Cmoluchowa, Z. Cmoluch). gatunków Około 750 prac, lata (6 lat): 254 publikacje (33 z IF, 9 monog. angl., 4 rozdz. w mon. ang., 86 lista MNiSW, inne).

18 Nasze Publikacje w czasopismach (z IF) Acta Parasitologica; Acta Zoologica; Annales Zoologici; Acta Zoologica Academiae Scientiarum Hungaricae; Annales de la Société Entomologique de France; Belgian Journal of Zoology, Biologia; Bulletin of Insectology; Contributions to Zoology; Deutsche Entomologische Zeitschrift; Entomologica Fennica; Fundamental and Applied Limnology; Journal of Plant Protection Research; Medycyna Weterynaryjna; Odonatologica; Sylwan; Systematic Entomology; Transboundary and Emerging Diseases; Veterinary Microbiology; Zootaxa 19 czasopism z listy A MNiSW

19 Współpraca Ośrodki zagraniczne Curculio Institut (Hanower, Niemcy), Department of Herbology Crop Researched Institute (Czechy), European Invertebrate Survey (Holandia), Instytut Ekologii, Uniwersytet Wileński (Litwa) Instytut Zoologii Narodowej Akademii Nauk Białorusi, Mińsk (Białoruś) Plant Protection Service (Wageningen, Holandia), Uniwersytet w Briańsku (Rosja) Uniwersytet Komeńskiego w Bratysławie Department of Ecosozology (Słowacja) Umea University (Szwecja), Uniwersytet Techniczny w Dreźnie (Niemcy) The Natural History Museum of Denmark University of Copenhagen (Dania) 11 ośrodków zagranicznych i kilkanaście instytucji naukowych krajowych

20 WaZniejsze Monografie ( )

21 Redakcje czasopism naukowych Polish Journal of Entomology: oficjalne pismo Polskiego Towarzystwa Entomologicznego, międzynarodowe, kwartalnik, na liście B MNiSW (8 p.) w Zakładzie Zoologii UMCS od 2014 r. red. naczelny: prof. Bernard Staniec (także: zastępca red. naczelnego, sekretarz redakcji, 2 z 4 redaktorów tematycznych) Odonatrix: pismo poświęcone ważkom (Odonata), ogólnokrajowe, półrocznik w Zakładzie Zoologii UMCS od 2005 r. red. naczelny: dr Paweł Buczyński

22 Nasza realna, bliska przyszłosc Obserwacje behawioru owadów Dziękuję za uwagę