Kusza, łuk. Rys. 24. Budowa kuszy. (dostęp ).

Transkrypt

1 2. BROŃ MIOTAJĄCA, PALNA. ARTYLERIA Kusza, łuk Kusze były jedną z podstawowych broni husyckiej piechoty. Według wzoru broń tę powinno być wyposaŝonych siedmiu na dziesięciu piechurów. I choć te proporcje nie zawsze były spełniane to świadczą one o znaczeniu kuszy w taktyce walki. Kusza składała się z łuku o twardym łęczysku z mocną cięciwą, przymocowanym do łoŝa. W łoŝu znajdowało się urządzenie spustowe zwalniające cięciwę stanowił je tak zwany orzech zaopatrzony w dwa nacięcia. W jednym z nich zahaczano cięciwę, w drugim koniec metalowego lewara dźwigni spustowej. Aby naciągnąć cięciwę, posługiwano się najpierw hakiem, później mechaniczna korbą. Kusze bojowe jako pocisków mogły uŝywać bełtów, małych kamiennych lub ołowianych kul. Zasięg maksymalny kusz wynosił ok. 350 metrów. W III tomie Lux perpetua pojawia się opis myśliwskiej kuszy ze stalowym łęczyskiem napinanej niemieckim lewarem. Jest to informacja nieprawdziwa. Po pierwsze kusza jako broń myśliwska zaczęła upowszechniać się dopiero od początku XVI wieku, po drugie niemiecki lewar słuŝący do napinania kuszy został wynaleziony dopiero ok roku 1. Rys. 24. Budowa kuszy. (dostęp ). W skład oddziałów husyckich wchodzili równieŝ łucznicy. Prezentowali oni dwojaki sposób walki: na pole walki dojeŝdŝali konno i walczyli w szyku spieszonym lub strzelali 1 Andrzej Michałek, Wyprawy krzyŝowe [ ], s. 38; Piotr Marczak, Wojny husyckie [ ], s. 32; Encyklopedia wojskowa. Dowódcy i ich armie. Historia wojen i bitew. Technika wojskowa, red. Andrzej Krupa, t. I, Warszawa 2007, s. 499; Andrzej Sapkowski, Lux perpetua [ ], s. 245; Encyklopedia broni [ ], s

2 konno. W całej Trylogii jedyna wzmianka dotycząca łuczników mówi jednak o łucznikach angielskich z łukami długości męŝczyzny, z których strzelając na odległość 500 kroków dziurawią blachy i przeszywają kolczugę. W praktyce łucznicy ci celnie strzelali na ok. 350 metrów, zbroję zaś przebijali strzałem z 150 metrów 2. Rusznica, hakownica W armii husyckiej kładziono duŝy nacisk na uzbrojenie Ŝołnierzy w broń palną. Jedną z bardziej popularnych broni osobistych była rusznica. Charakteryzowała się ona długą, liczącą średnio od 300 do 400 milimetrów, wieloboczną lufą osadzoną na drewnianym łoŝu. Lufa kuta była z Ŝelaza najczęściej na kształt wieloboczny. Pierwsze rusznice miały kaliber od 20 do 35 milimetrów. Dosyć dokładny opis takiej broni pojawia się w tomie pt. Narrenturm gdzie jeden z bohaterów uŝywa rusznicy o graniastej, prawdopodobnie najbardziej popularnej ośmiokątnej, lufie osadzonej w dębowym łoŝu. Z czasem wylot lufy był wzmacniany poniewaŝ często ulegał zniszczeniu na skutek ciśnienia gazów Z rusznicy strzelano wkładając trzon łoŝa pod pachę lub opierając tylną część o ramię 3. Opis rusznicy w Narrenturm pojawił się w kontekście pojedynku na broń palną. Andrzej Sapkowski w prawidłowo przedstawił sposób trzymania rusznic pisząc kaŝdy z samopałem pod pachą 4, nie odniósł się jednak w Ŝaden sposób do procesu ładowania tych broni, który był dość skomplikowany. Najpierw naleŝało zabezpieczyć spust, oczyścić i zapalić lont, przytrzymać go trzema palcami lewej ręki, podczas gdy kciukiem i palcem wskazującym podtrzymywano lufę. Prawą dłonią wsypywano ładunek prochowy, wydobywano ze specjalnego worka kulę, wrzucano ja do lufy, ubijano stemplem. Później naleŝało załoŝyć do szczęk kurka zapalony lont. W takich warunkach celowanie było praktycznie niemoŝliwe. Z czasem, dąŝąc do zwiększenia skuteczności i siły ognia wytwarzano równieŝ rusznice składające się z kilku luf umocowanych razem metalowymi obręczami 5. 2 Piotr Marczak, Wojny husyckie [ ], s. 24; Andrzej Sapkowski, BoŜy bojownicy [ ], s. 19; Włodzimierz Kwaśniewicz, 1000 słów o broni białej [ ] s Piotr Marczak, Wojny husyckie [ ], s. 29; Kaliber 1. najmniejszy wymiar średnicy przewodu lufy broni palnej wyraŝony w milimetrach, 2. względna długość lufy (przykład jeśli działo o kalibrze 150 mm ma długość 50 kalibrów, oznacza to, Ŝe długość lufy wynosi 150 x 50 = 7500 mm), def. za: Encyklopedia wojskowa [ ], s. 400; Andrzej Sapkowski, Narrenturm [ ], s. 305; Jan Durdik, Sztuka wojenna Husytów [ ], s. 86; Piotr Marczak, Wojny husyckie [ ], s. 29; Stanisław Kobielski, Polska broń: broń palna, Wrocław Warszawa Kraków Gdańsk 1975, s Andrzej Sapkowski, Narrenturm [ ], s Stanisław Kobielski, Polska broń: bron palna [ ], s ; Piotr Marczak, Wojny husyckie [ ], s. 29.

3 Rys. 25. Rusznica czterolufowa. Piotr Marczak, Wojny husyckie, Warszawa 2005, s. 29. Na przestrzeni I połowy XV wieku z broni palnej wyodrębniła się hakownica, pokrewna cięŝszym rusznicom o większym kalibrze. Główną jej cechą była dłuŝsza lufa, która z czasem osiągnęła długość 30 kalibrów. Charakterystycznym elementem od którego broń ta zaczerpnęła nazwę był hak znajdujący się u wylotu lufy, słuŝący do zaczepienia broni czy to o mur czy skraj wozu bojowego. Hak ten zmniejszał odrzut powstający w czasie wystrzału. Hakownice równieŝ były osadzone w drewnianych łoŝach. Autor Trylogii kilkakrotnie wspominając o hakownicach nie omieszkał opisać sposobu zaczepiania tej broni o jakąś podporę 6. Rys. 26 Hakownica. Piotr Marczak, Wojny husyckie, Warszawa 2005, s Jan Durdik, Sztuka wojenna Husytów [ ], s. 86; Andrzej Sapkowski, Narrenturm [ ], s. 583; Lux perpetua [ ], s. 132.

4 Warto zaznaczyć, iŝ Jan Durdik twierdzi, Ŝe w praktyce nie było wyraźnej róŝnicy między obu broniami i oba typy rusznic zlewają się ze sobą. Nie ma wątpliwości natomiast, Ŝe były to najpopularniejsze bronie palne w armii husyckiej. Jako pocisków do obu typów uŝywano lanych kul ołowianych. Celowano według lufy, donośność wahała się ok. 100 metrów 7. Bombarda, taraśnica, hufnica, foglerz Armia husycka słynęła z zastosowania na szeroką skalę artylerii. Pierwszymi, dość prymitywnymi działami udoskonalanymi w XIV i XV wieku były bombardy. Początkowo składały się z Ŝelaznych pasów (listew) łączonych ze sobą pierścieniami. Dopiero od ok roku odlewano je z litego Ŝelaza a następnie z brązu. Mimo, Ŝe większość zachowanych do dziś bombard stanowią działa Ŝelazne to relacje dotyczące sposobów produkcji świadczą równieŝ o technice odlewania ze spiŝu. Działo te montowano w drewnianych łoŝach za pomocą stalowych obejm. Lufa bombardy miała węŝszą część denną i szerszą wylotową. Zazwyczaj była dość krótka. Stosunek kalibru lufy do długości powinien wynosić 1:3. Ze względu na wielkość i duŝą wagę bombardy były mało ruchliwe i aby móc uŝyć ich do ostrzeliwania potrzeba było specjalnych urządzeń. Zazwyczaj ustawiano ją na rusztowaniu z belek, ograniczającym wpływ odrzutu lub na łoŝu zaopatrzonym w koła, umoŝliwiającym transport 8. 7 Jan Durdik, Sztuka wojenna Husytów [ ], s Piotr Marczak, Wojny husyckie [ ], s ; Jan Durdik, Sztuka wojenna Husytów [ ], s. 83, 93; Encyklopedia broni [ ], s. 169.

5 Rys. 27 Bombarda w łoŝu. Piotr Marczak, Wojny husyckie, Warszawa 2005, s. 36. Działa oblęŝnicze oraz ich załogę starano się równieŝ zabezpieczyć przed ostrzałem wroga. W tym celu budowanoo drewniane konstrukcje zwane tarasami. Głównym elementem tarasu była ruchoma klapa podnoszona tylko na czas oddania strzału. Taki sposób ochrony działa i jego obsady znalazł odzwierciedlenie w I tomie pt. Narrenturm gdzie oblegający Radków Husyci uŝywali właśnie średniej wielkości bombardy ukrytej za tarasem 9. 9 Piotr Marczak, Wojny husyckie [ ], s. 35, 37; Jan Durdik, Sztuka wojenna Husytów [ ], s. 93; Andrzej Sapkowski, Narrenturm [ ], s. 558.

6 Rys. 28 Bombarda chroniona tarasem. Piotr Marczak, Wojny husyckie, Warszawa 2005, s. 37.