PL B1. Politechnika Gdańska, Gdańsk, PL BUP 25/03. Mariusz Kosmowski, Gdańsk, PL WUP 07/08

Transkrypt

1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (13) B1 (21) Numer zgłoszenia: (51) Int.Cl. A22C 25/14 ( ) Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (22) Data zgłoszenia: (54) Sposób i urządzenie do obróbki małych ryb (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 25/03 (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 07/08 (73) Uprawniony z patentu: Politechnika Gdańska, Gdańsk, PL (72) Twórca(y) wynalazku: Mariusz Kosmowski, Gdańsk, PL (74) Pełnomocnik: Kwapich Anna, Politechnika Gdańska PL B1 (57) Sposób obróbki małych ryb polegający na oddzielaniu głowy oraz płatów brzusznych wraz z wnętrznościami charakteryzuje się tym, że przed dokonaniem oddzielenia części brzusznej ściska się rybę dwubocznie krawędziami dwóch listew usytuowanych naprzeciw siebie po obu stronach jamy brzusznej, pomiędzy częścią twardą i miękką ryby, a oddzielenie prowadzi się wzdłuż linii ściskania. Urządzenie do obróbki małych ryb charakteryzuje się tym, że zespół transportujący ryby wyposażony jest w szereg równoległych kanałów ściskowych (2), z których każdy utworzony jest przez dwie listwy (3, 4) ruchome względem siebie oraz sprężyście uchylny dolny element ograniczający (7), a za kanałami ściskowymi (2) znajduje się ścianka oporowa (10) usytuowana poprzecznie w stosunku do osi wzdłużnej kanałów ściskowych (2).

2 2 PL B1 Opis wynalazku Przedmiotem wynalazku jest sposób i urządzenie do obróbki małych ryb. Znajduje ono zastosowanie przy masowej zmechanizowanej obróbce ryb świeżych lub rozmrożonych, zwłaszcza szprotów bałtyckich. W znanych i najczęściej stosowanych sposobach obróbki ryb, jest ona dokonywana bądź ręcznie, bądź częściowo automatycznie, tzn. ryby podawane są pojedynczo do urządzeń odcinających część jadalną od niejadalnej - głowowo-brzusznej. Realizowane jest to dla każdej ryby dwoma cięciami - jednym odcinającym głowę, a drugim odcinającym część brzuszną albo jednym cięciem - łukowym lub po linii prostej, zaczynającym się od strony grzbietowej, na wysokości pokrywy skrzelowej, a kończącym - za otworem analnym. Znany jest z polskiego opisu patentowego nr sposób obróbki ryb polegający na odcięciu głowy i płatów brzusznych wraz z wnętrznościami jednym łukowym cięciem zaczynającym się od strony grzbietowej, na wysokości pokryw skrzelowych i kończącym się za otworem analnym, podczas którego wywiera się nacisk na część ogonową ryby, skierowany prostopadle do jej osi wzdłużnej. Niedogodnością tego sposobu, zastosowanego przy cięciu dokonywanym np. nożem taśmowym jest to, że nadmierne dociskanie ryb większych od średnich powoduje przeniesienie siły dociskającej, przez rybę, na nóż i możliwość jego odkształcenia. Natomiast zbyt mały nacisk na ryby mniejsze od średnich powoduje, że nie następuje całkowite wycięcie jamy brzusznej i odcięta, jadalna część ryb jest zanieczyszczona. Dla małych ryb ręczna obróbka na skalę przemysłową jest zbyt pracochłonna i mało wydajna, a więc nieopłacalna, natomiast znane sposoby obróbki maszynowej - mało efektywne, ponieważ wiążą się z dużymi stratami surowca oraz jego złą jakością. Wynika to z trudności w prawidłowym ustawieniu i utrzymywaniu małych ryb w trakcie cięcia. Znane urządzenia do obróbki małych ryb składają się zasadniczo z dwóch głównych zespołów: transportującego i odcinającego. Pierwszy z nich przeznaczony jest do transportu ryb wprowadzonych do odpowiednio ukształtowanych kanałów i ma za zadanie zapewnić ruch jednostajny ustawionych ryb w kierunku zespołu odcinającego. Najczęściej ma on postać obracającego się bębna lub przenośnika taśmowego. Zespół odcinający posiada jeden lub więcej automatycznych noży, obrotowych lub taśmowych, odcinających odpowiednie części przesuwających się w zespole transportującym ryb. Znane jest z polskiego opisu patentowego nr urządzenie do obróbki ryb. Posiada ono podzespół rozdzielający i orientujący do ustawiania strumieni ryb, składający się z trzech wibrujących poziomych stołów, znajdujących się na różnych wysokościach, z których najwyższy posiada na obu końcach kanały rozdzielające, natomiast na obu niżej położonych stołach - pośrednim i dolnym, znajdują się zbieżne prowadnice tworzące zbieżne kanały, za którymi usytuowana jest pochylona prowadnica kanałowa zaopatrzona w rolki dociskowe. Natomiast pod prowadnicą kanałową znajduje się zespół transportujący ryby w postaci zamocowanego do ramy bębna obrotowego z łukowymi kanałami utworzonymi przez łukowe płytki. Po drugiej stronie bębna znajduje się zespół odcinający, wyposażony w taśmowy nóż tnący. Urządzenie wyposażone jest także w silniki napędzające stoły, bęben i nóż. Powyższe rozwiązanie przeznaczone jest do obróbki ryb Macrorhamphosus posiadających specyficzną budowę w postaci sztywnej, wydłużonej części nosowej, w związku z czym nie spełnia swego zadania przy obróbce innych gatunków ryb, nie mających tej sztywnej, wydłużonej części nosowej, np. szprota, czy śledzia. Sposób obróbki małych ryb według wynalazku, polegający na oddzielaniu głowy oraz płatów brzusznych wraz z wnętrznościami charakteryzuje się tym, że przed dokonaniem oddzielenia części brzusznej ściska się rybę dwubocznie krawędziami dwóch listew usytuowanych naprzeciw siebie po obu stronach jamy brzusznej, pomiędzy częścią twardą i miękką ryby, a oddzielenie prowadzi się wzdłuż linii ściskania. Korzystnie jest, gdy ściskanie prowadzi się wzdłuż linii prostej równoległej do osi wzdłużnej ryby, na odcinku pomiędzy pokrywą skrzelową a płetwą ogonową. W jednym z wariantów tego sposobu, proces ściskania ryby realizuje się po oddzieleniu jej głowy. W niektórych przypadkach korzystnie jest, gdy proces ściskania ryby realizuje się przed oddzieleniem jej głowy Dodatkowo korzystnym może być, po oddzieleniu części brzusznej, dokonanie odcięcia płetwy ogonowej.

3 PL B1 3 Urządzenie do obróbki małych ryb według wynalazku, zawierające zespół transportujący i zespół odcinający charakteryzuje się tym, że zespół transportujący wyposażony jest w szereg równoległych kanałów ściskowych, z których każdy utworzony jest przez dwie listwy, ruchome względem siebie, oraz sprężyście uchylny dolny element ograniczający, a za kanałami ściskowymi znajduje się ścianka oporowa usytuowana poprzecznie w stosunku do osi wzdłużnej kanałów ściskowych. Korzystnie jest, gdy w każdym z kanałów ściskowych pierwsza listwa jest ruchoma i zaopatrzona w dźwignię sterującą, a druga listwa jest nieruchoma. Szczególnie korzystną postać urządzenia uzyskuje się, gdy każda listwa jest w górnej części kanału ściskowego zagięta do jego środka. Wynalazek jest bliżej objaśniony na przykładzie zilustrowanym rysunkiem, na którym fig.1 przedstawia schematycznie widok urządzenia do obróbki małych ryb, fig. 2 - widok z boku kanału ściskowego z umieszczoną w nim rybą a fig. 3 - widok kanału ściskowego w przekroju. Sposób obróbki małych ryb polega na tym, że rybę 1 w jej części od pokrywy skrzelowej do płetwy ogonowej umieszcza się w kanale ściskowym 2, pomiędzy dwoma listwami 3, 4, których górne krawędzie znajdują się pomiędzy twardą i miękką częścią ryby. Następnie transportuje się rybę w kierunku noży odcinających, przy czym kierunek transportu jest poprzeczny w stosunku do osi wzdłużnej ryby. W trakcie przesuwu, poprzez zmianę położenia górnych krawędzi listew 3, 4 względem siebie, ściska się rybę dwubocznie tymi krawędziami wzdłuż linii prostej równoległej do osi podłużnej ryby i przebiegającej pomiędzy jej tułowiem i trzonem płetwy ogonowej stanowiącym część twardą a jamą brzuszną stanowiącą część miękką. Narastające siły nacisku wzdłuż obłego kształtu ryby powodują stopniowe przesunięcie jej wnętrzności ku górze. Po maksymalnym zbliżeniu do siebie krawędzi listew 3, 4 odcina się głowę ryby wzdłuż linii stycznej do pokrywy skrzelowej i prostopadłej do jej osi wzdłużnej, za pomocą pionowego noża obrotowego 5. Następnie odcina się za pomocą poziomego noża obrotowego 6 tę część płatów brzusznych wraz z wnętrznościami, która znajduje się poza kanałem ściskowym 2, ponad górnymi krawędziami listew 3, 4. Końcowym etapem obróbki może być odcięcie płetwy ogonowej. Po przeprowadzeniu operacji odcinania części niejadalnych, rozchyla się krawędzie listew 3, 4, co umożliwia usunięcie z kanału ściskowego 2 pozostałej w nim jadalnej części ryby 1. Urządzenie do obróbki małych ryb posiada dwa podstawowe zespoły: zespół transportujący i zespół odcinający. Zespół transportujący stanowi cięgnowy przenośnik P, wyposażony w szereg kanałów ściskowych 2, równoległych do siebie i prostopadłych do kierunku ruchu przenośnika. Każdy z tych kanałów ściskowych 2 utworzony jest przez dwie pionowe listwy 3, 4 oraz uchylny dolny element ograniczający 7 w kształcie rynienki. Dla każdego kanału ściskowego 2 pierwsza listwa 3 jest ruchoma i zaopatrzona w wystającą z jednej strony kanału dźwignię sterującą 8, umożliwiającą jej ruch obrotowy. Druga listwa 4 jest nieruchoma, zamocowana na sztywno do przenośnika P. Długość kanałów ściskowych 2 równa jest co najmniej odległości między pokrywą skrzelową a otworem analnym maksymalnej z przewidzianych do obróbki ryb. Każda z listew 3, 4 jest w górnej części kanału ściskowego 2 zagięta do jego środka w taki sposób, że ścianka zagięcia tworzy ze ścianką pionową listwy kąt rozwarty. Pomiędzy górną i dolną gałęzią przenośnika P, po stronie wystających dźwigni sterujących 8, znajduje się krzywka 9, na której opierają się dźwignie sterujące 8 ruchomych pierwszych listew 3 kanałów ściskowych 2. Krzywka 9 ma postać pionowo ustawionej płozy, której górna krawędź opada w początkowym i końcowym odcinku przenośnika P. Wysokość krzywki 9 jest tak dobrana, że gdy dźwignia sterująca 8 opiera się na jej środkowym, wyższym odcinku, kanał ściskowy 2 jest zamknięty, natomiast gdy dźwignia sterująca 8 opiera o krzywkę 9 na odcinkach jej niższej wysokości - kanał ściskowy 2 jest otwarty. Wzdłuż całej długości przenośnika P, przed kanałami ściskowymi 2 i prostopadle do ich osi wzdłużnej, umieszczona jest ścianka oporowa 10 w postaci płozy. Odległość ścianki oporowej 10 od końca kanałów ściskowych 2 równa jest średniej (największej) długości głowy obrabianych ryb. W końcowej części górnej gałęzi przenośnika P znajduje się pionowy nóż obrotowy 5 usytuowany przy końcu kanału ściskowego 2, po stronie ścianki oporowej 10, a za nim - poziomy nóż obrotowy 6 lub nieruchomy poziomy nóż płaski, usytuowany nad kanałem ściskowy m 2, w możliwie najmniejszej od niego odległości. Wprowadzanie ryb do kanałów ściskowych 2 może odbywać się ręcznie lub mechanicznie, za pośrednictwem dowolnego zespołu rozdzielającego i orientującego strumień ryb, a następnie wprowadzającego pojedyncze sztuki do kanałów ściskowych 2 przedmiotowego urządzenia, np. ześlizgami przy pomocy obrotowych szczotek. Ryby l umieszczane są w kanałach ściskowych 2 w początkowym odcinku przenośnika P w taki sposób, że ich grzbiety opierają się o dolne elementy ograniczające 7,

4 4 PL B1 a głowy - o ściankę oporową 10. Na tym odcinku przenośnika P, oparta na krzywce 9 dźwignia sterująca 8 pierwszej listwy 3, ruchomej, znajduje się w najniższym położeniu, w którym listwa ta jest maksymalnie odchylona od drugiej listwy 4, nieruchomej. Ryby transportowane są przenośnikiem w kierunku prostopadłym do swojej osi wzdłużnej. Dźwignie sterujące 8 ślizgając się po krzywce 9 unoszą się na jej środkowym odcinku, co powoduje ruch ruchomej pierwszej listwy 3 aż do maksymalnego zbliżenia jej górnej krawędzi do górnej krawędzi nieruchomej drugiej listwy 4 i zamknięcie kanału ściskowego 2. W tym czasie, powstały napór dwubocznie ściskanej ryby 1 na element ograniczający 7, powoduje jego odsunięcie w dół o wielkość proporcjonalną do wielkości obrabianej ryby 1. Następnie ryby trafiają w rejon działania pionowego noża obrotowego 5 odcinającego ich głowy, a następnie poziomego noża obrotowego 6, który odcina część płatów brzusznych wraz z wnętrznościami, wystającą ponad zamkniętym kanałem ściskowym 2. Przy dalszym przesuwaniu się kanału ściskowego 2 na przenośniku P, dźwignia sterująca 8 obniża się na krzywce 9, co powoduje odsunięcie pierwszej listwy 3 od drugiej listwy 4 i otwarcie kanału ściskowego 2. W czasie dalszego transportu powrotną gałęzią przenośnika P obrobione ryby grawitacyjnie opuszczają kanały ściskowe 2. Usuwanie tuszek z tych kanałów można wspomagać jednym ze znanych sposobów - np. przy pomocy obrotowych szczotek lub natrysku wody. Zastrzeżenia patentowe 1. Sposób obróbki małych ryb polegający na oddzielaniu głowy oraz płatów brzusznych wraz z wnętrznościami znamienny tym, że przed dokonaniem oddzielenia części brzusznej ściska się rybę dwubocznie krawędziami dwóch listew usytuowanych naprzeciw siebie po obu stronach jamy brzusznej, pomiędzy częścią twardą i miękką ryby, a oddzielenie prowadzi się wzdłuż linii ściskania. 2. Sposób według zastrz. 1, znamienny tym, że ściskanie prowadzi się wzdłuż linii prostej równoległej do osi wzdłużnej ryby, na odcinku pomiędzy pokrywą skrzelową, a płetwą ogonową. 3. Sposób według zastrz. 2, znamienny tym, że proces ściskania ryby realizuje się po oddzieleniu jej głowy. 4. Sposób według zastrz. 2, znamienny tym, że proces ściskania ryby realizuje się przed oddzieleniem jej głowy. 5. Sposób według zastrz. 3 lub 4, znamienny tym, że po oddzieleniu części brzusznej dokonuje się odcięcia płetwy ogonowej. 6. Urządzenie do obróbki małych ryb zawierające zespół transportujący i zespół odcinający, znamienne tym, że zespół transportujący wyposażony jest w szereg równoległych kanałów ściskowych (2), z których każdy utworzony jest przez dwie listwy (3, 4) ruchome względem siebie oraz sprężyście uchylny dolny element ograniczający (7), a za kanałami ściskowymi (2) znajduje się ścianka oporowa (10) usytuowana poprzecznie w stosunku do osi wzdłużnej kanałów ściskowych (2). 7. Urządzenie według zastrz. 6, znamienne tym, że w każdym z kanałów ściskowych (2) pierwsza listwa (3) jest ruchoma i zaopatrzona w dźwignię sterującą (8), a druga listwa (4) jest nieruchoma. 8. Urządzenie według zastrz. 6, znamienne tym, że każda listwa (3, 4) jest w górnej części kanału ściskowego (2) zagięta do jego środka.

5 PL B1 5 Rysunki

6 6 PL B1 Departament Wydawnictw UP RP Nakład 50 egz. Cena 2,00 zł.