RAPORT KOŃCOWY. Autorzy: Krzysztof Heller Piotr Rutkowski Marek Koszałka Marek Średniawa Jacek Taraska Dominik Batorski

Transkrypt

1 9 września 2013 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. RAPORT KOŃCOWY Opracowanie wykonane na zlecenie Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji Umowa ramowa nr 9/INFOSTRATEGIA/MAC/PN/29 Zamówienie nr 3/MAC/UW-UR/12 Autorzy: Krzysztof Heller Piotr Rutkowski Marek Koszałka Marek Średniawa Jacek Taraska Dominik Batorski Finansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Projektu systemowego działania na rzecz zapewnienia szerokopasmowego dostępu do Internetu oraz z budżetu państwa Warszawa, czerwiec

2 SPIS TREŚCI 1 Streszczenie ekspertyzy Problematyka Europejskiej Agendy Cyfrowej Filar IV. Szybki i superszybki dostęp szerokopasmowy Inne działania Europejskiej Agendy Cyfrowej, wpływające na warunki rozwoju infrastruktury szybkich sieciach szerokopasmowych Dostęp do otwartych zasobów, powtórne wykorzystanie informacji publicznej, dostęp do informacji chronionej prawami własności intelektualnej Polityka miejska Gospodarka elektroniczna Bezpieczeństwo informacji Stan infrastruktury szerokopasmowej na podstawie dostępnych źródeł Opis dostępnych źródeł Analiza pokrycia istniejącą infrastrukturą Usługi szerokopasmowe Węzły z zakończeniem światłowodowym Węzły szkieletowe, dystrybucyjne i dostępowe Stacje bazowe sieci komórkowych Penetracja budynkowa Plany operatorów działanie Plany operatorów - inwestycje operatorów według danych UKE Wpływ inwestycji realizowanych ze środków UE Projekty szerokopasmowe wojewódzkie Województwo dolnośląskie Województwo lubuskie Województwo łódzkie Województwo małopolskie Województwo mazowieckie Województwo pomorskie Województwo śląskie Województwo wielkopolskie Województwa lubelskie, podkarpackie, warmińsko-mazurskie, świętokrzyskie, podlaskie Stan zawansowania realizacji projektów Przewidywany status projektów na koniec 2015 roku warianty realizacji Uwarunkowania inwestycyjne sektora prywatnego Operatorzy wspierają wzrost gospodarczy System regulacyjny przestaje motywować inwestorów Bariery budowlane Analiza technologii Cele EAC i ich interpretacja... 49

3 9 września Infrastruktura sieciowa stan bieżący i perspektywy w kontekście EAC Infrastruktura sieciowa przyjęte założenia Badanie opinii uczestników rynku i ekspertów Osiągalność wskaźników Europejskiej Agendy Cyfrowej Państwo inwestuje Pozafinansowe mechanizmy wsparcia inwestycji Zagrożenia i czynniki ryzyka Narzędzia analityczne UKE Przewidywany rozwój rynku Przyjęte wartości dotyczące rozwoju rynku Podsumowanie Uwarunkowania infrastrukturalne i oszacowanie kosztów realizacji celów EAC w Polsce Wybrane czynniki wpływające na wysokość niezbędnych nakładów Podstawowe wymagania techniczne ultraszybkiego, szerokopasmowego dostępu do Internetu Część szkieletowo-dystrybucyjna Część magistralna Przyłączenie abonentów Pozostałe czynniki wpływające na wysokość niezbędnych nakładów Liczba gospodarstw domowych Penetracja budynkowa Nakłady sektora prywatnego na budowę infrastruktury Optymalne rozwiązanie technologiczne Najbardziej efektywna technologia budowy sieci telekomunikacyjnej w celu osiągnięcia wskaźników EAC w Polsce - mix technologii Realizacja sieci dla pozostałych 6 8% gospodarstw Potrzebne nakłady inwestycyjne Scenariusze z uwzględnieniem dostępności środków publicznych Technologie substytucyjne LTE Rozwiązania satelitarne Scenariusze rozwojowe Scenariusz skoku cywilizacyjnego Scenariusz twardych dostosowań Scenariusz forsownej modernizacji Scenariusz słabnącego rozwoju Konkluzje, rekomendacje

4 11.1 Stan zaawansowania projektów samorządowych Rozwój sieci światłowodowych Zapotrzebowanie na przepustowość i popyt na usługi dostępu szerokopasmowego Otwarte zasoby Powtórne wykorzystanie informacji publicznej (re-use) Miasta inteligentne Bariery inwestycyjne Finansowanie inwestycji szerokopasmowych Lista załączników Spis tabel, wykresów i rysunków Raport opracowano na zlecenie Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji w ramach Umowy ramowej nr 9/INFOSTRATEGIA/MAC/PN/29, Zamówienie nr 3/MAC/UW-UR/12. Raport przygotował zespół w składzie autorzy: Krzysztof Heller, Piotr Rutkowski, Marek Koszałka, Marek Średniawa, Jacek Taraska, Dominik Batorski; zespół analityczno-redakcyjny: Monika Dudek, Ewa Rękawiecka, Tomasz Popławski, Dawid Szuster. Finansowane ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Projektu systemowego działania na rzecz zapewnienia szerokopasmowego dostępu do Internetu oraz z budżetu państwa.

5 9 września Streszczenie ekspertyzy Cel Podstawowym celem ekspertyzy było, określenie obszarów, kosztów (w tym oszacowanie kosztów rozbudowy sieci telekomunikacyjnych, optymalnych technologii budowy sieci szerokopasmowych oraz najbardziej efektywnych sposobów interwencji publicznej) w rozwój sieci szerokopasmowych w Polsce, w celu osiągnięcia celów Europejskiej Agendy Cyfrowej w zakresie szerokopasmowego dostępu do Internetu, które zakładają w perspektywie do 2020 roku korzystanie z łączy dostępowych: zapewnienie powszechnego podstawowego szerokopasmowego dostępu do Internetu do końca roku 2013, zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu o prędkości co najmniej 30 Mb/s do końca roku 2020, doprowadzenie do wykorzystania dostępu do Internetu o prędkości co najmniej 100 Mb/s do końca roku 2020 dla 50% gospodarstw domowych. Te wskaźniki celów Europejskiej Agendy Cyfrowej dostępność łączy 30 Mb/s dla wszystkich mieszkańców Europy i 100 Mb/s dla przynajmniej 50% gospodarstw domowych zostały użyte w Ekspertyzie, jako referencyjne dla wszystkich rozważań i analiz rozwoju infrastruktury szybkich sieci szerokopasmowych w Polsce do roku końca roku Z celów, jakie stawia ta część unijnej strategii rozwoju infrastruktury sieci szerokopasmowej wynika, że bardzo szybki dostęp do Internetu ma być standardem dla mieszkańców Europy. To znaczy, że wielu z nich będzie używać dostępu o parametrach wyższych, niż wskazane, a każdy kto tego chce i potrzebuje, powinien mieć zapewnione połączenie z Internetem w minimalnym standardzie, pozwalającym na korzystanie bez ograniczeń z większości użytecznych aplikacji w pracy, w domu, w podróży oraz w przestrzeni publicznej. Europejska Agenda Cyfrowa jest w tym kontekście przede wszystkim wyzwaniem gospodarczym, które ma zapewnić Europie zrównoważony stabilny rozwój i konkurencyjność w skali globalnej. Swoboda korzystania z zasobów informacyjnych sieci jest wyznacznikiem wolności, ale też otwiera ogromne możliwości dla innowacyjności i kreatywnego wykorzystania informacji w działalności gospodarczej, edukacji, nauce, ochronie zdrowia, twórczości artystycznej, wzmacnianiu demokracji, zarządzaniu dobrem wspólnym. Analiza określiła niezbędne nakłady finansowe, w tym oszacowano również wysokość inwestycji, które zostaną poniesione przez sektor prywatny do 2020 roku. W tym celu powstał model rynku usług szerokopasmowych uwzględniający uwarunkowania geograficzne, ekonomiczne, demograficzne i administracyjne. Umożliwia on analizy i porównania wariantów wsparcia finansowego ze środków publicznych podmiotów inwestujących w infrastrukturę z dokładnością do poziomu miejscowości, przy czym jako najmniejszą jednostkę administracyjną, dla której podejmuje się interwencję, przyjęto obszary gmin. Metodyka i założenia 5

6 Ekspertyza została przygotowana w oparciu o analizę aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej oraz prognozy jej rozwoju, a także inne dane i analizy w tym demograficzne, techniczne i ekonomiczne. Do analiz niezbędne były też dane m.in. demograficzne, o mieszkaniach i budynkach pozyskane z Głównego Urzędu Statystycznego, który przetworzył je specjalnie dla naszych potrzeb na prośbę MAiC. Konieczne było również uzyskanie danych o projektach realizowanych w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka działanie 8.4 uzyskane od UKE. Wykorzystaliśmy również dane o projektach realizowanych przez samorządy w ramach regionalnych programów operacyjnych oraz Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej. Zgodnie z założeniami metodyki mieliśmy również przeanalizować pewną liczbę dokumentów i analiz towarzyszących Europejskiej Agendzie Cyfrowej pod kątem ich potencjalnej użyteczności dla rozwiązań, które będą najlepsze dla Polski. Bibliografia przygotowana we wstępnej fazie projektu w metodyce, została istotnie poszerzona podczas właściwych prac nad Ekspertyzą. Przyjęto, że działania publiczne będą stanowiły element wspierający inwestycje podejmowane przez przedsiębiorców telekomunikacyjnych na obszarach, które nie są dla nich dostatecznie atrakcyjne z punktu widzenia zwrotu inwestycji. Analizę wykonano na poziomie pojedynczych miejscowości, ale minimalną jednostką administracyjną, dla której podejmuje się interwencję powinna być gmina. Oszacowano nakłady niezbędne do uzyskania wymaganego efektu z dokładnością do obszarów gmin, uwzględniając podział na obszary miejskie i wiejskie. Podstawą klasyfikacji gmin pod względem priorytetu wsparcia i skali interwencji są niezbędne nakłady inwestycyjne w przeliczeniu na abonenta. Szacunki wykonano dla wszystkich miejscowości i gmin w Polsce, ich sumaryczny wynik z podziałem na kategorie zestawiono w Tabeli 1. Jako rozwiązanie docelowe budowy infrastruktury szerokopasmowej przyjęto najbardziej efektywną technologię, w większości opartą na światłowodach, którą uzupełniają na terenach o niskiej gęstości zaludnienia rozwiązania radiowe (w tym satelitarne). Tam, gdzie to możliwe i uzasadnione, zakłada się modernizację lub wybudowanie infrastruktury z wykorzystaniem istniejących zasobów, starając się ograniczyć do minimum całkowicie nowe inwestycje. Wymagany poziom wsparcia finansowego oszacowano przy następujących założeniach: operator powinien być zmotywowany do podjęcia inwestycji i nie może nadmiernie ich rozdrabniać, w związku z tym podstawowym obszarem musi być gmina. Proponujemy wprowadzenie ewentualnego okresu ochronnego dla inwestycji (5-7 lat), pozwalającego ustalać ceny bez interwencji regulacyjnej lub dopuszczającego poziom cen regulowanych wyższy od średnich cen krajowych; wyjątkiem są większe miasta i otaczające je obszary metropolitalne, w których nie planuje się interwencji objętych wsparciem. Tym niemniej, nawet na tych terenach istnieją obszary, gdzie gęstość budynków jest na tyle niska, że operatorzy nie podejmują inwestycji. Decyzję o podjęciu interwencji na tych terenach mogłyby podejmować władze lokalne po dokonaniu analizy sytuacji. Dla wszystkich gmin głównym wskaźnikiem jest średni poziom dopłat na nowo przyłączane gospodarstwo domowe i wykorzystując go zdefiniowano klasyfikację obejmującą 11 kategorii gmin, przy czym Kategoria 1 oznacza najniższy wymagany poziom nakładów na abonenta, a Kategoria 11 najwyższy. Wyniki

7 9 września 2013 Przyjmując opisane wyżej założenia i klasyfikację gmin przeprowadzono estymację nakładów niezbędnych do realizacji celów EAC. Wyniki oszacowań są zilustrowane na mapie oraz w Tabeli 1. Pokazują one nakłady potrzebne do uzyskania założonego efektu oraz skutki zastosowania tych instrumentów, mierzone ilością osób objętych interwencją. Wyniki prac analitycznych są prezentowane w formie scenariuszowej. Łącznie szacuje się, że całość niezbędnych nakładów inwestycyjnych wynosi 17,25 mld zł, zaś wymagany poziom zaangażowania środków publicznych jest na poziomie 5,9 mld zł. Tereny obecnie niepokryte odpowiednią infrastrukturą sieciową, dla których nie przewiduje się wsparcia (niezbędne pokrycie zostanie uzyskane siłami rynkowymi) zamieszkane są przez ok. 8,96 mln ludności. Należą do nich obszary Kategorii 1-3. Pozostała część (ok. 7,4 mln ludności) wymaga interwencji państwa, przy czym obszary o stosunkowo niewielkim przekroczeniu granicy opłacalności inwestycji operatorskich (kategorie 4-5), dla których wymagane jest ok. 654 mln zł dopłat, obejmują ok. 3,1 mln ludzi. W tych obszarach zasadne jest zastosowanie mechanizmów zwrotnych zamiast dopłat. Pozostała reszta gmin (dla których wymagane jest ok. 5,2 mld zł dopłat) obejmuje 4,2 mln ludności. Tereny te to prawie wyłącznie obszary wiejskie, o rozproszonej zabudowie i stosunkowo niskim potencjale ekonomicznym. Największe nakłady (w przeliczeniu na głowę mieszkańca) będą musiały być poniesione dla zapewnienia Internetu dla kilku procent populacji. Zróżnicowanie odsetka ludności objętej interwencją w stosunku do populacji całego województw jest znaczne np. dla woj. śląskiego 92% ludności mieszka na terenach, gdzie nie jest wymagana interwencja publiczna, zaś w woj. podlaskim zaledwie 51%. Dla obszarów trwale deficytowych optymalną technologią jest dostęp satelitarny lub nowoczesne technologie radiowe. Niestety, na przybliżenie do spełniania kryteriów EAC nie będzie miała znaczącego wpływu przygotowywana obecnie przez UKE aukcja na pasmo 800 MHz dla LTE, ponieważ trudno zakładać, że nowo powstałe sieci LTE w regionach mniej opłacalnych biznesowo będą spełniać wymogi EAC. Uwarunkowania Należy pokreślić, że wyniki analiz w raporcie zostały uzyskane przy dość optymistycznych założeniach dotyczących wykorzystania istniejącej infrastruktury. Trzeba w związku z tym przyjąć, że analiza wyznacza minimalny poziom wsparcia, który w rzeczywistości może być wyższy o 5-15%. Wiele jest też czynników niepewności dotyczących rynku i przychodów, a także czynników zewnętrznych, w tym globalnych wskaźników makroekonomicznych na drodze wychodzenia z kryzysu ekonomicznego, powodzenia integracji europejskiej, stabilizacji otoczenia prawnego. Istotny może być też wpływ decyzji regulacyjnych na rynku telekomunikacyjnym, w szczególności nałożenie obowiązków podmiotu o znaczącej pozycji rynkowej na operatorów telewizji kablowych. 7

8 Tabela 1: Nakłady i dopłaty niezbędne do realizacji wymagań EAC Ogółem Miasto Wieś Kategorie Nakłady [tys. zł] Dopłaty [tys. zł Ludność Nakłady [tys. zł] Dopłaty [tys. zł] Ludność Nakłady [tys. zł] Dopłaty [tys. zł] Ludność

9 9 września Problematyka Europejskiej Agendy Cyfrowej Europejska Agenda Cyfrowa to, z praktycznego punktu widzenia, część wykonawcza unijnej strategii Europa 2020, a z politycznego punktu widzenia - strategia kierunkowa. Długofalowa strategia Europa 2020 przyjęta w roku 2010 jest reakcją Unii Europejskiej na globalny kryzys gospodarczy. Określa ona priorytety działań w sferze planowania gospodarczego i społecznego, pozwalające powrócić Unii Europejskiej na drogę wzrostu. Ma ona wzmacniać integrację wspólnego rynku, by zapewnić gospodarce europejskiej konkurencyjność w skali globalnej. Wykorzystanie technologii informacyjnych jako bodźca dla rozwoju gospodarczego jest wyzwaniem, które dotyczy wszystkich dziedzin aktywności mieszkańców Europy, gospodarki, życia społecznego, kultury. Europejska Agenda Cyfrowa to jedna ze wzajemnie powiązanych strategii kierunkowych, nazywanych inicjatywami flagowymi. Towarzyszą jej: Unia Innowacji strategia wzmocnienia potencjału Unii Europejskiej w dziedzinie badań i rozwoju, gdzie chodzi przede wszystkim o innowacyjne zastosowania nowych technologii, w tym oczywiście również technologii informacyjnych, ale także innowacyjność w jak najszerszym kontekście ich wykorzystania, nowej organizacji miast, transportu, energetyki, zasobów naturalnych, rolnictwa, żywności, a także lepszej organizacji współpracy uniwersytetów, ośrodków naukowych, badawczo rozwojowych oraz mobilność kadr naukowych. Młodzi w ruchu inicjatywa mająca zapewnić młodym Europejczykom dostęp do edukacji i pracy, wzmacniając wymianę i budowanie wspólnych relacji pomiędzy o ośrodkami akademickimi, proponując ułatwienia w poszukiwaniu miejsc pracy poza macierzystym krajem. Europa efektywnie korzystająca z zasobów strategia przejścia na gospodarkę niskoemisyjną i wydajną pod względem zasobów naturalnych. Zgodnie z nią systemy inteligentne powinny wspomagać efektywne wykorzystanie surowców, wody, energii. Polityka przemysłowa w erze globalizacji działania ułatwiające integrację i konkurencyjność rynku dla europejskich wyrobów przemysłowych, rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, ochronę praw własności intelektualnej, standaryzację, dostęp do finansowania innowacji, wdrożeń, współpracy przy projektach ponadnarodowych. W dziedzinie technologii informacyjnych na uwagę zasługują możliwości, które może tworzyć polityka wspierania tych obszarów produkcji, które są silnie związane z lokalnym rozwojem Europy. Ze względu na specyfikę zapotrzebowania, przewaga przemysłu europejskiego może się przejawiać w naturalny sposób, kiedy trzeba uwzględnić lokalne złożone uwarunkowania rozwoju inteligentnych systemów dla transportu drogowego, kolejowego, żeglugi śródlądowej, handlu, energetyki, systemów bezpieczeństwa. W dniu 23 maja 2013 roku Komisja Europejska zaproponowała specjalny program wparcia dla przemysłu elektronicznego w dziedzinie mikro nanoelektroniki z budżetem 100 mld euro, który ma pomóc stworzyć 250 tys. miejsc pracy. Program na rzecz nowych umiejętności i zatrudnienia program nastawiony na zwiększenie o 75% liczby zatrudnionych w wieku produkcyjnym (20-64 lat), obejmuje między innymi działania związane z dostosowaniem ich kwalifikacji do przyszłych potrzeb rynku pracy. Europejska platforma współpracy w zakresie walki z ubóstwem i wykluczeniem społecznym. 9

10 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. W każdym z tych obszarów można wskazać działania, które mają znacznie dla rozwoju rynku usług i zastosowań technologii informacyjnych, zarówno w sferze popytowej, podażowej, a czasem bezpośrednio przyczyniających się do rozbudowy infrastruktury szybkich sieci szerokopasmowych. Komisja Europejska, klasyfikując działania zaprogramowane w strategii Europejska Agenda Cyfrowa (EAC), określiła zapewnienie dostępu do szybkich sieci szerokopasmowych jednym z jej 7 filarów, będących hasłami dla konkretnie określonych działań o charakterze legislacyjnym, regulacyjnym, normalizacyjnym lub politycznym. Te filary to: I. Ożywiony jednolity rynek cyfrowy. II. Interoperacyjność i standaryzacja. III. Zaufanie i bezpieczeństwo. IV. Szybki i superszybki dostęp szerokopasmowy. V. Badania i innowacyjność. VI. Cyfrowe umiejętności, sprawność i włączenie. VII. Korzyści dla społeczeństwa wynikające z użycia technologii informacyjnych (ICT). 2.1 Filar IV. Szybki i superszybki dostęp szerokopasmowy Część działań Europejskiej Agendy Cyfrowej odnosi się wprost do budowy szybkich szerokopasmowych m.in.: Zalecenie Komisji z dnia 20 września 2010 r. w sprawie regulowanego dostępu do sieci dostępu nowej generacji (L 251, 25/09/2010 P ) Zalecenie zostało wydane na podstawie delegacji art.19 dyrektywy ramowej (2002/21/WE), i zgodnie z nim: i. Operatorzy zasiedziali o znaczącej pozycji rynkowej nie powinni być zwalniani z obowiązków regulacyjnych, ale ceny za udostępnianie nowej infrastruktury mogą uwzględniać ryzyko inwestycyjne, czyli zapewniać zwrot z inwestycji, ii. Obowiązki regulacyjne (regulacje ex-ante) powinny uwzględniać różnice w warunkach inwestowania w obszarach miejskich i wiejskich. Tam gdzie występuje konkurencja ze strony operatorów telewizji kablowych i komórkowych następnej generacji wskazane jest wspieranie inwestycji wspólnych NGA. Dopuszczalne jest stosowanie niższych opłat za udostępnianie światłowodowej części sieci dostępowej, niż za udostępnianie pętli miedzianej. Zobowiązanie państw członkowskich do określenia narodowych strategii szerokopasmowych Narodowe plany szerokopasmowe, które powinny zostać przyjęte przez państwa członkowskie, stają się okazją do wymiany doświadczeń i dobrych praktyk. Dzięki temu aktualne działania regulacyjne, legislacyjne i polityczne Komisji Europejskiej opierają się o dobre praktyki zaczerpnięte z narodowych planów szerokopasmowych. Tak było np. z przygotowaniem projektu rozporządzenia o redukcji kosztów budowy szybkich sieci szerokopasmowych. Strona 10 z 109

11 9 września 2013 Wytyczne UE w sprawie stosowania reguł pomocy państwa w odniesieniu do szybkiej budowy/rozbudowy sieci szerokopasmowych (OJ 2013/C 25/01) Nowe wytyczne zostały opublikowane w styczniu 2013 r., zastępując podobny dokument z roku Prezentują one bardziej elastyczne, niż dotąd, podejście do inwestycji NGA. Podkreśla się konieczność zapewnienia innym operatorom dostępu do infrastruktury (tzw. części pasywnej sieci). Zakłada się również analizowanie kosztów zapewnienia dostępu do sieci. W myśl wytycznych należałoby unikać niepotrzebnego wyposażania dotowanej infrastruktury w nadmiarowe urządzenia, które nie będą wykorzystywane przez innych uczestników rynku. Wytyczne prezentują zmodyfikowane podejście do obszarów określonych jako czarne NGA, czyli takie gdzie jest przynajmniej dwóch operatorów NGA. Ogólną zasadą (pkt 77 wytycznych) jest, by obszar, w którym występuje dwóch operatorów świadczących usługi NGA, traktować jako czarny, co wyłącza go z możliwości interwencji publicznej. W obszarach miejskich dopuszczalne jest jednak, by interwencja publiczna była nastawiona na wsparcie działania znacząco poprawiającego parametry przepływności powyżej 100 Mb/s. W obszarach czarnych NGA interwencja jest dopuszczalna (pkt 83 wytycznych), jeżeli: a) w obrębie interwencji nie ma sieci FTTH, b) sytuacja na rynku nie zmierza w kierunku zapewnienia świadczenia w najbliższej przyszłości usług o przepływności większej, niż 100 Mb/s, c) oczekuje się popytu na takie udoskonalenia. Projekty samorządowe, realizowane dotąd w Polsce, były poddane procedurze notyfikacji pomocy publicznej według zasad wytycznych z 2009 roku. Z wyjątkiem 5 województw Polski Wschodniej pozostałe, wymagające notyfikacji projekty, były jej poddane odrębnie. Pomimo specyfiki i różnic poszczególnych projektów można powiedzieć, że przy ustalaniu ostatecznego kształtu decyzjom o dopuszczalności pomocy publicznej wypracował się pewien schemat wzorowany na tym, co najpierw przyjęto dla Polski Wschodniej. To powinno sugerować, że jeżeli kolejne projekty szybkich sieci szerokopasmowych byłyby nadal realizowane przy wsparciu pomocy publicznej, to działanie w ustalonym już formalnie nowym schemacie byłoby przydatne i ze względu na czas trwania procedury, i przejrzystość zasad, ważną z punktu widzenia potencjalnych inwestorów. Nowe wytyczne dopuszczają w pewnych warunkach pomoc publiczną w miastach i terenach podmiejskich, które dotąd przeważnie były wyłączane z takiej możliwości. Nie chodzi być może o to, by samorządy inwestowały w Polsce w rozwój usług szerokopasmowych w miastach wyręczając rynek, ale takie podejście może pozwolić racjonalnie otwierać programy rozwoju inteligentnych miast, gdzie spodziewamy się inwestycji ułatwiających zarządzanie miastami i miejską infrastrukturą. Wniosek ROZPORZĄDZENIA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie środków mających na celu zmniejszenie kosztów wdrażania szybkich sieci łączności elektronicznej (COM(2013) 147) Celem projektowanego rozporządzenia jest: redukcja kosztów budowy nowej infrastruktury szerokopasmowej w oparciu o najlepsze praktyki, wynikające z koordynacji różnego typu prac infrastrukturalnych, wykorzystanie innych rodzajów infrastruktury sieciowej, uproszczenie procedur 11

12 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. budowlanych, uregulowanie wykorzystania infrastruktury wewnątrzbudynkowej. W uzasadnieniu do projektu, powołując się na raport Analysys Mason 1, mówi się o szacowanych oszczędnościach wynikających z wdrożenia rozporządzenia. Szacuje się je na wielkość rzędu 20-30% wartości inwestycji, co w skali Europy miałoby się wyrażać kwotą ok. 63 mld euro. Trzeba zwrócić uwagę na szersze znaczenie proponowanych rozwiązań. Prawnie umocowane bodźce dla współpracy dysponentów różnego rodzaju infrastruktury przyniosą oszczędności wszystkim, prowadzącym inwestycje. Dlatego w przypadku nowych inwestycji powyższe wskaźniki mogą być wyższe niż 30%. Dodatkowo, wymóg koordynacji budowy sieci szerokopasmowych z innymi rodzajami infrastruktury powinien być pośrednią zachętą do uzbrajania w systemy teleinformatyczne różnych rodzajów infrastruktury, czyli równoległego planowania i wdrażania systemów inteligentnych do zarządzania infrastrukturą. Projektowane unijne rozporządzenie wychodzi naprzeciw intencjom przyjętej w Polsce w 2010 roku ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych 2 (ustawa szerokopasmowa), a także rozporządzenia o sieciach wewnątrzbudynkowych 3. W toku konsultacji zwracano uwagę, że proponowane w unijnym projekcie zapisy mogą powodować problemy interpretacyjne, stąd rezerwa prezentowana w niektórych opiniach. Można jednak zakładać, że wątpliwości te uda się usunąć w toku dalszych prac legislacyjnych. Dzięki wprowadzeniu ujednoliconych europejskich zasad najprawdopodobniej łatwiejsze będzie przełamywanie oporów właścicieli innych rodzajów infrastruktury, czyli środowisk nie związanych bezpośrednimi interesami z rynkiem telekomunikacyjnym. Problemy takie dawały o sobie znać podczas prac nad polską ustawą. Występują one na co dzień, kiedy stronom trudno dojść do porozumienia w sprawach wykorzystania infrastruktury, w warunkach niedostatecznego zrozumienia strategicznych korzyści oraz celów polityki publicznej. Ustawa szerokopasmowa to też krok w kierunku ujednolicania przepisów budowlanych w ramach Unii Europejskiej. Nie należy jednak przeceniać jego roli, gdyż polskie procedury przygotowania i prowadzenia inwestycji nadal uchodzą za skomplikowane. Wszelkie działania harmonizacyjne w procedurach budowlanych przyczyniają się do redukowania ryzyka inwestycyjnego, zmniejszając koszty obsługi finansowania. Zalecenie w sprawie rynków właściwych konsultacje zmian zaleceń z 1997 roku Komisja Europejska przeprowadziła pomiędzy październikiem 2012 r., a styczniem 2013 r. konsultacje w sprawie rynków właściwych. Zagadnienie to jest kluczowe w stosowaniu systemu regulacyjnego dla 1 The Socio-Economic Impact of Bandwidth, Raport dla KE, Analysys Mason & Tech4i2, Ustawa z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz.U nr 106 poz. 675 z późn. zm.). 3 Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690 z późn. zm.). Strona 12 z 109

13 9 września 2013 usług i sieci telekomunikacyjnych, ponieważ nakładanie obowiązków regulacyjnych ex-ante ogranicza się z zasady do zdefiniowanych rynków, na których są: (i) bariery wejścia, (ii) nie występuje skuteczna konkurencja, (iii) ogólne prawo ochrony konkurencji nie jest wystarczające do rozwiązania problemów. Część wyrażonych opinii odnosi się do rozwoju infrastruktury. Chodzi głównie o rynek IV dostęp do infrastruktury oraz rynek V hurtowy dostęp szerokopasmowy, które mają podstawowe znaczenie dla realizacji celów Europejskiej Agendy Cyfrowej w związku ze wskaźnikami 100 Mb/s i 30 Mb/s, zarówno w kontekście tempa inwestycji, jak i ich kosztów. Wśród opinii powtarzają się następujące spostrzeżenia: (ia) Z jednej strony należałoby dążyć do symetrii obowiązków regulacyjnych, która obecnie nie jest zachowana, bo regulacje stawek hurtowych nie obejmują operatorów telewizji kablowych, a to oni są obecnie dominującymi dostawcami Internetu szerokopasmowego w większych miastach. (ib) Z drugiej strony należy brać pod uwagę, że usługi dostępu szerokopasmowego, w zależności od warunków, mogą być świadczone za pomocą różnych rodzajów sieci: FTTx/GPON, VDSL Vectoring, DOCSIS 3.0, LTE, satelitarnej, a w pewnych okolicznościach nawet WiFi. Różne technologie dostępowe, które technicznie nie są substytutami, w określonych okolicznościach na rynku nie tyle konkurują, co się uzupełniają. (ii) Zdolność oferowania zaawansowanych usług i treści ma obecnie pośredni, a nie bezpośredni, związek z infrastrukturą sieci dostępowych. Na rynku jest wiele podmiotów, które z powodzeniem oferują usługi telewizji internetowej, VoIP i inne, całkowicie niezależnie od kontrolowania infrastruktury szybkich sieci dostępu szerokopasmowego. (iii) Uzasadnione jest zróżnicowanie geograficzne podejścia do stosowania obowiązków regulacyjnych. Inna jest bowiem sytuacja w ośrodkach miejskich, gdzie konkurują różne rozwiązania techniczne, różne rodzaje infrastruktury i wielu dostawców usług, a inna jest sytuacja w regionach wiejskich, gdzie bywa trudno z zapewnieniem zachęt dla choćby jednego inwestora dla infrastruktury szybkiej sieci szerokopasmowej. 2.2 Inne działania Europejskiej Agendy Cyfrowej, wpływające na warunki rozwoju infrastruktury szybkich sieciach szerokopasmowych Celem analiz podjętych w tej Ekspertyzie nie jest przegląd wszystkich działań zaprogramowanych w ramach Europejskiej Agendy Cyfrowej pod kątem ich znaczenia dla warunków rozwoju infrastruktury sieci szerokopasmowej. Jednak takie korelacje niewątpliwie występują i warto je uwzględnić rozważając czynniki, mogące zwiększyć popyt na usługi, które poprawią opłacalność potrzebnych inwestycji. 13

14 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej Dostęp do otwartych zasobów, powtórne wykorzystanie informacji publicznej, dostęp do informacji chronionej prawami własności intelektualnej. W Komisji Europejskiej trwają prace nad nowelizacją dyrektywy o powtórnym wykorzystaniu informacji publicznej. Równolegle trwa debata na ten temat w Polsce. Działania w sprawach uwalniania dostępu do informacji, którą dysponuje sektor publiczny, mają duże znaczenie dla pojawiania się na rynku nowych okazji do działalności gospodarczej. Istnieją tysiące przykładów innowacyjnego wykorzystania informacji przetwarzanych przez administrację publiczną, uspołeczniania tych informacji i przydania im zupełnie nowej wartości w innych, praktycznych, zastosowaniach, niż pierwotny powód ich gromadzenia. Zaawansowane systemy informacyjne mogą być technicznie organizowane w chmurach obliczeniowych i razem z wymyślonymi dla nich aplikacjami będą zwiększać ruch w sieciach i zachęcać nowych użytkowników. Podobnie jest z tworzeniem dostępu do zasobów gromadzonych w sektorze publicznym - archiwów, muzeów, bibliotek, filmotek, fonotek. Ich cyfryzacja i udostępnianie będzie sprzyjać większej obecności wartościowej informacji w sieci. Komisja Europejska prowadzi również intensywne prace nad tworzeniem wspólnego rynku dla utworów chronionych prawami autorskimi i prawami pokrewnymi. W tym przypadku silnym motywem jest ujednolicenie zasad, poprzez zarządzanie licencjami dla całego rynku wspólnotowego, czego dotyczy projekt dyrektywy w sprawie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi 4. Dostęp do cyfrowych bibliotek, w tym europejskiej biblioteki Europeana, bibliotek narodowych, publicznych, uniwersyteckich ma ułatwić dyrektywa o dziełach osieroconych Polityka miejska Wiele praktycznych projektów w Unii Europejskiej będzie dotyczyć rozwoju inteligentnych miast. Technologie informacyjne już opanowały miasta tworząc sieć powiązań i wszechobecnych telefonów, komputerów, tabletów, systemów. Sieci tworzą też urządzenia i czujniki. Systemy inteligentnego zarządzania ruchem, transportem miejskim, kartą mieszkańca, wodociągami, ściekami, odpadami, energią elektryczną, łańcuchem dostaw, towarów i usług, bezpieczeństwem na co dzień i w sytuacjach kryzysowych. To tylko przykłady zastosowań technologii informacyjnych, które obsłużą miejskie sieci szerokopasmowe. Wiele z tych systemów opiera się o informację geoprzestrzenną, w tym koniecznością przekazywania obrazów w czasie rzeczywistym lub zarchiwizowanych. 4 Wniosek DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie zbiorowego zarządzania prawami autorskimi i prawami pokrewnymi oraz udzielania licencji wieloterytorialnych dotyczących praw do utworów muzycznych na potrzeby ich wykorzystania na internetowym polu eksploatacji na rynku wewnętrznym COM(2012) 372 final. 5 DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY 2012/28/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie niektórych dozwolonych sposobów korzystania z utworów osieroconych DzU.UE L 299/5. Strona 14 z 109

15 9 września 2013 Wszystkie powyższe kwestie powinny znaleźć odniesienia w polityce miejskiej, którą przygotowuje Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Gospodarka elektroniczna Działania w zakresie gospodarki elektronicznej w Europejskiej Agendzie Cyfrowej mają znaczenie w skali makro, czyli dla wzmacniania wspólnego rynku, ale też w skali mikro. Uzasadniają ich docieranie do wszelkich odległych miejscowości, zapewniając mieszkańcom dostęp do elektronicznego handlu, telepracy, edukacji, ochrony zdrowia, rozrywki. Z perspektywy europejskiej standaryzacja stanowi istotny czynnik wspierający rozwój aplikacji, których opłacalność wynika z ekonomii skali, rynku 500 mln mieszkańców. Prowadzone są również działania sektorowe w zakresie: inteligentnej energetyki, transportu drogowego, kolejowego, lotniczego, żeglugi śródlądowej, ochrony zdrowia, systemów identyfikacji, automatyzacji zamówień publicznych. Są one istotne z punktu widzenia sieci transmisyjnych, dostępowych, mobilnych i systemów przetwarzania dużej ilości danych i są uwarunkowane ekonomią skali, którą lepiej zapewnia wspólny rynek. Część z tych sieci ma ponadto charakter transeuropejski. Pośrednie znaczenie dla zwiększania ruchu w sieciach szerokopasmowych można w związku z tym przypisać wielu regulacjom opracowywanym obecnie na poziomie Komisji Europejskiej. To między innymi: systemy płatności elektronicznych euro (np. SEPA), nowelizację dyrektywy o podpisie elektronicznym (zintegrowanie z koncepcją systemu identyfikacji), ujednolicenie przepisów o umowach konsumenckich, rozporządzenie o ochronie danych osobowych, plan wspólnej polityki widma radiowego, propozycję zniesienia opłat roamingowych Bezpieczeństwo informacji W lutym 2013 roku Komisja Europejska opublikowała europejską strategię cyberbezpieczeństwa 6 i towarzyszący jej projekt dyrektywy w sprawie wspólnych środków bezpieczeństwa cybernetycznego 7. Od początku roku w siedzibie Europejskiego Urzędu Policji Europol w Hadze zaczęło działać Centrum ds. walki z cyberprzestępczością (NC3). Walka z gwałtownie rosnącym zjawiskiem cyberprzestępczości stała się wyzwaniem gospodarczym. Cecilia Malmström, unijny Komisarz ds. Wewnętrznych, pisała przy okazji przyjęcia przy okazji na swym blogu, że ponad milion ludzi na świeci doświadcza codziennie osobiście cyberprzestępstw i że straty związane z najróżniejszymi rodzajami cyberprzestępczości szacuje się obecnie na 388 mld dolarów rocznie. Skuteczna walka z cyberprzestępczością, osiągniecie cyberodporności europejskich systemów 6 Strategia bezpieczeństwa cybernetycznego Unii Europejskiej: otwarta, bezpieczna i chroniona cyberprzestrzeń JOIN(2013)1 final. 7 Projekt dyrektywy w sprawie w sprawie środków mających na celu zapewnienie wspólnego wysokiego poziomu bezpieczeństwa sieci i informacji w obrębie Unii COM(2013)48 fina. 15

16 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. informacyjnych, warunkuje zatem rozwój bezpiecznych zastosowań technologii informacyjnych, a co za tym idzie zaufanie użytkowników do korzystania z sieci, usług i aplikacji. W tym kontekście unijna strategia w sprawach cyberbezpieczeństwa podkreśla wyraźnie, że podstawowym kryterium upowszechniania norm bezpieczeństwa jest konkurencyjność gospodarki. Komisja Europejska chce pogłębiać kompetencje w sprawach identyfikowania podatności sieci i systemów informacyjnych na zagrożenia z cyberprzestrzeni oraz wzmacniać bezpieczeństwo europejskiej infrastruktury krytycznej. Chce też tworzyć bodźce dla budowania systemów odpornych na zagrożenia. Planuje się wdrożenie programu pilotażowego w zakresie bootnetów i złośliwego oprogramowania. Projekt dyrektywy zakłada tworzenie sieci współpracy pomiędzy organami państw członkowskich właściwymi w sprawie bezpieczeństwa sieci i informacji, a ENISA 8 i Komisją Europejską. Unormowania obejmą nie tylko infrastrukturę krytyczną, ale również platformy handlu elektronicznego, internetowe portale płatnicze, portale społecznościowe, wyszukiwarki, usługi chmur obliczeniowych. Dyrektywa obejmie zobowiązanie państw członkowskich do określenia organu regulacyjnego ds. bezpieczeństwa sieci i informacji w cyberprzestrzeni, utworzenia CERT obsługujących sektor prywatny, określenia narodowych strategii ochrony cyberprzestrzeni. 8 Europejska Agencja Bezpieczeństwa Sieci i Informacji. Strona 16 z 109

17 9 września Stan infrastruktury szerokopasmowej na podstawie dostępnych źródeł 3.1 Opis dostępnych źródeł W zakresie opracowania dokonano analizy istniejących zasobów sieci szerokopasmowych z uwzględnieniem możliwości realizacji wymagań Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku Analiza miała na celu identyfikację zasobów sieciowych operatorów, określenie możliwości dostarczania usług szerokopasmowych przez operatorów oraz wyznaczenie obszarów koniecznej interwencji dla realizacji celów EAC. Klasyfikacja powyższych obszarów została przeprowadzona na podstawie następujących danych zebranych do analiz: a) Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Gęstości zaludnienia na danym terytorium (poziom Gminy). Liczby mieszkańców, gospodarstw domowych. Dane dotyczące zamożności. Liczby przedsiębiorców. Dane dotyczące budynków. Dane dotyczące lesistości i górzystości terenów. b) Dane Urzędu Komunikacji Elektronicznej: Raport pokrycia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej istniejącą infrastrukturą telekomunikacyjną zrealizowanymi w 2011 r. i planowanymi w 2012 r. inwestycjami oraz budynkami umożliwiającymi kolokację Urząd Komunikacji Elektronicznej. Raport pokrycia terytorium Rzeczypospolitej Polskiej istniejącą infrastrukturą telekomunikacyjną zrealizowanymi w 2012 r. i planowanymi w 2013 r. inwestycjami oraz budynkami umożliwiającymi kolokację Urząd Komunikacji Elektronicznej. Wyciąg szczegółowy z Inwentaryzacji UKE - Urząd Komunikacji Elektronicznej obejmujący: o Dane dotyczące usług szerokopasmowych, o Dane dotyczące zakończeń światłowodowych, węzłów szkieletowych i dystrybucyjnych, o Dane dotyczące węzłów dostępowych, o Dane dotyczące kosztów planowanych inwestycji. Dane dotyczące lokalizacji sieci bazowych Operatorów Komórkowych. Dane w posiadaniu UKE dotyczące inwestycji realizowanych w ramach projektów POIG Działanie 8.4 Zapewnienie Internetu na etapie ostatniej mili. c) Dane IMAGIS: Miejscowości z lokalizacją w układzie X,Y. Ludność. Powierzchnia zabudowana. Oszacowania i prognozy popytu wykorzystują także dane z raportu Diagnoza Społeczna

18 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. Dane ze wszystkich źródeł w pierwszej kolejności porządkowano w odniesieniu do listy miejscowości. Kompletna lista miejscowości zawarta jest w aktualnej bazie TERYT. Pochodzi ze stron GUS: i jest dostępna w postaci predefiniowanych plików. Baza TERYT zawiera: dane o województwie, powiecie, gminie, miejscowości (nazwa i kod: TERC dla JST, SIMC dla miejscowości i ich części), rodzaj miejscowości (według klasyfikacji z poniższej tabeli), a także informację o miejscowości nadrzędnej (w przypadku, gdy dany kod SIMC dotyczy części miejscowości). W niniejszym opracowaniu będziemy stosować dla miejscowości i części miejscowości posiadających unikalny kod SIMC pojęcia lokalizacja, przy czym dla lokalizacji nie będących częścią innej lokalizacji stosować będziemy termin lokalizacja nadrzędna. Gminy są kategoryzowane na następujące rodzaje: Kod Typ gminy 1 gmina miejska, 2 gmina wiejska, 3 gmina miejsko -wiejska, 4 miasto w gminie miejsko -wiejskiej, 5 obszar wiejski w gminie miejsko -wiejskiej, 8 dzielnice gminy Warszawa- Centrum, 9 delegatury i dzielnice innych gmin miejskich. Żródło: baza TERYT, pliki ze strony GUS W systemie odrębnymi identyfikatorami wyróżniono: miasta na prawach powiatu, gminy miejskie, wiejskie, miejsko-wiejskie, miasta i obszary wiejskie w gminach miejsko-wiejskich, dzielnice i delegatury w gminach miejskich. Baza wykorzystuje następujące kody rodzaju miejscowości i ich części: RM 01 wieś NAZWA_RM 02 kolonia 03 przysiółek 04 osada 05 osada leśna 06 osiedle 07 schronisko turystyczne 95 dzielnica m. st. Warszawy 96 miasto 98 delegatura 99 część miasta 00 część miejscowości Żródło: baza TERYT, pliki ze strony GUS Strona 18 z 109

19 9 września 2013 Należy podkreślić, że udostępnione dane źródłowe nie są w pełni zestandaryzowane i charakteryzują się zróżnicowaną dokładnością, aktualnością i kompletnością. W związku z tym przeprowadzenie analiz i obliczeń wymagało znacznego nakładu pracy służącej weryfikacji i uspójnieniu danych z różnych źródeł. Na przykład: część danych dostępna jest odrębnie dla każdej lokalizacji, a część tylko dla lokalizacji nadrzędnej; baza TERYT identyfikuje lokalizacji, w tym 908 miast i wsi; współrzędne geograficzne są dostępne dla lokalizacji; dane o budynkach obejmują lokalizacji; Część brakujących danych uzupełniono szacując ich wartość na podstawie innych (np. gospodarstwa domowe na podstawie liczby mieszkań), sumując do góry lub rozkładając proporcjonalnie w dół. Dokonano czynności weryfikacji kompletności i spójności pozyskiwanych danych, badając w szczególności czy dane są kompletne (tj. czy nie brakuje danych dla niektórych miejscowości) oraz czy dane dotyczące podobnych zmiennych są spójne (zgodne) ze sobą. Zaobserwowano przy tym, że część danych GUS była podawana na poziomie miejscowości nadrzędnej, zaś część na poziomie części składowych. Ponadto dla około 40 % miejscowości wymienionych w bazie TERYT nie było dostępnych żadnych danych, gdyż były one podawane na poziomie miejscowości statystycznej, czyli nadrzędnej. Miejscowość statystyczna to zespół kilku miejscowości obejmujący z reguły wieś oraz przyległe do niej przysiółki i inne mniejsze miejscowości, dla których łącznie zbierane są i opracowywane dane statystyczne. Jest on określony wspólną nazwą, przeważnie większej miejscowości. W szczególnym przypadku zespół może zawierać tylko jedną miejscowość. Przeprowadzono też analizy spójności danych. Wprowadzono następujące grupy istotnych danych: a) liczba budynków różnego typu 19

20 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. b) liczba ludności c) liczba gospodarstw domowych d) liczba podmiotów gospodarczych e) współrzędne X,Y f) dane UKE dotyczące infrastruktury i usług. Po zakończeniu ładowania bazy usunięto wszystkie te rekordy, dla których nie było żadnych istotnych danych. Po dokonaniu tej czynności pozostało pozycji, z których posiadają komplet danych, zaś dalsze 40 nie posiada jedynie danych UKE (a wiec najprawdopodobniej nie ma tam infrastruktury telekomunikacyjnej). Pozostałe dane istotne uzupełniono stosując ekstrapolację z innych, znanych danych. 3.2 Analiza pokrycia istniejącą infrastrukturą Usługi szerokopasmowe W analizie uwzględniono pokrycie obszarów gminnych istniejącymi usługami szerokopasmowymi z podziałem na technologie i liczbę usług. Tabela 1. Wyniki porównania danych różnych technologii dostępowych w poszczególnych kategoriach gmin Rodzaj gminy CATV xdsl Radio WiFi F/O Ethernet Miejska 43,8% 39,4% 1,5% 3,6% 0,6% 11,1% 100% Wiejska 1,1% 75,6% 7,3% 14,6% 0,0% 1,4% 100% Część miejska gminy m-w 15,6% 58,8% 5,3% 9,9% 0,1% 10,4% 100% Część wiejska gminy m-w 0,8% 76,2% 4,3% 17,4% 0,1% 1,3% 100% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UKE, GUS. Wykres 1. Technologie w kategoriach obszarów. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UKE, GUS. Strona 20 z 109

21 9 września 2013 W obszarach typowo wiejskich dominująca jest technologia xdsl, przy zmianie gęstości zaludnienia obszarów w kierunku obszarów miejskich dominację przyjmuje technologia telewizji kablowych i Ethernet. Technologia xdsl ma znaczący udział także w mniejszych miastach (część miejska gmin miejsko-wiejskich) Węzły z zakończeniem światłowodowym W związku z koniecznością modernizacji istniejących sieci, dla spełnienia wskaźników Europejskiej Agendy Cyfrowej ważne jest wyszczególnienie gęstości węzłów zasilanych siecią światłowodową. Dokonano takiej analizy w odniesieniu do kategorii gmin Węzły szkieletowe, dystrybucyjne i dostępowe W analizie uwzględniono pokrycie obszarów gminnych istniejącymi węzłami szkieletowymi, dystrybucyjnymi i dostępowymi, umożliwiającymi rozwój sieci dostępowych i dostarczanie usług dla klientów końcowych z podziałem na liczbę miejscowości i powierzchnię całkowitą danej kategorii. Wyniki obrazują bardzo dużą dysproporcję pomiędzy obszarami miejskimi i wiejskimi. W przypadku obszarów miejskich liczba węzłów na miejscowość wynosi średnio kilkadziesiąt do maksimum kilkuset w największych miejscowościach, a w wypadku najmniejszych miejscowości jeden węzeł przypada na 8 miejscowości dla węzłów szkieletowych oraz jeden na dwie miejscowości w przypadku węzłów dystrybucyjnych i dostępowych. W przypadku analizy liczby węzłów na kilometr kwadratowy różnice są dużo mniejsze, ale dalej pozostają widoczne. Różnice pomiędzy wynikami dla najlepszych i najgorszych obszarów wynoszą około 100 razy Stacje bazowe sieci komórkowych Dla rozbudowy szybkich sieci radiowych zgodnych z celami EAC konieczna jest analiza stanu istniejących masztów sieci radiowych. Analiza wykonana na podstawie aktualnego wykazu pozwoleń radiowych dla stacji GSM, UMTS, LTE oraz CDMA. Dla określenia liczby masztów na podstawie wykazu pozwoleń radiowych wykorzystano dane o współrzędnych geograficznych lokalizacji stacji bazowych. W przypadku powtarzających się współrzędnych przypisano stacje bazowe do jednego masztu. Na terenach wiejskich występuje dużo mniejsza liczba masztów sieci komórkowych pozwalających na dostęp do internetu w wysokich przepływnościach (UMTS, LTE) co w przelożeniu na rozległość obszarów wiejskich, niską gestość zaludnienia powoduje niewystarczający dostęp do sieci i uslug internetowych dostarczanych przez sieci komórkowe. Inwestycje w nowoczesne technologie LTE są obecnie zarezerwowane dla obszarów o dużej gęstości zaludnienia miejskich i wiejskich Penetracja budynkowa Na podstawie raportu UKE określono średnią penetrację budynkową sieciami dostępowymi z podziałem na kategorie obszarów, która określa dostępność usług dostępowych w budynkach (niezależnie od typu oraz liczby lokali mieszkalnych w budynku), dla których przedsiębiorcy telekomunikacyjni zadeklarowali występowanie zakończeń własnych sieci kablowych lub obecność 21

22 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. zainstalowanych stacjonarnych bezprzewodowych terminali dostępowych dla usług szerokopasmowych. Tabela i wykres penetracji budynkowej w poszczególnych obszarach gminnych przedstawiony został poniżej. Tabela 2. Średnia penetracja budynkowa w poszczególnych kategoriach obszarów gminnych. Rodzaj gminy Penetracja budynkowa w "nowoczesnych" technologiach Penetracja budynkowa (bez op. komórkowych) Miejska 37,3% 94,6% Wiejska 16,5% 85,2% Część miejska gminy m-w 27,6% 94,5% Część wiejska gminy m-w 14,0% 86,9% Średnio 28,9% 88,3% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UKE, GUS. Wykres 2. Penetracja budynkowa w obszarach gminnych. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UKE, GUS. Jak widać w obszarach wiejskich średnia penetracja dochodzi do 85% budynków, ale trzeba zaznaczyć że w wielu malych miejscowościach penetracja nie sięga 10%. Za to w większości terenów miejskich penetracja średnia jest na poziomie 95%. Należy przy tym wrócic uwagę na różnicę pomiędzy penetracją budynkową w ogóle i penetracją w nowoczesnych technologiach. To drugie pokazuje, jaki procent mieszkań jest podąłczonych z pomocą technollogii, które umożliwiają ultraszybkie przesyłanie sygnału (FTTx, Ethernet, CATV oraz część sieci miedzianej bliskiej do optycznego pnktu dostępowego). Ten drugi wskaźnik pokazuje, jaka częśći łączy dostępowych wymaga przebudowy w przypadku upgrade sieci do sieci wpełniajacej wymogi EAC Strona 22 z 109

23 9 września Plany operatorów działanie 8.4 W analizie uwzględniono plany operatorów obejmujące inwestycje z wykorzystaniem środków unijnych w ramach działania 8.4 Zapewnienie Internetu na etapie ostatniej mili. W tabeli przedstawiona liczba miejscowości z lokalizacją projektów oraz liczba planowanych do podłączenia usług z podziałem na kategorie gęstości. Tabela 3. Liczba miejscowości z lokalizacją projektów 8.4 POIG oraz liczba planowanych usług w poszczególnych kategoriach. Kategoria Liczba miejscowości z lokalizacją projektów 8.4 POIG Liczba planowanych usług w poszczególnych kategoriach Suma końcowa Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WWPE, GUS. Na poniższych wykresach przedstawiono plany inwestycyjne operatorów w ramach działania 8.4 POIG. Wykres 3. Liczba planowanych usług w poszczególnych kategoriach. 23

24 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WWPE, GUS. Wykres 4. Liczba miejscowości z projektami POIG, działanie 8.4. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych WWPE, GUS. Jak widać obecnie przyjęty kierunek wyznaczania obszarów interwencji dla Działania 8.4 i inwestycji dofinansowanych ze środków UE jest skupiony na obszarach wiejskich i o niskiej gęstości zaludnienia. Widać, że większość planowanych miejscowości do podłączenia znajduje się w kategoriach 1 i 2 gęstości zaludnienia, a więc są to obszary o najniższej gęstości. W porównaniu z poprzednimi wykresami widać, że tylko inwestycje dofinansowane ze środków UE przyciągają inwestycje do miejsc o niskiej gęstości zaludnienia. Tutaj mimo inwestycji operatorów w sieć dostępową barierą dla realizacji celów EAC może być brak odpowiedniej sieci szkieletowej i dystrybucyjnej. Rozwiązaniem tego problemu na pewno będzie budowa sieci szkieletowych i dystrybucyjnych wojewódzkich. Na poniższym wykresie przedstawiono ewolucję technologiczną projektów realizowanych w ostatnich latach w ramach działania 8.4. Jak widać w początkowych latach projektów w ramach działania 8.4, operatorzy skupiali się na budowę sieci radiowych, jednak w ostatnich latach nastąpiła zmiana kierunku technologicznego i zdecydowanie przeważa dostarczanie usług w technologiach światłowodowych. Na wykresie zagregowano rożne typy technologii do medium, którym jest przesyłana usługa. Strona 24 z 109

25 9 września 2013 Wykres 5. Typy technologii wobec liczby usług. Źródło: Opracowanie własne Plany operatorów - inwestycje operatorów według danych UKE Analiza deklarowanych na rok 2013 nakładów inwestycyjnych podanych przez operatorów pokazuje dominujące znaczenie telewizji kablowych prawie połowa (46,5%) nakładów lub nawet 46,9 jeżeli połączyć kategorie CATV i TVK (nie jest jasne, czym one się różnią). Należy także zwrócić uwagę na spory udział FTTH (8,9%) oraz Ethernet (3,0%). Nie jest jasne, jaka część inwestycji w xdsl może być zakwalifikowana jako NGA. Uwzględniając 50% tej inwestycji mamy prawie 2/3 nakładów komercyjnych na sieci spełniające kryteria NGA. Poniżej zestawienie tabelaryczne i wykres: Tabela 4. Podział deklarowanych nakładów inwestycyjnych na technologie. Technologie Kwota [PLN] Udział w całości INNE ,4% POTS ,4% SAT ,0% TVK ,5% 2G/3G ,0% WLAN ,5% XDSL ,4% CATV ,4% CDMA ,0% ETHERNET ,0% 4G ,6% FTTH ,9% FWA ,9% ISDN ,0% Razem NGA ,8% NGA 2 (+ 50% xdsl) ,0% 25

26 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UKE. Wykres 6. Typy technologii wobec liczby usług. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UKE 4 Wpływ inwestycji realizowanych ze środków UE Projekty szerokopasmowe mające istotny wpływ na rozwój rynku telekomunikacyjnego oraz realizację celów EAC realizowane są w ramach: regionalnych programów operacyjnych, Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej , Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka W zakresie niniejszego opracowania leży analiza realizacji wymagań Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku W związku z powyższym analizą objęto projekty szerokopasmowe wpływające znacząco na realizację celów EAC poprzez rozwój infrastruktury szkieletowej i dystrybucyjnej oraz sieci umożliwiających świadczenie usług realizujących cele EAC. W ramach analizy oszacowano wpływ i ryzyko realizacji projektów szerokopasmowych w Polsce. 4.1 Projekty szerokopasmowe wojewódzkie Województwo dolnośląskie Przedmiotem projektu Likwidacja obszarów wykluczenia informacyjnego i budowa Dolnośląskiej Sieci Szkieletowej (DSS) jest budowa sieci optycznej z punktami dostępu na obszarach wykluczenia Strona 26 z 109

27 9 września 2013 informacyjnego w województwie dolnośląskim. Beneficjentem projektu (wnioskodawcą) jest Samorząd Województwa Dolnośląskiego. Projekt ma charakter regionalny - obejmuje swoim zasięgiem obszar całego województwa dolnośląskiego. Projekt ma strategiczny wymiar dla rozwoju województwa dolnośląskiego albowiem jego realizacja jest podstawą do dalszej informatyzacji i zrównoważonego rozwoju regionu. Szacowany łączny koszt projektu brutto wynosi zł, przy czym maksymalny poziom dofinansowania ze środków UE nie przekroczy kwoty zł. Realizacja fazy inwestycyjnej projektu przewidywana jest na lata W lutym 2012 r. została podpisana umowa z wykonawcą części pasywnej sieci. Przez około rok trwały prace projektowe, a w dniu 27 maja 2013 r. nastąpiło rozpoczęcie prac budowlanych. Projekt realizowany jest zgodnie z Decyzją o ustaleniu Lokalizacji Regionalnej Sieci Szerokopasmowej, która została uzyskana na etapie przygotowanie dokumentacji aplikacyjnej. Proces pozyskanie tej decyzji dla całej sieci był podzielony na 96 relacji sieci DSS i trwał około 14 miesięcy. W projekcie w 2012 r. wybrany został Inżynier Kontraktu (IK) do nadzoru budowy sieci DSS i wsparcia Samorządu Województwa Dolnośląskiego w zakresie wyboru Operatora Infrastruktury. Obecnie przygotowywana jest dokumentacja do uruchomienia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego Operatorowi Infrastruktury, który będzie równocześnie dostawcą części aktywnej sieci w projekcie. Technologia: światłowód, Długość sieci: km, Budżet: 215 mln zł, Etap realizacji: podpisana umowa z Wykonawcą części pasywnej (luty 2012 r.), podpisana umowa z IK, dużym stopień zaawansowane prace projektowych realizowanych przez Wykonawcę, w maju 2013 r. rozpoczęto realizację projektu w terenie, Notyfikacja: uzyskana decyzja notyfikacyjna Województwo lubuskie W województwie lubuskim realizowane są dwa główne projekty z zakresu sieci szerokopasmowej. Założeniem projektowym projektu Lubuska Sieć Szerokopasmowa jest to, aby świadczyć usługę szerokopasmowego dostępu do Internetu na całym obszarze Subregionu Północnego Województwa Lubuskiego (SPWL). Głównym beneficjentem projektu jest Telekomunikacja Polska S.A. (Orange). Umowa na realizację tego projektu została podpisana w grudniu 2010 r. Operator inwestuje 100 mln zł środków własnych, a 51 mln zł stanowić będzie dofinansowane z Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego (LRPO). Obecnie projekt jest zrealizowany w około 50 procentach, zostało wybudowane około 70 km sieci. Projekt Szerokopasmowe Lubuskie został wybrany w ramach otwartego konkursu z Priorytetu I Rozwój infrastruktury wzmacniającej konkurencyjność regionu, Działanie 1.3 Rozwój społeczeństwa informacyjnego LRPO, kategoria interwencji Funduszy Strukturalnych: 10 Infrastruktura telekomunikacyjna (w tym sieci szerokopasmowe). Jego wartość to 152 mln zł. Dofinansowanie Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego wynosi ponad 52 mln zł. Sieć zagwarantuje "otwarty dostęp" dla innych operatorów. 27

28 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. Łączeni na budowę sieci szerokopasmowych Województwo Lubuskie przeznaczy kwotę ponad 150 mln zł. Technologia: LSS - warstwa szkieletowa - światłowód, warstwa dostępowa radio; SL światłowód, Długość sieci: SL km, Budżet: LSS - 72 mln zł; SL 152 mln zł, Termin zakończenia: LSS zakończony; SL r., Etap realizacji: LSS podpisanie umowy koncesyjnej i rozpoczęcie świadczenia usług z zakresu dostępu do sieci Internet przez firmę ESPOL; SL w trakcie realizacji Województwo łódzkie Projekt Łódzka Regionalna Sieć Teleinformatyczna (ŁRST) zakłada utworzenie szkieletowej sieci światłowodowej i dystrybucyjnej na części obszaru województwa łódzkiego, a także przygotowanie infrastruktury umożliwiającej lub znacznie ułatwiającej lokalnym operatorom doprowadzenie sieci dostępowych i usług szerokopasmowych do odbiorców końcowych. Obecnie tworzona jest sieć szkieletowa oparta na 8 węzłach szkieletowych zlokalizowanych w jednostkach szpitalnych. Utworzona sieć szkieletowa będzie, oprócz pełnienia funkcji szkieletu dla warstwy dystrybucyjnej, wykorzystywana dla potrzeb służby zdrowia województwa, w szczególności będzie siecią rozległą łączącą wybrane szpitale i wykorzystywana będzie dla potrzeb telemedycyny oraz e-zdrowia. Województwo łódzkie wybrało model dzierżawy większości infrastruktury w modelu IRU, rezygnując w większości relacji z budowy własnej infrastruktury w postaci kanalizacji teletechnicznej. ŁRST wykorzystywać będzie ciemne włókna wydzierżawione przez Województwo na 20 lat w IRU, zaś węzły szkieletowe i dystrybucyjne zostaną wybudowane lub zaadaptowane i wyposażone w odpowiednie urządzenia aktywne. Projekty realizowane są w modelu zaprojektuj i wybuduj (DB). Zostanie ogłoszony przetarg na Operatora Infrastruktury utrzymującego sieć i świadczącego na niej usługi. Technologia: światłowód, Długość sieci: 860 km, Budżet: 72 mln zł, Etap realizacji: rozstrzygnięty przetarg na wykonawcę sieci szkieletowej, zakończony projekt pilotażowy na terenie kilku powiatów (w technologii radiowej), Notyfikacja: w trakcie notyfikacja pomocy publicznej dla projektu sieci dystrybucyjnej Województwo małopolskie Projekt Małopolska Sieć Szerokopasmowa jest realizowany przez spółkę Małopolska Sieć Szerokopasmowa Sp. z o.o. powołaną 11 sierpnia 2011 r. przez Województwo Małopolskie do realizacji projektu. W dniu 26 marca 2013 r. Województwo Małopolskie i firma Hyperion S.A. zawarły umowę sprzedaży wszystkich udziałów Małopolskiej Sieci Szerokopasmowej Sp. z o.o. Przedmiotem projektu Małopolska Sieć Szerokopasmowa (MSS) jest wybudowanie na terenie województwa małopolskiego szerokopasmowej internetowej sieci szkieletowej i dystrybucyjnej, zapewniającej mieszkańcom, podmiotom publicznym oraz gospodarczym z terenu województwa Strona 28 z 109

29 9 września 2013 małopolskiego możliwość korzystania z usług teleinformatycznych oraz z multimedialnych zasobów informacji i usług świadczonych elektronicznie. Projekt zakłada budowę nowej infrastruktury teleinformatycznej, uzupełniającej zasoby należące do istniejących operatorów telekomunikacyjnych. W ramach projektu planowana jest także dzierżawa około km istniejącej sieci światłowodowej. Projekt realizowany jest w modelu zaprojektuj i wybuduj (DB), po wybudowaniu infrastruktury ogłoszony zostanie przetarg na Operatora Infrastruktury utrzymującego sieć i w oparciu o nią świadczącego usługi. Technologia: światłowód, Długość sieci: km, Budżet: 192 mln zł, Etap realizacji: zakończono przyjmowanie ofert w przetargach na Wybór dostawców sprzętu aktywnego oraz Wybór wykonawców części pasywnej Województwo mazowieckie Projekt Internet Dla Mazowsza, to główny projekt budowy sieci szerokopasmowej w województwie mazowieckim. Projekt koncentruje się na białych obszarach NGA. W ramach projektu przewiduje się zbudowanie przede wszystkim sieci szkieletowej i dystrybucyjnej o długości ok km (oraz wydzierżawienie 40 km sieci w formule IRU), 42 węzłach szkieletowych, 4 węzłach technicznych, 308 węzłach dystrybucyjnych. Ponadto w wybranych 33 miejscowościach przewidziano budowę sieci NGA z dostępem do budynków, stanowiącej przedłużenie sieci dystrybucyjnej, jednakże bez przyłączenia lokali użytkowników końcowych. Sieć jest budowana w modelu DBO (projektuj, buduj, operuj), wobec czego ogłaszany został jeden przetarg na wybór Partnera, którego zadaniem będzie wykonanie projektów, budowę części pasywnej i aktywnej oraz operowanie siecią przez minimum 7 lat. Podpisanie umowy z partnerem prywatnym przewidziane jest na wrzesień Technologia: światłowód, Długość sieci: km, Budżet: 493 mln zł, Etap realizacji: w trakcie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego - wybór partnera prywatnego (podpisanie umowy wrzesień 2013), Notyfikacja: uzyskana decyzja notyfikacyjna Województwo pomorskie Województwo pomorskie realizuje projekty w ramach konkursu na dofinansowanie projektów budowy sieci przedstawianych do konkursu przez istniejących na rynku operatorów. W wyniku konkursu do realizacji wybrano trzy projekty. Projekt Telekomunikacji Polskiej ( Szerokopasmowe pomorskie budowa sieci szkieletowo-dystrybucyjnej na terenie województwa pomorskiego ) na terenie dużej części województwa, projekt firmy Scorpion-Computer ( Budowa sieci szkieletowej łączącej miejscowości sześciu gmin województwa pomorskiego: Czarna Dąbrówka, Sierakowice, Cewice, Nowa Wieś Lęborska, Wicko i Łęczyce ) na terenie kilku gmin oraz projekt Nadmorska Sieć Szerokopasmowa realizowany w 33 miejscowościach na terenie powiatów: puckiego, wejherowskiego i lęborskiego. 29

30 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. W województwie pomorskim największy projekt realizuje Telekomunikacja Polska (obecnie Orange) S.A. (TP), w wyniku którego wybudowana zostanie sieć optotelekomunikacyjna o łącznej długości powyżej km, która umożliwi uzyskanie szerokopasmowego dostępu do Internetu przez mieszkańców 253 miejscowości. W ramach projektu powstanie 220 nowych punktów dostępowych, modernizacji zostaną poddane 33 obiekty TP, które obecnie nie mają możliwości świadczenia usług szerokopasmowych ze względu na brak połączenia z siecią światłowodową. Miejscowości te znajdują się na terenie 17 powiatów i 66 gmin, a zamieszkuje je ok. 153 tys. osób. W miejscowościach objętych modernizacją mieszka ponad 500 tys. mieszkańców. Zmodernizowane też zostaną istniejące sieci w 58 miejscowościach. Realizacja inwestycji przewidziana jest na grudzień 2013 r. Projekt uzyskał dofinansowanie 36 mln 115 tys. zł ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata Technologia: światłowód, Długość sieci: km, Budżet: 176 mln zł, Etap realizacji: w trakcie realizacji Województwo śląskie W województwie śląskim realizowanych jest około 30 projektów szerokopasmowych o różnej skali, zasięgu oraz wpływie na rynek szerokopasmowy. Województwo śląskie zostało podzielone na subregiony, z których każdy jest odpowiedzialny za wydatkowanie środków na budowę sieci szerokopasmowych. Większość projektów w województwie realizowana jest na własne potrzeby jednostek samorządowych oraz ma małą skalę oddziaływania. Dodatkowe środki zostały rozdysponowane w ramach konkursów realizowanych bezpośrednio w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego. Głównym projektem realizowanym w województwie jest Śląska Regionalna Sieć Szkieletowa (SRSS) o zasięgu wojewódzkim oraz szereg projektów lokalnych o zasięgu gminnym i powiatowym. W ramach projektu SRSS zostanie wybudowana sieć, która będzie spełniać warunek otwartości. Właścicielem sieci wojewódzkiej, tzw. szkieletowej", łączącej gminy i powiaty, będzie Województwo Śląskie, pozostałe sieci gminne i powiatowe pełniące rolę dystrybucyjnych będą własnością samorządów lokalnych lub ich związków i stowarzyszeń. Podczas realizacji przedsięwzięcia priorytetem będzie włączenie do sieci wojewódzkiej obszarów słabo rozwiniętych telekomunikacyjnie - części północnej i południowej województwa. W ramach wykonanych analiz uwzględniono zaawansowanie teleinformatyczne obszarów aglomeracji śląskiej, co przełożyło się na rezygnację z budowy sieci szkieletowej w aglomeracji i przyłączenie jej z wykorzystanie istniejących sieci operatorów. Technologia: światłowód, Długość sieci: km (szacunkowa łączna długość projektów), Budżet: 193 mln zł, Etap realizacji: r. podpisano umowę z Inżynierem Kontraktu (dla projektu SRSS), Notyfikacja: uzyskana decyzja notyfikacyjna (dla projektu SRSS). Strona 30 z 109

31 9 września Województwo wielkopolskie Celem projektu Budowa Wielkopolskiej Sieci Szerokopasmowej jest zapewnienie mieszkańcom, przedsiębiorstwom, organom administracji publicznej województwa wielkopolskiego możliwości dostępu do wybranego operatora łączności elektronicznej i wybranej platformy technologicznej oraz dostępu do usług dostarczanych w ramach sieci NGA. Założenia projektu to: (1) Budowa, na zagrożonych wykluczeniem cyfrowym terenach województwa wielkopolskiego, infrastruktury teleinformatycznej uzupełniającej istniejące, należące do różnych operatorów, zasoby regionalnej sieci telekomunikacyjnej, (2) Budowa szkieletowej i dystrybucyjnej infrastruktury teleinformatycznej - projekt nie obejmuje budowy infrastruktury dostępowej. Projekt realizowane jest w modelu DB (zaprojektuj i wybuduj). Zostanie ogłoszony przetarg na Operatora Infrastruktury utrzymującego sieć i w oparciu o nią świadczącego usługi. Technologia: światłowód, Długość sieci: km, Budżet: 410,5 mln zł, Etap realizacji: w trakcie realizacji (podpisane umowy z wykonawcami), postępowanie na Operatora Infrastruktury w toku Notyfikacja: uzyskana decyzja notyfikacyjna Województwa lubelskie, podkarpackie, warmińsko-mazurskie, świętokrzyskie, podlaskie Projekt Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej (SSPW) obejmuje pięć województw: lubelskie, podkarpackie, warmińsko-mazurskie, świętokrzyskie, podlaskie i, jest jednym z projektów Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej Celem tego programu jest Przyspieszenie tempa rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej w zgodzie z zasadą zrównoważonego rozwoju". W wyniku realizacji projektu zostanie wybudowana ponadregionalna sieć szerokopasmowa, składająca się z pięciu regionalnych sieci na obszarach najbardziej zagrożonych wykluczeniem cyfrowym. Budowa jednolitej infrastruktury teleinformatycznej pozwoli na zwiększenie dostępności do mediów elektronicznych, a także podniesie atrakcyjność obszarów dla operatorów telekomunikacyjnych świadczących usługę tzw. ostatniej mili. W ramach projektu SSPW powstanie wydajna szkieletowa sieć światłowodowa, spełniająca wymogi stawiane tzw. sieciom następnej generacji (NGN), a dodatkowo w wybranych miejscowościach województwa dodatkowo zostaną wybudowane węzły NGA. Sieć będzie otwarta na równych zasadach dla wszystkich przedsiębiorców telekomunikacyjnych chcących oferować usługi szerokopasmowe wszystkim mieszkańcom regionu, w tym dla tych, którzy w oparciu o tę infrastrukturę będą rozbudowywać własne systemy dostępu szerokopasmowego (wielu obecnych na rynku operatorów wstępnie zadeklarowało już chęć tego rodzaju współpracy przy rozwoju usług szerokopasmowych w Regionie). Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej jest największym projektem szerokopasmowym w Polsce. Łącznie w ramach projektu planowane jest ponad 10 tysięcy kilometrów sieci. W większości województw realizacja projektów ma być oparta na nowobudowanej kanalizacji i sieci światłowodowej. 31

32 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. Województwa Polski Wschodniej wybrały rożne modele realizacji projektu, które były dopuszczone w myśl dokumentacji projektu stworzonej w celach aplikacji o dofinansowanie. Województwa warmińsko-mazurskie i podkarpackie realizują projekty w modelu DBO (projektuj, buduj, operuj), wobec czego ogłoszone zostały przetargi na wybór partnera odpowiedzialnego za wykonanie projektów, budowę części pasywnej i aktywnej sieci oraz na operowanie siecią. Pozostałe projekty realizowane są w modelu DB (zaprojektuj i wybuduj), w których dodatkowo zostanie ogłoszony przetarg na Operatora Infrastruktury utrzymującego sieć i świadczącego na niej usługi. Technologia: światłowód, Długość sieci: km, Budżet: 1,5 mld zł, Etap realizacji: świętokrzyskie - wybrany wykonawca sieci pasywnej, wybrany Inżynier Kontraktu, lubelskie - wybrany wykonawca sieci pasywnej, wybrany Inżynier Kontraktu, warmińsko-mazurskie - wybrany wykonawca/operator (DBOT), wybrany Inżynier Kontraktu, podlaskie - wybrany wykonawca sieci pasywnej, wybrany Inżynier Kontraktu, podkarpackie - wybrany Inżynier Kontraktu, w trakcie wyboru wykonawcy/operatora (DBOT) podpisanie umowy przewidziane na wrzesień 2013, Notyfikacja: uzyskane decyzje notyfikacyjne dla wszystkich projektów. 4.2 Stan zawansowania realizacji projektów Analizując stan zawansowania kluczowych projektów szerokopasmowych należy stwierdzić, że większość projektów jest we wczesnej fazie realizacji, w większości nie rozpoczęto jeszcze prac budowlanych. Poniższe zestawienie przedstawia planowane projekty szerokopasmowe wraz z zaznaczeniem zawansowania prac projektowych i wykonawczych. Tabela 5. Projekty szerokopasmowe w województwach wraz ze stanem ich zaawansowania. Projekt, województwo Wybrany wykonawca części pasywnej Wybrany wykonawca części aktywnej Wybrany Operator Infrastruktury Stan realizacji prac projektowych Stan realizacji prac budowlanych i montażowych DSS - dolnośląskie TAK NIE NIE 50% 0% SL - lubuskie TAK TAK TAK 82% 50% ŁRST - łódzkie TAK TAK NIE 0% 0% MSS - małopolskie NIE NIE TAK 0% 0% IDM - mazowieckie NIE NIE NIE 0% 0% SP - pomorskie TAK TAK TAK 10% 2% ŚRSS - śląskie NIE Sieć pasywna NIE 0% 0% WSS - wielkopolskie TAK NIE NIE 0% 0% SSPW - lubelskie TAK NIE NIE 0% 0% Strona 32 z 109

33 9 września 2013 Projekt, województwo Wybrany wykonawca części pasywnej Wybrany wykonawca części aktywnej Wybrany Operator Infrastruktury Stan realizacji prac projektowych Stan realizacji prac budowlanych i montażowych SSPW - podkarpackie NIE NIE NIE 0% 0% SSPW - war-maz. TAK TAK TAK 0% 0% SSPW - świętokrzyskie TAK NIE NIE 5% 0% SSPW - podlaskie TAK NIE NIE 4% 0% Źródło: Opracowanie własne. Wykres 7. Stan zaawansowania projektów szerokopasmowych w województwach. Źródło: opracowanie własne. Większośc projektów musi być zakończona zgodnie z końcem okresu programowania, tj. przed końcem 2015 r. W poniższej tabeli przedstawiony został zakres projektów w postaci kilometrów sieci planowanej do budowy. Tabela 6. Długość planowanej sieci w poszczególnych województwach. Lp. Województwo Projekt Długość sieci [km] 1 dolnośląskie DSS lubuskie SL łódzkie ŁRST małopolskie MSS mazowieckie IDM pomorskie SP+NSS śląskie ŚRSS+PRS

34 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. 8 wielkopolskie WSS lubelskie SSPW lubelskie podkarpackie SSPW podkarpackie warmińsko-mazurskie SSPW war-maz świętokrzyskie SSPW świętokrzyskie podlaskie SSPW podlaskie SUMA [km] Źródło: Opracowanie własne. Łącznie w wybranych do analizy projektach planowana jest budowa ponad 27 tys. km sieci, z czego obecnie wybudowane jest około 500 km sieci, a zaprojektowane do budowy około 2 400km sieci. Ponad 20 tys km sieci pozostaje do zaprojektowania i budowy. Analizując historię projektów szerokopasmowych, obecny poziom zaawansowania oraz plany realizacji celów EAC na przyszły okres programowania, można przedstawić kluczowe problemy, których wynikiem jest stan realizacji projektów szerokopasmowych, w szczególności: a) rozbudowany system pozyskania dofinansowania w tym dokumentacji aplikacyjnej, b) niedostateczna decyzyjność jednostek odpowiedzialnych za zatwierdzanie i akceptację dokumentacji aplikacyjnej, c) brak kompetencji po stronie publicznej, głównie w początkowej fazie uruchamiania projektów szerokopasmowych, d) długi czas procedury notyfikacyjnej (spowodowany indywidualną notyfikacją poszczególnych projektów, zamiast zdefiniowania i notyfikowania programu pomocowego). Ad. a) Wymagania co do niezbędnych dokumentów do wnioskowania o dofinansowanie projektu w zależności od źródła i formy dofinansowania (programu, konkursu) różniły się w znaczący sposób. Dodatkowo większość Instytucji Zarządzających wymagała szerokiego zakresu informacji, których objętość wymagała niejednokrotnie sporządzania dokumentacji liczącej kilkaset stron, a w przypadku niektórych projektów nawet stron dokumentacji dla jednego projektu o zasięgu wojewódzkim. Wymagania co do zawartości dokumentów aplikacyjnych nie przedstawiały wystarczająco jasno kwestii zakresu dokumentacji, kwalifikowalności kosztów w projektach, co powodowało niejednokrotnie konieczność wielokrotnych poprawek dokumentacji oraz determinowały jej wielkość i zawartość, która z dokumentów obrazujących biznesplan projektu niejednokrotnie przeistaczała się w encyklopedię rozwiązań teleinformatycznych. Ad. b) Problem mocno powiązany z pkt a) - brak szczegółowych wytycznych dla dokumentacji oraz jej rozbudowany format powodował, że urzędnicy odpowiedzialni za te dokumentacje w Urzędach, Instytucjach Zarządzających, nie byli w stanie elastycznie odbierać i zatwierdzać do realizacji dokumentacji aplikacyjnej. Dodatkowo, w przypadku pytań i problemów głównie związanych z kwalifikowalnością kosztów w projektach, niejednokrotnie brakowało szybkiej decyzji na szczeblu Instytucji Zarządzającej lub wydawane decyzje były niekorzystne dla projektu. Ad. c) W początkowej fazie projektu dla przygotowania dokumentacji aplikacyjnej Urzędy przekazały większość prac firmom doradczym, same skupiając się na nadzorowaniu i monitorowaniu projektów. Strona 34 z 109

35 9 września 2013 Jednakże brak szczegółowych wytycznych, ryzyko zwrotu dofinansowania w przypadku błędnej realizacji inwestycji, paraliżowały Urzędy w zakresie podejmowania decyzji. W przypadkach problematycznych najczęściej kierowane były pytania do Instytucji Zarządzających w zakresie kwalifikowalności wydatków, formy wydatkowania środków (np. pozyskiwania infrastruktury), które miesiącami czekały na ostateczną odpowiedź. Nie podejmowano decyzji umożliwiających równoległe prowadzenie prac przygotowawczych z notyfikacją. Być może istniało niewielkie ryzyko konieczności powtórzenia części działań, ale pozwoliłoby to na skrócenie procesu o wiele miesięcy a nawet lat. Ad. d) Procedury notyfikacyjne trwały minimum 6-12 miesięcy, co powodowało, że postępowania przetargowe, prace wykonawcze i umowy z Wykonawcami czekały na zatwierdzenie projektów przez instytucje UE. Powodowało to dodatkowe opóźnienie w realizacji projektów. Analizując przekrojowo projekty, prace przygotowawcze, koncepcyjne i aplikacyjne pozwalające na przejście do etapu wykonawczego (projektowanie i budowy) trwały w większości województw około 4-5 lat. W tym czasie wykonano tysiące stron dokumentacji, z czego większość jest już archiwalna i uzyskano szereg konsultacji i opinii, które dawno się zdezaktualizowały i wymagają nowych ustaleń na etapie projektów (np. konsultacje projektów z zarządami dróg). Na realizację projektów pozostało mniej niż 3 lata. Dla sprawnej realizacji projektów w kolejnym okresie programowania należy zoptymalizować proces przygotowawczy, aby jak najszybciej przejść do realizacji fizycznej, która przyniesie także wiele problemów na etapach projektowania i budowy. Analizując problemy wynikłe przy realizacji prac przygotowawczych, o których mowa powyżej, realizację projektów szerokopasmowych w ramach działania 8.4 POIG oraz w ramach partnerstwa prywatno-publicznego można rozważać czy projekty te realizowane od samego początku przez operatorów mogłyby być efektywnie zrealizowane. W poniższej tabeli przedstawiono analizę elementów procesu inwestycyjnego, możliwe problemy i rozwiązania ze strony publicznej i operatorów. Tabela 7. Analiza elementów procesu inwestycyjnego projektu szerokopasmowego. Etap projektu Jednostka publiczna Operator prywatny Faza przygotowawcza koncepcja sieci Faza przygotowawcza dokumentacja aplikacyjna Kompetencje zespołu projektowego Procedura notyfikacyjna Koncepcja sieci oparta na inwentaryzacji i obszarach wykluczonych cyfrowo Przygotowanie w ramach jednostki przy współudziale doradców zewnętrznych. Dobra komunikacja z Instytucją Zarządzającą. Średnie Czas uzależniony od instytucji KE (uzależnione od schematu Własna koncepcja biznesowa operatora oparta na podobnych założeniach ukierunkowana na realizację celów biznesowych Operatora Przygotowanie w ramach Operatora (przy możliwym udziale doradców zewnętrznych). Utrudniona komunikacja z Instytucją Zarządzającą Wysokie Czas uzależniony od instytucji KE (uzależnione od schematu 35

36 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. Etap projektu Jednostka publiczna Operator prywatny Koszty prowadzenia fazy przygotowawczej Koszty fazy wykonawczej Realizacja celów społecznych pomocowego) Proces mocno rozciągnięty w czasie, generujący zasadniczo dodatkowe koszty w projekcie Całość projektu realizowana zgodnie z Prawem Zamówień Publicznych. Niskie koszty realizacji prac wynikające z przetargów. Eliminacja wykluczenia cyfrowego zgodna z celami Programów Operacyjnych, projekty 36A ukierunkowane na uzyskiwanie znaczących przychodów. Źródło: Opracowanie własne. pomocowego) Niższe koszty Operatora, dużo zasobów własnych Projekt realizowany w trybie PZP zależnym od poziomu dofinansowania, najczęściej jako zapytania ofertowe wysyłane do wybranych wykonawców, dostawców. Wyższe koszty niż w przypadku realizacji w ramach przetargów. Projekt realizowany wg. Strategii biznesowej operatora. Zachowane wytyczne RPO, ale w minimalnym stopniu. Głównie ważny jest cel biznesowy Operatora, na drugim planie cele społeczne projektu. (w tym zakresie ważne są wytyczne dla programów pomocowych, utrzymanie obecnego kierunku z projektów 8.4 z analizą obszarów interwencji przygotowywaną corocznie przez UKE) Podsumowując realizacja projektów szerokopasmowych przez jednostki samorządowe jest mocno opóźniona, można założyć, że znacząco szybciej fazy przygotowawcze zrealizowałby podmiot prywatny. Jednak cele społeczne stawiane przed projektami przy obecnych wytycznych są realizowane głównie przez projekty realizowane przez jednostki publiczne. Przeniesienie projektów do sektora prywatnego będzie efektywne ze względu na czas realizacji projektów i dobór rozwiązań technologicznych, jednak efektywność społeczna tych projektów jest bardzo zależna od sztywnych ram projektów przedstawionych przez Instytucje Zarządzające oraz sprawnego monitoringu projektów. Realizacja projektów przez sektor prywatny zawsze obarczona jest celem biznesowym operatora, który niekiedy jest sprzeczny z interesem społecznym realizowanych projektów. Obecnie, po realizacji sieci szkieletowych i dystrybucyjnych wojewódzkich, która zakończy się w 2015 roku, kolejnym etapem powinno być wydatkowanie środków publicznych na realizację sieci dostępowych wykorzystujących efektywnie wybudowane sieci szerokopasmowe oraz ukierunkowanych technologicznie na świadczenie usług realizujący cele EAC. W obszarach, w których istniejący na rynku Operatorzy wykazują chęci do realizacji projektów szerokopasmowych, rekomenduje się umożliwienie Operatorom budowę sieci, nie ingerując znacząco w rynek Strona 36 z 109

37 9 września 2013 telekomunikacyjny. W obszarach, w których mimo organizacji otwartych konkursów nie pojawią się inwestycje sektora prywatnego, rekomenduje się analizę sytuacji na rynku i budowę sieci w znaczącej części sfinansowanej ze środków publicznych podobnie jak obecne projekty szerokopasmowe wojewódzkie. 4.3 Przewidywany status projektów na koniec 2015 roku warianty realizacji Dla realizacji celów EAC oraz oszacowania kosztów realizacji tych celów kluczowa jest analiza realizacji projektów szerokopasmowych wojewódzkich, które mają dostarczyć sieci szkieletowe i dystrybucyjne dla operatorów ostatniej mili. Obecnie planowane sieci szerokopasmowe mogą zapewnić bazę dla rozwoju operatorów lokalnych pod warunkiem ich terminowej realizacji. W poniższym zestawieniu założono realizację sieci szerokopasmowej obejmującej budowę własnej sieci ziemnej rurociągów i kanalizacji oraz sieci światłowodowej dla przyjętego modelowego odcinka 16 km, który może wykonać mały zespół projektowy. Przedstawione warianty pełny z uzyskaniem decyzji o ustaleniu lokalizacji regionalnej sieci szerokopasmowej (decyzja lokalizacyjna) i pozwoleniem na budowę oraz uproszczony realizowany na zgłoszenia bez uzyskiwania pozwolenia na budowę. Tabela 8. Zakładany czas realizacji zadań procesu inwestycyjnego. Lp. Zadanie Średni czas realizacji [dni] Rozrzut [dni] Średni czas realizacji [dni] 1 Koncepcja trasowania Decyzja lokalizacyjna nie wymagana 3 Projektowanie Uzyskanie ostatecznej decyzji pozwolenie na budowę lub prawomocnego zgłoszenia umożliwiającego rozpoczęcie budowy 5 Budowa Zaciąganie/ spawanie/ pomiary Rozrzut [dni] 7 Dokumentacja powykonawcza 30 (w tym geodezja) SUMA PRACE 274 PRZYGOTOWAWCZE 90 SUMA BUDOWA SUMA DOK. POWYKONAWCZA ŁĄCZNIE Źródło: Opracowanie własne. 37

38 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. (1) Koncepcja trasowania obejmuje przygotowanie koncepcji przebiegów sieci, lokalizację węzłów sieci, przygotowanie dokumentacji dla decyzji o ustaleniu lokalizacji regionalnej sieci szerokopasmowej. (2) Decyzja lokalizacyjna obejmuje komplet uzgodnień, opinii, uzupełnień związanych z uzyskaniem decyzji o ustaleniu lokalizacji regionalnej sieci szerokopasmowej. Faza obejmuje czas niezbędny dla analizy przez wojewodę dokumentacji przesłanej przez wnioskodawcę, komplet uzupełnień ze strony wnioskodawcy oraz wydanie ostatecznej decyzji. (3) Projektowanie faza projektowania właściwego obejmująca przygotowanie kompletu dokumentacji niezbędnej do uzyskania pozwolenia na budowę. Faza projektowania w pewnym zakresie może być realizowana równolegle z poprzednimi fazami, co wpływa na ograniczenie jej czasu realizacji. W przypadku tej fazy zagrożeniem dla projektu może być czas pozyskania map do celów projektowych oraz procedury formalno-prawne (np. związane z działaniem Zespołu Uzgadniania Dokumentacji Projektowej). (4) Budowa faza budowy obejmuje budowę rurociągów kablowych, kanalizacji kablowej, studni, budowę węzłów sieci. (5) Zaciąganie/spawanie/pomiary faza obejmuje budowę sieci kablowej światłowodowej w ramach wcześniej wybudowanej kanalizacji lub rurociągu. Obejmuje zaciąganie kabli światłowodowych, wykonanie wszystkich muf, spawów, zakończenie kabli na przełącznicach światłowodowych. (6) Dokumentacja powykonawcza (w tym geodezja) - faza obejmująca przygotowanie kompletu dokumentacji niezbędnej do odbioru zakończonych prac, rozliczenia projektu i przekazania obiektów do użytkowania. Szczegółowa metodyka analizy opisana jest w Załączniku 3. Do głównych grup ryzyka nie ukończenia realizacji projektów w wyznaczonym terminie należy uwzględnić: 1) Formę realizacji projektów wybór sposobu realizacji, na który ma wpływ zamawiający po stronie publicznej. Rezygnacja z procedur uzyskiwania decyzji lokalizacyjnej może znacząco skrócić czas realizacji inwestycji, ale w niektórych przypadkach (np. lasy państwowe) może generować dodatkowe koszty w trakcie eksploatacji sieci. 2) Problemy formalno-prawne związane z pozyskiwaniem gruntów i prawa dla realizacji inwestycji na etapie prace projektowych. 3) Problemy administracyjne urzędy, na których terenie będą realizowane projekty nie są przygotowane na efektywną obsługę tak dużych projektów. 4) Problemy z podwykonawcami brak odpowiedniej liczby geodetów, projektantów, wykonawców robót. W przypadku pierwszego ryzyka, analiza potwierdza, że zamawiający elastycznie podchodzą do projektów, umożliwiając wybór optymalnego modelu wykonawcom, nie narzucając wymagań dla decyzji lokalizacyjnej. Strona 38 z 109

39 9 września 2013 W przypadku drugiego ryzyka, na etapie projektów ustalone zostanie dopiero stan problemu z pozyskiwaniem gruntów prywatnych, jak i możliwości inwestycji w pasach drogowych. Po stronie nieruchomości prywatnych problemem może być nieustalony stan własności, a dochodzenie do właścicieli stanowczo opóźnia prace. W przypadku pasów drogowych koniecznie jest współdziałanie urzędów oraz wykonawcy w celu efektywnego uzgadniania projektów. Mimo możliwości prawnych inwestycji w pasie drogowym, zarządy dróg często odmawiają możliwości realizacji inwestycji w pasie drogowym. W przypadku obszarów miejskich odmowy często są podyktowane brakiem pasa zieleni, koniecznością rozbiórki nowego chodnika, brakiem miejsca pod ziemią na następne instalacje (np. centra miast, uliczek na starych miastach). Poza obszarem zabudowanym problemem mogą być rowy melioracyjne, wąski pas drogowy lub nieustalony stan prawny drogi. Dodatkowym problemem w przypadku dróg są gwarancje na drogi nowe i przebudowywane, skutecznie utrudniające prowadzenia robót w pasie drogowym. Sytuacje takie mogą znacząco opóźnić proces inwestycyjny. Ryzyko związane z problemami administracyjnymi jest największym ryzykiem, które może wpłynąć na czas prac. Urzędy są odpowiedzialne za wydanie map geodetom, weryfikacje dokumentacji projektowej, wydawanie decyzji. Średnio na jeden powiat przypada 140 km sieci, co przekłada się w przypadku budowy nowej infrastruktury na około 400 arkuszy map, 700 działek, na których realizowana jest inwestycja. Można mieć obawy, że zasoby kadrowe urzędów będą niewystarczające do sprawnej i efektywnej realizacji zadań w przypadku, gdy wielu geodetów i projektantów zgłosi jednocześnie swoje prace. W tym przypadku urzędy będą odpowiedzialne za opóźnienia, gdyż trudno będzie zwiększyć zespół ludzki 2 3 krotnie na krótki okres półroczny wzmożonej pracy projektowej. W przypadku realizacji projektów w modelu z udziałem urzędów wojewódzkich sytuacja może być jeszcze trudniejsza, gdyż do urzędu mogą trafić jednocześnie sprawy dotyczące nawet kilkuset kilometrów sieci w jednym etapie. Ryzyko związane z brakiem wykonawców może zostać zminimalizowane przez wykonawcę przez sprawną organizację prac, pozyskanie wykonawców z sąsiednich branż w przypadku braków zespołów telekomunikacyjnych, np. pozyskanie firm budowlanych z projektów drogowych, które dysponują odpowiednim sprzętem technicznym do realizacji prac budowlanych. Ostatecznie, metodą analizy eksperckiej, oceniono ryzyko niepełnego osiągnięcia celów projektów wojewódzkich. Wynik ocen przedstawia poniższa tabela, kolor zielony oznacza projekt niezagrożony, kolor żółty oznacza projekt zagrożony wymagający dużego zaangażowania, kolor czerwony oznacza projekt o wysokim stopniu ryzyka, z dużym prawdopodobieństwem niezrealizowania całości przewidzianego zakresu. Należy jednak podkreślić, że na obecnym etapie zaawansowania projektów nie można z całą pewnością określić, że któregoś z nich nie da się w pełni zrealizować. Tabela 9. Ocena ryzyka niezakończenia w terminie projektów wojewódzkich sieci szerokopasmowych. Projekt Tryb realizacji % realizacji prac projektowych % realizacji prac budowlanych i montażowych Rating projektu DSS - dolnośląskie DB+O 50% 0% 39

40 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. Projekt Tryb realizacji % realizacji prac projektowych % realizacji prac budowlanych i montażowych Rating projektu SL - lubuskie dotacja operator 82% 50% ŁRST - łódzkie MSS - małopolskie DB+O, realizacja w 3 fazach prywatyzacja + dotacja; DB+O 0% 0% 0% 0% IDM - mazowieckie DBO 0% 0% SP - pomorskie dotacja operator 10% 2% ŚRSS - śląskie DB+O 0% 0% WSS - wielkopolskie prywatyzacja + dotacja; DB+O 0% 0% SSPW - lubelskie DB+O 0% 0% SSPW - podkarpackie DBO 0% 0% SSPW - war-maz. DBO 0% 0% SSPW - świętokrzyskie DB+O 5% 0% SSPW - podlaskie DB+O 4% 0% Źródło: opracowanie własne Analizując stan projektów szerokopasmowych oraz ryzyka związane z tymi inwestycjami określono 3 warianty realizacji inwestycji szerokopasmowych do końca 2015 roku: wariant A - około 50 % zakładanego zakresu zrealizowanych inwestycji szerokopasmowych, wariant B około 80 % zakładanego zakresu zrealizowanych inwestycji szerokopasmowych, wariant C około 100 % zakładanego zakresu zrealizowanych inwestycji szerokopasmowych. Wariant A pesymistyczny, zakładający duże prawdopodobieństwo wystąpienia problemów przy realizacji projektów w tym wystąpienie głównych ryzyk w projekcie z ich negatywnym skutkiem dla realizacji projektu. Wariant B umiarkowany, zakładający średnie prawdopodobieństwo wystąpienia problemów, współpracę i wsparcie władz samorządowych przy realizacji projektu na wszystkich etapach realizacji projektu. Wariant C optymistyczny, zakłada bardzo efektywne prowadzenie projektu przez Wykonawcę, pełną współpracę Zamawiającego oraz wszystkich stron podczas procesu inwestycyjnego, minimalizację ryzyk od startu projektu poprzez współdziałanie władz Województwa z jednostkami mającymi zasadniczy wpływ na realizację projektu (Urzędy Powiatowe, Zarządy dróg). Strona 40 z 109

41 9 września 2013 Stan projektów szerokopasmowych na koniec roku 2015 będzie składową kosztów realizacji celów EAC. W zależności od przyjętych wskaźników dla poszczególnych wariantów znacząco zmienią się koszty realizacji celów EAC. 41

42 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. 5 Uwarunkowania inwestycyjne sektora prywatnego Budowa nowych sieci światłowodowych, a także modernizacja starszych sieci przy użyciu światłowodów odbywa się od dawna. Od kilku lat łącza światłowodowe stopniowo zbliżają się do użytkowników. Część dostępowa FTTH lub FTTx to najdroższy segment sieci, którego zbudowanie jest strategicznie poważną decyzją inwestycyjną. To nawet skłania niektórych do rozważań, czy kosztowne inwestycje, mające doprowadzić światłowód do każdego gospodarstwa domowego, znajdą wystarczające uzasadnienie w rzeczywistych oczekiwaniach większości użytkowników. Coraz mniej jest jednak ekspertów, kwestionujących sens powszechnej przydatności bardzo szybkiego dostępu do Internetu, czyli między innymi 100 Mb/s dla przynajmniej połowy gospodarstw wskazanych jako cel Europejskiej Agendy Cyfrowej. Wzrost zapotrzebowania na szybkie łącza to wynik splotu wielu złożonych czynników, które spowodują, że to, co dzisiaj nazywamy dostępem bardzo szybkim, niedługo przestanie być traktowane, jako luksus. Oczywiście nie każdy musi świadomie skorzystać z okazji do szybkiego dostępu do Internetu, tak jak np. obecnie, w związku z wyłączeniem naziemnej telewizji analogowej i pojawieniem się nowej, spektakularnie szerszej i atrakcyjniejszej oferty telewizji cyfrowej, nie ma konieczności natychmiastowego zakupu wielkoformatowego telewizora cyfrowego. Operatorzy w wielu krajach przyjęli strategie skracania istniejącej miedzianej pętli abonenckiej, wyposażając ją w nowe generacje urządzeń VDSL (np. Vectoring), Ethernet, a operatorzy telewizji kablowych DOCSIS 3.0. Tego rodzaju rozwiązania technicznie spełnią w sposób zadawalający minimalne wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej, a przy okazji nie wymagają tak poważnego zaangażowania kapitału inwestycyjnego, jak modernizacja i wymiana całej infrastruktury sieci do wymogów FTTH. Z drugiej jednak strony całkowity koszt budowy i późniejszego utrzymania sieci światłowodowej przez dłuższy okres eksploatacji powinien być już obecnie niższy niż utrzymanie sieci opartej o kable miedziane. Według tych szacunków, gdyby całkowicie zastąpić łącza miedziane światłowodowymi, koszty operacyjne utrzymania sieci światłowodowych staną się 15-30% niższe, niż sieci miedzianych lub sieci hybrydowych (światłowód+miedź). To powinno uzasadniać, by łącza do nowo budowanych domów, a także poważniejsze przedsięwzięcia modernizacyjne były planowane z wykorzystaniem światłowodów. Można już wskazać na świecie przykłady operatorów, którzy zdecydowali się na systematyczną wymianę miedzianych sieci dostępowych na światłowodowe, ale wielu innych zachowuje ostrożną wstrzemięźliwość przed zwiększaniem CAPEX w związku projektami inwestycyjnymi, które zmniejszą OPEX dopiero w długofalowej perspektywie. Trzeba brać pod uwagę, że przedsiębiorcy telekomunikacyjni mają przecież zwykle do wyboru różne alternatywne sposoby zaangażowania wolnych środków finansowych wpływających na wynik finansowy, w tym wycenę ich wartości np.: wykup własnych akcji, inwestycje w sieci mobilne, wypłatę dywidendy, inwestowanie w nowe rodzaje usług, przejęcia innych przedsiębiorstw w kraju lub zagranicą. Według danych Eurostat przyjmuje się, że w państwach Unii Europejskiej jest obecnie 209,7 mln gospodarstw domowych. Organizacja FTTH Council, reprezentująca interesariuszy rynku technik światłowodowych szacuje, że na razie dopiero ok. 9% gospodarstw domowych w UE dysponuje Strona 42 z 109

43 9 września 2013 łączami światłowodowymi, a utrzymanie się dotychczasowej dynamiki inwestycji rozciągnęłoby w długie dziesięciolecia proces wymiany dostępowych sieci miedzianych na światłowodowe. Ostatni okres inwestycji publicznych, które miały zapewnić powszechność dostępu sieci (wówczas chodziło o telefony stacjonarne) miał miejsce kilkadziesiąt lat temu. Były to czasy państwowych monopoli, przed wprowadzeniem konkurencji i prywatyzacją, kiedy ceny za usługi były relatywnie znacznie wyższe. W większości państw, infrastruktura sieci telekomunikacyjnych należy obecnie do przynajmniej kilku operatorów stacjonarnych, komórkowych, telewizji kablowych, a także operatorów tworzonych w oparciu o wykorzystanie infrastruktury sieciowej energetyki, transportu, przedsiębiorstw komunalnych. W rejonach zurbanizowanych często mamy do czynienia z powielaniem się infrastruktury należącej do różnych operatorów, tymczasem w obszarach wiejskich wciąż występują obszary w ogóle nieobsługiwane nowoczesnymi usługami. 5.1 Operatorzy wspierają wzrost gospodarczy Coraz więcej poważnych źródeł potwierdza, że wzrost dostępności i jakości usług szerokopasmowych jest czynnikiem pobudzającym wzrost PKB, produktywność, powstawanie nowych miejsc pracy, dochody gospodarstw domowych. Potwierdza się korelacja pomiędzy rozbudową dostępowych sieci światłowodowych i wzrostem gospodarczym. Dostępność wydajnych łączy światłowodowych przyczynia się do pożądanych zmian w strukturze gospodarki, wzrostu konkurencyjności i poprawy warunków prowadzenia działalności przez mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa. Dzięki szybkości, stabilności transmisji i braku opóźnień, które dają łącza światłowodowe powstaje możliwość przetwarzania danych w chmurze. Spadają w ten sposób koszty wykorzystania i pozyskania nowego oprogramowania. Zestawienie Wykres 8 i Wykres 9 pokazuje wyraźnie, że konkurencyjny sektor telekomunikacji jest już związany z kondycją gospodarki światowej wyrażaną wskaźnikami makroekonomicznymi, w tym wypadku Produktem Krajowym Brutto (PKB). Charakterystycznym punktem jest nie tylko wyraźne minimum w okresie światowego kryzysu gospodarczego, ale również obecny brak symptomów wzrostu. Wskaźnik sektora telekomunikacji, opierający się o informacje o przychodach przedsiębiorców telekomunikacyjnych potwierdza też tendencję spadkową, podobnie jak Wykres 10 dla Unii Europejskiej. Polski sektor ciągną tylko nieco nadal operatorzy komórkowi. Raport Athur D.Little 9 szacuje, że w roku 2014 ten spadek przychodów w sektorze telekomunikacji dla państw UE15 zbliży się do poziomu -3,8% i będzie się utrzymywał do roku LTE going faster but where? Arthur D.Little, Viena

44 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. Wykres 8. Dynamika zmian PKB w %. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych IMF. Wykres 9. Indeks firm telekomunikacyjnych uwzględnionych na liście 500 Rzeczpospolitej. Źródło: Opracowanie własne na podstawie listy 500 Rzeczpospolitej. Strona 44 z 109

45 9 września 2013 Wykres 10. Prognozowane przychody sektora telekomunikacji stacjonarne i komórkowe EU. 5.2 System regulacyjny przestaje motywować inwestorów Z opracowań analitycznych, podsumowujących warunki rozwoju rynku w Unii Europejskiej lub działalność operatorów, a także z wywiadów z ekspertami i interesariuszami polskiego rynku przeprowadzonych na użytek niniejszego raportu wynika, że wielu operatorów istniejących sieci nie wyczuwa w tej chwili bodźców do poważniejszych inwestycji w budowę szybkich sieci dostępowych nowej generacji, w tym całkowitego przełączenia się na sieci FTTH. Przyczyny są naturalnie złożone, ale powściągliwości wobec ambitniejszych wizji modernizacyjnych towarzyszy teza, że to między innymi niezamierzony skutek uboczny dotychczasowej polityki regulacyjnej 10. W ostatnich dwóch dekadach system regulacyjny w państwach Unii Europejskiej koncentrował się na łagodzeniu barier wejścia na rynek poprzez obniżanie cen za udostępnianie infrastruktury i świadczenie usług hurtowych przez operatorów, którzy dysponują wcześniej zbudowaną infrastrukturą i potencjałem wynikającym z dawnej pozycji monopolistów. Regulowane administracyjnie stawki, nominalnie opierają się wprawdzie o badanie kosztów, w tym konsultowane z rynkiem ramowe postanowienia umów, ale w praktyce niełatwo je skonfrontować z rzeczywistymi warunkami ewentualnych nowych procesów inwestycyjnych. Wchodzący na rynek operatorzy stacjonarnych sieci dostępowych nie są przeważnie zbyt mocno zmotywowani, by budować na większą skalę własną infrastrukturę. W specyficznym uwarunkowanym historycznie polskim modelu rozwoju rynku, gdzie pomimo znaczącego postępu, utrzymują się spore braki w infrastrukturze, pojawiła się też duża liczba mniejszych operatów, którzy budowali lub budują sieci dostępowe. Modele działania wielu z nich były jednak obliczone na wykorzystanie na różne sposoby nisz rynkowych niezagospodarowanych wcześniej przez dawnego monopolistę, koncentrującego się na bardziej opłacalnych segmentach 10 Financing Stimulus for FTTH, Funding Europe s 260 billion access fibre upgrade: A rationale and specific recommendations for a new approach by industry, policy makers and governments, Stefan Stanislawski - Ventura Team LLP, Jacek Krauze - Portland Advisors,

46 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. rynku. Przez to ich zdolność do kosztownej modernizacji jest przeważnie ograniczona. Szans rozwojowych w tym segmencie zwykle upatruje się nie w dziedzinie indywidualnych projektów modernizacyjnych, ale w konsolidacji rynku, jak to miało miejsce podczas fali wykupów niewielkich operatorów przez Netię w okolicach roku Operatorzy infrastruktury dostępowej o znaczącej pozycji rynkowej udostępniają ją obecnie po dosyć niskich cenach. Dzięki temu rozwinęła się konkurencja usługowa, ale zmniejszyła się motywacja do budowy nowej infrastruktury, tym bardziej, jeżeli ma to oznaczać kosztowne inwestycje w sieci światłowodowe nowej generacji. Ci operatorzy w obszarach miejskich muszą brać pod uwagę konkurencję operatorów telewizji kablowych, ale nie obawiają się szczególnie, że ktoś ich wyprzedzi w budowie infrastruktury dostępu światłowodowego bezpośrednio do abonentów. Ponadto, jeżeli operatorzy zaczynają już budować sieci FTTH, to zwykle traktują przygotowaną z ich pomocą ofertę, jako luksusową (np. Premium ). Szybkie łącze światłowodowe pozwala zaoferować klientom bardziej złożone pakiety usługowe inne, niż oferowane na łączach miedzianych. Z drugiej jednak strony, światłowody, budowa z ich pomocą sieci i prace utrzymaniowe są tańsze niż łączy miedzianych. Jeżeli rozwój konkurencji ma zapewniać opieranie stawek rozliczeniowych na kosztach, to i usługi hurtowe oferowane z ich pomocą powinny być docelowo nieco tańsze, niż w najprawdopodobniej stopniowo zanikających sieciach miedzianych 11. Jedynym jak na razie europejskim krajem, który według danych za rok ubiegły przyjął takie podejście jest Szwecja Bariery budowlane W Polsce od kilku lat trwają wysiłki by łagodzić prawne i administracyjne bariery inwestycyjne. Najważniejszym posunięciem było przyjęcie w 2010 roku ustawy o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (ustawa szerokopasmowa), która niezależnie od uregulowania kwestii zaangażowania samorządów w projekty sieci szerokopasmowych, znowelizowała też kilkanaście ustaw warunkujących przebieg procedur prawa budowlanego, zagospodarowania przestrzennego oraz ochrony środowiska. Ze względu na liczbę i znaczenie zmienionych przepisów w różnych ustawach, a może ze względu na oczekiwania wobec nowych uregulowań, mówi się o niej również potocznie megaustawa. Pomimo ułatwień inwestycyjnych wprowadzonych ustawą szerokopasmową, w opiniach przekazanych przez operatorów przy okazji wywiadów przeprowadzonych na użytek niniejszego raportu, bariery administracyjne i prawne są wciąż wskazywane, jako jeden z istotnych problemów w rozwoju infrastruktury w Polsce. Jeżeli bariery są nawet subiektywnie oceniane jako większe, niż na innych porównywalnych rynkach, to stanowią czynnik ryzyka, zniechęcający do podejmowania wysiłku inwestycyjnego, a także utrudniający pozyskanie finansowania. 11 Za: Financing Stimulus for FTTH, Funding Europe s 260 billion access fibre upgrade: A rationale and specific recommendations for a new approach by industry, policy makers and governments, Stefan Stanislawski - Ventura Team LLP, Jacek Krauze - Portland Advisors, Za: WIK-Consult. (2012). NGA Progress Report. Bad Honnef. Strona 46 z 109

47 9 września 2013 Przyjęta w ubiegłym roku nowelizacja ustawy szerokopasmowej to kolejny pakiet uproszczeń procedur administracyjnych, na przykład w sprawie wydawania decyzji o lokalizacji inwestycji. Ustawa nadal nie rozstrzyga wielu problemów, które powstają na styku operatorzy urzędy administracji. Operatorzy, działający w Polsce, jako lokalne spółki międzynarodowych grup kapitałowych zwracają uwagę, że bariery prawne i administracyjne warunkujące budowę lub modernizację infrastruktury sieci szerokopasmowych, czy też stacji bazowych dla systemów radiokomunikacyjnych, wciąż bywają bardziej dolegliwe, niż w wielu innych państwach. Rzeczywiście, w większości raportów analizujących uwarunkowania rozwoju sieci szerokopasmowych w Unii Europejskiej, nie wymienia się problemu procedur budowlanych, jako kluczowego ryzyka inwestycyjnego. Trzeba zauważyć, że projektowane obecnie rozwiązania prawa unijnego, zachęcające do współużytkowania różnych rodzajów infrastruktury sieciowej, by ułatwić rozwój szybkich sieci szerokopasmowych, to między innymi również rozwiązanie problemu nadmiernych obciążeń spowodowanych odrębnymi procedurami budowlanymi. Projekt rozporządzenia, wydanego na podstawie delegacji ustawy szerokopasmowej wychodzi naprzeciw inicjatywie Komisji Europejskiej. Można wskazać trzy kluczowe grupy problemów z usprawnieniem procedur prawa budowlanego, warunkujących rozwój inwestycji sieciowych w Polsce: i. Brak zrozumienia dla celów. W trzecim roku obowiązywania ustawy szerokopasmowej nie pokonano jeszcze wewnętrznych biurokratycznych oporów w niektórych organach i jednostkach organizacyjnych administracji publicznej, wydających postanowienia i decyzje administracyjne. Nie wystarczyło, że ustawa szerokopasmowa dopisała rozwój sieci telekomunikacyjnych do zadań własnych samorządów i że teraz chodzi już bez wątpliwości o inwestycje celu publicznego. Brakuje wiedzy i zrozumienia wagi wyzwań gospodarczych i społecznych, jakie przyjęło państwo w zakresie rozwoju sieci szerokopasmowych. Problemy mają charakter szerszy i strukturalny, wciąż zdarza się, że kunktatorski formalizm przeważa w administracji nad myśleniem kategoriami zadań publicznych wykonywanych dla dobra wspólnego. Przykładowo, przepisy, mające wyjaśniać, czyli przyśpieszać niektóre procedury administracyjne, są interpretowane jako okazja by już wydane decyzje weryfikować. ii. Zróżnicowanie przepisów. Ustawa szerokopasmowa ma po części charakter epizodyczny. Jednym z jej zasadniczych celów, jest przyśpieszenie budowy nowej infrastruktury szybkich sieci szerokopasmowych. Niektórzy respondenci zwracają uwagę, że poprawienie tych kilkunastu ustaw, które muszą brać pod uwagę inwestorzy telekomunikacyjni przygotowując projekt sieci szerokopasmowej może nie dać skutecznego impulsu dla rozwoju infrastruktury sieciowej. Jeden z ankietowanych mówi: - Nie wystarczy, że uzgodnimy pomiędzy sobą, co nam dzisiaj przeszkadza i przedstawimy po raz kolejny postulaty Ministrowi Administracji i Cyfryzacji. Należałoby zebrać doświadczonych praktyków z innych dziedzin, zachęcić ich do dyskusji i sprawdzić jak zharmonizować podejście dotyczące wszelkich rodzajów infrastruktury sieciowej. Oceniam, że w grę wchodzi ok. 250 różnych aktów prawnych i sporo wymagań technicznych. Dopiero wtedy mamy szansę osiągnąć wspólnotę celów, a jednym z nich jest budowa systemów inteligentnych. Istotnie, jednym ze źródeł oporów, na jakie napotykają inwestorzy, są różnice w podejściu do rozstrzygnięć prawnych wobec podobnych, czasem analogicznych kwestii budowlanych. Przyczynia się to do ostrożnego formalizmu w posługiwaniu się gąszczem przepisów przez organy administracji, a w przypadku 47

48 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. rozbieżności interpretacyjnych, traktowania niektórych przepisów instruktażowo, a nie jako środka do realizacji celów podmiotu ubiegającego się o wydanie postanowienia. iii. Informacja przestrzenna. Jednym z utrwalonych problemów w planowaniu i projektowaniu inwestycji są rozbieżności w podejściu do gospodarki przestrzennej, w tym przygotowania lokalnych planów zagospodarowania przestrzennego i ogólnie zarządzania informacją przestrzenną. Pomimo wyraźnych instrukcji ustawowych w niektórych gminach nadal nie usunięto formalnych przeszkód w budowie infrastruktury szerokopasmowej. To też jest jeden z przejawów niezrozumienia celów i korzyści związanych z zapewnieniem mieszkańcom dostępu do szybkiego szerokopasmowego Internetu. Pośrednio wiąże się z tym również dosyć niestety powszechny brak zrozumienia dla roli jaką powinny odgrywać systemy informacji przestrzennej (SIS) w gminach, jako systemy scalające informacje z różnych źródeł, pozwalające gminom usprawnić zarządzanie. Podobnie jak w przypadku sieci szerokopasmowych, ta tematyka bywa spychana na poziom techniczny, ograniczony do kompetencji inżynierów informatyków. Tymczasem powinna być podstawowym narzędziem budowania lokalnych strategii przez organy stanowiące gmin i bieżącego zarządzania przez organy wykonawcze. Wysiłek podjęty dla harmonizowania przepisów budowlanych w dziedzinie infrastruktury może zaowocować nowym impulsem w rozwoju systemów inteligentnych w energetyce, transporcie, drogownictwie, sieciach komunalnych. Na razie większość z tych przedsięwzięć jest realizowana odrębnie. Strona 48 z 109

49 9 września Analiza technologii 6.1 Cele EAC i ich interpretacja Komisja Europejska prezentując Strategię Europy 2020 wskazała i uzasadniła korzyści ekonomiczne i społeczne wynikające z jednolitego rynku cyfrowego opartego o szybki i bardzo szybki Internet oraz wykorzystujące go aplikacje i usługi. W dalszym ciągu zostaną przedstawione główne technologie, które mogą służyć do realizacji celów EAC. Rozważając potencjalne wykorzystanie poszczególnych technologii należy przyjąć dodatkowe założenia interpretacyjne dotyczące EAC, ponieważ mogą mieć one zasadniczy wpływ na koszty i wykonalność postawionych celów. Kwestie, które należy rozstrzygnąć są następujące: 1. Czy przyjęte prędkości określają wymagania symetryczne dla obu kierunków transmisji: z sieci do użytkownika (downstream/downlink) i od użytkownika do sieci (upstream/uplink), czy asymetryczne, co oznacza wymaganie dotyczące tylko kierunku od sieci do użytkownika. Czy przyjęte progi prędkości są wartościami maksymalnymi dla danej kategorii usługi, które są gwarantowane tylko na odcinku od terminala użytkownika do pierwszego węzła sieci operatora określając przepustowość udostępnianego klientowi dostępu szerokopasmowego, czy też mają być typowymi - przepływnościami faktycznie uzyskiwanymi w codziennej eksploatacji. 2. Jak należy rozumieć zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu o prędkości co najmniej 30 Mb/s? Czy sformułowanie odnosi się do urządzenia końcowego, mieszkania, biura, budynku czy miejscowości? Przykładowo, mieszkanie mające aktywne podłączenie do Internetu różni się od mieszkania będącego w zasięgu dostępu do Internetu podobnie jak dom podłączony do sieci drogowej, mający wybudowany i sprawny podjazd, różni się od domu, koło którego droga tylko przechodzi. 3. Co oznacza 50 procent gospodarstw domowych w Celu 3 czy jest to ogólnopolska średnia, czy średnia w każdej gminie, czy powiecie? Przyjęcie założenia, że jest to ogólnopolska średnia oznacza, że Cel 3 może być np. osiągnięty przez objęcie superszybkim podłączeniem szerokopasmowym tylko mieszkań w centrach miejscowości lub na terenach o gęstej zabudowie. Sposób w jaki cele EAC są interpretowane oraz przyjęte odpowiedzi na ww. pytania wpływają na określenie rozwiązań technicznych i rodzajów technologii możliwych do wykorzystania, co z kolei ma fundamentalne znaczenie dla zakresów i kosztów niezbędnych inwestycji. Wiele technologii dostępowych zarówno w sieciach przewodowych jak i bezprzewodowych cechuje się naturalną bądź założoną asymetrią, np. różne odmiany technik ADSL, VDSL, HSPA, LTE. W związku z tym przyjęcie założenia o symetrii łącza może ograniczać wybór technologii i w konsekwencji znacząco wpływać na koszty implementacji wymagań EAC. Oferty dostępu szerokopasmowego przeznaczone dla użytkowników indywidualnych, uwzględniając typową charakterystykę ruchu, mają typowo charakter asymetryczny i prędkość odnosi się do przepustowości łącza w kierunku od sieci do użytkownika, czyli maksymalnej przepływności dla danej 49

50 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. konfiguracji łącza. W dalszym ciągu, rozważając technologie i szacując koszty realizacji celów EAC, zakładamy właśnie taką interpretację. Z punktu widzenia operatorów podstawowe znaczenie przy podejmowaniu decyzji, czy inwestować i w jaką technologię, mają klasyczne wskaźniki ekonomiczne takie jak: np.: okres zwrotu, NPV, ryzyka, udział w rynku, zidentyfikowane aktualne i przyszłe potrzeby klientów, konkurencja, wolne/dostępne środki finansowe czy regulacje prawne, a nie cele bezpośrednio postulowane przez EAC. Czynnikiem stymulującym ewentualne zaangażowanie operatorów i inwestycje w infrastrukturę umożliwiającą osiągnięcie celów EAC będą instrumenty finansowe zapewniające racjonalność ekonomiczną przedsięwzięć na danym obszarze. 6.2 Infrastruktura sieciowa stan bieżący i perspektywy w kontekście EAC Istniejąca infrastruktura sieci szkieletowych w Polsce oparta o kable światłowodowe należące do operatorów (TP, Exatel, TK Telekom, Hawe, Netia, GTS Energis, Pionier) jest dobrze rozwinięta i tworzy sieci o łącznej długości ponad 80 tys. km. Są to sieci nowoczesne, w głównych relacjach wyposażone w systemy DWDM, pozwalające na uruchomienie łączy o przepływnościach rzędu Tbit/s pomiędzy większymi miastami i posiadające wielokrotne połączenia z sieciami sąsiednich krajów oraz węzłami dostawców globalnego Internetu. Znacznie gorzej wygląda sytuacja w niższych płaszczyznach sieci, na poziomie światłowodowych sieci dystrybucyjnych i dostępowych. Nie docierają one do znacznej części małych miejscowości, czy nawet do obszarów o rzadkiej zabudowie w dużych miastach, jak również do znacznej części oddalonych stacji bazowych operatorów komórkowych. Wiele z tych miejscowości objętych jest programem budowy regionalnych sieci szerokopasmowych. Można więc zakładać, że mimo obecnych braków ta część architektury sieci nie będzie stanowić istotnego ograniczenia dla rozwoju usług szerokopasmowych i bazować będzie na rozbudowie sieci kabli światłowodowych ewentualnie uzupełnianych systemami CWDM lub DWDM. Jest to niezbędny element sieci i konieczne nakłady na jego realizacje będą ujęte wariantowo w zależności od stopnia realizacji prowadzonych obecnie projektów szerokopasmowych przy estymacji sumarycznych kwot niezbędnych do realizacji celów Europejskiej Agendy Cyfrowej. Kluczowym warunkiem osiągnięcia celów Europejskiej Agendy Cyfrowej w zakresie zapewnienia szybkiego szerokopasmowego dostępu do Internetu jest budowa sieci dostępowej nowej generacji lub modernizacja istniejącej do NGA spełniającej ww. cele. W Załączniku 4 przedstawiono przegląd technologii, które mogą być wykorzystane do realizacji przedmiotowych celów. Rysunek 1 ilustruje definicję hierarchii i topologii sieci od sieci szkieletowej do segmentów końcowych. Strona 50 z 109

51 9 września 2013 Rysunek 1. Topologia sieci: definicje. Źródło: Opracowanie własne. 6.3 Infrastruktura sieciowa przyjęte założenia W dalszej części niniejszego opracowania przyjęliśmy, że infrastruktura spełniająca wymagania EAC charakteryzuje się następującymi cechami: przyjęte prędkości określają wymagania asymetryczne dla obu kierunków transmisji: z sieci do użytkownika (downstream/downlink) i od użytkownika do sieci (upstream/uplink), przyjęte progi prędkości są wartościami maksymalnymi dla danej kategorii usługi i są gwarantowane tylko na odcinku od terminala użytkownika do pierwszego węzła sieci operatora, zapewnienie powszechnego dostępu do Internetu o prędkości co najmniej 30 Mb/s odnosi się do takiej architektury sieci, aby odcinki końcowe ( ostatnia mila ) oraz architektura części szkieletowej, dystrybucyjnej i magistralnej sieci pozwalały na świadczenie usługi o przepływności co najmniej 30 Mb/s, 50 procent gospodarstw domowych w Celu 3 to ogólnopolska średnia, obliczana na całej populacji kraju, a więc w praktyce możliwa do zrealizowania poprzez dostarczenie usług 100 Mbit/s głównie na terenach miejskich. Takie założenia dają szansę na osiągniecie celów EAAC przy racjonalnych nakładach inwestycyjnych. 51

52 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. 7 Badanie opinii uczestników rynku i ekspertów W ramach prac analitycznych przeprowadziliśmy szereg wywiadów z przedstawicielami grup interesariuszy, izb gospodarczych, osób zajmujących się strategią rozwoju u operatorów i dostawców technologii. Oprócz tego, przeprowadziliśmy metodą delficką podobne wywiady z grupą ekspertów, licząc w ich przypadku na opinie niezależne. Przyjęliśmy założenie, że uzyskane opinie nie będą przypisane do konkretnej firmy, z wyjątkiem sytuacji, w której rozmówca sam by sobie tego oficjalnie zażyczył. Indywidualne opinie lub wyniki ankiet nie są publikowane ani przekazane Zamawiającemu w sposób, który umożliwiłby ich identyfikację. Pytania dotyczą poglądów na temat warunków budowy infrastruktury, finansowania inwestycji, popytu na usługi szybkiego dostępu do sieci, możliwości technologicznych, uwarunkowań makroekonomicznych, a także bodźców, których mogłaby dostarczyć polityka rządu lub regulator rynku. Rozmowy trwały przeważnie około godziny. Kilka osób odpowiedziało na ankietę listownie. Wywiad z dwoma osobami odbył się telefonicznie. Do większości pytań załączono kilka opcjonalnych odpowiedzi. Miało to ułatwić ustalenie trendów, ale były to jedynie propozycje scenariuszowe, a nie stanowiska w jakikolwiek sposób wiążące. W każdym przypadku możliwe było dodanie opcjonalnych opinii lub wyjaśnień, a także zakreślenie więcej niż jednej wypowiedzi. Udało się zabrać wypowiedzi od 22 osób, czyli ok. 70% zaproszonych. 7.1 Osiągalność wskaźników Europejskiej Agendy Cyfrowej W kwestii możliwości osiągnięcia wskaźników agendy cyfrowej większość respondentów wykazuje sceptycyzm. Tylko trzy osoby spośród ogólnej liczby ankietowanych zadeklarowało pogląd, że rynek w Polsce jest wystarczająco dojrzały, by sobie poradzić, byle państwo nie przeszkadzało. Cała reszta potwierdza, że interwencja państwa jest niezbędna, by zbliżyć nas do realizacji celów wskazanych w Europejskiej Agendzie Cyfrowej, bo przekracza to obecne możliwości polskiej gospodarki. Różni ich tylko diagnoza mechanizmu zaradczego. Większość (12) potwierdza, że warunkiem rozwoju opłacalnych inwestycji w obszarach ograniczonego popytu i zamożności jest zrównanie polskiej gospodarki z czołowymi krajami strefy euro, czyli w odległej perspektywie. Są też tacy (8), którzy uważają, że zdecydowana interwencja państwa pozwoli te dysproporcje znieść. Proponuje się jednocześnie kilka koncepcji interwencji państwa: skoordynowanie inwestycji w systemy szerokopasmowe z innymi inwestycjami liniowymi, jak energetyka, woda, kanalizacja, drogi, itp., kreowanie popytu, ponieważ obecnie poziom budżetów domowych nie uzasadnienia finansowania zakupu usług internetowych o większych przepływnościach, nie ma aplikacji wymagających posiadania szybkiego łącza, brak też wiedzy o takich możliwościach, równocześnie jednak przedsiębiorcy telekomunikacyjni wiedzą, że infrastruktura musi być, by planować działania popytowe, usuwanie barier inwestycyjnych. Aktywna polityka Państwa jest elementem niezbędnym do udrożnienia i uproszczenia procesów inwestycyjnych. Sytuacja prawna i finansowa inwestorów telekomunikacyjnych jest bardzo trudna. Zarówno z uwagi na obowiązujące przepisy, brak digitalizacji zasobów geodezyjnych, problemy z prawem Strona drogi, 52 brak z 109 synergii inwestycji, etc, jak i z powodu trudności pozyskania finansowania w zw. z upadłościami oraz problemami spółek budowlanych w tym drogowych. Z punktu widzenia dostępnych technologii i środków inwestycyjnych po stronie biznesu oraz budżetu unijnego i polskiego nie należy jednak spodziewać się faktycznej dostępności 30 Mb w każdym rejonie kraju

53 9 września 2013 Pogląd promowany od jakiegoś czasu na forach międzynarodowych, że szybkie łącza dostępowe zapewnią możliwość korzystania z wielu nowych usług i zasobów wiedzy, które mogą się stawać szansą na pobudzanie innowacyjnych sposobów działania, tym samym dostarczając bodźców dla rozwoju gospodarki, podziela większość respondentów (10). Są jednak tacy, którzy mają w tej kwestii wątpliwości (5) uważając, że postęp zależy od wielu innych czynników, a sieci szerokopasmowe są Branża telewizji kablowych w Polsce inwestuje od dawna, zapewniając naprawdę szerokopasmowy Internet oraz stosując najnowsze technologie. Jest liderem rynku przepustowości, łączy światłowody z kablem koncentrycznym w sieci dostępowej (DOCSIS 3.0). Jest oferta rynkowa powyżej 200 Mbit/s. Jest tez w czołówce rozwoju technologii, przykład projektu Aris (współpraca USA, Niemiec i Polski) dotycząca zastosowania DOCSIS 3.1 do sieci gigabitowych. Szefem zespołu badawczo-rozwojowego po polskiej stronie jest prof. J. Modelski. Obecnie w sieciach światłowodowych stosuje się około 50 abonentów/ węzeł F/O, co daje wysoką jakość usługi. Oczywiście występuje głównie w miastach ok. 50% oferowanych usług to 100 Mb/s i więcej. Jest około 6,57 mln HP i 4,9 mln HC, z czego 40% telewizji cyfrowej, przewiduje około 75% w roku Cyfryzacja sieci postępuje bardzo szybko, czemu towarzyszy poprawa oferty internetowej (około 2,2 mln abonentów, prawie tyle samo co TPSA). Hamulcem cyfryzacji CATV są odbiorcy a nie nadawcy czy operatorzy problem odbiornika (powinien być cyfrowy HD), zwłaszcza w mniejszych miejscowościach Internet to szansa na rozwój dla tych, którzy chcą i potrafią z niego skorzystać. Nie zaś zerojedynkowa i niezależna recepta na sukces dla każdego. Brak Internetu bezsprzecznie zubaża społeczeństwo. Jego dostęp nie zrobi jednak z nas społeczeństwa doktorów habilitowanych. Z Internetem jest jak z samochodem. Może służyć do prywatnego przemieszczania, publicznego transportu, rozrywki i turystyki, pracy zarobkowej, czy blokady drogi tylko katalizatorem zastosowania nowych usług i aplikacji. Zróżnicowane są również poglądy co do oczekiwania powszechności szybkiego szerokopasmowego Internetu. Największa część respondentów (14) zgodziła się ze stwierdzeniem, że wszyscy powinni mieć dostęp do nowoczesnych usług, znamionujących postęp gospodarczy, a dzięki temu przedsiębiorcy powinni mieć taką samą szansę na rozwój i konkurowanie. Bez interwencji państwa Internet rozwijałby się wyspowo, głównie w obszarach metropolii. Z drugiej strony 8 respondentów zgodziło się ze stwierdzeniem, że spora część użytkowników będzie miała ograniczone i słabo zidentyfikowane potrzeby w zakresie usług, ograniczając się do podstawowego zestawu. Są też tacy, którzy wierzą (10) w postęp spowodowany rozwojem rynku aplikacji rozrywkowych. Wskazane odpowiedzi oczywiście się nie wykluczają. Niektórzy wybrali po kilka. Wśród respondentów większość identyfikuje przyszłość z szybkimi sieciami światłowodowymi, wierząc w ich ewolucyjny rozwój, z miejscem dla technologii obecnie wykorzystywanych. Tylko nieliczni (4) wsparli tezę, że państwo powinno wykorzystać specyficzne cechy alternatywnych technologii (np. satelitarnych, punktów dostępu bezprzewodowego) by zapewnić Internet w sytuacjach nietypowych, niszowych. 7.2 Państwo inwestuje Respondenci są podzieleni w ocenie zastosowania przez państwo wsparcia finansowego. 53

54 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. Zdecydowana większość respondentów reprezentujących przedsiębiorców telekomunikacyjnych i ekspertów (17) zgodziło się, że samorządy nie powinny się zajmować budową sieci szerokopasmowych, ponieważ trudno im podejmować w tej sprawie kompetentne decyzje. Są też tacy (6), którzy zgadzają się z diagnozą, że inwestycje samorządowe to dla rynku epizod. Za sensowne uznaje się natomiast, by z zaangażowaniem środków publicznych, tworzyć nowe zasoby infrastruktury pasywnej. Pewna część respondentów (6) widzi jednak w zaangażowaniu samorządów, współdzieleniu inwestycji, partnerstwie publiczno-prywatnym pewne szanse na zmniejszenie kosztów rozbudowy sieci o ograniczenie ryzyka. Według mojej opinii przekazanie znaczącej większości środków unijnych samorządom na budowę infrastruktury telekomunikacyjnej było wielkim błędem. Efektywność wydatkowania tych środków będzie znacznie mniejsza, niż gdyby przekazano je bezpośrednio przedsiębiorcom telekomunikacyjnym. Ponadto przewiduję ogromne problemy techniczne i ekonomiczne z utrzymaniem wybudowanej w ten sposób infrastruktury W sumie jednak nikt nie wsparł tezy, że dofinansowanie rynku przez państwo nie ma sensu. Państwo, w tym samorządy, inwestując w rozwój infrastruktury powinno szukać outsoursowania działań operatorskich (12). Wart rozważenia jest mechanizm dopłat do działalności operatorów w obszarach nierentownych na zasadzie rozważanej kiedyś koncepcji tzw. deficytu dostępu (8). W interesie publicznym dopuszczalny może też być mechanizm bezpośredniego dofinansowania usług lub urządzeń dla potrzebujących użytkowników (6). Respondenci pytani o mechanizm zastosowania instrumentów finansowych woleliby dotacje (11) zamiast instrumentów zwrotnych (5). Z drugiej jednak strony większość komentarzy dotyczy wsparcia Upublicznienie infrastruktury jest prawidłowym trendem, ale czy samorząd ma kompetencje do partnerstwa publiczno-prywatnego? Może być katalizatorem misji, ale chyba nie powinien zastępować kompetencji sektora prywatnego Podoba mi się koncepcja deficytu dostępu pod warunkiem, że zobowiązania inwestycyjne operatorów będą zawierały również ściśle określone parametry techniczne realizowanych usług. Jednocześnie wsparcie użytkowników idzie w pożądanym kierunku likwidacji wykluczenia cyfrowego na obszarach, gdzie nikt nie będzie chciał inwestować budowy pasywnej części infrastruktury. Przedsiębiorcy wskazują też w komentarzach na potrzebę Infrastruktura sieciowa powinna należeć do państwa, zastosowania różnorodnych instrumentów do gdyż wyboru. w interesie Chcieliby państwa też leży powiązania zapewnienie przedsięwzięć inwestycyjnych z innymi rodzajami infrastruktury społeczeństwu sieciowej, odpowiednich drogami, mostami, warunków liniami do rozwoju przesyłu energii, gazu. gospodarki. Inwestować należy w infrastrukturę dostępową, której dostępność dla operatorów na 7.3 Pozafinansowe mechanizmy wsparcia równych inwestycji zasady ułatwi zachowanie uczciwej konkurencji na rynku operatorskim. Głosy respondentów rozłożyły się dosyć równo w ocenie mechanizmów, które może zastosować państwo wspierając inwestycje. Najwięcej poparło dalsze znoszenie barier inwestycyjnych, jako temat naglący i bieżący. Strona 54 z 109

55 9 września 2013 a) Działalność regulacyjna państwa powinna objąć wszystkie rodzaje infrastruktury nadającej się do wykorzystania dla potrzeb komunikacji szerokopasmowej, regulowanie wyłącznie operatorów telekomunikacyjnych jest przeżytkiem (8). b) Państwo powinno uspójnić i uprościć przepisy wpływające na łatwość inwestycji infrastrukturalnych, nie różnicując przy tym inwestorów. Pozwoli to obniżyć koszty inwestycji i skróci czas zwrotu (20). c) Państwo, któremu zależy na przyśpieszeniu rozwoju infrastruktury powinno prowadzić politykę regulacyjną zapewniającą zwrot z nowych inwestycji, niezależnie od wspierania konkurencji (18). d) Zapewnienie zrównoważonej konkurencji w dostępie do infrastruktury poprzez zniechęcanie operatorów o znaczącej pozycji rynkowej stosowania utrudnień w wejściu na rynek jest najlepszą metodą rozwoju rynku usług i infrastruktury (3). Wszystkie powyższe stwierdzenia mają wpływ na realizację inwestycji w infrastrukturę szerokopasmową. Osobiście uważam, że infrastruktura telekomunikacyjna każdego z przedsiębiorców telekomunikacyjnych powinna być udostępniana innemu przedsiębiorcy telekomunikacyjnemu na jednakowych warunkach, przy czym od strony finansowej powinno się to opłacać każdej ze stron takiej umowy Respondenci zostali zapytani o wpływ na popyt różnych elementów polityki państwa. Z rozmów wynikało, że postulowanie wobec rządu działań pro popytowych nie zawsze przekłada się na rozumienie poszczególnych elementów rządowej polityki. Wydaje się, że tak może być z docenieniem działań legislacyjnych w sprawie otwartych zasobów lub powtórnego wykorzystania informacji publicznej, których wpływ na wzrost popytu kilka osób określiło jako niewielki. Podobnie jest z niedocenianiem katalizującego wpływu rozwoju naziemnej telewizji cyfrowej i wyłączenia nadawania analogowego. Ich wpływ na zmianę podejścia do nowych usług informacyjnych przez tę część społeczeństwa, określanej jako cyfrowo wykluczonych, przejawi się dopiero za jakiś czas. We wszystkich tych trzech przypadkach chodzi o te segmenty rynku usług, które rozwijały się poza uwagą przedsiębiorców telekomunikacyjnych. Prawie wszyscy respondenci określili politykę miejską jako czynnik o znaczeniu potencjalnie kluczowym lub przynajmniej istotnym dla kształtowania się popytu na rynku. 55

56 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. Wykres 11. Ocena dodatkowych bodźców wpływających na popyt. 7.4 Zagrożenia i czynniki ryzyka W ankiecie znalazło się otwarte pytanie o zagrożenia i czynniki ryzyka. Poprosiliśmy o wskazanie trzech uważanych za najważniejsze. Pytani koncentrowali się głownie na wskazywaniu źródeł bieżących problemów. Doświadczenie tego, co się wydarzyło do tej pory, najwyraźniej determinuje poglądy na temat tego, co ma wpływ na rozwój. Strona 56 z 109 Źródło: Opracowanie własne. o problemach tych mówimy chociażby przy koordynacji robót publicznych, drogowych, a także obowiązku udostępniania infrastruktury pasywnej, w szczególności kanalizacji przez wszystkich graczy infrastrukturalnych. Ponadto nadmiernie rozbudowane oczekiwania agend rządowych (ARR, AMW, Lasy Państwowe) w zakresie obciążania przedsiębiorców telekomunikacyjnych za np. 30 letnie korzystanie z możliwości ułożenia kabla światłowodowego skutecznie zablokują ewentualne inwestycje małych lokalnych operatorów. Bez budowy dostępu i ostatniej mili nie ma żadnych szans na realizację celów EAC Przynajmniej czterech respondentów uważa kwestię opóźnień w realizacji projektów samorządowych za tak ważny czynnik ryzyka, by umieścić go na pierwszym miejscu. Istotne miejsce w ocenach tradycyjnie zajmują bariery inwestycyjne, chociaż pod rządami ustawy szerokopasmowej rzadko są wymieniane na pierwszym miejscu. Zwraca się uwagę, że wydłużony

57 9 września 2013 proces uzyskiwania decyzji administracyjnej przekłada się wprost wzrost kosztów inwestycji. Co więcej, utrudnia on pozyskanie finansowania. Podobnie oceniane są zmiany prawodawstwa, które następują ewolucyjnie, w sposób trudny do przewidzenia, dając niekiedy efekty odwrotne do intencji ustawodawcy, wydłużając procedury wykonania projektów. Oczywiście nadal zwraca się uwagę na problemy z procedurami budowlanymi w samorządach, gdzie wciąż trudno zaobserwować istotną poprawę. Biurokracja ma się w najlepsze i potrafi zniechęcić do najbardziej pożądanych społecznie i gospodarczo przedsięwzięć. Kosztową przyczyną opóźnień w procesie inwestycyjnym wciąż wskazywanym przy tego rodzaju dyskusjach są opóźnienia w cyfryzacji zasobów geodezyjnych. Wciąż wymienianą barierą są: opłaty lokalne, opłaty za zajęcie pasa drogi, a także roszczenia odszkodowawcze ze strony właścicieli działek i to nie tylko prywatnych. Oczekiwania finansowe urastają niekiedy ponad wszelką miarę. Czynnikiem zagrożenia, szczególnie wobec projektów finansowanych ze źródeł publicznych, jest brak koordynacji różnych resortów, które działając w porozumieniu mogłyby ułatwić i przyśpieszyć budowę sieci szerokopasmowych. Przynajmniej 6 respondentów uważa, że barierą budowy sieci szerokopasmowych jest brak dostatecznie silnego politycznie lidera po stronie rządowej, który pomógłby przeforsować rozstrzygnięcie problemów z polityką, legislacją i regulacjami, zarówno na poziomie kompetencji rządu i w samorządach. Przynajmniej dwóch z respondentów uważa sprawę za na tyle istotną, że brak lidera umieściło na pierwszym miejscu, a 4 pozostali na drugim. Kwestie finansowania są jednym z częściej wymiennych obszarów zagrożeń. Uczestnicy rynku mówią o problemach z pozyskaniem komercyjnego finansowania na inwestycje, które miałyby wypełniać wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej, ale też rozważają skutki potencjalnych opóźnień projektów samorządowych, które byłyby negatywnie odbierane przez fundusze potencjalnie zainteresowane inwestycjami w Polsce. Spora część respondentów zwraca również uwagę na bariery popytu. Również w tym kontekście oceniana jest polityka inwestycyjna rządu, która zakładała wsparcie dla podstawowego dostępu szerokopasmowego 2 Mb/s, Środki potrzebne do realizacji agendy są niewystarczające. Wyniki ogłaszane przez spółki giełdowe wskazują, że wszyscy szukają oszczędności. Dlatego trudno sobie wyobrazić, że te brakujące miliardy znajdą się w kieszeniach inwestorów prywatnych. Dyskusja o przyszłej perspektywie finansowej nie wnosi istotnych zmian wręcz w dalszym ciągu eliminuje graczy poza MSP obszar, który jest regulowany stanowi mniej niż jedną czwartą rynku. Najlepiej rozwijają się bowiem te obszary rynku, w których usługi nie są regulowane. Zatem bez zmiany podejścia na poziomie zarówno europejskim ale i krajowym do polityki regulacji, trudno oczekiwać znaczącego zaangażowania się Pt do budowy sieci dostępowych dopuszczającego zastosowanie technologii, które są nieprzydatne w osiąganiu celów Europejskiej Agendy Cyfrowej. W rezultacie nadal brakuje odpowiedniej infrastruktury sieci dostępowych i brakuje pomysłu na modernizację. Przynajmniej 6 respondentów wyraziło obawę, że dotychczasowe wysiłki inwestycyjne operatorów alternatywnych nie będą docenione, a beneficjentem ewentualnego wsparcia staną się operatorzy najwięksi. Z drugiej strony, mało jest także zrozumienia dla polityki regulacyjnej, która zdaniem 4 respondentów nie doprowadziła do istotnego rozwoju LLU. 57

58 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. Wykres 12. Zagrożenia i czynniki ryzyka dla inwestycji szerokopasmowych. 7.5 Narzędzia analityczne UKE Źródło: Opracowanie własne. W ankiecie przewidziano zasięgnięcie opinii o funkcjonalności systemu informacyjnego o infrastrukturze szerokopasmowej SIIS, organizowanego w UKE m.in. w związku z wprowadzeniem przepisu art. 29 ustawy szerokopasmowej. Generalnie system jest postrzegany jako rozbudowany, ale w kilku ankietach pojawia się sugestia, by dokonywać systematycznego podsumowania i oceny SIIS, a także weryfikować aktualność i wiarygodność danych. Oto wybrane sugestie (bez komentowania zasadności lub wykonalności): Skomunikowanie SIIS z zasobami prowadzonymi w PODGK, w tym dostosowanie i zestandaryzowania danych do planów miejscowych (stosowna zmiana prawa geodezyjnego), Przebiegi infrastruktury szkieletowej, Informacje o operatorach i deklarowanych inwestycjach, Wprowadzenie możliwości zdalnego odpytywania węzłów w celu stwierdzenia, jaka jest możliwość ich wykorzystania (minimum interoperacyjności) przez strony trzecie (wykorzystanie mechanizmów paszportyzacji sieci), Możliwość analiz istniejącej i planowanej infrastruktury pasywnej sektorów posiadających prawo drogi, Możliwość analizy wykorzystania pasywnej infrastruktury sieci zbudowanych/dotowanych ze środków publicznych, Usługa systemu paszportyzacji sieci dostępna bezpłatnie dla mniejszych operatorów, Narzędzia umożliwiające uzyskanie informacji o rynkach lokalnych o bardzo dużej ziarnistości zarówno o aktualnym stanie zainwestowania i potrzeb inwestycyjnych, jak i o kosztach inwestycji dla takiego obszaru, a także o możliwych narzędziach dofinansowania, Strona 58 z 109

59 9 września 2013 Możliwość analizy stanu bieżącego wykorzystania przydzielonych częstotliwości, Możliwość analizy zakłóceń emisji w danym obszarze, Monitorowanie zabezpieczeń systemu, w tym raportowanie przez operatorów do UKE incydentów, związanych z podejrzeniem naruszenia bezpieczeństwa sieci lub usług, aby móc zaopiniować skalę potencjalnych zagrożeń i wprowadzić odpowiednie zalecenia. W kwestii zakresu danych dostępnych, które powinny być dostępne przedsiębiorcom telekomunikacyjnym w zależności od zakresu ich działania w systemie SIIS, respondenci ankiety przedstawili następujące sugestie: Lokalizacja dostępnych punktów styku oraz informacja podstawowa charakterystyka techniczna i możliwości, Technologie przyłączenia / wejścia do sieci z uwzględnieniem ograniczeń fizycznych, Aktualne dane o infrastrukturze pasywnej, w tym liczba otworów w kanalizacji i ich średnice, Dostępne przepustowości, Długość fali, Macierz incydencji dla punktów styku, Informacje analogiczne do informacji zawartych w systemach paszportyzacji, a zatem ewidencja w postaci systemów bazodanowych informacji telekomunikacyjnej sieci szerokopasmowej, tj. dokładny przebieg światłowodów, adresy węzłów dystrybucyjnych, adresy zakończeń kabli, możliwości dowiązania do istniejących muf światłowodowych oraz zajętość włókien, Wskaźniki efektywności inwestycji publicznych, Informacje o węzłach - wraz z wizualizacją na mapie oraz danymi o dostępnych usługach, Informacje przełącznicach - typ zajętość możliwość nawiązania, Zasięgi sieci radiowych i kablowych powinny być pokazane poglądowo na mapie wraz z podaniem współrzędnych geograficznych orientacyjnych granicznych punktów zasięgu takiej stacji. Ponadto postuluje się również opracowanie zasad udostępniania informacji i sieci jednostkom samorządu terytorialnego oraz prywatnym przedsiębiorcom oraz zasad stosowania ewentualnych ograniczeń w dostępności do informacji. 59

60 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. 8 Przewidywany rozwój rynku W Załączniku 8 opisano szczegółowo przeprowadzoną estymację wzrostu zapotrzebowania wynikającą głównie z czynników demograficznych, biorąc pod uwagę istotną zmianę pokoleniową w perspektywie 2020 roku i uwzględniając zidentyfikowane przyczyny wykluczenia niektórych grup społecznych. Dokonano oszacowania popytu na usługi będące przedmiotem EAC za pomocą modelu specjalnie skonstruowanego na potrzeby niniejszego opracowania. Zapotrzebowanie na przepustowość jest w modelu ekstrapolowane na podstawie zidentyfikowanych obecnie trendów (wyniki badań Diagnoza społeczna z lat ) i uwarunkowań demograficznych. W załączniku została podjęta próba oszacowania wzrostu zapotrzebowania na przepustowość na podstawie bieżącego stanu i prognoz wykorzystania technik ICT w polskiej gospodarce oraz tendencji światowych ze szczególnym uwzględnieniem Polski i regionu Europy Środkowo-Wschodniej. W rozdziale 8.6 przedstawiono własną prognozę rozwoju rynku w Polsce. 8.1 Przyjęte wartości dotyczące rozwoju rynku Istotnym elementem analizy rozwoju infrastruktury szerokopasmowego dostępu do Internetu jest analiza popytu na wykorzystanie tej infrastruktury, wraz z analizą czynników od których ten popyt zależy. W pierwszej kolejności przeprowadzona została prognoza przyrostu liczby użytkowników Internetu w Polsce w oparciu o dotychczasowe trendy i uwzględnienie prognozy demograficznej w estymacji popytu w horyzoncie Oprócz przyrostu liczby użytkowników Internetu, kluczowe znaczenie dla analizowanych tu zagadnień ma również wzrost przepustowości łączy. Analizy zostały wykonane w kilku wariantach, przy różnych założeniach. W tym miejscu prezentujemy jedynie dwa scenariusze - skrajnie pesymistyczny jako negatywny punkt odniesienia oraz scenariusz najbardziej prawdopodobny. 1. Scenariusz pesymistyczny zakłada bardzo powolny wzrost, ograniczony zarówno wolnym rozwojem podaży łącz o większej przepustowości, jak również nowych usług i treści zachęcających użytkowników do sięgania po szybszy Internet. Scenariusz ten jest mało prawdopodobny i w sposób negatywny odbiega od trendów obserwowanych w ostatnich latach. 2. Drugi scenariusz, najbardziej prawdopodobny opiera się o założenie stałości przyrostu zapotrzebowania na szybszą sieć w ostatnich latach. Należy zaznaczyć, że scenariusz ten i tak ma dość konserwatywny charakter i daleko mu do wariantu optymistycznego, tj. nie zakłada przyśpieszającego tempa wzrostu popytu, co także jest możliwe. Zamiast tego zakłada utrzymanie się obserwowanego w ostatnich latach trendu podwajania się przeciętnej przepustowości co 20 miesięcy (a dokładnie 19,89 miesiąca). Strona 60 z 109

61 9 września 2013 Poniższy wykres (por. Wykres 13) przedstawia oba modele wraz z estymacją zmiany przeciętnej 13 przepustowości w dostępie do sieci. W scenariuszu pesymistycznym przewidywana przeciętna przepustowość w roku 2020 wynosić będzie 46 Mb/s natomiast w najbardziej prawdopodobnym 96,5 Mb/s. W najbardziej optymistycznym scenariuszu jest to już ponad 160 Mb/s - w tym wariancie nie powinno być problemów z osiągnięciem celów Agendy wynikających z braku popytu i scenariusz ten nie jest w tym miejscu opisywany. Wykres 13. Estymacja popytu do roku 2020 modele: pesymistyczny i prawdopodobny. Źródło: Oszacowanie własne. Poniższy wykres (por. Wykres 14) przedstawia oprócz danych dla 2009 i 2011 roku dodatkowo dwie prognozy przewidywanych rozkładów przepustowości łącz dla roku 2020 (linie przerywane). Pierwsza z nich została zrobiona z szacowaniem wartości przeciętnej zgodnie z modelem pesymistycznym, natomiast druga zgodnie z wariantem najbardziej prawdopodobnym. 13 Nie mamy tu na myśli wartości średniej. 61

62 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. Wykres 14. Prognozy rozkładów popytu na przepustowości łącz dla roku 2020 modele: pesymistyczny i prawdopodobny. Źródło: Oszacowanie własne. Rosnące zainteresowanie usługami szerokopasmowymi jest stymulowane rozwojem nowych aplikacji i modeli biznesowych a także wchodzeniem na rynek nowej generacji urządzeń. Wśród nich główną rolę jeśli chodzi o zapotrzebowanie na dostęp szerokopasmowy będą pełnić mobilne urządzenia przenośne smartfony i tablety, dla których obserwuje się dwucyfrową dynamikę wzrostu. W obszarze dostępu stacjonarnego głównym czynnikiem będą usługi VoD wspierane nową generacją telewizorów cyfrowych (wraz z PVR) przystosowanych do pracy w sieci i umożliwiające korzystanie z Internetu (Skype, YouTube, ipla, ). Na koniec 2011 r. z dostępu do Internetu korzystało ponad 10 mln użytkowników, blisko o 12% więcej niż w 2010 r. Przełożyło się to na penetrację na poziomie 74,4% w odniesieniu do gospodarstw domowych oraz 26% w przeliczeniu na 100 mieszkańców Polski. Według informacji UKE w 2011 r. przybyło ponad 1 mln nowych użytkowników usług szerokopasmowych, z czego ok. 52,2% z nich zdecydowało się na dostęp mobilny. Penetracja mobilnego Internetu wzrosła o 17,2%, dla usług stacjonarnych wskaźnik ten wyniósł 10,8%, w porównaniu do poprzedniego roku. Udział łączy z przepustowością większą lub równą 2 Mb/s wzrósł o 24,7%. Zwiększanie prędkości było odpowiedzią na oczekiwania klientów, dla których wskaźnik ten stanowił najważniejsze kryterium wyboru oferty. Strona 62 z 109

63 9 września 2013 Głównymi obserwowanymi obecnie i przewidywanymi w perspektywie do 2020 roku czynnikami wpływającymi na wzrost ruchu w sieci i tym samym zwiększone zapotrzebowanie na przepustowość są: rosnąca liczba mobilnych i przenośnych urządzeń przystosowanych do działania w sieci i coraz intensywniej z nich korzystających smartfony, tablety, ultrabooki i inne urządzenia inteligentne oraz komunikacja M2M (Machine-to-Machine) wykorzystujące techniki 4G (HSPA+ i LTE), większa liczba użytkowników wynikająca z uwarunkowań demograficznych i trwałej tendencji wzrostowej opisanych w rozdziałach 8.1 i 8.2, rosnący ruch treści multimedialnych (audio i wideo) i komunikacji VoIP zarówno w sieciach stacjonarnych jak i mobilnych, upowszechnienie sieci Wi-Fi (hotele, restauracje, kawiarnie, kluby, puby, biblioteki, węzły komunikacyjne, przestrzeń publiczna), nowe aplikacje i usługi dla użytkowników indywidualnych (IPTV, HDTV i 3DTV, VoD, repozytoria sieciowe np. Dropbox, lokalizacja i nawigacja), rosnąca frakcja telewizorów cyfrowych przystosowanych do korzystania z Internetu. nowe aplikacje dla użytkowników biznesowych wykorzystujące innowacyjne modele biznesowe przetwarzanie w chmurze i sieciowe usługi ICT, obniżka opłat roamingowych dla usług transmisji danych, nowe modele wykorzystania osobistych urządzeń - prywatne urządzenia wykorzystywane do celów służbowych w miejscu pracy (BYOD Bring Your Own Device), ewolucja w obszarach pracy i nauki rosnąca rola e-pracy i e-edukacji, rozwój obrotu i transakcji elektronicznych e-commerce i płatności elektroniczne, w tym rosnące znaczenie kanału internetowego w reklamie i marketingu, rozwój sieci społecznościowych i współdzielenia treści multimedialnych. Odpowiednia szybkość dostępu determinuje komfortowe korzystanie z aplikacji, co zaczynają dostrzegać użytkownicy w Polsce. Przeprowadzone na zlecenie UKE badania konsumenckie wykazały, że przepustowość łącza stanowiła najważniejsze kryterium wyboru dostawcy usługi (56,9% wskazań), nieco ważniejsze od ceny, która stanowiła drugi element (54,7%) 14. Konstruując prognozę zapotrzebowania na przepustowość uwzględniono prognozy firmy Cisco oraz informacje m.in. z raportów OECD, UKE, GUS i Komisji Europejskiej (Eurostat) dotyczące rozwoju wykorzystania środków ICT przez użytkowników indywidualnych i biznesowych. Wzięto pod uwagę obecny stan zaawansowania korzystania z Internetu i rozwiązań ICT względem innych państw UE oraz państw i regionów objętych analizami przez OECD i Cisco. Zwraca uwagę, że w większości obszarów objętych analizą Polska plasuje się poniżej średnich zarówno dla państw EU27 jak i państw OECD (por. Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.). Dotyczy to zestawu wskaźników charakteryzujących intensywność, zakres i sposoby wykorzystania ICT w przedsiębiorstwach, takich jak np.: stopień wykorzystania komputerów przez pracowników w miejscu pracy, 14 Raport firmy Millward Brown na zlecenie UKE,

64 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. frakcja przedsiębiorstw korzystających z technologii informacyjno-telekomunikacyjnych, frakcja przedsiębiorstw wyposażonych w systemy informatyczne, frakcja przedsiębiorstw korzystających z połączeń szerokopasmowych, frakcja firm posiadających własną stronę internetową i zakres jej funkcjonalności, frakcja przedsiębiorstw korzystających z automatycznej wymiany danych z zewnętrznymi systemami ICT, frakcja przedsiębiorstw prowadzących elektroniczną wymianę informacji dotyczących zarządzania łańcuchem dostaw (wykorzystanie systemów SCM), frakcja przedsiębiorstw prowadzących sprzedaż w sieci, całkowita wartość obrotów w handlu elektronicznym. Biorąc pod uwagę opisane trendy i towarzyszące im dane liczbowe proponuje się przyjąć w perspektywie do 2020 roku, w odniesieniu do użytkowników indywidualnych w Polsce, średnioroczny przyrost zapotrzebowania na przepustowość na poziomie ok. 35%. Według informacji UKE wartość rynku mierzona wielkością przychodów z usług wyniosła w 2011 roku ok. 4 mld zł i była o 1,8% niższa w porównaniu z 2010 r. Spadek wynikał przede wszystkich ze zmniejszenia wpływów z ofert xdsl o blisko 10,7%. Przychody operatorów świadczących usługi w oparciu o pozostałe technologie dostępowe wzrosły, w przypadku WLAN było to 18,3%, natomiast w obszarze dostępu mobilnego 2G/3G 10%. W strukturze przychodów nadal główną rolę odgrywają łącza xdsl, choć ich udziały z roku na rok maleją. Wynika to przede wszystkim ze wzrastającej konkurencyjności ofert operatorów TVK oraz rozwoju sieci mobilnych. Na podstawie raportów UKE i innych źródeł (PMR, Audytel, Analysys Mason) opracowano własną prognozę rozwoju rynku dostępu do Internetu do roku 2020 (por. Wykres 15). Zakłada się, że w pierwszej fazie do roku 2016 rozwój zachowa dotychczasową dynamikę. W drugiej fazie, w latach będziemy obserwować nieco wyższe tempo wzrostu wynikające z synergii następujących czynników: wzrostu liczby sieciowych urządzeń mobilnych (smartfonów, tabletów i innych urządzeń przenośnych) przystosowanych do coraz intensywniejszego zakresu korzystania z usług i aplikacji, przekroczenia progu rozwoju usług przetwarzania w chmurze, zwiększającej się liczbie użytkowników wynikającej z czynników pokoleniowo demograficznych. Strona 64 z 109

65 9 września 2013 Wykres 15. Prognoza rozwoju rynku dostępu do Internetu do roku 2020 [mld zł]. Źródło: Oszacowanie własne na podstawie raportów UKE, Analysys Mason, Audytel, PMR. Ceny dostępu do Internetu w Polsce dla wybranych prędkości utrzymywały się poniżej średniej dla UE. Jedynie w przypadku przepływności 20 Mb/s i wyższych ceny usług należały do grupy najwyższych w UE. Blisko 80% użytkowników wybrała ofertę double play, 19,7% wybrało opcję triple play. Najczęściej wybieranym pakietem było połączenie usług telewizji kablowej i dostępu do Internetu. Tabela 10 Przeciętna miesięczna wysokość rachunku i maksymalna akceptowalna opłata za dostęp do Internetu. Typ dostępu Przeciętna miesięczna wysokość rachunku [zł] Maks. akceptowalna opłata miesięczna [zł] średnia mediana średnia mediana stacjonarny mobilny Źródło: badania firmy Milward Brown na zlecenie UKE. Prognoza ARPU firmy Analysys Mason dla usług dostępu w sieciach stacjonarnych dla poszczególnych kategorii przepustowości dla regionu Europy Środkowo-Wschodniej (por.wykres 16) jest również reprezentatywna dla Polski. ARPU dla poszczególnych kategorii przepustowości wyższych niż obecnie ( < 30 Mbit/s, >= 30 Mbit/s, >= 100 Mbit/s) maleje w perspektywie do 2020 roku i osiąga wartości w przedziale ok , co odpowiada w przybliżeniu obecnemu ARPU. 65

66 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. Wykres 16 Prognoza ARPU [ ] dla poszczególnych kategorii przepustowości dla regionu Europy Środkowo- Wschodniej. ARPU [ ] DSL (wartość średnia na podstawie danych hist.) < 30 Mbit/s (wartość średnia) Mbit/s (wartość średnia) 100 Mbit/s (wartość średnia) Źródło: The Socio-Economic Impact of Bandwidth, Raport dla KE, Analysys Mason & Tech4i2, W związku z przedstawionymi obserwacjami nie należy się spodziewać w perspektywie 2020 roku znaczącego wzrostu ARPU. Raczej należy oczekiwać, pewnego rodzaju konsolidacji i niewielkiej podwyżki cen usług podstawowych i zachowania poziomu bądź nawet stopniowego lekkiego spadku cen dla usług zaawansowanych wyższych przepływności. Dlatego dzisiejszy poziom cen może służyć jako podstawa do oszacowania ARPU w przyszłości aż do roku Dość dobrze tendencje i wartość ARPU dla poszczególnych kategorii usług szacuje raport firmy Analysys Mason 15 opracowany na zlecenie Komisji Europejskiej (por. Wykres 25). Obserwacje dotyczące rynku dostępu do Internetu w Polsce prowadzą do następujących wniosków: (1) Rynek będzie wykazywać tendencję wzrostową, która odzwierciedla przyrost procentowy liczby użytkowników oraz większą intensywność wykorzystywania technik ICT w związku z rozwojem nowych usług i modeli biznesowych. Tempo wzrostu będzie nieco wyższe niż w prognozach dla zachodnioeuropejskich państw starej UE Polska będzie nadrabiać zaległości startując z niższego znacznie pułapu. (2) Użytkownicy indywidualni i firmowi są skłonni ponosić przewidywalne koszty za dostęp stacjonarny i mobilny i przyzwyczaili się do pewnej typowej gradacji cen, w zależności od kategorii oferowanej przepływności. W związku z tym można oszacować przybliżone granice spektrum cen od abonamentu za usługę podstawową do abonamentu za usługę zaawansowaną. Z czasem, ewolucja oferty polega na stopniowym zwiększaniu przepływności 15 The Socio-Economic Impact of Bandwidth, Raport dla KE, Analysys Mason & Tech4i2, Strona 66 z 109

67 9 września 2013 i oferowaniu dodatkowych usług i udogodnień (np. dostęp i przestrzeń do wykorzystania w chmurze, konta poczty elektronicznej, hosting aplikacji i strony www, narzędzia wspomagające, takie jak oprogramowanie antywirusowe, itp.) przy zachowaniu w przybliżeniu tej samej ceny lub jej stopniowej niewielkiej obniżce. Innymi słowy średnia cena 1 Mbit/s wyraźnie spada. (3) ARPU dla poszczególnych kategorii usług dostępu będzie w przybliżeniu stałe bądź będzie nieznacznie rosło w tempie zbliżonym do poziomu inflacji rzędu 1-5% rocznie. Jest szansa na zwiększenie ARPU w przypadku, gdy oferowane pakiety usługowe dostępu szerokopasmowego będą zawierać dodatkowe elementy, które będą stanowić substytut bądź dopełnienie innych rodzajów usług lub funkcjonalności (np. zdalny nadzór i monitorowanie mieszkań i obiektów, mobilny dostęp do wybranych kategorii treści rozrywkowych, informacyjnych lub edukacyjnych). (4) Często usługi dostępu do Internetu są kupowane w pakiecie z usługami telewizji kablowej i usługami telefonii stacjonarnej i/lub mobilnej (pakiety 2/3/4 w jednym). Wpływa to na korzystniejszą wycenę dostępu do Internetu niż w przypadku oddzielnego zakupu usług. (5) We wszystkich rodzajach dostępu mamy do czynienia z konkurencyjnym rynkiem, który wymusza zachowanie poziomu cen związanego z realnymi kosztami. 8.2 Podsumowanie Rozwój rynku w Polsce i wzrost zapotrzebowania na przepustowość będzie uwarunkowany szeregiem czynników, z których najważniejszymi są: trendy rozwoju ICT w Polsce i ich zgodność z tendencjami globalnymi, koszty rozwoju infrastruktury spełniającej wymogi EAC i racjonalność ekonomiczna jej realizacji w 100%, ceny usług, poziom edukacji i przygotowania użytkowników do korzystania z Internetu oraz ich autentyczne potrzeby. Przeprowadzona analiza prowadzi do następujących wniosków: (1) Rynek będzie wykazywać tendencję wzrostową, która odzwierciedla przyrost procentowy liczby użytkowników oraz większą intensywność wykorzystywania technik ICT w związku z rozwojem nowych usług i modeli biznesowych. Ważną przesłanką wzrostu rynku są prognozy: demograficzna, z której wynika większa liczba użytkowników o większych umiejętnościach wykorzystywania środków ICT w pracy i życiu codziennym oraz ekonomiczna przewidująca stopniowy wzrost stopy życiowej do roku 2020, który będzie skłaniał użytkowników do wykorzystywania w większym stopniu bogatszych pakietów usługowych, co zmieni proporcje wyboru między ofertami najtańszymi a droższymi. (2) Polska będzie w perspektywie 2020 roku zmniejszała różnicę w intensywności korzystania ze środków ICT i tempo wzrostu zapotrzebowania na przepustowość będzie odzwierciedlać ten trend. (3) Bardzo istotnym czynnikiem rozwoju popytu staną się zapewne usługi przetwarzania w chmurze, których początek rozwoju obserwujemy już obecnie. W perspektywie do 2020 roku należy się spodziewać dwucyfrowego tempa wzrostu na poziomie 20-30% w skali rocznej. Obejmują one bardzo szeroką kategorię zastosowań: od już wykorzystywanych rozwiązań dla użytkowników indywidualnych określanych terminem 4S (store, synch, stream, share) służących przechowywaniu, synchronizacji, strumieniowaniu i współdzieleniu danych i treści za pomocą dowolnego urządzenia (smartfon, tablet, laptop, PC). 67

68 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. (4) Wzrost ruchu w sieci i związane z nim zapotrzebowanie na przepustowość sieci będzie rosnąć w tempie wyższym niż w Europie Zachodniej, zarówno w sieciach stacjonarnych jak i mobilnych. Polska będzie w perspektywie 2020 roku zmniejszała różnicę w intensywności korzystania z środków ICT i tempo wzrostu zapotrzebowania na przepustowość będzie odzwierciedlać ten trend. (5) Przy założeniu utrzymania się dotychczasowych trendów należy oczekiwać, że w 2020 roku wśród osób do 50 roku życia korzystać będą prawie wszyscy (już w tej chwili jest to ponad 85%). Natomiast w starszych grupach wiekowych użytkowników nadal będzie niedużo. W grupie wiekowej 16 i więcej lat 80% Polaków będzie w 2020 roku użytkownikami Internetu. Korzystanie z sieci będzie wyższe wśród mieszkańców miast oraz wśród mężczyzn. (6) Należy się spodziewać stopniowego wytwarzania się popytu na łącza o przepustowości 100 i więcej Mb/s. Spełnienie warunku dostępności Internetu o takiej przepustowości dla przynajmniej połowy gospodarstw domowych nie powinno być problemem, o ile tylko nie będzie przeszkód natury infrastrukturalnej (wspiera to wynik badań konsumenckich UKE, który wykazał, że przepustowość jest równie ważnym kryterium wyboru co cena). (7) Spełnienie celu EAC - powszechnej dostępności na poziomie 30 Mb/s może być problemem. Z przeprowadzonych analiz i modelowania popytu na podstawie dotychczasowych trendów i prognozy demograficznej w perspektywie 2020 roku wynika, że około 15% gospodarstw domowych korzystających z Internetu nie będzie mieć potrzeby posiadania takiej przepustowości. (8) Biorąc pod uwagę koszty budowy infrastruktury przy spodziewanym poziomie ARPU do 2020 roku oraz przesłanki popytowe może się okazać, że uzyskanie penetracji dostępu 30 Mbit/s może być uzasadnione ekonomicznie do poziomu ok %. Strona 68 z 109

69 9 września Uwarunkowania infrastrukturalne i oszacowanie kosztów realizacji celów EAC w Polsce W celu oceny możliwości realizacji celów EAC i oszacowania ich kosztów uwzględniających uwarunkowania infrastrukturalne i ekonomiczne polskiego rynku telekomunikacyjnego, przeprowadzono szczegółową analizę, opracowano model i przedstawiono realistyczne scenariusze pozwalające ocenić skalę i zakres niezbędnych inwestycji. Złożoność zadania wymaga przyjęcia odpowiedniej metodyki i podjęcia decyzji co do założeń modelu. Typowe podejścia jakie się stosuje to analiza szczegółowa bottom-up i analiza zagregowana top-down. W przypadku modelu bottom-up zaczynamy od poziomu poszczególnych gospodarstw domowych. Uwzględniając ich położenie, aktualne i przyszłe potrzeby oraz zdolności finansowe opracowuje się optymalny model całej sieci i precyzyjne oszacowanie nakładów niezbędnych na jego realizację. Biorąc pod uwagę fakt, że aktualnie jest około 13,6 mln gospodarstw domowych, podejście takie, choć jest najbardziej dokładne, to z uwagi na złożoność znacznie przekracza zakres niniejszego opracowania. Zastosowaliśmy zatem metodę przybliżoną, wychodząc z poziomu danych posiadanych dla poszczególnych lokalizacji. Podstawowym obiektem, dla którego prowadzona jest analiza, jest lokalizacja miejscowość (miasto, wieś) lub część miejscowości. Analiza wykonana jest pod kątem możliwości realizacji celów Europejskiej Agendy Cyfrowej, co oznacza, że technicznie całe terytorium kraju ma pokryć sieć dostępowa nowej generacji NGA. Oszacowania dotyczące gmin i wyższych JST są dokonywane na podstawie wartości dla konkretnych lokalizacji a nie w sposób uśredniony. Do weryfikacji wyników analiz zastosowano model top-down wykorzystujący się wskaźniki i parametry z już wykonanych opracowań dla całej Unii Europejskiej, bazujących głównie na wybranych technologiach i relatywnie większej sile nabywczej gospodarstw domowych. Metoda ta pozwala uzyskać w dość szybki i prosty sposób na przeniesienie oszacowań kosztów do polskich warunków. Ze względu na posługiwanie się wartościami uśrednionymi, oszacowania są raczej przybliżone, chociaż przydatne. W nawiązaniu do rozważań z Rozdziału 4, dotyczących interpretacji założeń celów 2. i 3. EAC w analizie przyjmuje się realizację dostępu do Internetu w technikach przewodowych za pomocą łączy asymetrycznych (stosunek 10:1 kierunków od sieci i do sieci) o przepustowościach odpowiednio 30 Mbit/s i 100 Mbit/s. W odniesieniu dla technik bezprzewodowych również zakłada się asymetrię w stosunku typowym właściwym dla konkretnego rozwiązania i wariantu (HSPA+, LTE). 9.1 Wybrane czynniki wpływające na wysokość niezbędnych nakładów Podstawowe wymagania techniczne ultraszybkiego, szerokopasmowego dostępu do Internetu Szczegółowa analiza wymagań technicznych zamieszczona jest w Załączniku 4. Tutaj przedstawiamy tylko te kluczowe parametry, które wpływają na konstrukcję sieci i niezbędne nakłady. Do wyliczeń przyjmiemy, że sieci dostępowe należy tak planować, by od 2020 r. użytkownicy końcowi sieci NGA, spełniającej wymagania EAC, mogli ją obciążać zgodnie z wartościami podanymi w poniższej tabeli. 69

70 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. Tabela 11. Przyjęte wymagania na obciążenie dostępu szerokopasmowego dla prowadzonych dalej obliczeń. Średni ruch w Mbit/s Konsumpcja w Gbit godzina dzień miesiąc 0,2 Mbit/s - aktualny średni ruch na stałym dostępie do Internetu 0, Mbit/s - średni ruch w 2020 r. 7, Mbit/s - średni ruch w godz. szczytowych w 2020 r. 36, Źródło: opracowanie własne na podstawie źródeł wskazanych w Załączniku 4 Nakłady inwestycyjne, niezbędne do uzyskania celów EAC, dzielimy na następujące części (zobrazowanie podziału hierarchii sieci na części przedstawione jest na Rysunek 1). 1) Części pasywna: a) Inwestycje w części szkieletowo-dystrybucyjnej b) Inwestycje w części magistralnej c) Inwestycje niezbędne do podłączenia GD (w segmencie pomiędzy zakończeniem części magistralnej a abonentem) 2) Część aktywna: a) Wyposażenie w węźle operatora b) Wyposażenie abonenckie Część szkieletowo-dystrybucyjna W scenariuszu podstawowym zakładamy, że nie będą wymagane dodatkowe inwestycje w części szkieletowo-dystrybucyjnej. Obecnie w prawie w każdej gminie istnieje węzeł sieci telekomunikacyjnej, (zgodnie z najnowszymi danymi UKE jedynie w 13 gminach w całym kraju brak takiego węzła), ale planowane inwestycje uzupełnią i te braki, zapewniając osiągalność węzła, w którym usługi dostępu szerokopasmowego mogą być świadczone w warunkach konkurencji. Gdyby nie zostały w pełni zrealizowane projekty samorządowe budowy sieci szerokopasmowych, wówczas w kolejnym okresie programowania ( ) należałoby uzupełnić brakujące inwestycje tam, gdzie nie zostaną one zakończone. Aktualnie prowadzone projekty samorządowe uwzględnia się w dwóch wariantach zakończenia całości prac w terminie lub zakończenia ok. 80% prac Część magistralna Niezbędne inwestycje uzupełniające w części magistralnej szacowane są na poziomie każdej gminy. Ponieważ, zgodnie z argumentacją przedstawioną w rozdziale 9.1.2, zakładamy obecność infrastruktury szkieletowo-dystrybucyjnej na terenie każdej gminy, obliczenia niezbędnych uzupełnień sieci dokonujemy dla każdej gminy. W tym celu: 1) Lokalizacje dzielimy ze względu na obecność węzłów operatorskich na: a) Lokalizacje z istniejącym lub planowanym (w ramach inwestycji operatorskich lub samorządowych) węzłem optycznym, b) Lokalizacje z istniejącym węzłem operatorskim (nie optycznym), c) Lokalizacje bez istniejącego węzła. Strona 70 z 109

71 9 września ) Dla lokalizacji, w których istnieje węzeł optyczny, zakładamy, że jest on podłączony linią światłowodową. Jeżeli nie jest to węzeł optyczny, zakładamy że istnieje infrastruktura liniowa, którą możemy wykorzystać do prowadzenia linii światłowodowej. W przeciwnym przypadku zakładamy konieczność całkowitego wybudowania linii. Koszt budowy kilometra nowej linii przyjmujemy za poziomie 80 tys. zł netto, za wyjątkiem terenów górzystych gdzie ten koszt jest większy o 50%. Koszt modernizacji istniejącej linii do technologii światłowodowej przyjmujemy na poziomie 20% kosztów budowy nowej linii. 3) Ponieważ dla każdej gminy dysponujemy danymi dotyczącymi współrzędnych geograficznych poszczególnych lokalizacji, obliczamy macierz odległości pomiędzy wszystkimi lokalizacjami. Obliczenia długości odcinków sieci dokonano na podstawie współrzędnych geograficznych danej lokalizacji. Dla każdej pary lokalizacji wyliczono ich odległość. Długość łącza pomiędzy tymi lokalizacjami obliczamy mnożąc odległość w linii prostej przez. 4) Dla wyznaczenia sieci optymalnej posłużono się klasycznym algorytmem Kruskala, konstruującego minimalne drzewo rozpinające dla grafu sieci. Algorytm ten zastosowano najpierw dla istniejących węzłów, wyznaczając istniejące relacje, a następnie dla nowych, aktualnie nie podłączonych, lokalizacji. Przykładowe wyniki analizy przedstawione są na Rysunek 2. 71

72 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. Rysunek 2. Wyniki obliczeń długości sieci w gminie dla dwóch przykładowych gmin Strona 72 z 109

73 9 września Przyłączenie abonentów Koszt przyłączenia abonentów opracowano na podstawie analiz przedstawionych w Załączniku 4 Dodatkowo dla weryfikacji słuszności przyjętych założeń posłużono się wynikami oszacowań kosztów przyłączenia abonentów sieci NGA dla różnych typów zabudowy zrobionych w opracowaniu UKE z roku Otrzymane z GUS dane podają, na poziomie lokalizacji, dane o ilości budynków w następujących kategoriach (ze względu na ilość mieszkań): 1, 2 3, 4-5, 6-9, 10-19, 20-49, 50 i więcej. Dla potrzeb oszacowania nakładów inwestycyjnych dla części dostępowej poszczególnych lokalizacji uprościliśmy ten podział, stosując następujące kategorie: a. Budownictwo jednorodzinne (tereny wiejskie), budynek o 1, 2 i 3 mieszkaniach - koszt podłączenia abonenta 2830 zł, b. Budownictwo jednorodzinne (tereny miejskie i podmiejskie), budynek o 1, 2 i 3 mieszkaniach zł, c. Kamienice (budynki kilkurodzinne), budynek o 4-19 mieszkaniach 1420 zł, d. Bloki wielorodzinne, budynek o 20 i więcej mieszkaniach 620 zł. 16 Opis modelu kalkulacji kosztów sieci NGA dla wybranych miast w Polsce, Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej, Warszawa, sierpień

74 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. Powyższe koszty dotyczą części pasywnej. W części aktywnej najbardziej znaczącą pozycję stanowią koszty urządzeń zaś w części pasywnej główne znaczenie mają koszty pracy. Koszty urządzeń w Polsce i Europie są podobne (najnowsze urządzenia w Polsce są nieznacznie droższe co jest wynikiem mniejszego wolumenu zakupów). Koszty materiałów i osprzętu też są porównywalne z jednoznacznym wskazaniem na niższe w Polsce. Wynika to z faktu, że większość materiałów i osprzętu jest produkowana w Polsce. Koszty pracy są znacznie niższe w Polsce niż średnie koszty w UE. Koszty pracy uwzględniono w sposób opisany w Załączniku 4. W części aktywnej najbardziej znaczącą pozycję stanowią koszty urządzeń zaś w części pasywnej główne znaczenie mają koszty pracy. Koszty urządzeń w Polsce i Europie są podobne (najnowsze urządzenia w Polsce są nieznacznie wyższe co jest wynikiem mniejszego wolumenu zakupów Koszty pracy są znacznie niższe w Polsce niż średnie koszty w UE. Wykorzystując wyniki opracowań z krajów UE przyjmujemy, że dla warunków Polskich koszty urządzeń są takie same jak w innych krajach. Koszty pracy będziemy zmniejszać, odnosząc się do wartości, które wskazane są w Załączniku 4. Na podstawie tych założeń przyjmujemy średnią cenę portu (po stronie wyposażenia operatora) na poziomie 250 zł, a dla zakończeń abonenckich nakład 170 zł. 9.2 Pozostałe czynniki wpływające na wysokość niezbędnych nakładów Liczba gospodarstw domowych W dokumencie są używane zamiennie określenia lokal mieszkalny, gospodarstwo domowe (GD) i skrót HH (ang. Household). Na podstawie danych GUS przyjęto, że w 2012 było 13,6 mln gospodarstw domowych oraz, że w przyszłości ich liczba będzie rosnąć o ok. 130 tys. rocznie. Przy tych założeniach w 2020 r. liczba lokali mieszkalnych osiągnie poziom 14,6 mln. Przyjmuje się, że 3% lokali będzie niezamieszkałych, ale uwzględnia się je w oszacowaniu pokrycia z założeniem, że nie będą miały aktywnego łącza szerokopasmowego do Internetu. Liczbę gospodarstw domowych dla danej lokalizacji szacujemy na podstawie następujących danych: Dane dotyczące gospodarstw domowych ze spisu powszechnego 2002, przeliczone na okres bieżący na podstawie liczby ludności (dla danej lokalizacji) według formuły: e= 2002 ść 2002 ść Dla lokalizacji, dla których nie posiadamy tych danych, liczba GD szacowana jest na podstawie danych o ilości mieszkań w budynkach znajdujących się w danej lokalizacji. W przypadku, gdy dysponujemy wyłącznie liczbą ludności, liczba GD szacowana jest na podstawie tzw. krotności (średnia liczba osób w jednym GD), właściwym dla danej gminy Penetracja budynkowa Istotnym czynnikiem wpływającym na poziom kosztów wybudowania infrastruktury ostatniej mili jest penetracja budynkowa, wskazująca na stopnień doprowadzenia przyłącza abonenckiego. Informacja Strona 74 z 109

75 9 września 2013 na temat aktualnej penetracji budynkowej znajduje się w danych UKE. Dla celów analiz bierzemy penetrację budynkową z pominięciem sieci komórkowych. Ten wskaźnik obejmuje jednak sieci dostępowe różnego typu, w tym część w technologii nie nadającej się do usług NGA. Aby oszacować stopień penetracji istniejącą siecią gotową do świadczenia usług NGA wskaźniki podawane przez UKE korygujemy korzystając z danych o rozkładzie świadczonych w danej miejscowości usług. Dane na temat penetracji budynkowej poddaliśmy korekcie w zależności od użyteczności poszczególnych technologii, otrzymując wartość nazwaną penetracją budynkową skorygowaną. To było konieczne, gdyż sama informacja o obecności infrastruktury nie jest wystarczająca musimy wiedzieć, jaka jej część jest zdolna do świadczenia usług zgodnych z EAC W wielu miejscach mamy infrastrukturę, którą trzeba zbudować od nowa, lub przebudować w zakresie, który trudno kwalifikować jako modernizację. Wnioski na temat stanu infrastruktury wyciągamy pośrednio, poprzez porównanie proporcji usług, które są świadczone obecnie. Dane o obecnie świadczonych usługach również mamy z danych UKE. Przyjmujemy założenie, że usługi świadczone przez telewizję kablową, światłowody lub Ethernet, są świadczone w oparciu o infrastrukturę, która spełnia wymagania EAC. W przypadku łączy dostępowych xdsl zakładamy, że uda się je wykorzystać jedynie częściowo, ze względu na znaczne długości sieci dostępowej miedzianej. Przyjęliśmy dla nich współczynnik 0,5, obniżając ogólny poziom wartości dla danej penetracji budynkowej. W związku z tym skorygowana penetracja budynkowa wyznaczana jest przy pomocy formuły: Gdzie: P* bud - skorygowana penetracja budynkowa P bud - penetracja budynkowa według danych UKE u TVK liczba usług świadczona w sieciach telewizji kablowej u Eth liczba usług świadczona w sieciach Ethernet u FTTH liczba usług świadczona w sieciach FTTH u GPON liczba usług świadczona w sieciach GPON u xdsl liczba usług świadczona w sieciach DSL liczba usług świadczona we wszystkich technologiach Obliczenia te są wykonywane na poziomie każdej lokalizacji. Dla każdej lokalizacji obliczamy, jaką część (ile mieszkań) trzeba wyposażyć w infrastrukturę spełniającą kryteria NGA Nakłady sektora prywatnego na budowę infrastruktury Czynniki decydujące o podejmowaniu działań inwestycyjnych przez sektor prywatny są wielorakie. Generalnie inwestor prywatny będzie oczekiwał bezpiecznego zysku w akceptowanym czasie zwrotu. Analiza tych uwarunkowań przedstawiona jest szczegółowo w Załączniku 4. Ponadto należy wziąć pod uwagę trendy na rynkach poszczególnych rodzajów usług. Uważamy, że telefonia stacjonarna jest na krzywej spadkowej, telefonia mobilna jest na etapie dojnej krowy, ceny połączeń na rynkach hurtowych spadają i jesteśmy w sytuacji gdzie operatorzy będą inwestować w nowe oraz będące w fazie wzrostowej produkty. Uwzględniając również obecną sytuacje gospodarczą w Polsce uważamy, że w efekcie u operatorów nastąpi intensyfikacja inwestycji w kierunkach: 75

76 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. generujących oszczędności w wydatkach operacyjnych, zwiększających przychody z Internetu, co przy istniejącej konkurencji można uzyskać poprzez zwiększenie wolumenu sprzedawanych usług i podniesienie ich jakości. Przyjęliśmy, że w nadchodzących latach budowana sieć światłowodowa będzie zgodna z NGA. Podstawowym elementem występującym we wszystkich aktualnych trendach technologii będzie zbliżanie światłowodu do klienta końcowego. Znaczna liczba wybudowanych kabli światłowodowych będzie pełnić rolę zarówno kabla dystrybucyjnego, jak i magistralnego w sieci dostępowej. Rozbudowa sieci szkieletowej będzie bazowała na realizowanych projektach wykorzystujących środki unijne i zwiększaniu przepływności na istniejących kablach z wykorzystaniem systemów zwielokratniających. Czynnikami wpływającymi na rentowność inwestycji są: Nakłady inwestycyjne (CAPEX), Koszty operacyjne (OPEX), Przychody. Na podstawie strumieni pieniężnych związanych z powyższymi wielkościami wylicza się wartość NPV inwestycji oraz wewnętrzną stopę zwrotu (IRR). Typową skalą amortyzacji inwestycji infrastrukturalnych jest okres lat. Obecnie, ze względu na niepewność sytuacji rynkowej i regulacyjnej, oczekiwany okres zwrotu jest rzędu 3 lat. Przy małym ryzyku regulacyjno prawnym akceptowany jest okres zwrotu 5-8 lat. Podstawowe założenia do wyliczeń przedstawione są poniżej: przyjęta stopa dyskontowa 10% magistrale światłowodowe realizowane w pierwszym roku, ponadto zakupywany jest niezbędny sprzęt w kolejnych latach w miarę przyrostu liczby klientów dokonywane jest doposażenie w porty, urządzenia końcowe, a także rozbudowa lub modyfikacja odcinków końcowych W szacowaniu kosztów operacyjnych, uwzględnione są zmienne w czasie, a czynnik skali uwzględniony jest jedynie przez przyjęcie jednostkowych kosztów średnich (liczonych na abonenta) właściwych dla większych operatorów. Ogólnie przyjęto, że koszty operacyjne zależą od liczby obsługiwanych abonentów, zasięgu (długości) eksploatowanej sieci, podziału kosztów stałych na abonenta. Założenia odnośnie rozwoju rynku w kontekście penetracji poziomem usług oraz zapotrzebowaniem na pasmo opisane są szczegółowo w Załączniku 8. Dane, którymi dysponujemy w modelu na poziomie lokalizacji do wykorzystania do analiz przychodu są następujące: liczba gospodarstw domowych/mieszkań, symulacja wzrostu na podstawie danych o nowooddanych mieszkaniach, liczba podmiotów gospodarczych (działalność gospodarcza osób fizycznych oraz podmioty gospodarcze,) Strona 76 z 109

77 9 września 2013 dostępność usług (tzw. penetracja, czyli liczba użytkowników na 100 mieszkańców), uwzględniające prognozowane zmiany w czasie (patrz załącznik 8), z uwzględnieniem wpływu: o rodzaju terenu (miejski/wiejski), o struktury wiekowa populacji, o zamożności (dane dostępne są na poziomie powiatu), o oferowanego portfela usług. W stosunku do analiz czynników wpływających na przychody zakładamy, że w okresie coraz większą rolę będą odgrywały usługi związane z pakietami usług multimedialnych. Zjawisko to opisane jest w Rozdziale 8 oraz Załączniku 8. Z punktu widzenia operatora generuje to przychody z tytułu zwiększonego ruchu. Nie zakładamy natomiast zwiększonych przychodów z tytułu treści (udział operatorów w przychodach z tytułu transmitowanych treści jest postulowany od dawna przez środowiska operatorskie, nie ma jednak decyzji regulacyjnych w tej kwestii. W stosunku do powiązania penetracji ze strukturą wiekową użytkowników, przedstawioną w Załączniku 8, dokonaliśmy następującego uproszczenia bierzemy pod uwagę strukturę wiekową w podziale na trzy kategorie: ludność w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym oraz poprodukcyjnym. To uproszczenie nie ma wielkiego wpływu na wynik, gdyż podstawową jednostką jest mieszkanie (gospodarstwo domowe) a nie osoba fizyczna. Ponadto zakładamy, że operator powinien być zmotywowany do podjęcia inwestycji i nie może nadmiernie ich rozdrabniać, w związku z tym podstawowym obszarem musi być gmina. Proponujemy wprowadzenie ewentualnego okresu ochronnego dla inwestycji (5-7 lat), pozwalającego ustalać ceny bez interwencji regulacyjnej lub dopuszczającego poziom cen regulowanych wyższy od średnich cen krajowych. Analiza bada rentowność inwestycji na poziomie danej lokalizacji badając nakłady potrzebne dla uzupełnienia lub całkowitego wybudowania infrastruktury dostarczającej usługi NGA (zgodnie z wymaganiami EAC). W wyniku analiz przyjęto średni akceptowalny komercyjnie dla operatora poziom nakładów inwestycyjnych w wysokości zł na podłączone gospodarstwo domowe (abonenta). Ten poziom odniesienia jest używany do obliczenia niezbędnego poziomu dopłat. 9.3 Optymalne rozwiązanie technologiczne Przedstawione powyżej analizy wykazały, że nie istnieje jedna technologia pozwalająca zrealizować cele Europejskiej Agendy Cyfrowej w aktualnej i przewidywanej do 2020 roku sytuacji rynkowej w Polsce. Operatorzy będą inwestować kierując się nie Celami Agendy Cyfrowej a przewidywanymi wynikami ekonomicznymi w okresie krótkoterminowym kilku lat. Będą także w dużej mierze zdeterminowani dotychczas stosowanymi rozwiązaniami. Uważamy, że będzie to skutkowało w pierwszej kolejności inwestycjami: dającymi oszczędności kosztów operacyjnych; przynoszącymi efekty finansowe w krótszych okresach czasu; pozwalającymi na utrzymanie istniejącej bazy klientów poprzez oferowania im nowych usług zwłaszcza pakietów (koszt usługi w pakiecie niższy ale sumaryczne ARPU z pakietu wyższe od dotychczasowego). 77

78 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. Próba minimalizacji nakładów inwestycyjnych w aspekcie konieczności zwiększania przepływności do klienta końcowego wymusi maksymalne wykorzystanie posiadanej lub dostępnej infrastruktury czy jej poszczególnych elementów. Nie należy oczekiwać gwałtownych zmian technologii ale ich modernizacji i łączenia miedzy sobą. Aktualnie w realizacji stacjonarnego szerokopasmowego dostępu do Internetu wiodącą rolę spełniają rozwiązania oparte na xdsl, sieciach telewizji kablowej, Ethernetu i WiFi. Przewidywany ich rozwój w kierunku zwiększenia przepływności dla abonenta (co umożliwi realizację Europejskiej Agendy Cyfrowej) ma jeden wspólny element migrację światłowodu w kierunku do użytkownika końcowego. Aktualny potencjał dla tych technologii: Para miedziana - w zasięgu jest około 10 mln mieszkań, z czego w zasięgu VDSL jest 4,6 mln (istnieje węzeł VDSL i długość łącza do węzła nie przekracza 900 metrów). Koszt instalacji i uruchomienia portu VDSL na istniejącym obiekcie jest rzędu 300 zł. W przypadku stawiania prostej niedużej szafy (tj. przy istniejącej szafie kablowej, nie posiadającej akumulatorów, MDF, miejsca na LLU ani Vectoringu) koszt portu VDSL wynosi około 500 zł. Sieci telewizji kablowych w zasięgu jest około 6 mln gospodarstw domowych. Koszt wdrożenia EuroDocsis 3.0 na 1 gospodarstwo domowe jest na poziomie zł. Ethernet aktywnych prawie 0,6 mln użytkowników. Ewentualny upgrade do 100 Mbit/s (jeśli sieć jeszcze wykorzystuje standard 10 Mbit/s) kosztuje poniżej 200 zł na użytkownika. FTTH/FTTB w zasięgu jest 0,4 mln gospodarstw domowych, a po realizacji już uruchomionych projektów (w tym w ramach działania 8.4) zasięg zwiększy się do poziomu 0,7 mln Najbardziej efektywna technologia budowy sieci telekomunikacyjnej w celu osiągnięcia wskaźników EAC w Polsce - mix technologii W zasięgu infrastruktury teletechnicznej jest obecnie ponad 80 % gospodarstw domowych. Zakłada się, że nowa sieć NGA będzie wykonana optymalizowała koszty realizacji dla danego terenu i w maksymalnym stopniu wykorzystana będzie istniejąca infrastruktura. Podstawowe założenia do wyliczeń: w każdej gminie jest (lub w ciągu 2 lat będzie) przynajmniej jedno zakończenie światłowodowej sieci dystrybucyjnej, budowane kable światłowodowe pełnią rolę zarówno kabli magistralnych jak i dystrybucyjnych, sieć nie jest prowadzona do oddalonych, pojedynczych budynków jednorodzinnych lub niewielkich ich skupisk, w maksymalnym stopniu korzysta się z istniejącej infrastruktury. W obszarach o gęstej zabudowie wykorzystuje się istniejące kanały, a w obszarach o rzadszej zabudowie (gdzie nie była budowana kanalizacja) wykorzystuje się istniejącą podbudowę słupową lub słupy sieci energetycznej, Strona 78 z 109

79 9 września 2013 w obszarach, gdzie jest to konieczne (brak miejsca) następuje wymiana kabli miedzianych czy to magistralnych czy koncentrycznych, w pozostałych miejscach medium dostępowe pozwalające uzyskać parametry techniczne oczekiwane przez EAC pozostaje niewymienione, wymiana taka jest traktowana jako remont/modernizacja sieci, a nie jej rozbudowa, światłowody prowadzi się tylko na taką głębokość w hierarchii sieci, która pozwala zrealizować pozostały odcinek sieci za pomocą istniejącej infrastruktury i technologii np. dla TVK do ostatniego wzmacniacza, dla technologii VDSL - pozostały odcinek par miedzianych nie przekracza długości 400 m lub 900 m, dla sieci Ethernet do istniejącego węzła w sieci dostępowej lub istniejącego bądź planowanego węzła AP dla sieci WiFi, Unika się powielenia sieci. Zakładamy, że sieć dystrybucyjna i magistralna będzie w stanie obsłużyć nawet bardzo wysokie zapotrzebowanie na przepływność, zaś pojemność sieci dostępowej będzie budowana na poziomie 70% wszystkich dostępnych w jej zasięgu gospodarstw domowych. Z praktyki jest to założenie pozwalające na optymalizację kosztów inwestycyjnych, dające wystarczającą rezerwę na podłączenia abonentów. Około 1 mln gospodarstw domowych w sieciach TVK nie będzie wymagało inwestycji w magistralną sieć światłowodową. Ponadto sieci kablowe są ciągle modernizowane i przewidujemy do roku 2015 w granicy do 4 mln GD będzie dzięki nim spełniało wymagania EAC. Obecnie w zasięgu węzłów, gdzie może być realizowana usługa z wykorzystaniem VDSL z prędkością powyżej 30 Mbit/s, jest 4,6 mln gospodarstw domowych. Uwzględniając istniejące i realizowane sieci FTTH dla 0,7 mln gospodarstw domowych, mamy sumaryczną liczbę gospodarstw domowych na poziomie 6,3 mln nie wymagających inwestowania w sieć światłowodową w warstwie dostępowej. Budowana sieć dla 70% gospodarstw domowych da liczbę ponad 9,2 mln. Sieci w różnych technologiach będą się wzajemnie, częściowo powielać. Konieczna będzie również wymiana części przyłączy wraz z kablami instalacyjnym lub wybudowanie nowych. Oceniamy ich liczbę na około 3,3 mln, z czego w terenach o najniższej gęstości zabudowy konieczne będzie korzystanie z techniki światłowodowej. Zapewnia to możliwość uruchomienia usługi dostępu do Internetu zgodnie z celami EAC dla 92% do 94% docelowej liczby mieszkań. Dla 6% do 8% gospodarstw domowych koszty realizacji stacjonarnego szybkiego dostępu do Internetu będą znacznie wyższe. Można go będzie zrealizować za pomocą technologii LTE lub dostępu satelitarnego. Nie można jednak zapominać, że w takim wypadku będzie to technologia substytucyjna a nie komplementarna Realizacja sieci dla pozostałych 6 8% gospodarstw Realizacja sieci, zgodnie z pełnymi wymaganiami EAC, dla pozostałych 6 8% gospodarstw domowych nie objętych scenariuszem mixu technologii jest nieuzasadniona ekonomicznie. Proponujemy przyjąć tutaj usługi substytucyjne i jako podstawę - prędkość teoretyczną równą 30 Mbit/s z dopuszczeniem możliwości obniżenia efektywnej prędkości w warunkach rzeczywistej transmisji, jednak nie mniej niż 6 Mbit/s.9W takim przypadku wymagane pokrycie gminy byłoby na poziomie 98%, gdzie 6% gospodarstw domowych mogłoby mieć świadczone usługi o wskazanych powyżej prędkościach jak również operator miałby dodatkowe dofinansowanie na sprzęt dla tych 6 % gospodarstw domowych. Analizując ceny prostych repeaterów z antenami kierunkowymi, modemów 79

80 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej. VDSL2 8B czy ADSL2+, kierunkowych anten WiFi ze wzmacniaczami, uważamy, że dofinansowanie sprzętu użytkownika końcowego powinno być przyznawane od sztuki uruchomionego dostępu. Winno być równe niezależnie od stosowanej technologii i nie powinno przekraczać wartości 0,9 tys. zł. Dla pozostałych 2% obszarów najtrudniejszych inwestycyjnie proponujemy zastosować technologię satelitarną. Dla obszarów tych proponujemy zastosowanie tych samych zasad w odniesieniu do prędkości teoretycznych i wysokości dofinansowania sprzętu u użytkownika końcowego. 9.4 Potrzebne nakłady inwestycyjne Całość środków przeznaczonych na inwestycje na budowę infrastruktury oszacowano stosując podejście opisane w Załączniku 4. Ponadto przyjęliśmy stosowanie różnych rozwiązań technologicznych (mix technologiczny) w zależności od gęstości rozmieszczenia abonentów (mieszkań), co zostało opisane w Rozdziale 9.3. Przyjęto założenie, że część pasywna sieci obejmuje inwestycję niezbędną dla pokrycia całości obszaru obejmującego daną lokalizację. Natomiast inwestycja w urządzenia części aktywnej sieci jest liczona na port abonencki i jest dokonywana stopniowo, w miarę potrzeb. Całość nakładów inwestycyjnych możemy podzielić na następujące kategorie: Część magistralna wynikająca z konieczności doprowadzenia łącz światłowodowych do poszczególnych lokalizacji, w których jeszcze takich łączy nie ma, Część dostępowa niezbędna do zapewnienia łącz dostępowych do 70% GD z danej lokalizacji, Sprzęt aktywny wyposażenie węzłów operatora, Sprzęt aktywny wyposażenie abonenckie. Wysokość tych nakładów kształtuje się następująco: Tabela 12. Podział nakładów inwestycyjnych. Kategoria Nakłady [tys. zł] Część magistralna modernizacja istniejącej sieci Część magistralna budowa nowej sieci Część dostępowa Sprzęt aktywny wyposażenie węzłów operatora Sprzęt aktywny wyposażenie abonenckie Razem Źródło: opracowanie własne Strona 80 z 109

81 9 września 2013 Drugim parametrem obliczanym dla danej lokalizacji jest poziom dofinansowania inwestycji niezbędny do osiągnięcia zakładanej minimalnej rentowności inwestycji. Poziom ten obliczany jest jako nadwyżka oszacowanych nakładów inwestycyjnych ponad dopuszczalny dla operatora poziom inwestycji. Tak przygotowana baza lokalizacji stanowi podstawę do analizy wariantów dofinansowania, określonych według następujących założeń: operator powinien być zmotywowany do podjęcia inwestycji i nie może nadmiernie ich rozdrabniać, w związku z tym podstawowym obszarem musi być gmina. Należałoby też rozważyć wprowadzenie ewentualnego okresu ochronnego dla inwestycji (5-7 lat), który wyłączałby operatora z urzędowej regulacji cen za dostęp do wybudowanej przez niego infrastruktury lub zapewniał poziom cen regulowanych znacząco wyższy od średnich cen krajowych; Wyjątkiem są większe miasta i otaczające je obszary metropolitalne, w których nie planuje się interwencji objętych wsparciem lub zostawia się je do decyzji władz lokalnych. Co do zasady, tereny wielkomiejskie są wystarczająco atrakcyjne dla inwestorów, gdyż grupują odbiorców chętnych do zakupu usługi szerokopasmowej, posiadających wystarczające środki finansowe i zamieszkałych w zabudowie zwartej. Tym niemniej, nawet na tych terenach istnieją obszary, gdzie gęstość budynków jest na tyle niska, że operatorzy nie podejmują inwestycji. Dotyczy to przede wszystkim budownictwa jednorodzinnego na obrzeżach miast. Decyzję o podjęciu interwencji na tych terenach podejmowały by władze lokalne po dokonaniu analizy sytuacji. Interwencja mogła by przyjąć formy inne niż dopłaty pieniężne (na przykład udostępnienie miejskich kanałów technologicznych, udostępnienie pobocza drogi z czasową rezygnacją z konieczności ponoszenia opłat za wykorzystanie tego pasa, etc.). Obszary można podzielić na trzy kategorie: o Obszary atrakcyjne komercyjnie, dla których nie jest potrzebne żadne wsparcie, o Obszary nieopłacalne inwestycyjnie, ale które po dofinansowaniu inwestycji przynoszą dodatnie przepływy finansowe, o Obszary które są deficytowe również w okresie eksploatacji. Dla wszystkich gmin jako główny wskaźnik przyjęto średni poziom niezbędnych nakładów inwestycyjnych na gospodarstwo domowe. Według tej wielkości podzielono gminy na 11 kategorii, zestawionych w poniższej tabeli. Tabela 13. Klasyfikacja gmin ze względu na poziom nakładów inwestycyjnych na gospodarstwo domowe. Kategoria zł zł zl zł zł zł Poziom nakładów inwestycyjnych na gospodarstwo domowe z możliwością podłączenia 81

82 Estymacja dotycząca budowy infrastruktury telekomunikacyjnej zapewniającej szerokopasmowy dostęp do Internetu, spełniającej wymagania Europejskiej Agendy Cyfrowej (EAC) w Polsce do roku 2020 na podstawie aktualnego stanu rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Obszary, koszty, technologie i najbardziej efektywne sposoby interwencji publicznej zł zł zł zł zł i więcej Źródło: opracowanie własne Wyniki analizy pokazują nakłady potrzebne do uzyskania założonego efektu oraz skutki zastosowania tych instrumentów, mierzone ilością osób objętych interwencją. Są one zestawione w Tabela 14 oraz przedstawione na wykresie słupkowym (Wykres 17). Widać, że tereny miejskie prawie nie wymagają dofinansowania, natomiast gros środków będzie musiał być przeznaczony dla terenów wiejskich. W kategoriach 4-6, gdzie nakłady powyżej poziomów akceptowalnych przez operatorów są stosunkowo niewielkie, prawdopodobnie wystarczające będą instrumenty zwrotne, natomiast dla wyższych kategorii konieczne będą instrumenty bezzwrotne (dotacje) ewentualnie mieszanka instrumentów zwrotnych i bezzwrotnych. Z danych widać również, że największe nakłady (w przeliczeniu na głowę mieszkańca) będą musiały być poniesione w celu osiągnięcia pokrycia ostatnich kilku procent. Jest to zobrazowane na Wykresie 18. W Tabela 15 oraz na Wykresie 19 pokazano również podział proporcji nakładów na poszczególne województwa. Największy poziom dopłat wymagany jest w województwach: warmińsko-mazurskim i podlaskim, nieco mniejszy w lubelskim. Wynika to z charakteru tych województw są to tereny trudne inwestycyjne, o dominacji niewielkich, rozproszonych miejscowości. Strona 82 z 109

83 Tabela 14. Nakłady inwestycyjne niezbędne do uzyskania celów EAC w podziale na miasto/wieś i kategorie interwencji. Źródło: opracowanie własne Ogółem Miasto Wieś Kategorie Nakłady [tys. zł] Dopłaty [tys. zł] Ludność Nakłady [tys. zł] Dopłaty [tys. zł] Ludność Nakłady [tys. zł] Dopłaty [tys. zł Ludność Razem

84 Wykres 17 Dopłaty w porównaniu do nakładów inwestycyjnych w poszczególnych kategoriach. Źródło: opracowanie własne

85 9 września 2013 Wykres 18 Stopień zaspokojenia potrzeb ludności (procentowo) oraz odpowiadające temu nakłady inwestycyjne i dopłaty dla poszczególnych kategorii. Źródło: opracowanie własne 85

86 Tabela 15. Podział ludności w poszczególnych kategoriach inwestycyjnych w układzie wojewódzkim DOLNOŚLĄSKIE 48,04% 9,73% 12,66% 10,02% 8,10% 4,58% 3,73% 1,70% 1,19% 0,07% 0,18% KUJAWSKO-POMORSKIE 46,27% 4,97% 5,17% 4,73% 8,25% 5,13% 9,97% 4,72% 5,51% 3,00% 2,28% LUBELSKIE 24,58% 16,03% 4,18% 8,31% 14,74% 12,22% 11,48% 4,94% 1,35% 0,48% 1,68% LUBUSKIE 36,67% 1,75% 20,86% 7,84% 10,75% 7,02% 4,47% 4,24% 3,43% 1,01% 1,96% ŁÓDZKIE 53,52% 4,66% 5,09% 5,68% 5,97% 5,63% 7,05% 5,92% 2,68% 1,29% 2,52% MAŁOPOLSKIE 31,05% 24,04% 15,32% 18,77% 5,54% 2,22% 0,55% 0,46% 0,73% 0,94% 0,39% MAZOWIECKIE 54,68% 7,48% 6,22% 3,83% 6,58% 4,66% 5,47% 4,43% 2,44% 1,12% 3,09% OPOLSKIE 22,22% 14,34% 13,16% 25,05% 11,01% 11,16% 0,92% 0,70% 0,38% 0,35% 0,69% PODKARPACKIE 24,82% 16,97% 23,85% 13,30% 7,73% 5,43% 0,72% 3,21% 1,20% 0,00% 2,77% PODLASKIE 46,67% 2,59% 0,98% 5,46% 2,91% 3,02% 3,67% 5,75% 5,88% 6,87% 16,22% POMORSKIE 59,25% 0,40% 4,51% 5,05% 6,03% 7,83% 4,83% 4,55% 3,03% 1,86% 2,66% ŚLĄSKIE 68,99% 16,00% 7,21% 3,94% 2,83% 0,50% 0,41% 0,13% 0,00% 0,00% 0,00% ŚWIĘTOKRZYSKIE 31,58% 1,40% 11,33% 16,87% 10,05% 15,97% 9,41% 3,11% 0,27% 0,00% 0,00% WAR-MAZ 43,78% 0,00% 0,00% 6,31% 5,62% 8,35% 5,92% 4,70% 7,55% 6,02% 11,75% WIELKOPOLSKIE 32,87% 6,08% 14,64% 9,55% 8,92% 9,91% 8,94% 4,35% 1,50% 1,51% 1,74% ZACHODNIOPOMORSKIE 21,22% 24,01% 6,77% 9,44% 8,29% 7,04% 5,35% 5,30% 3,46% 3,01% 6,12% Suma końcowa 44,06% 10,39% 9,34% 8,62% 7,17% 5,96% 4,94% 3,38% 2,15% 1,37% 2,61% Źródło: opracowanie własne

87 Wykres 19. Proporcje poszczególnych kategorii interwencji w podziale na województwa. Źródło: opracowanie własne

88 Tabela 16. Podział nakładów inwestycyjnych i dopłat w układzie wojewódzkim. Województwo Nakłady inwestycyjne [tys. zł.] Dopłata [tys. zł.] Ludność objęta siecią DOLNOŚLĄSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE LUBELSKIE LUBUSKIE ŁÓDZKIE MAŁOPOLSKIE MAZOWIECKIE OPOLSKIE PODKARPACKIE PODLASKIE POMORSKIE ŚLĄSKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE Suma końcowa Źródło: opracowanie własne 9.5 Scenariusze z uwzględnieniem dostępności środków publicznych Dla osiągnięcia celów Europejskiej Agendy Cyfrowej konieczne jest zaangażowanie środków publicznych na budowę sieci dostępowej. Estymacje są wykonane dla trzech wartości tych środków: 0,75; 1; 1,25 mld euro. Do przeliczeń przyjęto wartość 1 euro = 4,15 zł, która była wykorzystywana wcześniej do wyliczeń niezbędnego CAPEX u. Podsumowanie wyników estymacji przedstawione jest poniżej: Tabela 17. Pokrycie ludności w zależności od posiadanych środków na dofinansowanie. Dostępne środki na dofinansowanie tys. euro tys. zł % pokrycia ludności ,0% ,2% ,2% Źródło: opracowanie własne Wariant I, gdzie do budowy sieci dostępowej będą zaangażowane środki publiczne na poziomie 3,1 mld zł da w efekcie realizację celów EAC na poziomie 91% ludności w skali całej Polski. Wariant II przy zaangażowaniu środków publicznych na poziomie 4,15 mld zł skutkuje realizacją celów Europejskiej Agendy Cyfrowej na poziomie około 95,2% ludności.