Zagrożenia z Kosmosu. Wpisany przez Administrator poniedziałek, 26 sierpnia :07

Transkrypt

1 Biorąc pod uwagę, jak wiele zagrożeń czai się w Kosmosie, to istny cud, że nasza mała planeta nie znajduje się częściej na linii ognia. Oddalona zaledwie o 150 milionów kilometrów gwiazda zazwyczaj zachowuje się grzecznie, ale sporadycznie miewa napady złości, które mogłyby unicestwić naszą cywilizację. W Układzie Słonecznym roi się od komet, skał, głazów i latających gór, a dziesiątki tysięcy z nich są dostatecznie duże, by zniszczyć średnie miasto, a nawet całą biosferę. W dalszych częściach Wszechświata czyhają umierające gwiazdy, eksplodujące z siłą, jakiej nie uświadczyliśmy od czasu Wielkiego Wybuchu. Gdyby któraś z nich zdetonowała się w pobliżu Ziemi, oznaczałoby to dla nas wszystkich koniec. Ziemia ma sporo szczęścia, że nie doświadczyła totalnego kataklizmu od co najmniej 3,5 miliarda lat od tak dawna bowiem życie nieprzerwanie trwa na powierzchni naszej planety. 1 / 5

2 Wcześniej niemal na pewno być może nawet co kilkaset lat dochodziło do globalnych eksterminacji, wywołanych przez zderzenia z wielkimi kosmicznymi skałami. Każda z owych katastrof mogła całkowicie wytrzebić wczesne formy życia. Na szczęście po ostatnim z tych uderzeń zagrożenie minęło i wszystko ułożyło się pomyślnie. Tak w każdym razie sądziliśmy kiedyś. W ostatnich dekadach stało się jednak jasne, że nasze kosmiczne sąsiedztwo nie jest aż tak spokojne, jak się łudziliśmy. W latach 80. potwierdzono, że w Ziemię kilkakrotnie uderzały obiekty z Kosmosu co prawda zbyt małe, by całkowicie zmieść życie z jej powierzchni, ale na tyle potężne, że mogły nieodwracalnie zmienić jego bieg. Najsłynniejszym z owych incydentów była kolizja sprzed 65 milionów lat z szeroką na 10 kilometrów asteroidą. Uważa się, że owa gigantyczna eksplozja u wybrzeży obecnego Meksyku spowodowała zagładę dinozaurów, a przynajmniej zadała tym stworzeniom ostateczny cios. Skały nie są rzecz jasna jedynym zagrożeniem. Japońscy naukowcy odkryli dzięki analizie słojów drzew, że w 775 roku Ziemia odczuła efekty potężnego rozbłysku słonecznego. Badając prastare drzewa cedrowe, Japończycy natrafili na ślad gwałtownego wzrostu stężenia promieniotwórczego węgla C-14. Ilya Usoskin oraz jego koledzy z Finlandii potwierdzili, że podobny efekt wystąpił na drugim końcu świata. Wedle jednej z teorii przyczyną mogła być eksplodująca gwiazda, czyli supernowa, która zalała Ziemię promieniowaniem. Kłopot w tym, tłumaczy Usoskin, że w odpowiedniej odległości nie udało się dostrzec żadnych pozostałości po supernowej. Naukowcy zaczęli więc szukać tropów w źródłach historycznych. Nieliczne supernowe, które rozbłysły na niebie w dziejach naszej cywilizacji, zostały na ogół szczegółowo opisane lat temu nie wspominano jednak o jasnej nowej gwieździe, ale jak ujął to angielski kronikarz Roger z Wendover o płonącym niebie: Ogniste i straszliwe znaki dostrzeżono po zachodzie Słońca na niebiosach; w Sussex zaś pojawiły się węże, ku zadziwieniu wszystkich wypełzające z ziemi. Zdaniem Usoskina był to prawdopodobnie opis aurora borealis, czyli zorzy polarnej północnej. 2 / 5

3 Nie było to wcale odosobnione zdarzenie: do podobnych zjawisk dochodzi co kilka stuleci. Na przełomie sierpnia i września 1859 roku Ziemia była świadkiem słabszego, ale równie spektakularnego rozbłysku. Nazwana efektem Carringtona na cześć astronoma, który dokładnie ją udokumentował, magnetyczna burza obudziła śpiących w namiotach poszukiwaczy złota w Kalifornii. Jasne zorze widoczne były nawet w daleko wysuniętych na północ rejonach półkuli południowej, takich jak Queensland, oraz w południowej części półkuli północnej, na przykład w Waszyngtonie. Podobnie jak w VIII wieku, główną konsekwencją rozbłysku dla mieszkańców Ziemi było ładne świetlne widowisko. Nie ma żadnych dowodów na to, że intensywne burze magnetyczne mogą bezpośrednio bądź szkodliwie wpływać na żywe organizmy. Był to jednak zarazem przedsmak tego, co mogłoby nastąpić, gdyby do podobnego zdarzenia doszło dziś. Nagły wzrost liczby naładowanych cząsteczek doprowadził do unieruchomienia raczkującego wówczas światowego systemu telegraficznego technologia nazwana przez pisarza Toma Standage wiktoriańskim internetem praktycznie przestała działać. Powstały zwarcia na drutach telegraficznych, miedziane przewody stopiły się, a niektórych operatorów boleśnie poraził prąd. W 1859 roku wciąż trwała epoka koni, silników parowych, świec i lamp gazowych. Nie było elektryczności w domach, telefonów ani radia. Gdyby efekt Carringtona powtórzył się jutro, skutki byłyby katastrofalne: linie wysokiego napięcia stopiłyby się, podstacje elektryczne stanęłyby w płomieniach, połowa światowej sieci telefonicznej padłaby, satelity telekomunikacyjne wyłączyłyby się, a internet zostałby sparaliżowany, być może nawet na rok. Doszłoby do poważnych zakłóceń w dostawach wody i żywności, gospodarce wodnej, jak również w działaniu globalnego systemu bankowego. Wszystkie zaawansowane technologie, na których wspiera się nasza cywilizacja, zostałyby wystawione na ciężką próbę i mogłyby wcale jej nie przetrwać. Sama naprawa linii wysokiego napięcia zajęłaby wiele tygodni, o ile udałoby się znaleźć dostateczny zapas miedzi. Z przeprowadzonej w czerwcu analizy zamówionej przez firmę ubezpieczeniową Lloyd s wynika, że tak potężna burza magnetyczna kosztowałaby świat 1,6 biliona funtów i wpędziła naszą planetę w poważny kryzys. Jeżeli chodzi o rozmaite kosmiczne zagrożenia, jesteśmy zaskakująco krótkowzroczni. Uderzenia asteroid uznawane są za domenę kiepskich hollywoodzkich filmów a przynajmniej tak było do 15 lutego bieżącego roku, gdy rosyjskim Czelabińskiem wstrząsnęła eksplozja meteorytu ważącego 10 tysięcy ton i lecącego z prędkością 50 tysięcy kilometrów na godzinę. Wybuch ten, porównywalny z detonacją niewielkiego ładunku nuklearnego, nastąpił na wysokości zaledwie 16 kilometrów nad ziemią i spowodował spustoszenie w mieście szyby 3 / 5

4 popękały i powypadały z okien, a rannych zostało tysiąc osób, w tym niektóre ciężko. 105 lat wcześniej na Syberii w okolicy rzeki Tunguska spadła jeszcze większa skała, bądź kometa, która mogłaby zrównać z ziemią całą Moskwę (albo Londyn), gdyby tylko tor jej lotu był nieco inny. Jesteśmy nie tylko krótkowzroczni, ale i niedouczeni. Bardzo mało wiemy zwłaszcza o rozbłyskach słonecznych. Niektóre z nich uwalniają mnóstwo energii, ale nie wyrządzają większych szkód. Inne, pozornie słabsze erupcje, mogą wywołać istny chaos, tak jak burza z 1989 roku, która wyłączyła prąd w całej wschodniej Kanadzie. Obecnie uważa się, że najpotężniejsze z rozbłysków takie jak ten z 775 roku mogą być skutkiem kolizji wielkich komet ze Słońcem. Według Davida Eichlera, izraelskiego fizyka z Uniwersytetu Ben-Guriona, uderzenie w Słońce komety o szerokości 80 kilometrów lecącej z prędkością półtora miliona kilometrów na godzinę wyzwoliłoby dostatecznie dużo energii, by rozpętać burzę potencjalnie dużo groźniejszą dla Ziemi od efektu Carringtona. Nad naszymi głowami czai się jeszcze więcej dziwnych zjawisk, których zupełnie nie rozumiemy. Meteorolodzy od dawna sądzili, że burze z piorunami powodowane są przez nagromadzenie elektrycznych ładunków w cząsteczkach lodu zawieszonych w chmurach. Problem w tym, wskazuje rosyjski fizyk Aleksander Guriewicz, że nie ma tam dostatecznie dużo energii, by wygenerować błyski, jakie pojawiają się na niebie. Guriewicz spekuluje, że owe elektryczne wyładowania muszą być w pewien sposób zasilane. Wedle jego teorii działa tu mechanizm kosmicznych promieni subatomowych cząsteczek o wysokiej energii wyzwalanych przez eksplodujące gwiazdy oraz zderzające się czarne dziury w odległych galaktykach. Promienie owe powodują rozpad zbłąkanych elektronów, jonizując wodę w atmosferze i generując potężne elektryczne ładunki. Jeżeli Guriewicz ma rację a jego teoria jest kontrowersyjna oznacza to, że ilekroć widzimy pioruny, jesteśmy świadkami zjawiska wywołanego przez wybuchającą gwiazdę lub czarną dziurę miliony lat świetlnych stąd. Tym bardziej powinniśmy więc pamiętać, że choć uważamy Kosmos za miejsce ciche, ciemne, spokojne i w dużej mierze niegroźne, nie zawsze jest to 4 / 5

5 prawdą. Źródło: 5 / 5