PROLITERACJA ul. Mikołajska 2, Kraków Redaktor naczelny: Dagmara Bator (DB),

Transkrypt

1

2 Nie twórz Mary Sue, powtarzają. Nie istnieje bohater idealny!, krzyczą. Nie twórz z niego bohatera albo frajera, tłumaczą. Bądźże człowiekiem, twórz realistyczne postaci, no!. Człowiekiem, człowiekiem, człowiekiem. Setki lat się nad tym człowieczeństwem zastanawiano i pewnie jeszcze co najmniej kilka setek przed nami. W tym numerze Proliteracji również zadumaliśmy się nad człowiekiem. Kim jest artysta, pisarz? Co cechuje nasz ludzki gatunek? Jak w naszych oczach wyglądają osoby wokół? Bo że pisarz oczy i uszy powinien mieć otwarte, powtarzać nie muszę jeśli już ma problem z utrzymywaniem uwagi w świecie rzeczywistym, to chociaż niechaj zachowa uwagę w tym swoim, wymyślonym. Sama bym zastanowiła się nad bohaterami, które tworzymy - aby były bardziej ludzkie. Pytanie, czy bohater naszej historii może być przeciętny? No bo, zastanówmy się: skoro piszemy o nim książkę, to jednak ma w sobie historię godną opowiedzenia? Sądzicie inaczej, a może uważacie podobnie i chcielibyście to rozwinąć? Piszcie do nas na redakcja@proliteracja.pl, z chęcią zapoznamy się z Waszymi opiniami. A tymczasem: miłego czytania! D. PROLITERACJA ul. Mikołajska 2, Kraków redakcja@proliteracja.pl Redaktor naczelny: Dagmara Bator (DB), d.bator@proliteracja.pl Redaktorzy: Daniel Czepiński (DC), d.czepinski@proliteracja.pl Paulina Anna Peycka (PAP), p.peyka@proliteracja.pl Magdalena Wolska (MW), m.wolska@proliteracja.pl Korekta: Paulina Anna Peycka Projekt okładki: Agnieszka Rogało Skład: Dagmara Bator Wydawca: Dagmara Bator, ul. Mikołajska 2, Kraków Kraków, Zdjęcia na stronach: 3, 4, 6, 8, 12, 14, 16, 18 są autorstwa Dagmary Bator. Zdjęcie na stronie 10 jest autorstwa Aleksandry Weber. 2 PROLITERACJA, NR 2 C Z Ł O W I E K Ale najbardziej lubię obserwować Daniel Czepiński Gatunek przereklamowany Paulina Anna Peycka Oto ja, autor Paulina Anna Peycka O co chodzi tej całej ludzkości? Magdalena Wolska Mały wielki człowiek Paulina Anna Peycka Kryptonim: młodzież Paulina Anna Peycka O czym piszemy? Magdalena Wolska Czy humaniści są potrzebni? Magdalena Wolska Poezja w habitach i sutannach Daniel Czepiński Elżbieta II. Ostatnia królowa Marca Roche Daniel Czepiński Czarnoksiężnik Williama E. Barretta Daniel Czepiński Igrzyska śmierci Suzanne Collins Paulina Anna Peycka

3 3 Moja przyjaciółka, Paulina Żarnecka, swego czasu napisała wiersz zaczynający się od słów Ale najbardziej lubię obserwować ludzi i tak jak ja ją teraz cytuję, ona również wówczas cytowała mianowicie 451 stopni Fahrenheita Raya Bradbury ego. Niemniej przywołałem początek jej wiersza (naturalnie dla mnie zawsze już będzie cytatem z mojej przyjaciółki, a nie z Bradbury ego), ponieważ niezależnie od korespondencji tego utworu z dziełem amerykanina, istotnie najbardziej lubię obserwować ludzi. W metrze, na ulicy, w autobusie, w szkole, w kościele. Ale nie tylko. Również na polu literackim. Otóż poczyniłem ciekawą obserwację wśród znajomych mi poetów. Są poeci nieskazitelni i są poeci o dwóch twarzach. Ci pierwsi są swego rodzaju symbolem. Poeci utożsamiany z niezłomnością, prawością, ci, którzy idą wyprostowani wśród tych co na kolanach, pisząc Herbertem; mają tak za tak - a nie za nie - / Bez światło-cienia Norwidem. W życiu są jak w swoich utworach, w utworach jak w życiu. To właśnie tak od dzieciństwa wyobrażałem sobie poetę. Drudzy mają dwie twarze poetycką ze strof i wersów oraz tę codzienną. I jak się okazuje mogą to być bardzo różne twarze. Niemożliwe? Przekonałem się, że jednak możliwe. Choć może wynika to po prostu z naszych w tym przypadku moich wyobrażeń, które tworzymy, czytając utwory danego autora lub autorki. Swoją drogą, czy nie chcielibyście czasem poznać autora, czytając jego dzieło, a nie mając takiej możliwości, staracie się zrekompensować to sobie wyobraźnią? Wracając do tematu czy za poezją pełną wyciszenia i pokory może kryć się osoba dumna, pyszna, pewna siebie? Za poezją pełną goryczy i głębokiej refleksji osoba zdawałoby się jej pozbawiona? I czy tak być powinno? Nie! Ale niestety tak czasami bywa. Pamiętajmy jednak, że poeta to nie wersy, ale człowiek, a wiersze powstają w różnych okresach życia. No właśnie Trzeba zadać sobie pytanie: z czego wynika taka rozbieżność między dziełem a autorem? Przecież wydaje się, że w poezji nie można kłamać. Wspomniałem już o różnych życiowych okresach. Czy z czegoś jeszcze? Sytuacja życiowa może wiele zmienić, człowiek nieustannie się kształtuje, ale czy zmiany mogą być aż tak drastyczne? W przypadku dojrzałego poety lub poetki? Możliwe, mówi się, że poeci widzą więcej. Są wrażliwsi i odczuwają silniej. Może i zmiany są wzmocnione? Kto wie? W moim przypadku zjawisko rozbieżności między charakterem twórczości a charakterem autora zmąciło nieco budowany przez lata światopogląd, toteż budując na moich doświadczeniach, pamiętajcie, Drodzy Czytelnicy, że poeta nie jest kartką papieru i że nie zawsze przystaje do naszych wyobrażeń. Jest człowiekiem i ulega zmianom, a raz opublikowany utwór pozostaje. I przede wszystkim nie patrzcie na utwór przez pryzmat jego autora ale o tym może innym razem. DC

4 4

5 W literaturze, szczególnie fantastycznej oraz dziecięcej, łatwo zauważyć, iż my, ludzie, nie zawsze jesteśmy na pierwszym miejscu. Czasem autorzy, szczególnie początkujący pisarze fantasy, wręcz mają ludzi za gatunek nieciekawy w porównaniu do innych. Chociaż czy tylko ci początkujący? Tak, fantasy to zdecydowanie miejsce, gdzie najróżniejszych innych stworów znajdziemy wiele. Elfy i krasnoludy, wampiry i wilkołaki, syreny i driady, centaury i satyry, smoki i orły, przykładów można mnożyć w nieskończoność, gdyż ogranicza je wyłącznie wyobraźnia (o dziwo, ludzka wyobraźnia przypadek?). Z pewnością jestem w stanie zrozumieć, dlaczego niektóre z tych gatunków mogłyby się wydawać ciekawsze od ludzi. Człowiek nie posiada żadnych wrodzonych nadprzyrodzonych zdolności czy cech, podczas gdy nieśmiertelność elfów z pewnością jest sprawą kuszącą i którą można ujmować pod wieloma kątami, zaś smocze zianie ogniem, zdolność latania oraz inteligencja bez wątpienia pobudzają wyobraźnię. Stojąc w księgarni przy dziale z fantastyką i patrząc na powieści fantasy, w wielu z nich znajdziemy mnogość ras. Nie mówię tu o książkach, gdzie oprócz ludzi znajdziemy tylko jedną inną rasę mówię o tych, gdzie znajdziemy ich więcej, czasem wręcz wiele. Władca Pierścieni Tolkiena przychodzi na myśl jako pierwszy, ale inne przykłady nie pozostają daleko w tyle: Eragon Paoliniego, Trzy serca i trzy lwy Andersona, Księga Całości, znana też jako cykl szererski Kresa, Opowieści z Narnii C.S.Lewisa. Oczywiście to nie znaczy, iż nie znajdziemy żadnych pisarzy fantasy, gdzie ilość wszelakich ras jest mniejsza, jednak przyznaj sam, drogi Czytelniku: myśląc o fantasy jako gatunku literackim, myślisz o elfach, krasnoludach, orkach, smokach i Bóg wie czym jeszcze u boku ludzi, czyż nie? Wśród początkujących pisarzy, zwłaszcza blogowych, przereklamowanie gatunku ludzkiego nieraz uderza nas jeszcze mocniej. Przeciętny, (stereo) typowy autor parający się fantasy, którego blog z opowieścią lub opowiadaniem znajdziemy w sieci, powala czytelników na kolana ilością różnorakich stworzeń, które jego świat zamieszkują (czy cel ich egzystencji jest jasno określony, to już osobna sprawa). Nierzadko jego głównym bohaterem wcale nie będzie człowiek, a w skrajnych przypadkach ludzi nawet nie uświadczymy. Czemu? Gdyż człowiek jest dla takiego autora gatunkiem mniej ciekawym, mniej fascynującym, bo tak potwornie mu znanym i codziennym, w przeciwieństwie do na przykład elfów lub krasnali. W science-fiction sprawa ma się podobnie, chociaż tutaj wartość innych ras wydaje się przynajmniej mieć jakieś uzasadnienie, tj. my, ludzie, nie jesteśmy sami w kosmosie, czego inne rasy potwierdzeniem; w fantasy łatwo odnieść wrażenie, że owe inne rasy tam są, bo takie jest życzenie autora, a nie dlatego że taki jest świat przedstawiony w jego powieści. I tak jak jedne powieści sciencefiction w pewien sposób naśmiewają się z tego bogactwa międzygalaktycznych stworów, jak np. Autostopem przez galaktykę Adamsa czy Grillbar Galaktyka Kossakowskiej, tak w innych jest to poważne spojrzenie na życie pozaziemskie, jak w powieściach typu Lewa ręka ciemności LeGuin albo Solaris Lema. Zaś jeśli mówimy o literaturze dziecięcej, przereklamowanie ludzi jako gatunku odnosi się przede wszystkim do zastępowania ich spersonifikowanymi zwierzętami. Króliczki, pieski, kotki, myszki, ptaszki i inne uśmiechają się do nas z kolorowych okładek wraz ze swymi zwierzęcymi rodzinami lub przyjaciółmi, ubrane i zachowujące się jak ludzie, ale nadal mające wygląd zewnętrzny zwierząt. Na pewno każdy z Was potrafi wymienić chociaż kilka ulubionych książeczek z dzieciństwa, w których po człowieku nie pozostał nawet ślad. Jednak tu, w przeciwieństwie do fantastyki, zastąpienie człowieka postaciami zwierzęcymi ma inne źródło. Dzieci są szczęśliwymi posiadaczami niemalże nieograniczonej wyobraźni i nierzadko trudno im pojąć, że króliczki czy ptaszki w rzeczywistości wiodą zupełnie inny rodzaj życia od nich samych, można by wręcz rzec, iż mierzą je własną miarą. To raz. Dwa jest tym, iż od dawna karmimy dzieci historyjkami, których bohaterami są zwierzęta zamiast ludzi. Najstarsze przykłady, o jakich wiem, pochodzą przynajmniej z końca XIX wieku i początku XX, kiedy to Beatrix Potter tworzyła liczne postaci, z których Piotruś Królik jest najbardziej znany na całym świecie. A nie wątpię, iż przy odrobinie poszukiwań znalazłyby się i wcześniejsze przykłady. Wszystko to nie znaczy, że człowiek jest tak potwornie nudny i tak oklepany jako gatunek, że nikt nie ma ochoty o nim czytać ani pisać. Nie sugeruję także, jakoby wszyscy twórcy przytoczonych wyżej gatunków literackich mieli o nas takie zdanie. W końcu tak wiele z występujących tam ras bazuje właśnie na człowieku lub personalizujemy czy personifikujemy je na nasz wzór i podobieństwo. Po prostu czasem trudno ukryć, jak potrafimy być spychani na dalszy plan, co z kolei prowadzi do konkluzji, jakobyśmy byli uważani za przereklamowanych. Lub, parafrazując hipsterów, zwyczajnie mainstreamowi. PAP 5

6 6

7 Czasem ludzie czują ogromną potrzebę opowiadania o sobie. Ktoś taki często jest doświadczony w kierowaniu rozmów na najmilsze mu tory, czyli temat jego samego. A czasem ludzie czuję potrzebę opowiedzenia o sobie. O swojej historii i osiągnięciach lub życiu prywatnym. Poznajmy tedy autora przeczytajmy jego autobiografię. Dzień dobry! Mam na imię lub To Zosia. Zosia jest od takich i podobnych zwrotów najczęściej zaczynamy poznawać drugą osobę. Ludziom, których poznajemy ze stron ich autobiografii, zazwyczaj nie jesteśmy przedstawiani, a ich pierwszy kontakt z nimi odbywa się za pośrednictwem jakiegoś medium: muzyki, książki, telewizji, sportu. Jednak autobiografia autobiografii nierówna i można wyróżnić kilka ich typów, które są ściśle związane z tym, kto je pisze. Zacznijmy może od Krytyków. Lecz nie krytyków literackich czy filmowych pomówmy o osobach, które spisują swoje losy, by się czemuś przeciwstawić, jakiejś idei, działaniu, ruchowi politycznemu lub nawet rządowi. Trudno wywnioskować, czy autorzy częściej zyskują sławę dzięki tym autobiografiom, czy też autobiografia jest pewnego rodzaju podsumowaniem ich sławy, gdyż znaleźć możemy oba przykłady, jak na przykład modelka Waris Dirie i były więzień północnokoreańskiego obozu pracy Kim Yong. Krytycy w swych autobiografiach używają własnych doświadczeń oraz historii jako tła, a zarazem argumentu, dlaczego są danym działaniom czy ideom przeciwni. Realistyczność oraz świadomość, iż opisane przez autorów okropieństwa są prawdziwe, poruszają czytelnika jeszcze bardziej niż historie fikcyjne. Innym typem pisujących autobiografie są Głodni Sławy. Tacy ludzie zazwyczaj zasmakowali odrobiny popularności, na przykład poprzez programy typu reality show albo chwilowe skandale w mediach, od której się uzależnili i nie chcą jej tak łatwo oddać. W Anglii, gdzie biografie i autobiografie cieszą się szczególną popularnością, w odpowiednim dziale księgarni nietrudno o znalezienie książek napisanych przez byłych uczestników Big Brothera, często typowych skandalistów, które ukazały się krótko po zakończeniu programu, kiedy ich skandale jeszcze tkwiły w pamięci odbiorców. Łatwo się domyślić, iż nie ma wielu przypadków (a przynajmniej ja nie słyszałam ani nie znalazłam żadnego) Głodnych Sławy autorów, którzy po wydaniu cieszyliby się sławą na dłużej niż jej przysłowiowe pięć minut. Możemy także wyróżnić wśród autobiografów typ Zawodowca, człowieka opisującego historię swojego życia pod szczególnym kątem tego, czego dokonał czy też z naciskiem na jego powołanie. Dwa przykłady o których z pewnością grzech nie wspomnieć to Autobiografia Malcolma X, tak, zgadliście, autorstwa Malcolma X oraz Historia moich eksperymentów z prawdą Mahatmy Gandhiego. O wkładzie temu podobnych ludzi w historię ludzkości uczymy się na lekcjach historii i nie sposób zignorować tego, jak byli ważni i jaką spuściznę po sobie zostawili. Ich autobiografie są nieocenioną drogą do poznania ich dogłębniej, a także stanowią cenne źródło historyczne. Warto również wspomnieć o typie Spowiednika, który za pośrednictwem autobiografii próbuje wytłumaczyć i usprawiedliwić się przed światem, najczęściej ze złych uczynków czy wyborów. Do tej kategorii możemy zaliczyć autobiografie alkoholików, narkomanów, przestępców, ale także niektórych polityków tudzież osób publicznych, które jakiś skandal postawił w negatywnym świetle i czują potrzebę oczyszczenia się z winy i/lub przekazania światu prawdy. Spowiednicy, podobnie jak Krytycy, równie dobrze mogą być sławni przed wydaniem autobiografii, jak i zyskać ją po jej wydaniu. Zaś ostatnim typem autobiografów, o którym chciałabym wspomnieć, jest typ Zwyczajny. Zwyczajny w swej formie przekazu, niekoniecznie w treści. Co to znaczy? Że sięgając po autobiografię Zwyczajną, natrafimy na ni mniej, ni więcej jak czyjąś relację ze swojego życia (lub jego konkretnych momentów) i osiągnięć, jednak bez wyrazistych elementów powyższych typów. Takich autobiografii znajdziemy najwięcej i wśród nich niezwykle trudno o twórców, którzy nie byliby znani i uznani w jakikolwiek sposób przed owej autobiografii stworzeniem. Osobiście podobała mi się autobiograficzna część książki Stephena Kinga pt. Jak pisać. Pamiętnik rzemieślnika oraz autobiograficzne elementy dwustronnej książki Dity von Teese Burlesque the Art of Teese/Fetish the Art of Teese, acz szerokie uznanie wśrod publiki zdobyły sobie również takie autobiografie jak Marka Twaina czy Buzza Aldrina (drugiego człowieka na księżycu). Pamiętajmy zatem, aby rozróżniać opowiadanie o sobie od opowiedzenia o sobie. I mając tę różnicę w pamięci, a także powyższe umowne typy autorów autobiografii, czytajmy je świadomie. PAP *Tłumaczenie tytułów własne 7

8 8

9 Zastanawiając się nad odpowiedzią oraz nad przekonującymi argumentami z przeróżnych dziedzin życia, natrafiłam na jeden wniosek. O dziwo, żadna jego alternatywa nie wydaje się dorównywać mu nawet w połowie. W pewnej kreskówce mistrz grał ze swoim inteligentnym uczniem w grę przypominającą szachy. Rozmawiali o wojnie, która ma nadejść. Mistrz powiedział: Masz do dyspozycji różne pionki, które odgrywają swoje role. Ty decydujesz, jak je wykorzystać; niektóre poświęcisz, innych użyjesz w konkretny sposób z powodu ich niezwykłych możliwości. Ale wygraną determinuje jedna figura król. Bez zastanowienia poświęcisz całą resztę figur, by tylko ona przetrwała, to ona jest tutaj najważniejsza i to jej bezwzględnie należy bronić. Nie zapominaj o tym. Kogo mistrz miał na myśli, mówiąc o królu? Królem są przyszłe pokolenia. To właśnie myśl o nich powinien przyświecać nam wszystkim, żeby nasze dzieci miały szczęśliwe dzieciństwo i stwarzały jeszcze lepsze warunki swoim dzieciom. To samo również podpowiedziały mi głębokie odczucia, które drzemią w każdym z nas. Ciężko przejść obojętnie obok krzywdzonego dziecka. Często wizerunki chorych lub głodnych dzieci są wykorzystywane przy zbiórkach pieniędzy; to na ich pomoc najczęściej powstają akcje charytatywne. Nawet wśród społeczności więziennej, po której można się spodziewać najokrutniejszych, ale też i najbardziej pierwotnych instynktów recydywistom popełniających przestępstwa na dzieciach wymierzana jest sprawiedliwość przez współwięźniów. Polecam piosenkę Pa pa pa zespołu Akurat do przesłuchania w zestawieniu z teledyskiem, na którym wyświetlane są zdjęcia dzieci z różnych zakątków świata. I gdziekolwiek źle się dzieje na świecie, tam najbardziej cierpią właśnie dzieci. Krzywdzone są zarówno w Stanach Zjednoczonych, gdzie obżarte i otyłe zapadają na choroby, które występowały dotychczas najwcześniej u czterdziestolatków; skrzywdzone są też w Sudanie, gdzie pogłębiająca się susza i tak bardzo suchego klimatu pozbawia dostatecznej ilości jedzenia i wody. I tak jak na głupotę ludzką nie jestem w stanie nic poradzić, tak niezbędne warunki rozwoju jestem przynajmniej w stanie określić. Szczęśliwe dzieciństwo to podobno takie, którego nie pamiętamy. Szczęśliwe czy nie, wpływa bardzo mocno na nasze późniejsze życie. Jako dorośli często musimy poświęcać dużo energii na budowanie naszych ścieżek rozwoju, które z jakichś przyczyn były zahamowane w innym przypadku nie będziemy w całości sobą i nie mamy szans na prowadzenie pełnego życia w ciągłym rozwoju. I już na początku możemy być postawieni w gorszej sytuacji, pogłębiającej się dodatkowo przez kompleksy. Nic też dziwnego, że w niektórych miejscach na świecie kryzysowe warunki życia nie mają szans na poprawę. W Afganistanie wojny domowe toczą się nieustannie od ponad trzydziestu lat, wyniszczając kraj, prowadząc do kompletnego braku stabilizacji, masowych emigracji, klęsk głodu i analfabetyzmu. Nasi rówieśnicy wchodzą w dorosłe życie znając jedynie wojnę; tylko nieliczni kończą szkołę czy potrafią czytać a w tej grupie dziewczynki stanowią raczej wyjątki. Nie mając wiele szans na wyrwanie się z tzw. kręgu biedy, będą powielać schematy swoich rodziców lub żyć tak, jak spędzili większość swojego dzieciństwa w miastach na żebraniu i sprzedawaniu drobiazgów na ulicach, na wsi zajmą się mało efektywnym pasterstwem lub (co jest najbardziej dochodowym zajęciem) uprawą maków do produkcji heroiny. Krąg można przerwać, ale tylko umożliwiając dzieciom godziwy start. Przede wszystkim muszą mieć zapewnione podstawowe potrzeby, jak żywienie i ubranie, co jest potrzebne do godnego życia człowiekowi niezależnie od wieku. Następnie ważne jest poczucie bezpieczeństwa, co zazwyczaj są w stanie zapewnić tylko rodzice. To trudne wyzwanie w kraju, gdzie ciągle toczą się wojny, ale chyba nie niemożliwe. Trzecim ważnym aspektem jest zapewnienie dziecku możliwości rozwoju, rozwijania zainteresowań, niehamowania zaciekawienia światem. To zadanie jest bardzo trudne nawet w krajach rozwiniętych, pomimo ogólnego dostępu i obowiązku do edukacji. Systemy nauczania często nie są przystosowane do dziecka, są przestarzałe i wytwarzają masy leniuchów. Dodatkowo niezgodność osobowościowa dziecka i rodziców powoduje, że ci drudzy nieświadomie zahamowują rozwój swojej pociechy, najczęściej myśląc, że robią wszystko dla jego dobra. Jeśli ktoś by mnie zapytał o utopijny świat, odpowiedziałabym, że właśnie taki, w którym każde dziecko może mieć szczęśliwe dzieciństwo. Do tego chyba powinniśmy dążyć my, jako ludzkość. Z pokolenia na pokolenie ulepszać świat i wprowadzać wszystkie ulepszenia z długoterminowym działaniem, bez degradacji i zagrabiania dóbr naturalnych dla doraźnych efektów. Czy nie taki właśnie cel powinien stać na końcu wszystkich naszych dążeń? MW 9

10 Każdy z nas kiedyś nim był. Każdemu z nas jest nieobce. Większość z nas kiedyś będzie mieć własne. I tak jak dzieci znamy z życia oraz doświadczenia, tak wiele z nich towarzyszy nam, jednocześnie nie będąc prawdziwymi. Oto mali wielcy ludzie świata słowa pisanego! Większość z nas, ludzi lubiących czytać, posiada owe hobby od tak dawna, jak tylko sięgamy pamięcią. Co znaczy, że po książki sięgaliśmy (lub też je nam podsuwano) od maleńkości, a wraz z nabyciem zdolności czytania zaczęliśmy je też pochłaniać. Z pewnością wiele z nich opowiadało o losach dzieci takich jak my, czyż nie? Postacie dziecięce są bez wątpienia fascynujące dla czytelników będących w ich wieku i nierzadko pozostają w naszych sercach aż do końca. Przyjrzyjmy się zatem chociaż niektórym z tych najważniejszych osobistości wśród dziecięcych bohaterów literackich. 10 Wśród naszego pokolenia, a także kilku innych przed i po nas, nie sposób nie wspomnieć o Harrym Potterze i jego przyjaciołach, Ronie Weasleyu i Hermionie Granger. Są oni nam chyba o tyle bliżsi, że dorastaliśmy razem z nimi i z nimi odkrywaliśmy sekrety świata czarodziejów. Chociaż nie każdy z nas otrzyma list z Hogwartu, Harry Potter pokazał nam, że magia jest dookoła nas i nawet najbardziej niemagiczni z mugoli mogą jej doświadczyć, jeśli znajdą się w odpowiednim miejscu o odpowiednim czasie.

11 Inne spojrzenie na magię pokazało nam rodzeństwo Pevensie Peter, Susan, Edmund i Lucie w Opowieściach z Narnii. Podobnie jak Harry Potter ukazali nam dwa oblicza magii, dobre i złe, a także uświadomili, że do świata magii jest bliżej, niż się nam wydaje, lecz rodzeństwo Pevensie zapewniało nas, iż każdy może tam trafić. Jednocześnie, co może być nieco smutne, przypomnieli nam także, że dorastanie czeka każdego, co dla niektórych wiązać się może z niemożnością powrotu do zaczarowanych krain. Skoro zaś o dorastaniu mowa, nie sposób pominąć najsłynniejszego unikacza dorastania, Piotrusia Pana. Ten chłopiec zabawiał nas psotami i pomagał uwierzyć w magiczne cuda Nibylandii, które pokazywał Wendy Darling i jej braciom. Przeniknął do naszego świata nie tylko w formie licznych adaptacji oraz bohatera dziecięcego dla dzieci, ale także jako synonim dla tych, którzy za nic w świecie dorastać nie chcą. Szczęśliwy Piotruś, że znalazł się w miejscu, w którym podobne życzenie mogło się spełnić i gdzie mógł być beztroskim urwisem bez konieczności ponoszenia konsekwencji swoich czynów. Jednak Tomka Sawyera, innego literackiego urwisa, konsekwencje nie zawsze omijały. Jego przygody, spisane skrzętnie przez Marka Twaina, doprowadzały nas do śmiechu, a spryt, jakim się nieraz wykazywał, jak na przykład podczas unikania obowiązku malowania płotu, pobudzał wyobraźnię i inspirował nasze własne psotliwe umysły. Nie sposób było nie kochać Tomka, kiedy odkrył miłość, zadurzywszy się w koleżance z klasy, Becky. Jednocześnie, postawiwszy Tomka jako kontrast w stosunku do jego przyjaciela, Hucka Finna, zaczynaliśmy widzieć i rozumieć, że życie nie zawsze jest beztroskie i że czasem trzeba spoważnieć choć na chwilę. Nie żeby Ania z Zielonego Wzgórza brała sobie tę radę tak od razu do serca. Bujający w obłokach rudzielec, który co i rusz wpadał w tarapaty, bo powiedział lub zrobił coś, nie pomyślawszy, od razu podbił nasze serca, podobnie jak podbił serce jego nieśmiałego opiekuna, Mateusza Cuthberta, niedługo później jego dość surowej siostry, Maryli, aż wreszcie i wszystkich. Przesadny romantyzm i poetyckość Ani wywoływały u nas śmiech, ale także pokazywały, jak wspaniałe potrafi być życie, jeśli nie tłumi się wyobraźni, tylko żyje wraz z nią. Dzięki Ani zrozumieliśmy także, że marzenia się spełniają, zaś nawet najbardziej wybuchowy rudzielec znajdzie swojego wielbiciela, który zakocha się od pierwszej złamanej na głowie tabliczki. Innymi dziećmi, które niekoniecznie rozbijały sobie tabliczki na głowach, ale także nie narzekały na brak inspiracji do zabaw, były tytułowe Dzieci z Bullerbyn. Mieszkające w maluteńkiej wsi gdzieś w Szwecji, Dzieci z Bullerbyn niemal wszystko robiły razem, od chodzenia do szkoły oraz pomagania rodzicom, aż po sprzedawanie wiśni oraz podglądanie miejscowych wodników. Chociaż nie wszystkie były ze sobą spokrewnione, byli dla siebie jak bracia i siostry, bardzo zżyci tak ze sobą, jak i ze swoimi rodzinami. Podobne uczucia wywoływał w nas Mikołajek oraz jego przygody z francuskiej serii książek panów Gosciny ego i Sempé. Był z niego kolejny kawał pomysłowego urwisa, którego przygody i perypetie rozjaśniały nam twarze uśmiechem. Tym bardziej że, podobnie jak Dzieci z Bullerbyn, o Mikołajku czytaliśmy z jego własnego punktu widzenia, w pierwszej osobie, co tylko dodawało historii uroku, zaś dla dziecka także i wiarygodności. W końcu cóż dorośli mogą wiedzieć (pamiętać?) o byciu dzieckiem? Z pewnością nie tyle co my, czytelnicy, i Mikołajek, który dzielił się z nami najlepszymi wydarzeniami ze swojego, ekscytującego, a jakże, życia. Oczywiście, nie wolno nam ani na moment zapomnieć o rodzimych małych wielkich ludziach. Chociażby Basia, o którą wszczęto awanturę. Tak naprawdę to przypadek zarządził, że adres na zawieszonej na jej szyi tabliczce stał się nieczytelny, jednak bez tego przypadku nie trafiłaby pod zły adres, zaś później nie połączyłaby pana Olszewskiego i pani Olszańskiej, którzy stali się jej nową rodziną. Pomimo iż na znacznie mniejszej przestrzeni niż, przykładowo, w przypadku Harry ego Pottera, obserwowaliśmy, jak Basia dorasta i zbiera sobie adoratorów, dzięki czemu książka trafiała do nas tak we wcześniejszych latach, kiedy przejmowaliśmy się losem małej osieroconej dziewczynki, jak i w późniejszych, gdy kibicowaliśmy nastolatce. Wspomnijmy także o takich polskich bohaterach dziecięcych jak Tolek Banan, Szatan z siódmej klasy, Jacek i Placek, Karolcia, Król Maciuś Pierwszy i wielu innych. Ze sztabu międzynarodowego grzechem byłoby także chociażby nie wspomnieć o osobistościach pokroju Pippi Pońszoszanki vel. Langstrump, Alicji z Krainy Czarów, Tomciu Paluchu, Madeline czy rodzeństwu z książki Pięcioro dzieci i coś. A to przecież tylko pierwsze rzędy teatru małych wielkich ludzi, ci z najbardziej znanych, którzy wpisali się w nasze życia i serca. Loże nadal się zapełniają. PAP 11

12 Jest to misja wcale nie najłatwiejsza. Znalezienie powieści dla młodzieży, które by się owej młodzieży podobały, to zadanie wymagające czasu oraz cierpliwych poszukiwań. I nikt nie jest w stanie nam pomóc, albowiem poprzednie pokolenia mają inne poglądy na powieści młodzieżowe od obecnych, te zaś będą miały różne zdanie od przyszłych. A może? Młodzież, czy też lata nastoletnie, to trudny okres w życiu człowieka. Nie mówię tu o okresach buntu czy problemach wychowawczych, ale bardziej od serca : młodzież to już nie dzieci, którym w głowie piaskownica i dla których koleżanka siedząca na apelu obok kogoś innego to koniec świata, ale jeszcze nie dorośli ponoszący sto procent odpowiedzialności za siebie i swoje czyny. Ot, okres pomiędzy, stan zawieszenia. Z kolei ów stan jest o tyle problematyczny, że młodzież też chce czytać. No właśnie, tylko co? Jakie były i są powieści młodzieżowe, i co z tego przysłowiowe słonko widziało? Cofając się pokolenie lub dwa wstecz, łatwo zauważyć, że literatura młodzieżowa dla naszych rodziców czy dziadków była nieco inna od tej przeznaczonej dla nas dzisiaj. Nie będące wtedy w powszechnym użytku komputery zastępowane były przez zabawy na podwórku, uczniowie bali się tego jednego nauczyciela, który lubił bić linijką po rękach, potajemne wyjścia na nocne imprezy stanowiły rzadziej spotykany motyw. 12

13 13 Dla pokolenia naszych rodziców w poczet sztandarowych powieści młodzieżowych wpisać się mogą takie pozycje jak Szatan z siódmej klasy, Sposób na Alcybiadesa, cykl Jeżycjada lub Ten obcy. Z zagranicznych tytułów warto również wspomnieć o Małym Księciu, Dwadziestu tysiącach mil podwodnej żeglugi, Niekończącej się historii czy Buszującym w zbożu. Te książki, jak i wiele innych, były dla młodzieży nie tylko źródłem rozrywki, ale także pewnego rodzaju przewodnikiem po prawie-dorosłym życiu. W Sposobie na Alcybiadesa i Szatanie z siódmej klasy znajdowały się cenne wskazówki dotyczące przetrwania w szkole oraz zdobywania dobrych ocen przy jak najmniejszym wysiłku. Ten obcy i Mały Książę odkrywają przed czytelnikiem różne oblicza miłości, tej pierwszej i prawdziwej, a także przypominają o wartości przyjaźni. Jeżycjada ukazuje rodzinę taką, jaką jest, z wadami i zaletami, delikatnie jednak sugerując przewagę tych drugich, podczas gdy powieści Verne a i Endego porywały nas ku przygodom, mniej lub bardziej prawdopodobnym. Na końcu, choć tylko w tej liście, przy lekturze Buszującego w zbożu czytelnicy mogli wraz z głównym bohaterem odkrywać seksualny aspekt życia młodego człowieka, który był (a dla niektórych być może nadal jest) tematem tabu. Co sama pamiętam z powieści młodzieżowych, które czytałam i które czytali moi rówieśnicy dookoła? Wydaje mi się, iż pewną przewagę powieści fantasy lub z elementami fantasy, acz nie tylko. Naszemu pokoleniu przyszło dorastać wraz z najsławniejszym czarodziejem naszych czasów, Harrym Potterem. W sadze o nim możemy odnaleźć dosłownie wszystko: przyjaźń, miłość, rywali z innych domów (klas), walkę dobra ze złem, dorastanie, nielubianych nauczycieli, zabawy kosztem łamania zasad, rodzinę czy Rowling zapomniała o czymś istotnym dla młodzieży w swej serii? O samym wpływie Harry ego Pottera na młodzież i literaturę młodzieżową można napisać (a zapewne także i znaleźć) wiele prac, także tych naukowych. Z kolei popularność Harry ego otworzyła szerzej drzwi do sukcesu dla innych powieści tudzież serii przeznaczonych dla młodzieży, jak na przykład Seria niefortunnych zdarzeń, Eragon, Atramentowe serce czy cykl Artemis Fowl. Jakby dla zrównoważenia fantazji brutalną nierzadko rzeczywistością, popularnością cieszyły się też książki poruszające tematykę narkotyków, jak Pamiętnik narkomanki czy My, dzieci z dworca ZOO. W tym samym czasie nastał swoistego rodzaju wysyp książek młodzieżowych nakierowanych na dziewczęta. Osobiście czytałam cykl Dziewczyny Jacqueline Wilson, a także ubóstwiałam Dziewczynę Ameryki Meg Cabot, a to ledwie początek listy. Liczne Pamiętniki księżniczki, Stowarzyszenie wędrujących dżinsów, czasopisma Trzynastka oraz W.I.T.C.H. również wydawały serie książek dla nastolatek i jeszcze wiele innych, niewymienionych tu tytułów. Co zaś czyta młodzież dziś? Ponownie, fantastyka wydaje się być wśród młodych ludzi najpopularniejszym gatunkiem. Za sprawą sukcesu cyklu Zmierzch inne powieści traktujące o wampirach, wilkołakach czy temu podobnych stworzeniach, które dotąd utożsamialiśmy z klasycznymi horrorami, dostały szansę wybicia się i dotarcia do szerszej grupy odbiorców. Dla łaknących emocji i napięcia dostępne są książki pokroju Igrzysk Śmierci, dla tych, co wolą rozwiązywać zagadki, półki są pełne książek typu Feliks, Net i Nika, dla poszukujących elementów mitologicznych jest Percy Jackson i bogowie olimpijscy, zaś miękkie serduszka łaknące historii o miłości znajdą dla siebie i Zmierzch, i bardziej przyziemne książki jak na przykład I wciąż ją kocham....czy powieści dla młodzieży aż tak bardzo się od siebie różnią na przestrzeni lat? Wszystkie poruszają bardzo podobne, a często wręcz te same tematy: dorastanie, miłości, przyjaźnie, przygody, codzienne problemy, problemy mniej codzienne. Jednocześnie: czy powieści dla młodzieży aż tak bardzo się od siebie różnią na przestrzeni lat? Wszystkie poruszają bardzo podobne, a często wręcz te same tematy: dorastanie, miłości, przyjaźnie, przygody, codzienne problemy, problemy mniej codzienne. Z tego, w gruncie rzeczy, składa się nastoletnie życie, co powieści młodzieżowe w ten czy inny sposób odzwierciedlają. Nie odkrywają Ameryki ani nie próbują jej odkrywać. Czasy się zmieniają, zmienia się tło powieści oraz elementy najbardziej popularne, ale pomimo tego współczesny nastolatek zaczytany w Igrzyskach Śmierci czy Feliksie, Necie i Nice zrozumie także minionych już bohaterów jak Szatana z siódmej klasy lub bohaterki Jeżycjady. Innymi słowy, czasy się zmieniają, nowe powieści zastępują stare, ale młodzież pozostaje młodzieżą, a więc trafiają do niej te same przesłania co kiedyś. Po prostu są ubrane w inne okładki. PAP

14 14

15 15 Nie ulega wątpliwości, że dobrzy pisarze powinni być znawcami wielu dziedzin, ale najważniejszą z nich powinna być znajomość człowieka. O czymkolwiek byśmy nie pisali zawsze piszemy o człowieku. Nawet jeśli żaden człowiek w tekście nie występuje, ukazuje się w naszej twórczości ludzkie postrzeganie czy też otoczenie. Ale nie zajmujmy się powieściami abstrakcyjnymi. W realistycznych w większości przypadków jednak ludzie występują i to co pisarz powinien znać doskonale, to ich zachowanie. Mowa poza słowami Patrząc na człowieka jako na istotę materialną, można powiedzieć, że składamy się głównie z ciała, którym, dzięki reakcjom chemicznym i neurologicznym, steruje mózg. Procesy myślowe oraz zachowanie naszego ciała są ze sobą ściśle powiązane, co sprawia, że czujna obserwacja ludzi i krótka analiza zachowań ułatwia odczytanie ich myśli i intencji. Ciało mówi więcej niż nasze słowa słowa stanowią jedynie 7% całego komunikatu, który przekazujemy rozmówcy. Ekspresyjna jest mimika twarzy, a przede wszystkim oczy, które, jak mówią, są zwierciadłem duszy. Gesty na ogół są dosyć czytelne nawet dla laików. Ale nie tylko. Wiele mówi sama postawa naszego ciała, ułożenie oraz ruchy naszych rąk i nóg zwłaszcza nóg, gdyż je najmniej jesteśmy w stanie kontrolować. Warto poznać odpowiadające za nasze zachowania procesy, by łatwiej ludzi odczytywać oraz opisywać. Nasze postacie nabiorą realności i będą przedstawiać więcej niż kłębek myśli i wypowiedzi. Przy okazji między wierszami zdołamy przekazać czytelnikowi trochę cennej wiedzy i przyczynimy się do poprawy komunikacji w społeczeństwie. Społeczeństwo Á propos. Człowiek jest istotą stadną. Chcąc niecąc, żyjemy w społeczeństwie, co daje nam poczucie bezpieczeństwa w czasach prehistorycznych (a nawet i teraz niewiele się zmieniło) w pojedynkę nie miało się szans na przeżycie. W różnym stopniu identyfikujemy się z grupą, wśród której żyjemy, ale zawsze ma na nas znaczny wpływ. Dość istotne są uwarunkowania naszego pochodzenia od sposobu mówienia i wspomnianego wyżej zachowania, po myślenie, postrzeganie i hierarchię wartości. O czym byśmy nie pisali zawsze piszemy o człowieku. Najprawdopodobniej statystyczny człowiek nie istnieje (statystyka, jakkolwiek jest działem matematyki, może zakłamać prawdę), ale musimy również pamiętać, że idealnego człowieka zwyczajnie nie ma. Zatem zanim zestawimy ze sobą Araba z Amerykaninem, czy urodzonego bogacza z biedakiem, musimy wiedzieć, że pomimo iż zaczynają się na tę samą literę, kultura i warstwa społeczna może doprowadzić na przykład do zachowań, które w każdym przypadku mogą oznaczać coś zupełnie innego. Ale właśnie te różnice są fascynujące, dlatego nasze dokształcanie z pewnością nie będzie stratą czasu. Człowiek O czym byśmy nie pisali zawsze piszemy o człowieku. Najprawdopodobniej statystyczny człowiek nie istnieje (statystyka, jakkolwiek jest działem matematyki, może zakłamać prawdę), ale musimy również pamiętać, że idealnego człowieka zwyczajnie nie ma. Ludzie są bardzo złożonymi istotami i zanim zechcemy opisywać głębiej któregoś z nich, choćby i wymyślonego, musimy to uwzględnić i spróbować zwyczajnie poznać swoją postać. Najlepiej się z nią zaprzyjaźnić i obejrzeć z każdej strony, wiedzieć, jak może się zachować w konkretnych sytuacjach. Dobrze też jest wymyśleć co lubi, jak się ubiera, jakie ma podejście do życia i śmierci Nie musimy być magistrami psychologii, żeby znać się na ludziach, jednak z pewnością taka wiedza nam nie zaszkodzi. Dobry obserwator może sam wychwycić wiele zachowań, które później przeczytane teorie zazwyczaj potwierdzają. Na koniec pragnę jeszcze raz dodać, że warto się kształcić i rozszerzać swoją wiedzę choćby po to, żeby móc ją w zgrabny sposób przekazać. Książki są uważane za skarbnicę wiedzy i miejmy nadzieję, że tak też zostanie. Budujmy autorytet książki! MW

16 16

17 17 Przyglądając się obecnej sytuacji na rynku pracy oraz zapotrzebowaniu na umysły ścisłe, często są wysnuwane opinie o niskiej w tym świecie przydatności humanistów. Bo do czego są potrzebni? Do nękania dzieci w podstawówce na lekcjach polskiego? Prowadzenia nudnych programów historycznych w telewizji publicznej? Zdarzyło mi się nawet spotkać z poglądem, iż humaniści to zwyczajnie leniwe umysły, którym nie chce się ruszyć głową i studiować jakiegoś kierunku z przyszłością jakim jest, na przykład, automatyka. Nie ma miejsca dla leni w techniczno-biznesowym świecie korporacji! Oczywiście jest to bzdura i wynika z kompletnego braku zrozumienia innych procesów myślowych; można powiedzieć braku tolerancji. To całkiem normalne, że ludzie lubią czuć się dumni z wykonywanej pracy, lecz niestety niektórzy potrzebują do tego porównań jeśli ja jestem dobry, to znaczy, że muszę być lepszy, a to z kolei implikuje istnienie kogoś gorszego. Nie od dziś wiadomo, że ludzie się od siebie różnią, jednak czasem trzeba im przypomnieć, że pomimo różnic wszyscy jesteśmy równi. Każdy z nas posiada różnorodne określone predyspozycje do wykonywania konkretnych zajęć inny mamy sposób myślenia i jego wyrażania, podejmowania decyzji oraz postrzegania świata. Jeśli od dziecka spontanicznie rozwijamy swoje zainteresowania i nie jesteśmy hamowani przez otoczenie, to z pewnością dotrzemy do czynności, która nie tylko będzie nam sprawiać przyjemność, ale naturalnie będziemy w tym dobrzy. I tak niektórzy są urodzonymi marynarzami, a inni rodzą się z duszą poety. I to jest dobre, bo jakby wyglądał świat, gdyby zaludniali go sami przywódcy czy piwowarzy? W starożytności to umysły humanistyczne wychodziły na pierwszy plan. Filozofowie byli cenionymi myślicielami, a tęgimi umysłami nazywali osoby, które potrafiły z pamięci recytować połowę Iliady. Główne zainteresowanie padało na człowieka zarówno na możliwości umysłu, jak i na piękno jego ciała. Dzisiaj podziwia się przede wszystkim sam produkt jego umysłu, a wzorcom piękna daleko jest do zdrowia i naturalności, które w przeszłości były tak cenione. Kiedyś większość ludzi interesowała się sztukami pięknymi, dziś znajdują się oni w mniejszości. Proporcje z czasem się zmieniają i tak samo my damy podwaliny do tworzenia kolejnej cywilizacji, jak oni postawili grunt pod naszą. Ciekawe, jaki kierunek przyjmą przyszłe pokolenia Zazwyczaj najłatwiej porozumiewają się między sobą ludzie, którzy są do siebie podobni, dlatego ułatwione zadanie w komunikowaniu i zrozumieniu się z resztą ludzkości mają oczywiście typy osobowości, które znajdują się w większości. Wszystko właściwie jest dopasowywane do nich, oni dyktują warunki i determinują kierunek rozwoju społeczeństwa. Co nie oznacza, że społeczeństwo mogłoby prawidłowo funkcjonować, gdyby było złożone z jednorodnych ludzi. Każdy ma do wypełnienia swoją rolę: w starożytności inżynierowie byli potrzebni humanistom do budowania akweduktów, dziś humaniści potrzebni są do, choćby nawet, przypominania inżynierom po co to wszystko robią. Właściwie z obu punktów widzenia ta druga rola jest mniej ważna. To oczywiste, w końcu osobowość stwarza możliwości do zajęcia określonego miejsca w społeczeństwie i warto by było, żebyśmy uważali je za najbardziej istotne. Ważne jest przede wszystkim to, by móc to miejsce znaleźć....trudno jest określić, czy powinniśmy bardziej skupiać się na poznaniu i przekształcaniu otocznia, czy zagłębieniu się w człowieka, zastanawiać się na ludzkością. Spoglądając na to nawet obiektywnie, trudno jest określić, czy powinniśmy bardziej skupiać się na poznaniu i przekształcaniu otocznia, czy zagłębieniu się w człowieka, zastanawiać się na ludzkością. Wydaje się, że najlepsza jest we wszystkim równowaga. Nadawanie znaczenia rozwojowi wynalazków i nadanie kierunku poszukiwaniom to ważne zadanie, którego powinni się podjąć humaniści. Z drugiej strony bez umysłów ścisłych nie wiem, czy ludzkość zapanowałaby nad ogniem. Dzisiaj przewagę zdobywa praktyczność ścisłego postrzegania świata, co doprowadza do tego, że humaniści albo czują się gorzej jako ci gorsi albo wręcz odwrotnie, mając się za wyjątkowych; wszystko zależy od punktu widzenia i przyjętej hierarchii. Faktem jest, że osobom rozumiejącym matematykę żyje się łatwiej, jednak tego, czy łatwiej oznacza lepiej nie rozstrzygnięto jednoznacznie. Osobiście jestem zdania, jak łatwo można zauważyć, że we wszystkim najlepsza jest harmonia i nie należy skupiać się na ograniczeniach, a na możliwościach. MW

18 18 Nazwiska księży-literatów nie są już takim zjawiskiem jak dawniej. Przetarli im drogę księża Twardowski, Kobierski, Maliński, Tishner z Karolem Wojtyłą Janem Pawłem II na czele. Goszczą w prasie, antologiach, wywiadach, podręcznikach szkolnych i akademickich, toteż poezja w sutannie już nie dziwi. Przykładem mogą tu być takie książki jak Słowo na pustyni wydana w 1971 roku w Londynie (swoją drogą przygotowywana również prz księdza Bonifacego Miązka i z przedmową Karola Wojtyły właśnie), Brewiarz i lutnia, czy Szaropolskie Srebro opracowane prze ks. Jana Sochonia. Na ile jednak znane są nazwiska Merdas, Nowaszewska, Mucha, Wojtatowicz czy inne nazwiska sióstr zakonnych, które swe uwielbienie Boga wpisują w poezję? A przecież ich poezja jest równie wartościowa. Pełna pokory, zamyślenia, wyciszenia. Poezję w habitach i welonach przybliża antologia Pochwyć mnie Światło rzeką swoich ramion wydana przez wydawnictwo Verbinum, a przygotowana przez Ewę Skarżyńską, która dokonała wyboru wierszy i opracowała tom opatrzony wstępem przez Kazimierza Wójtowicza CR. Tom ten zawiera wiersze sióstr z różnych zgromadzeń, tych, które swój debiut literacki mają już za sobą i tych, dla których antologia ta jest jednym z pierwszych doświadczeń literackich. Być może tom ten będzie swoistym otwarciem drzwi na poezję zakonną. Zarówno w przypadku poezji księży, jak i poezji sióstr nie sposób zapomnieć i pominąć szczególnego powołania autorów. Powołania podwójnego: sakralnego kapłańskiego i zakonnego i poetyckiego. Szczególne współistnienie tych dwóch sfer życia w jednej osobie rozważał również w swoim czasie Karol Wojtyła, przygotowując wyżej wspomniany wstęp. Z pewnością poezja współistniejąca z Bożym powołaniem jest poezją szczególną, poezją, która nie wpisuje się w typowe ramy i kryteria. To nie jest poezja męska czy kobieca. Częstokroć nie przystaje do niej nawet miano poezji kapłańskiej czy zakonnej, którym się wymyka. Nie odwołuje się ona bowiem jedynie do przeżyć ze sfery duchowej, czy do sfery stricte kobiecej czy męskiej. To poezja niezwykłej wrażliwości na codzienność, na drugiego człowieka, na otaczające piękno. Osoby powołane do tych dwóch misji nie sposób bowiem nazwać tego inaczej sakralnej i poetyckiej, są świadomi jej wagi. Jak pisze Kazimierz Wójtowicz CR w Pochwyć mnie Światło rzeką swoich ramion, wiersze te są świadectwem ludzkiej postawy wobec tego, co Boże i ostateczne i de facto są raczej ogólnym głosem chrześcijan niż szczegółowymi komunikatami zakonnic czy też kapłanów. I choć jest tak w istocie, nie sposób pominąć sfery duchowej tych poetów, ich głębokiego pojmowania wiary i rzeczywistości. Nie dziwi więc, że w znacznej mierze jest to poezja o charakterze modlitewnym bądź też poezja bezpośredniego wyznania. Jest to poezja komentująca świat i dostrzegająca inną jego stronę patrząca oczami księży i sióstr, którzy dostrzegają inne problemy współczesnego człowieka, sięgają do innych doświadczeń. Z pewnością warta uwagi, warta sięgnięcia po jeden, dwa wiersze, a później po kolejne i kolejne oraz czerpanie z innych źródeł niż zwykle. DC

19 recenzje recenzje recenzje recenzje recenzje recenzje recenzje recenzje recenzje Elżbieta II. Ostatnia królowa Marca Roche Elżbieta II symbol Imperium Brytyjskiego, monarchii, tradycji, kościoła anglikańskiego. Ostatnia prawdziwa królowa? Ostatnia z minionych czasów wielkości Zjednoczonego Królestwa? Elżbieta II. Ostatnia królowa Marca Roche to portret królowej, która umyka sztywnym gestom, wielogodzinnym uśmiechom i fasadowości, którą stworzyły monarchii media i etykieta, a raczej etykieta i media, bo przecież ta właśnie kolejność jest bliższa prawdzie. To także zakulisowe ciekawostki, przedstawienie brytyjskiej rodziny królewskiej i służb dworu. Z całą pewnością jest to lektura dla tych, którym brytyjska monarchia jest bliska i ciekawa. Przede wszystkim jest to jednak pytanie: czy Elżbieta II jest ostatnią prawdziwą królową ostoją monarchii i kościoła anglikańskiego? Pytanie, na które autor odpowiada w sposób ciekawy i wciągający, przybliżając czytelnikowi relacje i życie dworu Jej Królweskiej Mości. A przecież rola Elżbiety II jest zmarginalizowana do reprezentacji i spotkań z premierami, którym niektórzy przydali miano wyczerpujących wizyt u psychiatry. Autor nie pomija też ciemniejszych kart panowania Elżbiety, jak chociażby jej uporu po śmierci księżnej Diany czy niebyt ciepłe relacje rodzinne. Nie pomija chłodu, który zarzuca się królowej i przemówień, które zawsze wygłasza z kartką w dłoni. Roche zauważa jednak najważniejsze Elżbieta II jest symbolem. I facynacja autora ostatnią królową jest widoczna na kartach tej książki. W pewnym stopniu udziela się czytelnikowi. To lektura warta uwagi także ze względu na przedstawienie odwiecznych zasad rządzących brytyjską monarchią. Nie da się zaprzeczyć, że mimo facynacji autora Elżbietą II, spogląda on na jej postać z różnych stron i pokazjue różne sfery życia, co jest niezaprzeczalnym plusem. Z całą stanowczością polecam tę biografię. To książka, która przypadnie do gustu zarówno osobom zainteresowanym tematem brytyjskiej monarchii, jak i tym, którzy z tematem spotykają się bliżej po raz pierwszy. Czyta się bardzo przyjemnie, choć nie jest to lektura, którą czyta się szybko. Ze względu na potrzebę zrozumienia służb i zasad rządzących dworem i relacjami na nich książka wymaga chwilii, która da zaczerpnąć z niej jak najwięcej wiedzy. DC recenzje recenzje recenzje recenzje recenzje recenzje recenzje recenzje recenzje Czarnoksiężnik Williama E. Barretta Człowiek ciało, duch, historia. I poszukiwanie samego siebie. Jakbyście się zachowali, stając przed obrazem namalowanym w siedemnastym wieku i widząc na nim swoją twarz? Mało tego gdyby było to dzieło bliskie geniuszu, bez możliwości jakiegokolwiek fałszerstwa? A gdyby do tego dodać, że nie jest to sielankowy pejzaż czy scena w karczmie, ale przedstawienie znane w sztuce jako Ecce Homo? A Wy ciskacie kamieniem, plujecie lub obrzucacie wyzwiskami samego Jezusa Chrystusa człowieka, który niczym nie zawinił. Zbawiciela. Kirk Donner stanął przed tym pytaniem. Poznajemy go na moment przed tą właśnie chwilą i obserwujemy ciąg dlaszy tej sytuacji. Główny bohater Czarnoksiężnika wyrusza na poszukiwanie śladów człowieka, który zniknął pośród kart historii, wyrusza na poszukiwanie innych jego dzieł. Podczas tej podróży Kirk będzie mógł obejrzeć we Friedheim odgrywane co dziesięć lat misteria pasyjne, poznać kobietę i odpowiedzieć sobie na pytanie, czy człowiek naprawdę może być właścicielem dzieła sztuki. Choć Czarnoksiężnik Barretta, członka amerykańskiego PEN Clubu i autora Lewej Ręki Boga, to dzieło być może części Czytelników znane, warte jest uwagi i przybliżenia tym, którzy jeszcze nie mieli okazji po nie sięgnąć. To bardzo dobra powieść z lekkim wątkiem sensacyjnym poruszająca tematykę sztuki, wiary i poszukiwania swojego wnętrza. Jej plusem jest niezwykły klimat i plastyczność opisywanego przez autora otoczenia. Barrett odsłania Friedheim stopniowo, dając czytelnikowi coraz więcej, ale nie pozbawiając miasteczka pewnej tajemniczości. Wspaniale dawkuje także historię autora tajemniczego obrazu, a stworzony przez amerykańskiego pisarza opis misteriów oczami wrażliwego malarza wciąga i zabiera czytelnika w inną rzeczywistość. >>> 19

20 Wadą (niektórzy się pewnie nie zgodzą) powieści jest jej długość, a raczej jej brak, bo jedynie dwieście dziewięć stron, przez co pozostawia lekki niedosyt. Jest to raczej dłuższe opowiadanie niż powieść. Autor zaimponował mi zakończeniem. W pierwszym momencie nie spodobało mi się ono. Z czasem dostrzegłem, że tak naprawdę to jedyne dobre zakończenie. Z całą pewnością Czarnoksiężnik jest książką godną polecenia i zachęcam do sięgnięcia po tę niezwykłą lekturę. To książka, która da wiele przyjemności zarówno młodzieży jak i dorosłym, choć nie jest to pozycja dla szukających łatwej rozrywki. Chwilami wymaga skupienia i zamyślenia. Ale zapewniam, że czas, który poświęcicie na jej przeczytanie, nie będzie zmarnowany. DC recenzje recenzje recenzje recenzje recenzje recenzje recenzje recenzje recenzje Igrzyska śmierci Suzanne Collins I niech los zawsze wam sprzyja! W nieokreślonej przyszłości narody Ameryki Północnej uległy zniszczeniu, odradzając się jako Panem, ogromne totalitarne państwo składające się ze Stolicy i trzynastu Dzielnic. Nie, już nie trzynastu dwunastu. Trzynasta została zniszczona za karę za wszczynanie rebelii, a jej obrazy są pokazywane reszcie jako przykład tego, jak kończą ci, którzy sprzeciwiają się Stolicy. Zaś aby goryczy nie było za mało, co roku organizowane są Igrzyska Śmierci, wielkie wydarzenie w trakcie którego dwójka z każdej dzielnicy, chłopiec i dziewczynka, walczą o przetrwanie ku uciesze głodnego rozrywki narodu oraz ku rozpaczy zmuszonych do oglądania ich rodzin uczestników, które pozostały w domu. Szesnastoletnia Katniss Everdeen, zmuszona przez życie w najuboższej ze wszystkich Dzielnicy 12, wie, jak przetrwać, jednak co roku modli się, by to nie jej imię zostało wylosowane do reprezentacji w Igrzyskach. Nie tylko boi się śmierci na arenie i nie tylko gardzi ideą morderczych gier dla rozrywki bogatych w stolicy, ale także musi dbać o swą rodzinę, matkę oraz siostrę, dla których jest jedynym chlebodawcą. Tak się jednak złożyło, że los miał dla Katniss inne plany i to nie tylko względem uczestnictwa w Igrzyskach Śmierci Trylogia Suzanne Collins, na którą składają się powieści Igrzyska Śmierci, W pierścieniu ognia oraz Kosogłos, jest niezapomniana pod wieloma względami. Chociaż jest to lektura przede wszystkim dla młodzieży (czy też młodych dorosłych, wedle kategorii z angielskich księgarń), według mnie każdy, bez względu na wiek, może znaleźć w niej coś dla siebie. Dopiero będąc zaczytani w jednym z najbardziej ekscytujących, pełnych napięcia fragmentów, zdajemy sobie sprawę, iż powieść trzyma nas w ryzach zaciekawienia już od samego początku i nie wypuści, dopóki nie przeczytamy ostatniego słowa. Autorce zdecydowanie należą się brawa za umiejętne manipulowanie emocjami oraz napięciem, a także za zdolność zaskakiwania czytelnika, kiedy ten już myśli, iż potrafi przewidzieć dalszy ciąg wy- 20 darzeń. Co ciekawe, całość pisana jest z perspektywy Katniss, a więc w pierwszej osobie, jednak raczej trudną określić główną bohaterkę jaką osobę miłą. Katniss jest bliżej do samotnika, jest dość jasno nieprzyjemna dla tych, których nie lubi, w pewnym sensie samolubna i z pewnością nie będąca typem bohatera altruistycznie rzucającego się do pomocy innym a jednak jej szczerość oraz oczywiste przywiązanie do rodziny i przyjaciół, w połączeniu z niekrytym strachem przed Igrzyskami, sprawiają, że czytelnik zapomina o jej wadach i nawet nie zauważa, kiedy zaczyna jej kibicować. Oczywiście, trylogia nie jest pozbawiona wad. Jedną z nich jest raczej kiepski trójkąt miłosny pomiędzy Katniss, jej przyjacielem i kompanem przy polowaniach, Galem, oraz drugim reprezentatem Dzielnicy 12, Peeta Mellarkiem. Cały wątek mógłby zostać poprowadzony lepiej, chociaż na plus trzeba uznać, iż przynajmniej jest wiarygodny, nawet jeśli niedoskonały. Trudno także ogłosić motyw rozgrywek śmierci transmitowanych przez telewizję jako coś nowatorskiego i oryginalnego, gdyż pojawił się już w innych powieściach, a także filmach. Niemniej jednak podobne uwagi gasną w obliczu pozytywów, które w trylogii przeważają. Każda z powieści jest wciągająca, co zawdzięcza tak nieraz zaskakującej akcji, jak i lekkiemu, przystępnemu stylowi. Ponadto, chociaż napisana dla młodzieży, trylogia nie sprawia wrażenia napisanej w sposób protekcjonalny, a traktuje czytelnika jako osobę dorosłą i dojrzałą, po części dzięki czemu uważam, iż dorośli także będą czerpać przyjemność z lektury. Bez cienia wątpliwości polecam Igrzyska Śmierci wszystkim, bez względu na wiek czy zainteresowania i według mnie trylogia zasługuje na uznanie oraz miano jednego ze zdecydowanie lepszych cykli wydanych w ostatnich latach. PAP