Perspektywy badań nad historią polskiej filozofii przyrody. Paweł Polak (CKBI, WF UPJPII)

Transkrypt

1 Perspektywy badań nad historią polskiej filozofii przyrody Paweł Polak (CKBI, WF UPJPII)

2 Plan referatu 1. Wstęp: aktualne kierunki badań 2. Wybrane przykłady problemów badań historycznych i perspektywy badawcze a) Recepcja STW i OTW b) Debata wokół darwinizmu 3. Nowe narzędzia badań historycznych a) Federacja Bibliotek Cyfrowych b) Archiwum HiNT (Historia-Nauka-Technika) c) Archiwum Cyfrowe Połączonych Bibliotek WFiS UW, IFiS PAN i PTF 4. Zakończenie: misja CC dla nauki i filozofii polskiej

3 1. Aktualne kierunki badań Badania nad wpływem rewolucyjnych teorii naukowych recepcja teorii ewolucji recepcja teorii względności problem przypadku i przyczynowości (M. Smoluchowski, J. Metallmann) relacje nauka-wiara w czasie rewolucji naukowej

4 2. Wybrane przykłady problemów badań historycznych i perspektywy badawcze a) Recepcja STW i OTW na ziemiach polskich b) Debata wokół darwinizmu

5 2.a. Recepcja STW i OTW Stan badań: monografie Bronisława Średniawy (lata 80.) i przyczynki innych autorów Problem: prace ściśle historyczne, celowo nie podejmują analizy filozoficznej Monografie są dobrym przewodnikiem do pogłębionych studiów Nowsze badania nad recepcją teorii względności na świecie nowe wątki badań i przewartościowania w historiografii (dot. zwłaszcza STW)

6 2.a. Recepcja STW i OTW Co pokazały badania? uzupełnienie spisu źródeł (np. prace Alfreda Denizota) uzupełnienia bibliografii literatury filozoficznej informacje o nieznanych odczytach związanych z teorią względności interesujące wczesne reakcje polskich neotomistów na teorię Einsteina (ks. Feliks Hortyński SJ)

7 2.a. Recepcja STW i OTW Co pokazały badania? (cd.) słabo zbadane wzmianki w czasopismach (zadanie do realizacji w najbliższej przyszłości) pomijany wpływ Poincarégo zob. Mieczysław Wolfke, O dynamice elektronu, Wiadomości Matematyczne, XII (1908), s (temat w opracowaniu) konieczność zbadania lwowskiej polemiki wokół teorii względności (aktualnie w opracowaniu)

8 2.a. Recepcja STW i OTW Wnioski i perspektywy badawcze lwowskie środowisko filozoficzne nie ograniczało się ani do tzw. szkoły Lwowsko-Warszawskiej konieczność przebadania poglądów zapomnianych myślicieli (rozpoczęte) filozofia mechaniki (do podjęcia w przyszłości) filozoficzne rozważania nad relacjami między techniką a wiedzą teoretyczną (jw.)

9 2.b. Debata wokół darwinizmu Problemy rozbieżności odnośnie wczesnej fazy recepcji (lata 60. i 70. XIX w.) konieczna kwerenda czasopism kościelnych (np. zbiór biblioteki UPJPII) konieczna kwerenda prasy (nieco lepiej znana niż w przypadku teorii względności, ale tylko szczątkowe opracowania historii w I poł. XX w.)

10 2.b. Debata wokół darwinizmu przykłady Ks. [dr] Wartenberg autor pierwszego polskiego artykułu przeciw teorii Darwina odczyt w Poznaniu w 1866 r. O teoryi Darwina, Tygodnik Katolicki (Grodzisk Wielkopolski), (1866) Darwin, Przegląd Tygodniowy, (1867) teoria jest bezzasadna, aspołeczna i kacerska NB. 1. Imię autora występuje pod monogramami: T., F., M. (!) 2. W Historii Nauki Polskiej występuje pod błędnym nazwiskiem Wattenberg (!). 3. Prawdopodobnie był to ks. Feliks Wartenberg ( ) kanonista

11 2.b. Debata wokół darwinizmu przykłady Józef Szujski ( ) historyk, współtwórca krakowskiej szkoły historyków, stańczyk, publicysta, współzałożyciel Przegl. Polskiego. rozważania antropologiczne w związku rozwojem badań archeologicznych Przegl. Polski, r. II (1867) z. III, s Szujski wyraźnie mówi o tym, że chodzi mu o zastosowanie słynnej teorii Darwina do badań nad pierwostanem człowieka odrzucenie ewolucjonizmu w antropologii źródło informacji o ewolucjonizmie: prace biologa Carla Ernsta von Baera ( )

12 2.b. Debata wokół darwinizmu Perspektywy badania nad filozoficznymi poglądami lwowskich biologów: Benedykt Dybowski Józef Nusbaum i jego szkoła Marian Raciborski (ewolucjonizm akceptowany przez abpa J. Bilczewskiego) ośrodek krakowski początki ekologii w Polsce (T. Garbowski prekursor ekologii zwierząt) filozoficzne podłoże ochrony przyrody przyczynowość i przypadek w biologii Laboratorium prof. Nasbauma - Lwów Od prawej: Iwanicki, Weigl, prof. Nusbaum, Czarski, Łuszewski (?), Hirschler, Bojarski

13 3. Nowe narzędzia badań historycznych a) Federacja Bibliotek Cyfrowych b) Archiwum HiNT (Historia-Nauka-Technika) c) Archiwum Cyfrowe Połączonych Bibliotek WFiS UW, IFiS PAN i PTF

14 3.a. Federacja Bibliotek Cyfrowych Zbiory tworzone przez różne biblioteki (projekt rozproszony, obecnie 47 bibliotek) W projekcie uczestniczą katedry (np. Biblioteka Cyfrowa Katedry Lingwistyki Formalnej UW) lub archiwa (np. Publiczne Archiwum Cyfrowe A. Osieckiej) Duża dynamika przyrostu zasobów: obecnie 326 tys. publikacji (w kwietniu 2009 przekroczono 200 tys.) Wiele prac rzadkich i trudno dostępnych Wyszukiwarka zasobów (indeksuje wszystkie zbiory)

15

16 3.b. Archiwum HiNT (Historia-Nauka-Technika) Katalog zdigitalizowanych zbiorów, który stanowi dobry przewodnik po literaturze przedmiotu. Niestety nie obejmuje wszystkich prac, mimo to jest interesującym narzędziem. dokumenty źródłowe (zwłaszcza polska klasyka naukowo-techniczna), ważniejsze publikacje referencyjne (bibliografie, słowniki i encyklopedie) ułatwiające odczytanie źródeł, opracowania historyczne, adresy godnych uwagi serwisów w sieci, które dotyczą polskiego piśmiennictwa naukowo-technicznego. (informacje ze strony WWW)

17

18 3.c. Archiwum Cyfrowe Połączonych Bibliotek WFiS UW, IFiS PAN i PTF Otwarte w 27 kwietnia 2009 r. (30GB danych). Dostępne tylko dla zarejestrowanych użytkowników Zasoby Szkoła Lwowsko-Warszawska Kazimierz Twardowski Janina i Tadeusz Kotarbińscy Stanisław Ossowski Marginalia S.I. Witkiewicza Archiwalia Mieczysława Wallisa Nagrania audio (np. Władysław Tatarkiewicz, Tadeusz Kotarbiński, Maria Ossowska)

19

20 4. Zakończenie - misja CC dla nauki i filozofii polskiej Fundamentalny problem badań XX w. nadmiar informacji zawodzą klasyczne metody) Konieczność tworzenia archiwów cyfrowych Misja CC dla środowiska krakowskiego (i innych)

21 4. Zakończenie - misja CC dla nauki i filozofii polskiej 1. Komputerowe bazy bibliograficzne 2. Archiwum krakowskich naukowców i filozofów. 3. Archiwa tematyczne (np. historyczne prace dotyczące recepcji teorii ewolucji). 4. Archiwum skanów książek z marginaliami znanych uczonych (np. książki Mariana Smoluchowskiego). 5. Archiwum OBI (pierwszy krok został już uczyniony).