Bezpiecznie i stabilnie

Transkrypt

1 Project co-financed by the National Bank of Poland Projekt dofinansowany ze Êrodków Narodowego Banku Polskiego Safe and Sound Bezpiecznie i stabilnie POLISH FINANCIAL SECTOR POLSKI SEKTOR FINANSOWY Wojciech KwaÊniak Interview Wywiad z Wojciechem KwaÊniakiem Inflation Under Control Inflacja pod kontrolà Banking Services Growing More Popular Polacy ch tniej korzystajà z us ug bankowych

2 II Safe and Sound Bezpiecznie i stabilnie Polish Financial Sector Safe and Wojciech KwaÊniak, former general inspector of banking supervision and now adviser to the president of the National Bank of Poland, talks to Andrzej Ratajczyk. The Polish financial system showed itself to be safe and stable during the latest crisis. What factors do you think contributed to this? As I see it, several factors came into play, the result of our extensive experience from the tough road of 20 years of economic transition. This transition involved an extremely deep restructuring of the entire Polish financial sector, and the banking sector in particular as its dominating part. These factors meant that the Polish banking sector entered the crisis in a fundamentally different condition than other banking systems. The period of economic transition enabled all the players on our banking market to gain experience that led them to a banking model based on relatively conservative and traditional standards of operation. This was banking based on high and real capital that could serve as a source for covering losses from banking operations. Other pillars included a stable bank ownership structure and a good level of liquidity, which together with the low ratio of banking assets to GDP and little involvement in financing the real estate market, constituted a good foundation for the sector s stability. As soon as the global crisis began, we saw two areas of its influence on the Polish banking market, i.e. in the realm of trust and the realm of macroeconomics. Since both the banking system and the economy in a broad sense were based on much healthier foundations than in many other countries, anti-crisis measures were easier to implement. This is why the Polish banking sector today is a good mark of our country in the world and the most convincing proof of the Polish success in economic transition. What role did the central bank play in stabilizing the financial sector? The National Bank of Poland (NBP) played a key role during those years of building the healthy foundations of our financial market. This applies to measures aimed at maintaining the value of the Polish currency but also the efficient payment system, effective banking supervision, advanced market analysis and building an effective system of deposit guarantees. During the latest crisis, the NBP s activities were concerned in particular with giving banks access to liquidity, including liquidity in foreign currency, as part of a confidence package. They also involved publishing information of importance to financial markets in periodical reports on the stability of the banking system, and effective cooperation with the Ministry of Finance and the Commission for Banking Supervision as part of the Financial Stability Committee. What is the condition of Poland s financial sector today? Is it still different from that in most developed countries whose systems were seriously affected by the crisis? Even though the business cycle prospects in the global economy are still highly uncertain, and trust in many global financial institutions has not been restored to the pre-crisis level, the situation in the Polish financial sector shows high stability. The financial results for 2010 were better than a year earlier, and in the case of banks both safety and effectiveness indices are high. It is true that banks loan-granting operations are still limited due to the uncertainty surrounding future economic prospects, but this is a natural state in this situation. It is also natural that the quality of the existing loan portfolio, especially in the retail segment, has deteriorated, but I don t think this is a level that could jeopardize the system s stability. During the crisis we observed attempts around the world to restore financial market stability by means of rescue packages and new legal regulations. What do you think of these measures? Undoubtedly, due to its character, the present crisis is special in that it encompasses the most developed economies and global financial markets. As part of efforts to restore stability to the markets, some unprecedented measures toward financial institutions were taken in many countries, by both governments and central banks. At different stages, attempts were made to coordinate these measures at the international level, to various effect. As a result, on one hand we have those rescue packages, whose first stage is based on protecting financial markets and key financial institutions from collapse, while on the other there has been a wave of demands for a new regulatory architecture for financial markets. The fundamental issue when developing the rescue packages has been the detailed terms on which financial institutions can access the available funding. In this, the natural problem has emerged of deciding between the interests of taxpayers as the ultimate suppliers of that funding and the commercial interests of financial institutions and their owners, where some temptation of abuse could be involved. Therefore I think that when restructuring financial institutions, public authorities and the whole market should be convinced that the state supports the stability of the financial system as a superior good and that it is saving the money people have deposited with banks. On the other hand, this is not about leaving the impression that the state is rescuing the owners of financial institutions, their managers or their contin-

3 Safe and Sound Bezpiecznie i stabilnie III Sound ued independent existence at the expense of the public. This should be happening because it is always the financial institution, its managers and owners who are primarily responsible for solving their problems and suffering the consequences of their own poor management. Has this always been the case? One can have doubts in some cases. Furthermore, the scope of public support in selected cases became a source of a spontaneous threat to the public finances of those countries. On the other hand, the crisis and the growing market discipline of financial markets served even more strongly than before to highlight the dangers linked with the state of public finances in some countries and the dangers to the stability of financial institutions strongly involved in those countries markets. Due to its social costs, however, a crisis gives rise to strong political demands for new regulation of financial markets so as to guard them against another crisis in future. Also now, we are observing extensive regulatory work in many areas of the financial market. Unquestionably, this is often deeply justified in essence, but on the other hand it carries its own costs, or even threats to the pace and ultimate cost of overcoming the crisis. Another issue is the additional problem of risks that could emerge in connection with regulatory inflation. I personally think that in a crisis the priority should be efficient operation within the conditions created by existing, rather flexible financial regulations, while any changes introduced should be limited to essential change, including periodic ones such as the level of protection of bank deposits. Because, the priority is to restore the stability of and confidence in financial institutions so that they can continue to supply the economy with funding. Certainly some of the changes being discussed can be introduced over the longer term as well as post-crisis. There are discussions in Europe today about the European Union s new financial supervision. How will the supervision system change as a result of the new regulations? With the start of this year, a new supervisory architecture was introduced in the EU, based on the recommendations of experts who earlier prepared the de Larosiere Report. The report presented a systemic identification of the risks affecting the common European market and, in its recommendations, highlighted the role of central banks in maintaining market stability. The adopted measures referring to the European supervisory architecture are a compromise due to the provisions of the treaty establishing the European community and the interests of institutions responsible for supervising financial markets at the national level. The result is a European-level sector-based supervision of financial institutions operating across borders, that is, supervisory bodies overseeing banking, insurance and the capital market. In cooperation with national supervisory bodies, these institutions are responsible for supervising particular groups of financial institutions, for technical standards and also, when needed, for resolving disputes between supervisory bodies. At the same time, a special body affiliated with the European Central Bank (ECB) has been established, comprising the governors of central banks and called the European Systemic Risk Board (ESRB). This body is responsible for identifying and limiting systemic risks that affect financial markets. The work of these bodies and the practices they develop in mutual cooperation will enable the effectiveness of the adopted system to be assessed in future, but I think their establishment should be taken into account during reviews of national financial security networks. What do these changes imply for central banks, including the NBP? Much more than previously, these changes increase the role of central banks beyond their traditional roles, including those related to acting as a lender of last resort. First and foremost, the changes make central banks responsible for analyzing and identifying systemic risks with regard to the entire market, including the entire financial system, so as to avoid macroeconomic costs of the crisis for the economy. This means much stronger links than were practiced before between monetary stability and the finance system s stability on one hand and macroeconomic stability on the other, due to existing mutual correlations. It also means the need to create a system of much more advanced and independent analyses and well developed international cooperation not only in identifying risks but also in finding ways of reducing them. The NBP is widely respected, both for the quality of its analyses and reports and for its international activity. The appointment of the NBP s president to the ESRB Steering Committee will have an additional impact on what happens in the aforementioned areas. Also in Poland, the new European measures cause a need to analyze the existing national financial security network, including the central bank s role within it. As in many other countries, there have been attempts in Poland to impose new taxes on banks. What consequences could a bank tax have on the stability of Poland s financial sector? Discussing this issue, we need to take into account the difference between our position and that of other markets. Unlike taxpayers in other countries, Polish taxpayers have not been burdened with a single zloty of aid to save banks from bankruptcy; just the opposite, even in these tough times, both banks and other financial institutions have been making a profit, generally speaking. Moreover, banks in Poland have long been paying a special fee to the Bank Guarantee Fund, which would not only facilitate the restructuring of banks but also increases the capitalization of the fund itself. Other countries are only planning to establish such funds, and the level of capitalization of their deposit guarantee funds compared to total deposits is much lower than in Poland. There are also other factors involved, related to the extent to which the economy is credited by banks, the fiscal approach to reserves set aside by banks for their debts at risk and to a number of other issues involved in banking operations that are important for the costs of such operations, the pace of development and the competitive edge. Any adopted measures should take all these factors into consideration. However, the final impact on the banking system s stability can only be assessed after we know what the final decisions are, both regarding the rate of this tax and how it will be calculated. The views and opinions expressed in this interview are strictly those of Wojciech KwaÊniak acting in a personal capacity and do not necessarily reflect the official views of the institution in which he is employed.

4 IV Safe and Sound Bezpiecznie i stabilnie Sytuacja polskiego sektora finansowego Z Wojciechem KwaÊniakiem, by ym Generalnym Inspektorem Nadzoru Bankowego, obecnie doradcà prezesa Narodowego Banku Polskiego, rozmawia Andrzej Ratajczyk. Polski system finansowy okaza si bezpieczny i stabilny w warunkach kryzysu. Jakie czynniki wed ug Pana o tym zadecydowa y? W mojej ocenie na ten stan wp ywa o szereg czynników wynikajàcych z naszych bogatych do- Êwiadczeƒ p ynàcych z nie atwej drogi 20-letniej transformacji gospodarczej. Z transformacjà tà zwiàzana by a bardzo g boka restrukturyzacja ca ego polskiego sektora finansowego, a sektora bankowego w szczególnoêci, który stanowi jego dominujàcà cz Êç. Czynniki te powodowa y, e polski sektor bankowy wchodzi w kryzys w zasadniczo innym stanie ni inne systemy bankowe. Okres transformacji gospodarczej pozwoli na nabycie przez wszystkich uczestników naszego rynku bankowego doêwiadczenia prowadzàcego do modelu bankowoêci opartego na stosunkowo konserwatywnych i tradycyjnych standardach dzia ania. BankowoÊci opartej na wysokim i realnym kapitale mogàcych byç êród em pokrywania strat na dzia alnoêci bankowej, na stabilnej strukturze w asnoêci banków oraz na dobrym poziomie ich p ynnoêci, co w powiàzaniu z niskà relacjà jego aktywów do PKB oraz niskim zaanga owaniem w finansowanie rynku nieruchomoêci tworzy o dobre fundamenty dla stabilnoêci systemu. W Polsce z chwilà rozpocz cia kryzysu globalnego obserwowaliêmy dwa obszary jego wp ywu na nasz rynek bankowy, tj. przez obszar zaufania oraz przez obszar makroekonomiczny. Jako, e zarówno system bankowy, jak i szeroko rozumiana gospodarka opiera y si na znacznie zdrowszych fundamentach ni w wielu innych paƒstwach, tak wi c i dzia anie kryzysowe by o atwiejsze. Dlatego to w aênie polski sektor bankowy jest dzisiaj naszà dobrà wizytówkà w Êwiecie i najbardziej przekonywujàcym dowodem sukcesu polskiej transformacji gospodarczej. Jakà rol w stabilizacji sektora finansowego odegra bank centralny? Narodowy Bank Polski przez minione lata budowy owych zdrowych fundamentów naszego rynku finansowego pe ni kluczowà rol. Dotyczy to zarówno dzia aƒ na rzecz utrzymania wartoêci polskiego pieniàdza, ale tak e sprawnego systemu p atniczego, efektywnego nadzoru bankowego, zaawansowanych analiz rynku, czy te budowy efektywnego systemu gwarancji depozytów. W obecnym kryzysie jego dzia ania zwiàzane by y w szczególnoêci ze stworzeniem bankom mo liwoêci rynkowego dost pu do p ynnoêci, w tym p ynnoêci w walutach obcych, w ramach tzw. Pakietu zaufania. By y równie zwiàzane z wa nà dla rynków finansowych informacjà zawartà w publikowanych okresowo raportach o stabilnoêci systemu bankowego, czy te z efektywnà wspó pracà z Ministerstwem Finmansów i Komisjà Nadzoru Finansowego w ramach powsta ego Komitetu Stabilno- Êci Finansowej. Jak wyglàda obecnie sytuacja polskiego sektora finansowego? Czy nadal jest odmienna od wi kszoêci paƒstw rozwini tych, których systemy zosta y g boko dotkni te kryzysem? Pomimo e perspektywy Êwiatowej koniunktury gospodarczej sà nadal wysoce niepewne, a zaufanie do wielu globalnych instytucji finansowych nie powróci o do stanu sprzed kryzysu, to sytuacja polskiego sektora finansowego odznacza si wysokà stabilnoêcià. Wyniki finansowe za 2010 by y lepsze ni rok wczeêniej, zaê w przypadku banków zarówno wskaêniki bezpieczeƒstwa, jak i efektywnoêci sà wysokie. Co prawda utrzymuje si nadal ograniczona aktywnoêç kredytowa banków, na co ma wp yw niepewnoêç co do przysz ych perspektyw gospodarczych, ale jest to stan w tej sytuacji naturalny. Naturalne jest równie obni enie jakoêci dotychczasowego portfela kredytowego szczególnie w segmencie detalicznym, ale moim zdaniem nie jest to poziom, który móg by stanowiç zagro enie dla stabilnoêci systemu. W okresie kryzysu obserwowaliêmy na Êwiecie próby przywracania stabilnoêci rynków finansowych za pomocà pakietów ratunkowych oraz nowych regulacji prawnych. Jak Pan ocenia te dzia ania? Niewàtpliwie obecny kryzys z uwagi na swój charakter jest kryzysem szczególnym, obejmujàcym swoim zasi giem najbardziej rozwini te gospodarki, jak i globalne rynki finansowe. W ramach dzia aƒ prowadzonych na rzecz przywracania rynkom stabilnoêci zosta y podj te w wielu paƒstwach bezprecedensowe dzia ania w odniesieniu do instytucji finansowych, zarówno przez rzàdy paƒstw jak i przez banki centralne. Dzia ania te w ró nych fazach starano si z mniejszym lub wi kszym skutkiem koordynowaç na poziomie mi dzynarodowym. Ich wynikiem sà z jednej strony owe pakiety ratunkowe obejmujàce w pierwszej fazie ochronà przed za amaniem rynki finansowe oraz kluczowe instytucje finansowe, z drugiej zaê strony p ynie fala postulatów o nowà architektur regulacyjnà rynków finansowych. Sprawà zasadniczà przy budowie pakietów ratunkowych sta y si szczegó owe warunki dost pu instytucji finansowych do Êrodków przez nie oferowanych. Na tym tle z jednej strony ujawni si naturalny problem rozstrzygni ç pomi dzy interesami podatników b dàcych ostatecznymi dostarczycielami owych Êrodków, z drugiej zaê strony komercyjnymi interesami instytucji finansowych i ich w aêcicieli, mogàcymi groziç pokusà nadu yç. Dlatego, moim zdaniem, restrukturyzujàc instytucje finansowe w adze publiczne oraz ca y rynek powinny mieç przekonanie, e paƒstwo wspiera stabilnoêç systemu finansowego, który jest dobrem nadrz dnym oraz ratuje Êrodki pieni ne z o one przez spo eczeƒstwo w bankach. Ale te nie nale y tworzyç wra enia, e ratuje si w aêcicieli instytucji finansowych, ich w adze czy te dalszy ich samodzielny byt kosztem interesu publicznego. Dziaç si to powinno dlatego, e zawsze instytucja finansowa, jej w adze i w aêciciele sà w pierwszym rz dzie

5 Safe and Sound Bezpiecznie i stabilnie V odznacza si wysokà stabilnoêcià odpowiedzialni za rozwiàzywanie swoich problemów i ponoszenie konsekwencji z ego zarzàdzania. Czy tak si zawsze dzia o? Mo na mieç niekiedy wàtpliwoêci. Dodatkowo skala publicznego wsparcia w wybranych przypadkach sta a si êród em samoistnego zagro enia dla finansów publicznych tych paƒstw. Z drugiej strony kryzys i rosnàca rynkowa dyscyplina rynków finansowych znacznie ostrzej ni wczeêniej uwypukli a zagro enia zwiàzane ze stanem finansów publicznych niektórych paƒstw, jak i z zagro eniami dla stabilnoêci instytucji finansowych silnie zaanga owanych na rynkach tych paƒstw. Jednak kryzys z uwagi na koszty spo eczne rodzi silne polityczne postulaty w zakresie potrzeby nowej regulacji rynków finansowych, tak aby na przysz oêç zabezpieczyç je przed kolejnym kryzysem. Równie i teraz obserwujemy bardzo szeroko zakrojone prace regulacyjne dotykajàce wielu obszarów rynku finansowego. Niewàtpliwie bardzo cz sto ma to g bokie uzasadnienie merytoryczne, ale z drugiej strony ma te i swoje systemowe koszty, a nawet zagro enia dla tempa i kraƒcowych kosztów wychodzenia z kryzysu. Odr bnà sprawà jest dodatkowy problem mo liwych do ujawnienia ryzyk zwiàzanych ze zjawiskiem inflacji regulacji. OsobiÊcie uwa- am, e w warunkach kryzysowych priorytetem powinno byç sprawne dzia anie w warunkach dotychczasowych dosyç elastycznych regulacji finansowych, a wprowadzane zmiany powinny ograniczaç si do zmian w tym niezb dnych i zmian okresowych, jak chocia by w zakresie skali ochrony depozytów bankowych. Chodzi o to, e priorytetem jest przywracanie stabilnoêci i zaufania do instytucji finansowych, tak aby mog y one nadal zasilaç gospodark Êrodkami finansowymi. Niewàtpliwie niektóre z dyskutowanych zmian mogà byç wprowadzane w d u szym okresie czasu jak i w okresie pokryzysowym. Na forum europejskim toczy si obecnie dyskusja o nowym unijnym nadzorze finansowym. Jakie zmiany w funkcjonowaniu nadzoru przewidujà nowe regulacje? Z poczàtkiem bie àcego roku powsta a w Unii Europejskiej nowa architektura nadzorcza, b dàca wynikiem rekomendacji ekspertów przygotowujàcych wczeêniej tzw. Raport de Larosiere. Raport ten w sposób systemowy dokona identyfikacji ryzyk oddzia ywujàcych na jednolity rynek europejski i w zawartych rekomendacjach podkreêli systemowà rol banków centralnych w utrzymaniu stabilnoêci tych rynków. Przyj te rozwiàzanie odnoszàce si do europejskiej architektury nadzorczej jest kompromisem z uwagi na zapisy traktatu ustanawiajàcego wspólnot europejskà oraz interesy paƒstw odpowiedzialnych za nadzorowanie rynków finansowych na poziomie krajowym. W wyniku tego powsta na poziomie europejskim nadzór sektorowy instytucji finansowych dzia ajàcych transgranicznie, tj. odpowiedzialny za bankowoêç, ubezpieczenia i rynek kapita owy. Nadzory te we wspó pracy z nadzorami krajowymi sà odpowiedzialne za nadzór nad poszczególnymi grupami instytucji finansowych, standardy techniczne i ewentualne rozstrzyganie sporów pomi dzy nadzorcami. JednoczeÊnie przy Europejskim Banku Centralnym powo ano szczególny organ utworzony przez prezesów banków centralnych jakim jest Europejska Rada ds. Ryzyka Systemowego (ESRB). Cia o to jest odpowiedzialne za identyfikacj oraz ograniczanie ryzyk systemowych oddzia ywujàcych na rynki finansowe. Dzia anie tych organów i wypracowywane praktyki wzajemnej wspó pracy pozwolà w przysz oêci zapewniç efektywnoêç przyj tego rozwiàzania, niemniej ich powstanie powinno byç moim zdaniem uwzgl dnione przy przeglàdzie krajowych sieci bezpieczeƒstwa finansowego. Co z tych zmian wynika dla banków centralnych, w tym dla NBP? Zmiany te w znacznie wi kszym stopniu ni wczeêniej zwi kszajà rol banków centralnych poza ich tradycyjne funkcje, w tym i te, które sà zwiàzane z funkcjà tzw. po yczkodawcy ostatniej instancji. Zmiany te czynià banki centralne w pierwszym rz dzie odpowiedzialnymi za analiz i identyfikowanie ryzyk systemowych w odniesieniu do ca ego rynku, w tym i ca ego systemu finansowego, tak aby uniknàç makroekonomicznych kosztów kryzysu dla gospodarki. To oznacza znacznie silniejsze ni dotychczas zwiàzki pomi dzy stabilnoêcià zarówno monetarnà, jak i stabilnoêcià systemu finansowego oraz stabilnoêcià makroekonomicznà z uwagi na wyst pujàce wzajemne korelacje. Oznacza to równie potrzeb stworzenia systemu znacznie bardziej zaawansowanych, niezale nych analiz oraz rozwini tej wspó pracy mi dzynarodowej, nie tylko w zakresie identyfikacji samego ryzyka, ale równie w zakresie sposobów jego redukcji. NBP jest instytucjà powszechnie cenionà zarówno z uwagi na jakoêç przygotowywanych analiz oraz raportów, jak i aktywnoêç mi dzynarodowà. Wybór Prezesa NBP do presti owego Komitetu Sterujàcego ESRB dodatkowo wp ywaç b dzie na aktywnoêç w wymienionych obszarach. Nowe europejskie rozwiàzania wp ywajà równie i w Polsce na potrzeb analizy istniejàcych krajowych rozwiàzaƒ w obszarze sieci bezpieczeƒstwa finansowego, w tym i roli w niej banku centralnego. W Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach, podejmowane sà próby obcià- enia banków nowymi podatkami. Jakie konsekwencje dla stabilnoêci polskiego sektora finansowego mo e mieç wprowadzenie podatku od banków? Dyskutujàc ten temat nale y jednak uwzgl dniaç odmiennoêç naszej pozycji w relacji do innych rynków. Polski podatnik nie by w przeciwieƒstwie do podatników innych paƒstw obcià ony nawet jednym z otym pomocy w celu ratowania przed upad oêcià banków, a przeciwnie nawet w trudnych obecnych czasach zarówno banki jak i inne instytucje finansowe generalnie wypracowywa y zyski. Dodatkowo banki w Polsce od lat wnoszà specjalnà op at do Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, co nie tylko u atwia ewentualne restrukturyzowanie banków, ale i zwi ksza poziom kapitalizacji samego funduszu. W innych paƒstwach podobne fundusze dopiero zamierza si powo ywaç, a poziom skapitalizowania ich funduszy gwarantowania depozytów w relacji do ogó u zgromadzonych depozytów jest znacznie ni szy ni u nas. Sà te i inne czynniki zwiàzane zarówno z poziomem kredytowania gospodarki przez banki, podejêciem fiskalnym do rezerw tworzonych przez banki na ich nale noêci zagro one, czy z szeregiem innych spraw dotyczàcych dzia alnoêci bankowej, istotnych dla kosztów prowadzenia tej dzia alnoêci, tempa ich rozwoju oraz konkurencyjnoêci. Ewentualne rozstrzygni cie powinno wszystkie te czynniki braç pod uwag. Jednak ostateczny wp yw na stabilnoêç systemu bankowego mo e byç dokonywany je eli znane b dà koƒcowe rozstrzygni cia dotyczàce zarówno wysokoêci tego podatku, jak i podstawy jego naliczania. Poglàdy wyra one w powy szym tekêcie sà wy àcznie prywatnymi poglàdami rozmówcy i nie mogà byç rozumiane jako stanowisko instytucji, w której rozmówca jest zatrudniony.

6 VI Safe and Sound Bezpiecznie i stabilnie OPINION The Polish financial system remained stable during the global crisis, with the best proof of that being that no bank went down in Poland. What s more, no Polish bank needed a bailout. Many external and internal factors enabled Poland to emerge from the crisis painlessly. But as foreign financial institutions and companies emphasize this would not have been possible without the proper response from the Polish government and institutions responsible for the stability of the financial system. Kai Koeppen, Managing Partner, The Riverside Company: The Polish economy is not as geared towards exports as the economies of other CEE countries, or Western European countries. Exports comprise of only some 40% of Poland s GDP, compared to 80% for Hungary or 75% for the Czech Republic. This is why Poland suffered less at the time of weak trade and from the economic environment that hit most EU markets. On top of that, domestic demand, and especially household consumption, has remained strong in Poland throughout the crisis; in fact, it has been consistently stronger than pretty much anywhere else in the EU. We must not forget how huge Poland s domestic market is: 38 million people who continue spending on food, cars, TV sets and services is a very powerful force in times of economic weakness. The financial crisis was not an issue because the Polish financial system is not reliant on U.S. or European financial institutions. The housing bubble and sub-prime lending in the U.S., the collapse of Lehman Brothers and the liquidity crisis have not had a major effect on the Polish banking system. Polish banks did not invest in Lehman brothers or sub-prime mortgages to any large extent. Polish pension funds invest more than 90% of their equity assets in Polish securities rather than foreign ones, so dramatic events in the U.S., UK or Germany left Poland largely unscathed. And given that Polish companies and consumers do not rely on debt financing to any large Inflation Under Control Poland is not experiencing problems keeping a tight rein on inflation. This was not always the case though. The harmfulness of high inflation, or excessive price growth, is unquestionable. Hyperinflation is particularly dangerous when price growth spirals out of control and sometimes drastic measures are needed to counteract it. Economists differ as to what level of price growth constitutes inflation and when this becomes hyperinflation. But one common definition of hyperinflation is price growth of at least 50 percent in one month. There were two cases of hyperinflation in Polish history. The first occurred in when, due to the faltering influx of revenue to the budget, the government started printing money without coverage, resulting in a crisis in Hyperinflation was halted by Prime Minister W adys aw Grabski s reforms. Within a short time, the Polish mark was replaced with a new currency called the Polish zloty, whose exchange rate was equal to that of the Swiss franc due to the same gold parity. These measures by Grabski s government in 1924 effectively curbed hyperinflation and settled the economy. The other example of hyperinflation was at the start of the economic transition when in January 1990 inflation reached 79.6 percent month on month. This was the effect of prices being subjected to market-economy rules as a result of almost complete liberalization of the retail and wholesale market for almost all consumer goods, materials and services, and also a substantial withdrawal of subsidies for enterprises. The inflation shock led to prices growing to marketeconomy levels and to a drop in the amount of money in circulation (in facevalue terms). The zloty s strong devaluation reduced people s purchasing power and also substantially depleted their savings. The scale of this hyperinflation, however, was much smaller than in the 1920s (estimates say it reached 600 percent annually between 1989 and 1990). Hyperinflation was curbed thanks to the reforms of Deputy Prime Minister and Finance Minister Leszek Balcerowicz. These were generally similar to Grabski s plan. The 1989 hyperinflation transitioned to galloping inflation of 60.4 percent in 1991 and to 18.5 percent in % Inflation in Poland continued on page VIII Jan May 1993 Oct Feb July March 2011

7 Safe and Sound Bezpiecznie i stabilnie VII Inflacja pod kontrolà Polska nie ma obecnie problemu z utrzymaniem inflacji w ryzach. Ale wczeêniej nie zawsze to si udawa o. SzkodliwoÊç wysokiej inflacji, czyli nadmiernego wzrostu cen, nie podlega dyskusji. Szczególnie niebezpieczne jest zjawisko hiperinflacji, kiedy to wzrost cen wymyka si spod kontroli i trzeba podejmowaç nieraz drastyczne dzia ania, by temu przeciwdzia aç. Chocia ekonomiêci ró nià si mi dzy sobà w ocenie jaki wzrost cen stanowi jeszcze inflacj, a jaki jest ju hiperinflacjà, cz sto za umownà granic hiperinflacji przyjmuje si wzrost cen o co najmniej 50% w ciàgu jednego miesiàca. W historii Polski wyst pujà dwa przypadki wystàpienia hiperinflacji. Pierwsza mia- a miejsce w latach , kiedy to rzàd wskutek zahamowania dop ywu Êrodków do bud etu rozpoczà emisj pieniàdza bez pokrycia, co zaowocowa o silnym kryzysem w 1923 roku. Hiperinflacja lat 20. ubieg ego wieku zosta a zahamowana przez reform premiera W adys awa Grabskiego. W krótkim czasie zastàpiono mark polskà nowà walutà o nazwie z oty polski, którego kurs równy by kursowi franka szwajcarskiego. Wynika o to z takiego samego parytetu do z ota. Posuni cia rzàdu Grabskiego w ciàgu roku 1924 spowodowa y skuteczne zd awienie hiperinflacji i uporzàdkowanie gospodarki Polski. Do hiperinflacji mo na zaliczyç równie inflacj poczàtku transformacji gospodarczej, kiedy to w styczniu 1990 r. inflacja wynosi a 79,6 % m/m. Inflacja ta mia a swoje pod o e w urynkowieniu cen poprzez prawie ca kowità liberalizacj handlu detalicznego i hurtowego prawie wszystkich dóbr konsumpcyjnych, materia ów i us ug oraz znaczne wyeliminowanie subsydiów i dotacji dla przedsi biorstw. Szok inflacyjny tego okresu spowodowa urynkowienie cen towarów i jednoczesne ograniczy iloêç nominalnà pieniàdza w obiegu. Silna dewaluacja z otego spowodowa a ograniczenie zdolnoêci zakupu dóbr przez ludnoêç, a tak e znaczàco zmniejszy- a wartoêç oszcz dnoêci. Skala tej hiperinflacji by a jednak znacznie ni sza, ni w latach 20. (szacuje si, e si gn a ona szeêciuset procent rocznie w ciàgu kilkunastu miesi cy mi dzy rokiem 1989 i 1990). Hiperinflacj zd awiono dzi ki wprowadzeniu reformy wicepremiera i ministra finansów Leszka Balcerowicza, której mechanizmy zasadniczo by y podobne do planu % Inflacja w Polsce w latach dokoƒczenie na stronie IX OPINIE Polski system finansowy pozosta stabilny w czasie kryzysu, czego najlepszym Êwiadectwem jest fakt, e nie upad aden bank. A co wi cej, aden polski bank nie znalaz si w sytuacji, która wymaga aby dokapitalizowania ze Êrodków publicznych. Bezbolesne przejêcie przez okres kryzysu by o efektem wielu czynników zewn trznych i wewn trznych. Ale jak podkreêlajà przedstawiciele zagranicznych instytucji finansowych i firm nie by oby to mo liwe bez w aêciwej reakcji polskiego rzàdu i instytucji odpowiedzialnych za stabilnoêç systemu finansowego. Kai Koeppen, partner zarzàdzajàcy, The Riverside Company: Polska gospodarka nie jest tak silnie zorientowana na eksport, jak w innych krajach Europy Ârodkowej i Wschodniej, a nawet Zachodniej. Eksport stanowi zaledwie oko o 40% PKB Polski, podczas gdy na W grzech si ga 80%, a w Czechach 75%. Dlatego Polska mniej ucierpia a w okresie os abienia handlu i koniunktury gospodarczej, które dotkn y wi kszoêç krajów Unii Europejskiej. W dodatku w czasie kryzysu popyt wewn trzny w Polsce, a zw aszcza konsumpcja gospodarstw domowych, pozostawa y wysokie; w gruncie rzeczy nadal pozostajà silniejsze, ni w wi kszoêci krajów Unii. Warto pami taç o tym, jak du y jest rynek wewn trzny Polski 38 milionów ludzi, którzy nadal kupujà ywnoêç, samochody, telewizory i us ugi to pot na si a w okresie os abienia gospodarczego. Kryzys finansowy nie by problemem, poniewa polski system finansowy nie jest uzale niony od amerykaƒskich czy europejskich instytucji finansowych. Baƒka nieruchomoêci i kredyty hipoteczne typu subprime w USA, upadek banku Lehman Brothers i kryzys p ynnoêci nie mia y wi kszego wp ywu na polski system bankowy. Polskie banki nie inwestowa y w szczególnym stopniu w Lehman Brothers ani w kredyty subprime. Polskie fundusze emerytalne inwestujà ponad 90% zasobów w polskie papiery wartoêciowe, a nie zagraniczne, wi c dramatyczne wydarzenia w USA, Wielkiej Brytanii czy Niemczech w a- Êciwie Polski nie dotkn y. A bioràc pod uwag, e polskie firmy i konsumenci nie opierajà si w wi kszym stopniu na kredytowaniu,

8 VIII Safe and Sound Bezpiecznie i stabilnie extent, the cut in bank lending that followed did not deteriorate the conditions of the banking and business sectors and did not trigger a recession, which is essentially what happened in Western Europe. There was some economic effect of course after all Poland is not in vacuum and a drop in imports in Western Europe had a negative effect on the Polish economy, but this was a temporary dip rather than a systemic failure. The economic recovery was mainly consumption-led. Not just household consumption, but also government consumption. The Polish government did the best thing that a government can do in a time of economic weakness: continue spending. A public investment program, and especially infrastructure projects (not only ahead of the Euro 2012 football championships but also for other purposes) kept the construction sector working at full speed and had a positive ripple effect across all sectors of the economy. Kaspar Richter, World Bank Senior Economist for the Europe and Central Asia region: Over the last decade, Poland and other Central and Eastern European countries outperformed many other emerging countries in the quest to converge with Western European living standards. In terms of integration, trade, finance and labor, the region has become one of the most integrated parts of the world. So it is not surprising that the impact of the global economic and financial crisis has been so significant in Central and Eastern Europe. Yet, during the crisis, sound macroeconomic and financial management allowed Poland to emerge relatively unscathed. Poland is the only country in the EU whose economy has continued to expand throughout the crisis and one of the few new member states that managed to continue its process of convergence with average EU income levels. Poland s large domestic economy has limited its exposure to the decline in world trade. The flexible exchange rate regime has also facilitated the economy s adjustment. Poland has therefore cushioned the shock, both in terms of the overall economy and job losses. But most importantly, Poland is reaping the benefits of sound economic Inflation Under Control continued from page VI Curbing rises In the following years, curbing inflation became the main objective of the government and the National Bank of Poland (NBP) the central bank, and the Monetary Policy Council (RPP) was appointed on Feb. 17, 1998 with this aim in mind. As of 1999 the implementation of monetary policy has involved the strategy of a direct inflation goal. The RPP defines the inflation goal and then adjusts the level of NBP basic interest rates so as to maximize the probability of reaching this goal. Since the start of 2004, the NBP has been maintaining a continuous inflation goal of 2.5 percent with a permissible fluctuation margin of +/- 1 percentage points. The NBP keeps interest rates cohesive with the inflation goal, influencing the level of nominal short-term interest rates on the money market. Money market rates have an impact on the interest rates applied to loans and deposits at commercial banks and consequently also on the loan volume, demand in the economy and the inflation rate. Thanks to the mechanisms applied by the central bank and the RPP, and also the measures taken by consecutive governments, inflation decreased from year to year, to stand at 0.7 percent in In the following years, among other things due to the global crisis and growing raw materials prices internationally, inflation in Poland grew slightly. Even so, Poland still enjoys a much more stable situation than many other European countries. According to Eurostat, the EU s statistics office, in December 2010 inflation in Poland was 2.7 percent (according to Poland s Central Statistical Office it was 3.1 percent), while Romania had an annual inflation rate of 6.1 percent, Estonia 5.4 percent and Greece 5.2 percent. Annual inflation for the European Union was 2.6 percent in Into the octillions The current level of inflation in Poland, and even the several-hundred-percent price growth of 1990 fall far short of world records. As the portal reports, in Zimbabwe in November 2008 the monthly price growth was estimated at 79.6 billion percent. This means that prices in stores doubled almost every day. Even the poorest citizens of Zimbabwe could feel like billionaires when the country s central bank issued a bank note representing 100,000,000,000 Zimbabwe dollars. If that sounds astronomical, it turns out that Zimbabwe s inflation was not the highest in history. Without a question, first place goes to Hungary. After World War II an irresponsible monetary policy caused inflation to reach 41.9 quadrillion percent in July Prices doubled every 13.5 hours. A bank note worth 100,000,000,000,000,000,000 (100 quintillion pengos was issued and an even higher one, worth 1 sextillion pengos, was in the pipeline. Before it was made legal tender, Hungary replaced pengos with forints at a rate of 1 to 400 octillion. Third place among countries most strongly affected by inflation goes to Yugoslavia. In January 1994 prices there rose by 313 million percent, doubling every 1.4 days. Hyperinflation is a deadly disease for a currency. Currencies whose value drops by thousands, millions or trillions of percent per month simply cannot be saved. They can only be replaced with a new one that has fewer zeros. For denomination to be effective, the subsequent monetary policy has to be restrictive. What happens when it is not, can be seen in the example of Zimbabwe the redenomination of 2006 was carried out at a ratio of 1,000:1; the next one had to be carried out in 2008, at a ratio of 10,000,000,000:1. A.R.

9 Safe and Sound Bezpiecznie i stabilnie IX Inflacja pod kontrolà dokoƒczenie ze strony VII Grabskiego. Hiperinflacja roku 1989 przesz a w inflacj galopujàcà w tempie 60,4 % wroku 1991 do poziomu 18,5% w roku Poskramianie cen W nast pnych latach obni enie inflacji sta o si g ównym celem rzàdu i Narodowego Banku Polskiego, co skutkowa o powo aniem (na mocy nowej Konstytucji RP) 17 lutego 1998 r. Rady Polityki Pieni nej (RPP). Od 1999 r. w realizacji polityki pieni nej wykorzystuje si strategi bezpoêredniego celu inflacyjnego. W jej ramach Rada Polityki Pieni nej okreêla ten cel, a nast pnie dostosowuje poziom podstawowych stóp procentowych NBP tak, by maksymalizowaç prawdopodobieƒstwo jego osiàgni cia. Od poczàtku 2004 r. Narodowy Bank Polski realizuje ciàg y cel inflacyjny na poziomie 2,5 proc. z dopuszczalnym przedzia em wahaƒ +/- 1 punkt procentowy. NBP utrzymuje poziom stóp procentowych spójny z realizowanym celem inflacyjnym, wp ywajàc na wysokoêç nominalnych krótkoterminowych stóp procentowych rynku pieni nego. Stopy rynku pieni nego majà wp yw na oprocentowanie kredytów i depozytów w bankach komercyjnych, a co za tym idzie na rozmiary kredytu, popyt w gospodarce i stop inflacji. Dzi ki mechanizmom stosowanym przez bank centralny i Rad Polityki Pieni nej, a tak e dzia aniom kolejnych rzàdów, z roku na rok inflacja obni a a si, by w roku 2005 si gnàç 0,7 %. W nast pnych latach, m.in. wskutek kryzysu Êwiatowego i wzrostu cen surowców na Êwiecie, poziom inflacji w Polsce nieco wzrós. Ale i tak Polska ma znacznie bardziej stabilnà sytuacj ni wiele krajów europejskich. Wed ug Eurostatu, w grudniu 2010 r. wskaênik inflacji osiàgnà w Polsce poziom 2,7 % (wed ug G ównego Urz du Statystycznego by o to 3,1 %), podczas gdy w Rumunii roczna inflacja wynios a 6,1 %, w Estonii 5,4 % a w Grecji 5,2 %. Roczna inflacja w Unii Europejskiej w 2010 r. wynios a 2,6%. Zerowy zawrót g owy Obecny poziom inflacji w Polsce, czy nawet kilkusetprocentowy wzrost cen z 1990 r. trudno porównywaç ze Êwiatowymi rekordami. Jak podaje portal w Zimbabwe w listopadzie 2008 roku miesi czny wzrost cen szacowany by na 79,6 miliardów procent! Oznacza to, e ceny w sklepach podwaja y si nieomal co dob. Nawet najubo si mieszkaƒcy Zimbabwe mogli poczuç si jak miliarderzy, kiedy bank centralny tego kraju wyemitowa banknot o nominale miejscowych dolarów. Imponujàce, ale jak si okazuje, zimbabweƒska inflacja nie by a wcale najwy sza w historii. Pierwsze miejsce bezapelacyjnie nale y do W gier. Po drugiej wojnie Êwiatowej nieodpowiedzialna polityka monetarna doprowadzi a do tego, e w lipcu 1946 roku inflacja si gn a 41,9 trylionów procent. Ceny podwaja y si tam co 13 i pó godziny! Wyemitowano wtedy banknot o nominale (sto trylionów) pengo, a w przygotowaniu by ju banknot o jeszcze wy szym nominale tryliarda pengo. Zanim jednak trafi do obiegu, W gry przeprowadzi y denominacj, wymieniajàc pengo na forinty w stosunku jeden do czterystu tysi cy kwadrylionów. Trzecie miejsce wêród krajów najbardziej dotkni tych przez inflacj zajmuje Jugos awia. W styczniu 1994 r. ceny wzros y tam o 313 milionów procent, podwajajàc si co 1,4 dnia. Hiperinflacja jest dla pieniàdza chorobà Êmiertelnà. Waluty, której wartoêç spada w tempie tysi cy, milionów albo wr cz trylionów procent miesi cznie nie da si uratowaç, mo na jà tylko wymieniç na innà z mniejszà iloêcià zer. Aby denominacja przynios a skutki, konieczna jest póêniejsza restrykcyjna polityka monetarna. O tym, co si dzieje, kiedy jej zabraknie, uczy przyk ad Zimbabwe przedostatnià denominacj, w stosunku 1 000:1, kraj ten przeprowadzi w 2006 roku. Kolejnà trzeba by o ju zrobiç w 2008, w stosunku :1. A.R. wstrzymanie udzielania kredytów przez banki, które nastàpi o, nie pogorszy o sytuacji sektora bankowego i biznesu i nie wywo a o recesji, jak to si sta o w Europie Zachodniej. OczywiÊcie pojawi y si pewne reperkusje gospodarcze, bo w koƒcu Polska nie istnieje w pró ni i zahamowanie importu w Europie Zachodniej mia o niekorzystny wp yw na polskà gospodark, ale by to raczej chwilowy spadek, a nie za amanie systemu. O ywienie gospodarcze wynika o g ównie z konsumpcji (patrz wy ej) zarówno gospodarstw domowych, jak i rzàdu. Polski rzàd uczyni najlepszy mo liwy krok w obliczu os abienia gospodarczego kontynuowa wydatki. Dzi ki programowi inwestycji publicznych, zw aszcza infrastrukturalnych (zarówno zwiàzanych z mistrzostwami pi ki no nej Euro 2012, jak i innych), sektor budownictwa pracowa na pe nych obrotach, co mia o pozytywny wp yw na pozosta e dziedziny gospodarki. Kaspar Richter, starszy ekonomista Banku Âwiatowego na Europ i Azj Ârodkowà: W ciàgu ostatniej dekady Polska i inne kraje Europy Ârodkowej i Wschodniej przeêcign y wiele innych krajów w staraniach, by dorównaç standardom ycia Europy Zachodniej. W takich aspektach, jak integracja, handel, finanse i si a robocza, region sta si jednym z najbardziej zintegrowanych obszarów Êwiata. Nie jest wi c zaskoczeniem, e Êwiatowy kryzys gospodarczy i finansowy mia tak znaczàcy wp yw na Europ Ârodkowà i Wschodnià. A jednak, dzi ki rozsàdnemu zarzàdzaniu makroekonomià i finansami, Polska zdo a a przetrwaç ten kryzys bez wi kszego uszczerbku. Polska to jedyny kraj Unii Europejskiej, którego gospodarka w czasie kryzysu nadal ros a i jeden z niewielu jej nowych cz onków, który zdo a kontynuowaç proces dochodzenia do poziomu przeci tnej dochodów w Unii. Du a skala gospodarki krajowej ograniczy a wra liwoêç Polski na os abienie w handlu Êwiatowym. Elastyczny kurs waluty równie u atwi gospodarce dostosowanie si do sytuacji. Wrezultacie wstrzàs doznany przez Polsk by agodny, zarówno w gospodarce jako ca oêci, jak i w aspekcie ci ç w zatrudnieniu. Co najwa niejsze, Polska zbiera owoce rozsàdnej polityki gospodarczej, która pozwoli a uniknàç powstania znacz-

10 X Safe and Sound Bezpiecznie i stabilnie policies that helped the country avoid the build-up of large macroeconomic imbalances prior to the crisis. Because there was sufficient fiscal space to adopt temporary stimulus measures, the impact of the crisis on growth was lessened. The strong collaboration among the financial supervision agency the KNF, the central bank and the ministry of finance has helped to ensure that Poland s banking system has withstood the global financial crisis well. Poland s credit expansion was more prudent than elsewhere in the region in the run-up to the crisis. This, along with policy actions aimed at maintaining liquidity and increasing surveillance during the crisis, has safeguarded financial stability. Measures include the recommendations that banks retain 2008 profits in order to bolster capitaladequacy ratios, and, more recently, that credit standards for household lending, in particular in foreign loans, be tightened. Rainer Fuhrmann, CEO of DZ Bank Polska SA: Poland was successful in avoiding the crisis since Polish banks had practically no exposure to the American real estate market and toxic securities. That was mainly due to their conservative stance of investing in the real economy but also an effect of the strong share of international banks on the market where Polish subsidiaries have clear investment rules imposed by their parent companies. Furthermore, although loans were easily accessible in the pre-crisis years, a credit bubble did not emerge. Strict banking supervision by the regulators helped to prevent exaggerations in that field. The lower dependency of Poland s economy on exports in comparison to its peers in Central and Eastern Europe was certainly favorable as the collapse of global trade had a lesser negative impact. In addition, the depreciation of the Polish currency helped Polish companies to regain their competitive edge in global markets quite soon. At the same time, the government accelerated public investment, strongly backed by EU funds, which proved to be supportive of the economy. Sector stabilization was also one of the priorities of the National Bank of Poland. Banking Services Growing More Popular The number of Poles using bank accounts, online banking services and payment cards has increased significantly in recent years. Data from the Payment System Department at the National Bank of Poland (NBP) indicates that the number of bank accounts in Poland increased by over 70 percent in less than five years from 20 million in June 2006 to 34.1 million in December And that number is still on the rise. From June to December 2010 it rose by 1.2 million, or 3.8 percent. The growth in the total number of bank accounts eases the problem of financial exclusion, that is a lack of access to financial services. The findings of two independent surveys conducted by the NBP in 2009 show that 77 to 78 percent of Polish people had access to their own or a shared account in a bank or credit union a much higher figure than in previous years. In 2006 this figure was estimated at 48 percent and in 2007 at 68.4 percent. The rapid expansion of the Polish market for banking services in the last decade does not change the fact that Poland still lags behind Western European countries in many respects. The number of bank accounts per head of population and the number of transactions conducted using non-cash payment methods are much lower in Poland than the European Union average. The development of non-cash transactions depends to a large extent on the number of bank accounts in the country because bank accounts are necessary for the use of non-cash payment methods. It is encouraging, however, that the number of accounts per head of population is on the increase in Poland. Data from the Payment System Department at the NBP show that this indicator in Poland was 73.8 percent of the EU average in 2009, up from 72.6 percent of the EU average in In 2009, the number of accounts per head of population in Poland was 83 percent of the eurozone average, compared to 79 percent in In the period from 2001 to 2009 there were only slight changes in the EU average after a drop to 1.24 in 2008 it increased to 1.26 in Poland, with 0.93 bank accounts per head of population in 2009, ranked near the bottom in the EU, ahead only of Italy and Spain. However, the indicator was higher than in 2008, when it stood at Malta had the highest number of bank accounts per head It was followed by Lithuania, Cyprus, Finland and Greece. A large number of bank accounts does not automatically translate into a high level of use by their owners. An example is Greece, which had one of the highest indicators: 2.79 per head in At the same time it had one of the lowest numbers of non-cash transactions via payment cards: 14 per head. In comparison, the number of per-capita non-cash transactions in the EU as a whole exceeded 160. Despite the rapid development of banking services and non-cash payments, there are still people in Poland who have no access to these services, cannot use them or do not want to use them. There is a group of people in Poland who will never want to use non-cash payments, says Dominika Maison of the University of Warsaw, the author of a study entitled Polish People s Attitudes to Non-Cash Transactions commissioned by the NBP. Analysis shows that this is true of 21.6 percent of the Polish population. To explain their unwillingness to use non-cash pay- continued on page XII

11 Safe and Sound Bezpiecznie i stabilnie XI Polacy ch tniej korzystajà z us ug bankowych W ostatnich latach znaczàco wzros a liczba Polaków korzystajàcych z rachunków bankowych, bankowoêci internetowej i kart p atniczych. Zdanych Departamentu Systemu P atniczego Narodowego Banku Polskiego wynika, e w ciàgu niespe na pi ciu lat liczba rachunków bankowych w Polsce wzros a o ponad 70 %. W czerwcu 2006 r. takich rachunków by o 20 mln, a w grudniu 2010 r. ju 34,1 mln. I, co nie mniej wa ne, rachunków wcià przybywa. W okresie czerwiec-grudzieƒ 2010 r. liczba rachunków bankowych wzros a o 1,2 mln, czyli o 3,8 %. Przyrost liczby rachunków bankowych ma istotne, pozytywne znaczenie z punktu widzenia wzrostu ubankowienia polskiego spo eczeƒstwa oraz ograniczenia zjawiska wykluczenia finansowego (braku dost pu do us ug finansowych). Zgodnie z wynikami dwóch niezale nych badaƒ, przeprowadzonych przez NBP w 2009 r., udzia osób w Polsce posiadajàcych dost p do w asnego lub wspólnego konta w banku lub spó dzielczej kasie oszcz dnoêciowo-kredytowej wyniós 77% - 78%, co stanowi du y wzrost w stosunku do wyników badaƒ przeprowadzonych w latach wczeêniejszych (w 2006 r. ubankowienie w Polsce szacowano na 48%, aw2007 r. na 68,4%). Obserwowany w ostatniej dekadzie dynamiczny rozwój polskiego rynku us ug bankowych nie zmienia faktu, e pod wieloma wzgl dami Polska ust puje jeszcze krajom Zachodu. Liczba rachunków bankowych przypadajàcych na jednego mieszkaƒca oraz liczba transakcji dokonywanych za pomocà bezgotówkowych instrumentów p atniczych sà w Polsce znacznie ni sze ni Êrednia liczona dla wszystkich krajów Unii. Stopieƒ ubankowienia jest istotnym czynnikiem rozwoju obrotu bezgotówkowego, poniewa posiadanie rachunku bankowego jest podstawà dla wykorzystywania bezgotówkowych instrumentów p atniczych. Pocieszeniem mo e byç obserwowana w Polsce wzrostowa tendencja wskaênika liczby rachunków per capita. Wed ug danych Departamentu Systemu P atniczego NBP, w 2009 roku wskaênik ten stanowi 73,8 % Êredniej ca ej Unii Europejskiej (w 2008 r. by o to 72,6%). Ârednia krajów UE na przestrzeni lat wykazywa a nieznaczne wahania, po spadku w 2008 r. do poziomu 1,24, w 2009 r. wzros a lekko do wysokoêci 1,26. Polska ze wskaênikiem 0,93 rachunku bankowego na 1 mieszkaƒca (w 2009 r.) plasowa- a si na jednym z ostatnich miejsc wêród krajów Unii Europejskiej, wyprzedzajàc wprawdzie W ochy i Hiszpani. Wynik ten oznacza jednak popraw w stosunku do roku 2008, w którym wskaênik wyniós 0,90. Najwi kszà liczb rachunków bankowych w przeliczeniu na mieszkaƒca odnotowano na Malcie (3,98), kolejne miejsca zaj y Litwa, Cypr, Finlandia i Grecja. Du a liczba rachunków nie oznacza automatycznie wysokiej aktywnoêci posiadaczy tych rachunków. Przyk adem mo e byç Grecja, która majàc jeden z najwy szych wskaêników odnoszàcych si do liczby rachunków przypadajàcych na 1 mieszkaƒca (2,79), mia a w 2009 r. jednoczeênie jeden z najni szych wskaêników odnoszàcych si do liczby transakcji bezgotówkowymi instrumentami p atniczymi per capita (14). Dla porównania, wskaênik transakcji bezgotówkowych per capita dla Unii Europejskiej wynosi ponad 160. Pomimo ogromnego rozwoju us ug bankowych, p atnoêci bezgotówkowych, nadal sà w Polsce osoby, które nie majà dost pu do tych us ug lub nie mogà z nich korzystaç, bàdê te same z nich rezygnujà. dokoƒczenie na stronie XII nej nierównowagi makroekonomicznej przed kryzysem. Jako e posiada a wystarczajàcà przestrzeƒ fiskalnà, by podjàç tymczasowe dzia ania stymulujàce, wp yw kryzysu na wzrost by ograniczony. Dzi ki bliskiej wspó pracy Komisji Nadzoru Finansowego, banku centralnego i Ministerstwa Finansów, polski system bankowy wyszed ze Êwiatowego kryzysu finansowego obronnà r kà. Przed kryzysem rynek kredytowy w Polsce rozwija si na skromniejszà skal, ni w innych krajach regionu. To, w po àczeniu z decyzjami ukierunkowanymi na utrzymanie p ynnoêci i zwi kszenie nadzoru w okresie kryzysu, pozwoli o zapewniç stabilnoêç finansowà. Podj te dzia ania to m.in. zalecenie, by banki zachowa y zysk z 2008 roku w celu poprawienia wspó czynnika wyp acalnoêci oraz nieco póêniej zalecenie, by wprowadzi y surowsze kryteria przyznawania kredytów mieszkaniowych, zw aszcza przy kredytach walutowych. Rainer Fuhrmann, prezes zarzàdu DZ BANK Polska SA: Polsce uda o si uniknàç kryzysu, poniewa polskie banki nie mia y praktycznie kontaktu z amerykaƒskim rynkiem nieruchomoêci i toksycznymi papierami wartoêciowymi. Wynika o to g ównie z konserwatywnego podejêcia zak adajàcego inwestowanie w prawdziwà gospodark, a tak e z silnego udzia u banków mi dzynarodowych w rynku, na którym polskie spó ki zale ne majà jasne regu y inwestowania, narzucone przez spó ki nadrz dne. Poza tym mimo atwego dost pu do kredytów w latach przed kryzysem, nie pojawi a si baƒka kredytowa. Rygorystyczny nadzór finansowy paƒstwa nie pozwoli na przekroczenie umiaru na tym polu. Mniejsze uzale nienie gospodarki polskiej od wyników eksportu w porównaniu do innych krajów Europy Ârodkowej i Wschodniej z pewnoêcià mia o korzystny wp yw, gdy uczyni o jà mniej wra liwà na za amanie si Êwiatowego handlu. W dodatku spadek wartoêci z otego pomóg polskim firmom doêç szybko odzyskaç konkurencyjnoêç na rynkach Êwiatowych. W tym samym czasie rzàd przyspieszy inwestycje w projekty publiczne w du- ej mierze dofinansowane przez fundusze unijne, co wzmocni o gospodark. Stabilizacja sytuacji w sektorze finansowym by a równie jednym z priorytetów NBP.

12 XII Safe and Sound Bezpiecznie i stabilnie Banking Services Growing More Popular continued from page X ment methods, these people argue that they need to have contact with other people for example at a post office, that payment cards are not always accepted, that there is more control over expenditure if cash is used, or that they like having physical money. The research also indicates that these people are equally opposed to opening a bank account. People who do not have and do not want to have a bank account argue that the costs involved are too high compared to the potential benefits of having an account, that their incomes are too low, that they are not confident in dealing with new technology, or that they do not trust financial institutions. Prof. Maison says these fears may be alleviated through education campaigns, which should be conducted among children, young people and the elderly. Aware of the significance of the problem, the NBP decided to jointly launch a Program for Non-Cash Development in Poland for One of its objectives is to ease the problem of financial exclusion. As a result, a plan was drawn up to create a cheap or fee-free bank account for people on very low incomes. As it turns out, it is not easy either for Polish people to overcome their reluctance to use payment cards. At the end of December 2010, there were 32 million payment cards in circulation on the Polish market. Around 91 percent of bank account owners have a cash card, but only 80 percent actually use it. Some people use it only once a month to withdraw their wages from an ATM. The popularity of credit cards as a method of non-cash transactions is low. Only 38 percent of Poles have these and only 28 percent actually use them. But the number of credit card holders and users is increasing rapidly and steadily. This indicates that there is a growing awareness of the benefits they offer in managing personal finances. Poles increasingly appreciate the benefits of having roundthe-clock access to a revolving consumer credit facility and of being able to carry out convenient and secure non-cash payments, especially abroad. Aware of this trend, banks are trying to meet the expectations of clients halfway and offering them cards on more favorable terms, including the right to independently set the repayment deadline and to take advantage of credit without a fee for a pre-determined period after making a payment. A.R. Polacy ch tniej korzystajà z us ug bankowych dokoƒczenie ze strony XI W Polsce istnieje grupa osób, które nigdy nie b dà chcia y korzystaç z p atnoêci bezgotówkowych, uwa a prof. Dominika Maison z Uniwersytetu Warszawskiego, autorka badania Postawy Polaków wobec obrotu bezgotówkowego, przygotowanego na zlecenie NBP. Z analizy wynika, e dotyczy to 21,6 proc. polskiego spo eczeƒstwa. Osoby te argumentowa y swojà niech ç do korzystania z instrumentów p atnoêci bezgotówkowych m.in. potrzebà kontaktu z innymi ludêmi (np. na poczcie, w gazowni), tym, e gotówkà mo na zap aciç wsz dzie, a kartà nie, wi kszà kontrolà nad wydatkami w przypadku pos ugiwania si gotówkà oraz przyjemnoêcià z fizycznego posiadania pieni dzy. Z badania wynika tak e, e nie mniejszy opór towarzyszy tym osobom przed za o eniem konta bankowego. Osoby, które nie majà i nie chcà mieç konta bankowego t umaczà to m.in. zbyt du ymi kosztami w stosunku do potencjalnych zysków wynikajàcych z posiadania konta, zbyt niskimi dochodami, obawà przed nowymi technologiami czy wreszcie brakiem zaufania do instytucji finansowych. Zdaniem prof. Maison, te obawy mo na zmniejszyç m.in. poprzez edukacj, która powinna byç prowadzona zarówno wêród dzieci i m odzie y, jak i osób starszych. Narodowy Bank Polski dostrzegajàc rang problemu podjà si wspó tworzenia Programu rozwoju bezgotówkowego w Polsce na lata Jednym z celów tego programu jest ograniczenie zjawiska wykluczenia finansowego. Dlatego te powsta a m.in. koncepcja utworzenia taniego, czy wr cz bezp atnego rachunku bankowego, dost pnego dla osób o bardzo niskich dochodach. Jak si okazuje, Polakom nie atwo przychodzi równie prze amanie niech ci do korzystania z kart p atniczych. Wed ug stanu na koniec grudnia 2010 r., na polskim rynku znajdowa o si w obiegu 32 mln kart p atniczych. WÊród posiadaczy kont bankowych kart do bankomatu ma 91 %, natomiast u ywa jej 80 % niektórzy zaledwie raz w miesiàcu, wyp acajàc pensj. Ma o popularnym instrumentem obrotu bezgotówkowego sà karty kredytowe posiada je 38 % Polaków, ale u ywa tylko 28 %. Okazuje si jednak, e liczba kart kredytowych oraz osób korzystajàcych z nich stale i szybko roênie. Âwiadczy to o wzroêcie wiedzy na temat udogodnieƒ, jakie stwarzajà one w zarzàdzaniu finansami osobistymi. Polacy coraz cz Êciej doceniajà mo liwoêç posiadania sta ego, ca odobowego dost pu do odnawialnego kredytu konsumpcyjnego oraz wygodnego i przede wszystkim bezpiecznego sposobu dokonywania p atnoêci bezgotówkowych, w tym za granicà. Wyczuwajàc t tendencj, banki wychodzà naprzeciw oczekiwaniom kredytobiorców i oferujà karty na korzystniejszych warunkach, np. z mo liwoêcià samodzielnego decydowania o terminie sp aty oraz skorzystania z bezp atnego kredytu w oznaczonym okresie od dokonania p atnoêci A.R. The Safe and Sound special section has been published by WV Marketing sp. z o. o. in association with Warsaw Voice SA in a project co-financed by the National Bank of Poland. NBP Head Office, 11/21 Âwi tokrzyska St., Warsaw. More information on financial issues at Sekcja specjalna Bezpiecznie i stabilnie wydana przez WV Marketing Sp. z o. o. we wspó pracy z Warsaw Voice S.A. projekt dofinansowany ze Êrodków Narodowego Banku Polskiego. Centrala NBP, ul. Âwi tokrzyska 11/21, Warszawa. Wi cej informacji na tematy finansowe na