POLITYKA NAUKOWA UNII EUROPEJSKIEJ. Hasła encyklopedyczne. Opr. Jan Kozłowski, Departament Innowacji i Rozwoju

Transkrypt

1 POLITYKA NAUKOWA UNII EUROPEJSKIEJ Hasła encyklopedyczne Opr. Jan Kozłowski, Departament Innowacji i Rozwoju UNIA EUROPEJSKA [European Union]... 2 EUROPEJSKA PRZESTRZEŃ BADAWCZA... 4 STRATEGIA EUROPA EUROPEJSKI SEMESTR UNIA INNOWACJI [Innovation Union] KRAJOWY PROGRAM REFORM EUROPA 2020 (KPR) HORYZONT 2020 PROGRAM RAMOWY W ZAKRESIE BADAŃ NAUKOWYCH I INNOWACJI ( ) OTWARTA METODA KOORDYNACJI ROCZNA ANALIZA WZROSTU GOSPODARCZEGO [Annual Growth Survey] NAJWAŻNIEJSZE DOKUMENTY UNIJNE DOTYCZĄCE SPRAW NAUKI I INNOWACJI (W PORZĄDKU CHRONOLOGICZNYM) NAJWAŻNIEJSZE DOKUMENTY UNIJNE DOTYCZĄCE SPRAW NAUKI I INNOWACJI (W PRZĄDKU TEMATYCZNYM) Polityka badawcza Polityka innowacyjna Polityka wobec szkolnictwa wyższego Realizacja Strategii Lizbońskiej Realizacja Strategii Europa Europejska Przestrzeń Badawcza Programy Ramowe Program Horyzont Dyscypliny naukowe Uczelnie Kompetencje, kształcenie i szkolenie Statystyka N+T Pomoc publiczna dla B+R i innowacji Informacja naukowa Powiązania publicznego sektora nauki z gospodarką MSP a B+R i innowacje Przedsiębiorczość Zarządzanie prawami własności intelektualnej... 58

2 Europejski Instytut Technologii i Innowacji Europejska Rada ds. Badań Naukowych Normalizacja Społeczeństwo informacyjne Polityka regionalna Kreatywność i innowacje Ewaluacje RAPORTY KOMISJI UE DOTYCZĄCE INICJATYW UE W DZIEDZINIE NAUKI I INNOWACJI ERAC EUROPEJSKI INSTYTUT TECHNOLOGII I INNOWACJI EUROPEJSKA RADA DS. BADAŃ NAUKOWYCH STRATEGICZNE FORUM MIĘDZYNARODOWEJ WSPÓŁPRACY NAUKOWO-TECHNICZNEJ EUROPEJSKIE FORUM STRATEGICZNE DS. INFRASTRUKTURY BADAWCZEJ UNIA EUROPEJSKA [European Union] Unia Europejska jest organizacją ponad-narodową. Tam gdzie inne organizacje mogą jedynie udzielać rad i oferować swoje dobre usługi jako fora do przygotowania traktatów i wiążących umów międzynarodowych, państwa członkowskie UE przekazały do Unii Europejskiej w pewnych kwestiach część swojej suwerenności narodowej. Wynika to m.in. z faktu, że Komisja Europejska posiada budżet, który jest zdecydowanie większy niż kwoty środków dostępnych dla innych organizacji międzyrządowych. Traktat Rzymski ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą miał nie zawierał w swoim zakresie badań i prac rozwojowych. Dlatego też pierwsze decyzje odnośnie do N+T w obrębie Wspólnoty zostały podjęte przez Euratom, który powołał Komitet Naukowo-Techniczny i stworzył pierwszy pięcioletni programu badawczo-szkoleniowy (1958/62). Tylko wtedy, gdy w 1967 roku Traktat połączył kierownictwo trzech Wspólnot Europejskich (EWWiS, EWG i Euratom) mianowano pierwszego komisarza ds. Badań i Technologii oraz Upowszechniania Wiedzy, Fritza Hellwiga. Pierwsze spotkanie Rady Ministrów odpowiedzialnych za badania naukowe odbyło się w dniu 31 października 1967 roku w Luksemburgu. Europejska współpraca w dziedzinie badań naukowo-technicznej (COST) został zainicjowany w 1971 r. przez konferencję ministerialną z udziałem 19 krajów europejskich. W roku 1983 Rada przyjęła Pierwszy Program Ramowy Na Rzecz Badań i Rozwoju ( ). W roku sierpniu 1999 Europejski Komisarz Badań Philippe Busquin rozwinął koncepcję Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ERA). ERA jest nie tylko kontynuacją Programów Ramowych, ale także próbą: nowego ukształtowania relacji między Unią Europejską, krajami członkowskimi i regionami, zwiększenia krajowych (prywatnych i publicznych) wydatków na B+R,

3 koordynacji krajowych polityk naukowych [Standtke]. Krajowe administracje publiczne a integracja europejska EU rządzona jest przez wspólne prawa, od szerokich regulacji przepływu handlu do dokładnej standaryzacji żywności. Prawa te muszą być wprowadzane w życie natychmiast przez narodowe administracje (zasada bezpośredniego wpływu ) i mają one przewagę nad prawami krajowymi, z którymi pozostają w sprzeczności (zasada pierwszeństwa ). Zasada, by narodowe administracje podlegały tym samym prawom i w ten sam sposób, w sposób nieunikniony pociąga za sobą wielką zmianę w sposobie działania rządu. Np. firma włoska może ubiegać się i uzyskać licencję na działalność telekomunikacyjną we Francji, lek może być zarejestrowany w UK, a następnie sprzedany w Belgii; autoryzację konieczną dla prowadzenia usług bankowych w Hiszpanii może wydać Dania. Wg zasady wzajemnego uznania produkt sprzedawany w jednym kraju może być importowany bez przeszkód przez inne kraje. Wewnątrz Europy działalność krajowych administracji przekracza granice narodowe. Struktury administracyjne państw nie są dłużej światami dla siebie, lecz są wbudowane w szerszy system. Istnieje wiele agencji EU i wspólnych kontaktów, w których pracują przedstawiciele krajowi > stabilne więzi między administracjami EU a krajowymi administracjami i między poszczególnymi krajowymi administracjami. Prawo EU nieraz definiowało na nowo zakres i rozmiary sektora publicznego. Prawo unijne miało decydujący wpływ na zmniejszanie interwencjonistycznej roli państwa, harmonizowanie praktyk administracyjnych. Wg znanego powiedzenia Jean Monneta, UE nic w rzeczywistości nie robi, tylko zarządza rzeczami, które mają być zrobione. Innymi słowy, główna funkcja Komisji leży w działaniach przed i po działaniach: Komisja przygotowuje wskazania i następnie dokonuje ich nadzoru, dokonuje inspekcji i monitoringu. Jedynie w kilku dziedzinach EU ponosi bezpośrednią odpowiedzialność administracyjną, np. w dziedzinie narzucania prawa o konkurencyjności, gdzie istnieją dwa szczeble, lecz generalnie, wdrożenie prawa leży w gestii krajowych administracji. Pierwszą zasadą działania UE jest autonomia krajowych administracji i stąd zasada subsydiarności. Administracja rządowa wcielając w życie prawo unijne staje się zewnętrznym ramieniem administracji Wspólnoty. Druga zasada uzupełnia poprzednią. Podczas gdy prawo Wspólnoty z zasady nie dotyczy kwestii sposobu organizacji krajowego systemu administracji, wymaga jednak wyników, tj. skutecznego, efektywnego i jednolitego wcielania w życie praw unijnych. Unię mało interesuje, jak działają krajowe systemy administracji, liczy się, by przestrzegały one pewnych standardów efektywności. Prawo unijne oddziałuje zatem na krajowe systemy administracji bezpośrednio (np. narzuca jasno zdefiniowane procedury np. zamówień publicznych), kiedy indziej pośrednio (wymóg, aby interwencje rządowe były zgodne z wymaganiami gospodarki rynkowej subsydia państwowe, usługi publiczne, reorganizacja przedsiębiorstw państwowych).

4 Inne oddziaływanie ma charakter bardziej ogólny. Prawo europejskie ma charakter nadrzędny, a prawa krajowe muszą się do niego stosować. Zorganizowanie efektywnej administracji jest konieczne, jeśli kraje członkowskie mają czerpać korzyści z integracji europejskiej. Organy administracji publicznej państw narodowych znalazły się w nowym kontekście nie tylko muszą one stosować się do prawa unijnego, ale także muszą dostosować się do wizji tworzenia polityki, której centrum przesunęło się do Brukseli. W konsekwencji, publiczne administracje, które nie przestrzegają unijnych standardów i nie należą do sieci administracji europejskich ryzykują, że ich państwa staną się biernymi widzami europejskiego procesu decyzyjnego [SIGMA 1999]. Bibliografia Sigma, Carlo Nizzo, National Public Administration and European Integration, Klaus-Heinrich Standke, The Impact of International Organisations on National Science and Technology Policy and on Good Governance, European Institute for International Economic Relations, Discussion Paper 104, Potsdam, March EUROPEJSKA PRZESTRZEŃ BADAWCZA Na podstawie traktatu lizbońskiego i konkluzji Rady Europejskiej Europejska Przestrzeń Badawcza (ERA) definiowana jest następująco: jednolita, otwarta na świat przestrzeń badawcza oparta na rynku wewnętrznym, w której naukowcy, wiedza naukowa i technologie podlegają swobodnej wymianie, oraz dzięki której Unia i jej państwa członkowskie wzmacniają swoje bazy naukowe i technologiczne, swoją konkurencyjność oraz zdolność do wspólnego rozwiązywania wielkich wyzwań (KE 2012). ERA uznaje się za odpowiednik w dziedzinie badań i innowacji europejskiego wspólnego rynku towarów i usług (tak zwana piąta swoboda, dotycząca wolnego przepływu badaczy, wiedzy i technologii w ramach Unii Europejskiej). Jej celem jest zwiększenie konkurencyjności europejskich instytucji badawczych, przez scalanie ich i zachęcanie do bardziej zintegrowanego sposobu pracy. Zwiększona mobilność pracowników wiedzy i pogłębiona wielostronna współpraca między instytucjami badawczymi wśród państw członkowskich Unii Europejskiej to główne cele ERA. Koncepcja utworzenia ERA powstała podczas Szczytu Rady Europejskiej w Lizbonie w marcu 2000 r., a sama inicjatywa zyskała szersze zainteresowanie wraz z publikacją w 2007 r. Zielonej Księgi pt. Europejska Przestrzeń Badawcza: Nowe Perspektywy, w której przedstawiono dotychczasowe postępy oraz wizję rozwoju i pogłębienia ERA. Zgodnie z dokumentem, w pełni rozwinięta ERA powinna obejmować: Właściwy przepływ wykwalifikowanej kadry naukowej; Światowej klasy infrastrukturę badawczo-naukową;

5 Wysokiej klasy instytucje badawczo-naukowe; Skuteczny przepływ wiedzy; Dobrze skoordynowane programy i priorytety naukowo-badawcze; Otwarcie ERA na resztę świata. Początkowo ERA skupiała się jedynie się na sposobach ogólnej poprawy efektywności rozdrobnionych krajowych systemów badawczych. Następnie działanie to poszerzono o kwestie poziomu inwestycji publicznych w badania naukowe oraz potrzebę większej spójności między badaniami a innymi politykami UE [OECD 2009]. Rozwój i konsolidacja ERA jest potrzebna, by przeciwdziałać fragmentacji działań naukowych prowadzonych w UE, a przez to wzmocnić jej konkurencyjność. Jednym ze zobowiązań Unii Innowacji (inicjatywy flagowej strategii Europa 2020 opublikowanej w październiku 2010 r.) jest stworzenie dobrze funkcjonującej Europejskiej Przestrzeni Badawczej, w której obowiązuje swoboda przepływu naukowców, wiedzy naukowej i technologii. W świetle konkluzji Rady Europejskiej z 4 lutego 2011 r. państwa członkowskie są jednoznacznie zobowiązane do ukończenia tworzenia ERA do 2014 r. Od połowy września do końca listopada 2011 r. przeprowadzono konsultacje społeczne w sprawie ram ERA, które stworzą wysoce efektywny i zintegrowany system badawczy w Europie. 17 lipca 2012 r. Komisja Europejska przyjęła Komunikat ws. ERA pt.: A Reinforced European Research Area Partnership for Excellence and Growth. Wraz z przyjęciem komunikatu nastąpiło oficjalne podpisanie porozumień o partnerstwie z kilkoma organizacjami zrzeszającym różne jednostki naukowe np. Science Europe czy EARTO. Ogólnym celem ram ERA jest poprawa spójności i kompatybilności polityki, programów i działań w zakresie badań naukowych we wszystkich państwach członkowskich i w UE. Ramy ERA będą stanowić podstawę dla osiągnięcia spójności i koordynacji polityki strategicznej UE i państw członkowskich celem zwiększenia efektywności europejskiego systemu badawczego dzięki lepszemu wykorzystaniu potencjału transgranicznych synergii i komplementarności (np. mobilność i kariera zawodowa naukowców, trans-graniczne działania organizacji prowadzących badania i je finansujących, infrastruktury naukowo-badawcze, obieg wiedzy i współpraca z krajami trzecimi) [MNiSW]. Komunikat Komisji UE, Wzmocnione partnerstwo w ramach europejskiej przestrzeni badawczej na rzecz doskonałości i wzrostu gospodarczego, COM(2012) 392 final oraz inne dokumenty ERAC określają priorytety ERA oraz kluczowe działania, jakie należy podjąć dla ich osiągnięcia: Priorytety Zwiększenie skuteczności krajowych systemów badawczych, między innymi poprzez pobudzenie konkurencji na poziomie krajowym oraz utrzymanie, a nawet zwiększenie nakładów na badania naukowe Optymalizacja współpracy i konkurencji transnarodowej poprzez opracowanie i wdrażanie wspólnych programów badań w odpowiedzi na główne wyzwania, podnoszenie jakości w drodze swobodnej konkurencji na po- Kluczowe akcje Otwarte zaproszenia do składania wniosków z ewaluacją na podstawie międzynarodowego peer review Lepsza integracja z Joint Programme Initiatives Więcej współpracy w zakresie infrastruktur badawczych (ESFRI Roadmap)

6 ziomie europejskim, oraz tworzenie i zapewnianie skutecznego funkcjonowania kluczowych infrastruktur naukowo-badawczych na szczeblu paneuropejskim Otwarcie rynku pracy dla naukowców usunięcie barier dla mobilności i możliwości szkoleniowych naukowców oraz oferowanie atrakcyjnych perspektyw kariery Propagowanie równości płci i uwzględniania tego aspektu w dziedzinie badań naukowych zapobieganie marnotrawstwu talentów, na które nie możemy sobie pozwolić, w celu dywersyfikacji opinii i metod stosowanych w dziedzinie badań naukowych oraz propagowania doskonałości Optymalizacja przepływu wiedzy naukowej, dostępu do niej i jej przekazywania, w tym za pośrednictwem cyfrowej EPB zagwarantowanie wszystkim zainteresowanym stronom możliwości dostępu do wiedzy i jej wykorzystywania. Otwarta, przejrzysta i merytoryczna rekrutacja Zwiększenie mobilności naukowców Stworzenie ram dla Karty i Kodeksu HR Wsparcie dla innowacyjnych studiów doktoranckich Systematycznie równouprawnienie płci oraz uwzględnianie wymiaru płci w polityce i programach badań i innowacji Wdrożenie otwartego dostępu do wyników badań finansowanych ze środków publicznych Wsparcie e-infrastruktury i cyfrowej Europejskiej Przestrzeni Badawczej Dalsza realizacja krajowego transferu wiedzy w dziedzinie badań i innowacji Współpraca międzynarodowa Integracja współpracy międzynarodowej w ERA, w tym monitorowania Jako przykłady postępów w tworzeniu ERA przytacza się: Kolejne programy ramowe przyczyniały się do tworzenia EPB poprzez bezpośrednie i pośrednie działania, w tym następujące istotne inicjatywy Komisji: Europejska Rada ds. Badań Naukowych, promująca konkurencję ogólnoeuropejską w celu propagowania doskonałości w zakresie badań pionierskich system ERA-NET umożliwiający koordynację europejskich, krajowych i regionalnych programów badawczych (np. program E-Rare umożliwiający koordynację około połowy programów badawczych dotyczących rzadkich chorób w Europie) inicjatywy na mocy art. 185 pozwalające na połączenie unijnych, krajowych i regionalnych działań w programy europejskie (np. Europejski Program Badań Metrologicznych (EMRP), skupiający 44% zasobów UE w dziedzinie techniki pomiarowej) działania Marie Curie, które umożliwiły mobilność ponad 60 tys. naukowców ( ). Sprawozdanie roczne z działalności Unii Europejskiej w zakresie badań naukowych i rozwoju technologicznego w 2012 r. wymienia pięć obszarów niedawnych interwencji w ramach ERA: 1. Naukowcy 2. Wspólne planowanie 3. Infrastruktury badawcze 4. Wyższe uczelnie: plan modernizacji 5. Otwarty dostęp, transfer wiedzy i cyfrowa ERA Ad. 1 Zasadnicze znaczenie dla przedmiotowego procesu miało wdrożenie szesnastu środków, których celem było promowanie mobilności naukowców, ich szkolenia oraz

7 rozwoju ich kariery. Środki te dotyczyły przede wszystkim takich aspektów, jak otwarte, przejrzyste i oparte na osiągnięciach zawodowych procedury rekrutacji; uruchomienie portalu EURAXESS Głos naukowców w celu zapewnienia bezpośredniej komunikacji z poszczególnymi naukowcami; utworzenie grupy zadaniowej, aby zaproponowała rozwiązania na potrzeby ewentualnego paneuropejskiego funduszu (lub funduszy) dodatkowych świadczeń emerytalnych dla naukowców; współpraca z zainteresowanymi stronami w dziedzinie badań naukowych w celu określenia i wdrożenia zasad dostępu do krajowych grantów i możliwości ich przenoszenia oraz szczególna procedura przyjmowania obywateli państw trzecich w celu prowadzenia badań naukowych. Ad. 2. W celu wsparcia procesu wspólnego planowania Komisja rozpoczęła w 2012 r. działania koordynacyjne i wspierające, które będą wspierać pięć z sześciu inicjatyw w zakresie wspólnego planowania wchodzących w skład drugiego zestawu: Łączenie w Europie wiedzy na temat zmiany klimatu, Zdrowe i wydajne morza i oceany, Długie lata, lepsze życie potencjał i wyzwania zmian demograficznych, Wyzwanie związane z drobnoustrojami wyłaniające się zagrożenia dla zdrowia ludzkiego oraz Woda wyzwania w zmieniającym się świecie. Wystosowano też kolejne zaproszenie w celu ewentualnego wsparcia w 2013 r. szóstej inicjatywy w zakresie wspólnego planowania - Europa zurbanizowana globalne wyzwania dla miast, wspólne rozwiązania europejskie. Ad. 3 Komisja Europejska nadal ściśle współpracowała z Europejskim Forum Strategii ds. Infrastruktur Badawczych (ESFRI), aby do 2015 r. zakończyć lub rozpocząć 60 % projektów planu działania wymienionych na liście ESFRI. W 2012 r. opublikowano 15 krajowych planów działania, a siedem było nadal w przygotowaniu. Ad. 4. Przeprowadzono badanie mające na celu opracowanie zorganizowanych programów innowacyjnego szkolenia doktorantów. Ad. 5. Otwarty dostęp został przewidziany w programie Horyzont Państwa członkowskie poproszono o wskazanie właściwych instytucji krajowych w celu ułatwienia wymiany informacji i umożliwienia wzajemnego uczenia się. Pierwsze Sprawozdanie z Postępu Prac w Ramach Europejskiej Przestrzeni Badawczej za 2013 r. zawiera wiele zaleceń dla państw członkowskich. Najważniejsze z nich to: Podczas gdy równowaga pomiędzy finansowaniem opartym na konkurencji a finansowaniem opartym na odmiennych zasadach jest kwestią wyboru danego państwa, finansowanie oparte na konkurencji i instytucjonalna ocena oparta na wynikach powinny być podstawą decyzji w sprawie finansowania badań w państwach członkowskich i powinny być w nich stosowane podstawowe zasady międzynarodowej wzajemnej oceny. Państwa członkowskie powinny lepiej dostosować krajowe programy badawcze w celu wdrożenia wspólnie uzgodnionych strategicznych programów badawczych w kontekście wspólnego planowania. Powinny również poprawić interoperacyjność między programami krajowymi, aby ułatwić dalszą współpracę w dziedzinie badań. Konieczna jest większa przejrzystość warunków transnarodowego dostępu do infrastruktury naukowo-badawczej. Państwa członkowskie powinny zająć się barierami finansowymi, politycznymi i w zakresie zarządzania w odniesieniu do tworzenia i wdrażania infrastruktur

8 naukowo-badawczych. Powinny dostosować plany działania dotyczące infrastruktur naukowo-badawczych i koordynować opracowywanie tych planów. Potrzebne są skoordynowane starania państw członkowskich i instytucji, aby zapewnić, by wszystkie stanowiska badawcze podlegały otwartym i przejrzystym procedurom rekrutacji opartym na osiągnięciach zawodowych. Państwa członkowskie powinny zlikwidować bariery w dostępie do grantów krajowych i w możliwości ich przenoszenia, a organizacje finansujące badania muszą zacieśnić współpracę w celu ułatwienia tego procesu. Państwa członkowskie oraz organizacje finansujące i przeprowadzające badania zachęca się do promowania szerszego stosowania zasad innowacyjnego szkolenia doktorantów, w tym w stosownych przypadkach poprzez korzystanie z europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych. Państwa członkowskie powinny wdrożyć kompleksowe strategie na rzecz zmian strukturalnych, aby przezwyciężyć zróżnicowanie sytuacji kobiet i mężczyzn w instytucjach i programach badawczych. Państwa członkowskie powinny kontynuować starania na rzecz wdrażania otwartego dostępu do publikacji oraz ustanawiania odpowiednich ram politycznych w zakresie otwartego dostępu do danych, biorąc przy tym pod uwagę kwestie praw własności intelektualnej, w szczególności w przypadku zaangażowania sektora prywatnego w badania. Wszystkie państwa członkowskie powinny dopilnować, żeby istniały warunki wspierania: swobodnego dostępu online do cyfrowych usług badawczych w zakresie współpracy, przetwarzania danych oraz dostępu do informacji naukowej; federacyjnych tożsamości elektronicznych dla naukowców, ułatwiających im transgraniczny dostęp do usług i zasobów; oraz zharmonizowania zasad dostępu do publicznych e-infrastruktur i usług cyfrowych w dziedzinie badań oraz korzystania z nich, aby umożliwić współpracę w ramach wielonarodowych konsorcjów badawczych skupiających partnerów publicznych i prywatnych. Państwa członkowskie muszą również określić, wdrożyć i ocenić krajowe strategie w dziedzinie transferu wiedzy, aby osiągnąć strukturalne i kulturowe zmiany w systemie badań i innowacji i zwiększyć w ten sposób gospodarczy i społeczny wpływ badań. Mapa Drogowa ERA Draft Council Conclusions on European Research Area Progress wzywają państwa członkowskie i Komisję - zgodnie z opinią >ERAC do opracowania planu ERA na poziomie europejskim do końca 2014 roku - "ERA Mapa Drogowa 2020". Dokument ten ma służyć jako elastyczne narzędzie do ułatwienia i wzmacnianie działań podejmowanych przez państwa członkowskie, zapewniając: wspólne rozumienie celów strategicznych w ciągu najbliższych kilku lat, cele operacyjne,

9 planowanie i zestaw narzędzi i najlepszych praktyk w celu wspierania państw członkowskich w opracowaniu i realizacji ich polityk krajowych w sposób, który odpowiada ich specyfice i priorytetom. Dlatego też zachęca się państwa członkowskie, aby określiły swoje priorytety oraz aby zgodnie z nimi opracowały krajowe plany działania na rzecz realizacji priorytetów ERA, z uwzględnieniem [długofalowych] celów i [średnioterminowych] zadań polityki krajowej. Ewaluacje ERA Raporty Postępu ERA. Komisja UE publikuje coroczne Raporty Postępu ERA (ERA Progress Reports). Celem oceny postępów realizacji idei Europejskiej Przestrzeni Badawczej DG RTD zleciło opracowanie zasad statystyki ERA. Proponowane wskaźniki dotyczą czterech zagadnień: integracji poszczególnych krajów z ERA; ogólnego poziomu integracji ERA; integracji ERA na poziomie instytucji; specjalizacji w ramach ERA, szczególnie na poziomie regionów oraz obecności ERA w świecie. Źródłem danych są DG RTD, Eurostat, OECD, NSF oraz bazy bibliometryczne. Surweje ERA. Od roku 2012 Dyrekcja Badań i Innowacji co dwa lata przeprowadza ERA Survey adresowany do instytucji finansujących badania naukowe oraz do instytucji, które je wykonują. Pytania kwestionariusza dotyczą realizacji przez te instytucje priorytetów ERA. Wyniki badań ankietowych są wykorzystywane w Raportach Postępu ERA. Badania empiryczne. Ostatnie badania empiryczne oparte na danych o współpracy trans-granicznej wskazują, że w ostatniej dekadzie nastąpiło istotne zacieśnienie współpracy badawczej i innowacyjnej w ramach Europy, zmniejszenie dystansu geograficznego oraz zanik granic dzielących poszczególne państwa [Barré 2013; Scherngell 2013; OECD 2010]. Najważniejsze dokumenty UE w sprawie Europejskiej Przestrzeni Badawczej 2000 Making a reality of the European Research Area. Guidelines for EU research activities ( ). COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE COUNCIL, THE EUROPEAN PAR- LIAMENT, THE ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS, Brussels, COM(2000) 612 final 2000 Toward a European Research Area. COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE COUNCIL, THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE AND THE COMMITTEE OF THE REGIONS, Brussels 18 January 2000 COM (2000) Fulfilling the JRC's mission in the European Research Area. COMMUNICATION FROM THE COMMISSION TO THE COUNCIL AND THE EUROPEAN PARLIAMENT, Brussels, COM(2001) 215 final 2001 International dimension of the European Research Area. COMMUNICATION FROM THE COMMISSION, Brussels, COM(2001) 346 final 2001 Mobility strategy for the European Research Area. COMMUNICATION FROM THE COMMIS- SION TO THE COUNCIL AND THE EUROPEAN PARLIAMENT, Brussels, COM(2001) 331 final

10 2001 Regional dimension of the European Research Area. COMMUNICATION FROM THE COM- MISSION, Brussels, COM(2001) 549 final 2002 European Research Area. Providing new momentum - strengthening, reorienting, opening up new perspectives. COMMUNICATION FROM THE COMMISSION Brussels, COM(2002) 565 final 2003 Researchers in the European research area. One profession, multiple careers. COMMUNICA- TION FROM THE COMMISSION TO THE COUNCIL AND THE EUROPEAN PARLIAMENT Brussels, COM(2003) 436 final 2004 Coordination of national research programmes. Background Document, European Commission DG RTD 2005 Budowa Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ERA) wiedzy na rzecz wzrostu. KOMUNIKAT KOMISJI, Bruksela, dnia COM(2005) 118 końcowy 2005 W sprawie Europejskiej Karty Naukowca oraz Kodeksu postępowania przy rekrutacji pracowników naukowych. ZALECENIE KOMISJI z dnia 11 marca 2005 r. (2005/251/WE) 2005 W sprawie szczególnej procedury przyjmowania obywateli państw trzecich w celu prowadzenia badań naukowych. DYREKTYWA RADY 2005/71/WE z dnia 12 października 2005 r Zalecenie Komisji z dnia 11 marca 2005 r. w sprawie Europejskiej Karty Naukowca (2005/251/WE) 2007 Zielona Księga. Europejska Przestrzeń badawcza - Nowe Perspektywy. Bruksela, dnia KOM(2007) 161 wersja ostateczna 2008 Rozwój Kariery I Zwiększona Mobilność: Europejskie Partnerstwo Na Rzecz Naukowców. KOMUNIKAT KOMISJI DO RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Bruksela, dnia KOM(2008)317 wersja ostateczna 2008 Rozwój kariery i zwiększona mobilność. Europejskie partnerstwo na rzecz naukowców. KO- MUNIKAT KOMISJI DO RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Bruksela, dnia KOM(2008)317 wersja ostateczna 2008 Strategiczne ramy europejskie na rzecz międzynarodowej współpracy naukowo-technicznej. KOMUNIKAT KOMISJI DO RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, Bruksela, dnia KOM(2008) 588 wersja ostateczna 2008 Udział Wspólnoty w podjętym przez kilka państw członkowskich programie badawczorozwojowym dla podwyższenie jakości życia osób starszych poprzez zastosowanie nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych. DECYZJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY NR 742/2008/WE z dnia 9 lipca 2008 r. w sprawie 2008 Udział Wspólnoty w podjętym przez kilka państw członkowskich programie badawczorozwojowym mającym na celu wsparcie MSP prowadzących działalność w zakresie badań i rozwoju. DECYZJA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY NR 743/2008/WE z dnia 9 lipca 2008 r. dotycząca 2008 Wspólne planowanie badań naukowych współpraca na rzecz skuteczniejszego sprostania wspólnym wyzwaniom. KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EURO- PEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW, Bruksela, dnia KOM(2008)468 wersja ostateczna 2008 Wspólnotowe ramy prawne europejskiej infrastruktury badawczej (ERI). ROZPORZĄDZENIE RADY w sprawie Bruksela, dnia KOM(2008) 467 wersja ostateczna 2011 Partnerstwo na rzecz badań naukowych i innowacji. KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMEN- TU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KO- MITETU REGIONÓW. Bruksela, dnia KOM(2011) 572 wersja ostateczna

11 2012 Wzmocnione partnerstwo w ramach europejskiej przestrzeni badawczej na rzecz doskonałości i wzrostu gospodarczego. KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW Bruksela, dnia r. COM(2012) 392 final 2014 Draft Council Conclusions on European Research Area Progress, Brussels, 6 February 2014 Bibliografia EC, European Commission, Towards a European Research Area, Communication from the Commission, COM , 18 January ERAC Opinion on the European Research Area Progress Report 2013, Brussels 9 January KE, Komisja Europejska, KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJ- SKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW, Wzmocnione partnerstwo w ramach europejskiej przestrzeni badawczej na rzecz doskonałości i wzrostu gospodarczego, Bruksela, dnia r. COM(2012) 392 final KE, Komisja Europejska, SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY Sprawozdanie roczne z działalności Unii Europejskiej w zakresie badań naukowych i rozwoju technologicznego w 2012 r., Bruksela, dnia , COM(2013) 713 final KE, Komisja Europejska, SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA RADY I PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO. Sprawozdanie z Postępu Prac w Ramach Europejskiej Przestrzeni Badawczej za 2013 r., Bruksela MNiSW, EPB OECD (2009), Strengthening research and innovation, w: OECD Economic Surveys: European Union 2009, OECD. OECD (2010), Scientific collaboration, w: Measuring Innovation: A New Perspective Remi Barré, Luisa Henriques, Dimitrios Pontikakis, K. Matthias Weber, Measuring the integration and coordination dynamics of the European Research Area, Science and Public Policy (2013) 40 (2), ss Thomas Scherngell, Rafael Lata, Towards an Integrated European Research Area? Findings from Eigenvector spatially filtered spatial interaction models using European Framework Program data, Papers in Regional Science (August 2013) vol. 92 issue 3, ss European Research Area Progress Report 2013 accompanied by Facts and Figures Directorate-General for Research and Innovation 2013 European Research Area STRATEGIA EUROPA 2020 Strategia Europa 2020 jest nowym, długookresowym programem rozwoju społecznogospodarczego Unii Europejskiej (UE), który zastąpił realizowaną od 2000 r., zmodyfikowaną pięć lat później, Strategię Lizbońską. Europa 2020 to unijna strategia wzrostu na lata Unia wyznaczyła sobie konkretny plan obejmujący pięć celów w zakresie zatrudnienia, innowacji, edukacji, włączenia społecznego oraz zmian klimatu/energii które należy osiągnąć do 2020 r. W

12 każdym z tych obszarów wszystkie państwa członkowskie wyznaczyły z kolei własne cele krajowe. Trzy filary Strategia ma trzy filary: Nadzór makroekonomiczny, który ma na celu zapewnienie stabilnego środowiska na rzecz wzrostu gospodarczego i tworzenia miejsc pracy Koordynacja tematyczna, która koncentruje się na reformach strukturalnych w dziedzinie B+R i innowacji, efektywności wykorzystania zasobów, środowiska biznesu, zatrudnienia, edukacji i spójności społecznej. Nadzór budżetowy w ramach Paktu Stabilności i Wzrostu. Zintegrowane Wytyczne Europy 2020 Nadzór makroekonomiczny Koordynacja tematyczna Krajowe Programy Reform Marlier 2010 Pakt Stabilności i Wzrostu Nadzór budżetowy Programy Stabilności i Konwergencji Trzy priorytety Strategia Europa 2020 obejmuje trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety: rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji; rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej; rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. Wymierne cele Wymierne cele strategii to: wskaźnik zatrudnienia osób w wieku lat powinien wynosić 75%; na inwestycje w badania i rozwój należy przeznaczać 3% PKB Unii; należy osiągnąć cele 20/20/20 w zakresie klimatu i energii (w tym ograniczenie emisji dwutlenku węgla nawet o 30%, jeśli pozwolą na to warunki); liczbę osób przedwcześnie kończących naukę szkolną należy ograniczyć do 10%, a co najmniej 40% osób z młodego pokolenia powinno zdobywać wyższe wykształcenie; liczbę osób zagrożonych ubóstwem należy zmniejszyć o 20 mln.

13 Siedem projektów przewodnich Komisja przedstawia siedem projektów przewodnich, które mają umożliwić postępy w ramach każdego z priorytetów tematycznych: > UNIA INNOWACJI projekt na rzecz poprawy warunków ramowych i dostępu do finansowania badań i innowacji, tak by innowacyjne pomysły przeradzały się w nowe produkty i usługi, które z kolei przyczynią się do wzrostu gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy; Młodzież w drodze projekt na rzecz poprawy wyników systemów kształcenia oraz ułatwiania młodzieży wejścia na rynek pracy; Europejska agenda cyfrowa projekt na rzecz upowszechnienia szybkiego Internetu i umożliwienia gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom czerpania korzyści z jednolitego rynku cyfrowego; Europa efektywnie korzystająca z zasobów projekt na rzecz uniezależnienia wzrostu gospodarczego od wykorzystania zasobów, przejścia na gospodarkę niskoemisyjną, większego wykorzystania odnawialnych źródeł energii, modernizacji transportu oraz propagowania efektywności energetycznej; Polityka przemysłowa w erze globalizacji projekt na rzecz poprawy otoczenia biznesu, szczególnie w odniesieniu do MŚP, oraz wspierania rozwoju silnej i zrównoważonej bazy przemysłowej, przygotowanej do konkurowania na rynkach światowych; Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia projekt na rzecz modernizacji rynków pracy i wzmocnienia pozycji obywateli poprzez rozwój kwalifikacji przez całe życie w celu zwiększenia współczynnika aktywności zawodowej i lepszego dopasowania popytu do podaży na rynku pracy, między innymi dzięki mobilności siły roboczej; Europejski program walki z ubóstwem projekt na rzecz zapewnienia spójności społecznej i terytorialnej, tak aby korzyści płynące ze wzrostu gospodarczego i zatrudnienia były szeroko dostępne, a osoby ubogie i wykluczone społecznie mogły żyć godnie i aktywnie uczestniczyć w życiu społeczeństwa. 10 zintegrowanych wytycznych Strategia Europa 2020 opiera się na niewielkiej liczbie wytycznych, które zastąpią wcześniejsze 24 wytyczne Strategii Lizbońskiej i które w spójny sposób odnoszą się do kwestii zatrudnienia i ogólnej polityki gospodarczej. Nowe zintegrowane wytyczne są zgodne z konkluzjami Rady Europejskiej. Wyznaczają one dokładny kierunek, w jakim państwa członkowskie powinny zmierzać, opracowując i wdrażając swoje krajowe programy reform, a także odzwierciedlają współzależności zgodnie z paktem stabilności i wzrostu. Wytyczne stanowią podstawę dla wszelkich zaleceń, jakie Rada może kierować do państw członkowskich. 6 zintegrowanych wytycznych gospodarczych to: Wytyczna 1: Zapewnienie jakości i stabilności finansów publicznych Wytyczna 2: Rozwiązanie problemu nierównowagi makroekonomicznej Wytyczna 3: Zmniejszenie nierównowagi w strefie euro Wytyczna 4: Optymalizacja pomocy na rzecz badań i rozwoju oraz innowacji, wzmocnienie trójkąta wiedzy i uwolnienie potencjału gospodarki cyfrowej

14 Wytyczna 5: Bardziej efektywne korzystanie z zasobów i ograniczenie emisji gazów cieplarnianych Wytyczna 6: Poprawa otoczenia biznesu i środowiska konsumenckiego oraz modernizacja i rozwój bazy przemysłowej, aby zapewnić funkcjonowanie rynku wewnętrznego w pełnym zakresie 4 zintegrowane wytyczne dotyczące zatrudnienia to: 1. Wzrost udziału w rynku pracy 2. Rozwój wyszkolonej siły roboczej 3. Ulepszenie systemów kształcenia i szkolenia 4. Walka z wykluczeniem społecznym Wytyczna 4: Optymalizacja pomocy na rzecz badań i rozwoju oraz innowacji, wzmocnienie trójkąta wiedzy i uwolnienie potencjału gospodarki cyfrowej Państwa członkowskie powinny dokonać przeglądu krajowych (i regionalnych) systemów działalności badawczo-rozwojowej i innowacji, zapewniając efektywne i adekwatne warunki ramowe dla inwestycji publicznych w obrębie strategii konsolidacji budżetowej w ramach paktu stabilności i wzrostu (wytyczna nr 1) i ukierunkowując je na zwiększenie wzrostu gospodarczego przy jednoczesnym rozwiązywaniu, w stosownych przypadkach, poważnych wyzwań społecznych (takich jak efektywność energetyczna i efektywne wykorzystanie zasobów, zmiana klimatu, różnorodność biologiczna, spójność społeczna i terytorialna, starzenie się społeczeństw, zdrowie i bezpieczeństwo) w sposób efektywny kosztowo. W szczególności inwestycje publiczne powinny służyć stymulowaniu prywatnego finansowania badań i rozwoju. Reformy powinny sprzyjać rozwijaniu doskonałości i inteligentnej specjalizacji, promowaniu uczciwości naukowej, zacieśnianiu współpracy między uczelniami, instytucjami badawczymi a podmiotami publicznymi, prywatnymi i usługowymi, zarówno w kraju, jak i poza nim, oraz zapewnić rozwój infrastruktury i sieci, które umożliwiają upowszechnianie wiedzy. Należy poprawić zarządzanie instytucjami badawczymi, aby zwiększyć opłacalność i produktywność krajowych systemów prowadzenia działalności badawczej. W tym celu należy unowocześnić badania uniwersyteckie, rozwinąć i udostępnić infrastrukturę badawczą światowej klasy oraz propagować atrakcyjność takiej ścieżki zawodowej i mobilność naukowców i studentów. Istnieje również konieczność dostosowania oraz uproszczenia systemów finansowania i zamówień publicznych, aby w stosownych przypadkach pomóc stworzyć lepsze warunki dla współpracy międzynarodowej, transferu wiedzy oraz konkurencji opartej na osiąganych wynikach, opierając się na synergiach i osiągając tym samym większą wartość. Polityki państw członkowskich w dziedzinie badań i rozwoju oraz innowacji powinny bezpośrednio zajmować się krajowymi możliwościami i wyzwaniami oraz powinny uwzględniać kontekst unijny, aby zwiększyć możliwości łączenia zasobów publicznych i prywatnych w dziedzinach, w których działania Unii stanowią wartość dodaną, wyko-

15 rzystując synergie z funduszami unijnymi, osiągając w ten sposób większą skalę działania i unikając rozdrobnienia. Państwa członkowskie i Unia powinny uwzględniać kwestie innowacji we wszystkich swoich działaniach i promować innowacje w szerokim znaczeniu (w tym innowacje nietechnologiczne). W celu promowania prywatnych inwestycji w działalność badawczą i innowacje państwa członkowskie i Unia powinny poprawić warunki ramowe w szczególności w odniesieniu do otoczenia biznesu, konkurencyjnych i otwartych rynków i wysokiego potencjału gospodarczego sektorów kulturalnych i kreatywnych łączyć, w stosownych przypadkach, efektywne kosztowo zachęty podatkowe, w zależności od zakresu swobody działania w dziedzinie budżetowej poszczególnych państw członkowskich, i inne instrumenty finansowe ze środkami polegającymi na ułatwianiu dostępu do prywatnego finansowania (w tym kapitału podwyższonego ryzyka) oraz ułatwiać dostęp dla MŚP, pobudzać popyt, w szczególności w dziedzinie ekoinnowacji (w stosownych przypadkach poprzez ekologiczne zamówienia publiczne i normy interoperacyjne), promować rynki i przepisy przyjazne innowacjom i zapewnić skuteczną, niedrogą i efektywną ochronę własności intelektualnej i zarządzanie nią. Wszystkie trzy boki trójkąta (edukacja badania innowacje) powinny wzajemnie się wspierać i zasilać. W zgodzie z wytycznymi nr 8 i 9 państwa członkowskie powinny wyposażyć obywateli w szerokie kompetencje potrzebne do korzystania z innowacji we wszystkich formach, w tym z ekoinnowacji, oraz powinny dążyć do zapewnienia wystarczającej liczby absolwentów nauk ścisłych, wydziałów matematycznych i technicznych. Państwa członkowskie i Unia powinny stworzyć odpowiednie warunki ramowe dla szybkiego powstania jednolitego rynku cyfrowego, oferującego dużą dostępność treści i usług on-line. Państwa członkowskie powinny promować wprowadzenie i upowszechnienie szybkiego Internetu jako niezbędnego narzędzia dostępu do wiedzy i uczestniczenia w jej rozwijaniu. Finansowanie publiczne powinno być efektywne kosztowo i ukierunkowane na rozwiązywanie trudności rynkowych. Prowadzona polityka powinna szanować zasadę neutralności technologicznej. Państwa członkowskie powinny dążyć do zmniejszenia kosztów uruchamiania sieci, w szczególności przez zwiększenie koordynacji prac publicznych. Państwa członkowskie i Unia powinny promować rozwój i wykorzystanie nowoczesnych usług dostępnych on-line, w tym dalsze rozwijanie usług e-administracji, podpisu elektronicznego, e-tożsamości, płatności elektronicznych; wspierać aktywne uczestnictwo w społeczeństwie cyfrowym, w szczególności poprzez promowanie dostępu do treści i usług kulturalnych, w tym poprzez środki masowego przekazu oraz podnoszenie umiejętności informatycznych, oraz promować atmosferę bezpieczeństwa i zaufania. Celem przewodnim Unii Europejskiej, na podstawie którego państwa członkowskie będą określać swoje cele krajowe, jest poprawa sytuacji w zakresie badań i rozwoju, w szczególności aby do 2020 r. osiągnąć łączny poziom inwestycji publicznych i prywatnych w wysokości 3 % PKB. Komisja opracuje wskaźnik odzwierciedlający intensywność badań i rozwoju oraz innowacji [Zalecenie Rady].

16 Europejski Semestr Europejski semestr to cykl, podczas którego koordynuje się politykę gospodarczą i fiskalną w UE. Jego najważniejsza część przypada na pierwszych sześć miesięcy w roku, stąd nazwa semestr. Podczas europejskiego semestru państwa członkowskie dopasowują swoją politykę budżetową i gospodarczą do celów i zasad ustalonych na szczeblu UE. Dzięki temu semestr ma: zapewnić zdrowe finanse publiczne; sprzyjać wzrostowi gospodarczemu; zapobiegać nadmiernym zakłóceniom równowagi makroekonomicznej w UE. Ogólna architektura Strategii przedstawia się następująco: Priorytety EU Rozwój inteligentny Rozwój zrównoważony Narzędzia na poziomie EU Narzędzia na poziomie krajów Marlier 2010 Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu 10 zintegrowanych wytycznych Coroczna Analiza Wzrostu Gospodarczego (Annual Growth Survey) Coroczne wytyczne i zalecenia polityczne Siedem projektów przewodnich Dźwignie wzrostu i zatrudnienia Europejski semestr Krajowe Programy Reform (z krajowymi celami) STRUKTURA STRATEGII EUROPA 2020

17 Europa 2020 EUROPA 2020 ZARYS Dla realizacji strategii wykorzystane zostaną instrumenty, jakimi Unia rozporządza na poziomie UE, przede wszystkim jednolity rynek, instrumenty finansowe i narzędzia polityki zewnętrznej.

18 Sercem strategii i instytucją całkowicie zaangażowaną w jej realizację będzie Rada Europejska. Komisja będzie nadzorować postępy w osiąganiu wytyczonych celów, ułatwiać wymianę polityczną oraz przedstawiać wnioski legislacyjne konieczne do nadawania właściwego kierunku i realizacji projektów przewodnich. Zadaniem Parlamentu Europejskiego będzie zmobilizowanie obywateli oraz współudział w uchwaleniu najważniejszych inicjatyw legislacyjnych. Takie partnerskie podejście powinno objąć również komitety UE, parlamenty narodowe, władze krajowe, lokalne i regionalne, partnerów społecznych oraz inne zainteresowane podmioty i przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego Ocena i krytyka Porównując doświadczenia Strategii Lizbońskiej z dyskusją europejską wokół nowej Strategii Europa 2020 Grosse [2010] stwierdził: Widoczne są silne tendencje historyczne w polityce europejskiej, a zmiany wywołane najczęściej uwarunkowaniami zewnętrznymi mają charakter ewolucyjny, jednak nie wpływają na zasadniczą poprawę efektywności implementacji strategii UE. Widać pewne korekty dotyczące zarządzania i dość ograniczone, stopniowe zmiany w priorytetach merytorycznych. Z tego punktu widzenia Strategia Europa 2020 nie wyznacza przełomu, ani w zakresie zarządzania, ani ukierunkowania przyszłych polityk europejskich. W dokumencie kontynuowane są trzy zasadnicze trendy w polityce unijnej, które odpowiadają za niską skuteczność strategii gospodarczej UE. Po pierwsze, widoczne są różnice ideowe i programowe w podejściu do tej strategii. Są one zakorzenione w odmiennych doktrynach ekonomicznych i różnicach systemów gospodarczych w poszczególnych państwach członkowskich (różnych modelach europejskiego kapitalizmu). Dotyczy to przede wszystkim konfliktu między niektórymi liberalnymi receptami ekonomicznymi a postulatami Europejskiego Modelu Społecznego, zaczerpniętymi z systemów koordynacyjnych. Przykładem mogą być różnice między postulatami broniącymi wolnego rynku a rosnącymi na znaczeniu wskutek kryzysu gospodarczego działaniami interwencjonistycznymi i protekcyjnymi, zwłaszcza w relacjach z pozaeuropejską konkurencją. Widać również sprzeczności między dążeniem do stabilizacji fiskalnej w Europie (zwłaszcza w krajach strefy euro) a chęcią pobudzania wzrostu gospodarczego i przyspieszenia inwestycji strukturalnych niezbędnych dla poprawy międzynarodowej konkurencyjności UE. Po drugie, stale widoczne jest wykorzystywanie strategii gospodarczej Unii przez państwa członkowskie do maksymalizowania interesów rozwojowych. Bibliografia 2010 EUROPA Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu. Bruksela, KOM(2010) 2020 wersja ostateczna ZALECENIE RADY z dnia 13 lipca 2010 r. w sprawie ogólnych wytycznych polityk gospodarczych państw członkowskich i Unii (2010/410/UE) Konkluzje Rady Europejskiej w Brukseli, z dnia 25 i 26 marca 2010 r. Decyzja Rady 2010/707/UE z dnia 21 października 2010 r. w sprawie wytycznych dotyczących polityki zatrudnienia państw członkowskich [Dz.U. L 308 z ]. Eric Marlier, David Natali, Peter Lang, Europe 2020: Towards a More Social EU? KOMUNIKAT KOMISJI EUROPA 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu Społecznemu, Bruksela, KOM(2010) 2020 wersja ostateczna.

19 Tomasz Grzegorz Grosse, Doświadczenia Strategii Lizbońskiej perspektywy Strategii Europa 2020 : o kontynuacji i zmianach w polityce UE, Zarządzanie Publiczne, Nr 1(11)/2010. EUROPEJSKI SEMESTR Europejski semestr to cykl (ustanowiony w 2010, po raz pierwszy zrealizowany w 2011 r.), podczas którego koordynuje się politykę gospodarczą i fiskalną w UE. Jego najważniejsza część przypada na pierwszych sześć miesięcy w roku, stąd nazwa semestr. Podczas europejskiego semestru państwa członkowskie dopasowują swoją politykę budżetową i gospodarczą do celów i zasad ustalonych na szczeblu UE. Dzięki temu semestr ma: zapewnić zdrowe finanse publiczne; sprzyjać wzrostowi gospodarczemu; zapobiegać nadmiernym zakłóceniom równowagi makroekonomicznej w UE. Europejski semestr ma ściśle określony przebieg: najpierw do państw członkowskich kierowane są porady na szczeblu UE ( wskazówki ), a następnie państwa te przedkładają do unijnej oceny swoje plany polityczne ( krajowe programy reform oraz programy stabilności i programy konwergencji ). Plany zostają ocenione, a państwa członkowskie otrzymują indywidualne zalecenia ( zalecenia dla poszczególnych krajów ) co do swoich polityk budżetowych i planów reform. W razie potrzeby otrzymują też zalecenie służące skorygowaniu zakłóceń równowagi makroekonomicznej. Zalecenia te powinny uwzględnić podczas opracowywania budżetu na kolejny rok. Europejski semestr jest podstawowym elementem wzmocnionych ram UE dotyczących koordynacji i nadzoru polityk gospodarczej i budżetowej państw członkowskich. Te wzmocnione ramy opierają się na przepisach paktu stabilności i wzrostu oraz nowych narzędziach UE mających przeciwdziałać nierównowadze makroekonomicznej i korygować ją. Obejmują one także wdrażanie strategii Europa 2020 rzecz inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu [Komunikat Komisji 2014]. Podczas europejskiego semestru koordynowane są trzy aspekty polityki gospodarczej: 1. reformy strukturalne, służące promowaniu wzrostu i zatrudnienia zgodnie ze strategią Europa 2020 ; 2. polityki fiskalne, służące zapewnieniu stabilności finansów publicznych zgodnie z paktem stabilności i wzrostu; 3. zapobieganie nadmiernym zakłóceniom równowagi makroekonomicznej. Narzędzia Europejskiego Semestru na poziomie Unii to: dokument Roczny Przegląd Wzrostu (Annual Growth Survey, AGS), publikowany od roku AGS podsumowuje sytuację gospodarczą i społeczną w Europie oraz określa ogólne priorytety polityki dla UE jako całości na nadchodzący rok. AGS inicjuje Europejski Semestr koordynacji polityki gospodarczej. AGS zawiera

20 także priorytety odnoszące się do nauki i innowacji. AGS na 2014 ustanawia jako priorytet Przyspieszenie modernizacji krajowych systemów badawczych zgodnie z celami Europejskiej Przestrzeni Badawczej oraz Długofalowe działanie na rzecz inwestycji w edukację, badania, innowacje, energię i klimat. Zalecenia dla poszczególnych krajów (Country-specific recommendations). Zalecenie dla Polski (2013) zawiera opinie: Niewielki udział wydatków pobudzających wzrost (na kształcenie, badania i innowacje) oraz zmniejszające się inwestycje publiczne ograniczają długoterminowe perspektywy wzrostu. Polska należy do państw UE o najniższym poziomie wydatków na badania i rozwój oraz ma jedne z najgorszych wskaźników szerzej pojętej innowacyjności. Całkowity stosunek wydatków na badania i rozwój do PKB w Polsce (0,77 % w 2011 r.) jest jednym z najniższych w UE. Szczególnie niskie są prywatne wydatki w tym obszarze (0,2 % PKB w 2011 r.). Polskie przedsiębiorstwa w dużym stopniu zależne są od absorpcji technologii, tj. stosowania technologii już istniejących poprzez inwestycje w aktywa trwałe. Choć okazało się to skutecznym sposobem zapewnienia większej wydajności i wzrostu gospodarczego, Polsce potrzebne jest teraz przestawienie się na bardziej lokalny model oparty na innowacjach. Reformy systemów nauki i szkolnictwa wyższego zapoczątkowały proces restrukturyzacji na większą skalę w celu pobudzenia współpracy między środowiskiem naukowym a przemysłem. Ocena tych reform nie jest jeszcze dostępna. Potrzebne jest bardziej kompleksowe podejście, łączące wysiłki w ramach badań naukowych, innowacji i polityki przemysłowej oraz zapewniające stworzenie odpowiednich instrumentów wspierających cały cykl innowacji. - oraz Zalecenie: zaleca [się] Polsce podjęcie w latach działań mających na celu ( ) przedsięwzięcie dodatkowych środków w celu stworzenia otoczenia biznesu sprzyjającego innowacjom poprzez skoordynowanie polityki w obszarach badań, innowacji i przemysłu, dalszy rozwój instrumentów odnawialnych i zachęt podatkowych, a także lepsze dostosowanie istniejących instrumentów do poszczególnych etapów cyklu innowacji. Narzędzia Europejskiego Semestru na poziomie państw to: Krajowy Program Reform Europa 2020 Program Konwergencji. Bibliografia ZALECENIE RADY w sprawie krajowego programu reform Polski z 2013 r. oraz zawierające opinię Rady na temat przedstawionego przez Polskę programu konwergencji na lata DOKUMENT ROBOCZY SŁUŻB KOMISJI Ocena krajowego programu reform i programu konwergencji POL- SKI z 2013 r. Towarzyszący dokumentowi: Zalecenie: ZALECENIE RADY w sprawie krajowego programu reform Polski z 2013 r. oraz zawierające opinię Rady na temat przedstawionego przez Polskę programu konwergencji na lata Rzeczpospolita Polska. Krajowy Program Reform Europa Aktualizacja 2013/2014. Rzeczpospolita Polska. Program Konwergencji Aktualizacja 2013 KOMUNIKAT KOMISJI Roczna analiza wzrostu gospodarczego na 2014 r. {SWD(2013) 800 final} Bruksela, dnia r. COM(2013) 800 final