Pakistan - kraj dywanów, lapis lazuli, gazu ziemnego, ropy naftowej i bomby atomowej.

Transkrypt

1 Krzysztof Antoni Fugiel Pakistan - kraj dywanów, lapis lazuli, gazu ziemnego, ropy naftowej i bomby atomowej. Kilka słów wprowadzenia. Przepraszam za nieoczekiwany lapsus językowy, (może lepiej powiedzieć rym), w tytule, ale to samo życie doprowadziło do niego. Gdy w październiku 1997 roku wyjeżdżałem do Pakistanu nie spodziewałem się, że za kilka miesięcy będę żył i pracował z resztą polskich nafciarzy, w mocarstwie nuklearnym. Zacznijmy jednak wszystko po kolei. Państwo Pakistan jest Republiką Islamską, która utworzona została w 14 sierpnia 1947 roku w wyniku oddzielenia się od Indii. Historię tego regionu można podzielić na cztery główne okresy historyczne. (Szanowni historycy winni wybaczyć mi tę odwagę, zawsze jest to łatwiej uczynić laikowi). Tak więc pierwszy okres historyczny to okres Starożytnych Imperiów : B.C. Okres kultury Harappan w dolinie Indusu B.C. Migracje ludów aryjskich, okres wedyjski B.C. Życie Gautama Buddy, twórcy buddyzmu B.C. Imperium Mauryjskie, hinduski Król Ashoka przyczynia się do rozkwitu buddyzmu B.C. Imperium Kushan, okres kultury Gandary A.D. Imperium Gupty, klasyczny okres północnych Indii Drugi okres historyczny to okres nadejścia Islamu: 711 Arabscy Muzułmanie docierają do prowincji Sindh Mahmud z Ghazni dokonuje podboju Subkontynentu 1206 Utworzenie Sułtanatu w Delhi 1398 Zniszczenie Delhi przez cesarza Timura Okres Rządów Mogołów na Subkontynencie 1612 East India Company rozpoczyna wymianę handlową pomiędzy Indiami a Imperium Brytyjskim Trzeci okres to okres Indii Brytyjskich:

2 Bitwa pod Plassey, zwycięstwo wojsk brytyjskich nad Mogołami rozpoczyna okres rządów brytyjskich Utworzenie Stanowiska Gubernatora Indii Czwarty okres to powstanie niepodległego Pakistanu: Oddzielenie się od Indii, utworzenie Zachodniego i Wschodniego Pakistanu. Mohamed Ali Jinnah zostaje Gubernatorem Generalnym. Jedna z największych w historii ludzkości migracja ludów Przeniesienie stolicy z Karachi do Islamabadu Wrzesień 1965 Wojna Pakistańsko - Indyjska Grudzień, 1970 Oddzielenie się Pakistanu Wschodniego i utworzenie państwa Bangladesz. Marzec 1971 Druga Wojna Pakistańsko - Indyjska 2 lipca 1972 Podpisanie porozumienia pokojowego w Shimli 14 Sierpnia, , 30 Maja 1998 Uchwalenie Konstytucji Islamskiej Republiki Pakistanu. W odpowiedzi na nuklearne testy przeprowadzone przez Indie, Pakistan przeprowadza sześć testów nuklearnych w Chaghi, w prowincji Balochistan Pakistan graniczy od wschodu z Indiami, od północnego-wschodu z Chinami, od północy i północnego - zachodu z Afganistanem, oraz z Iranem od zachodu. Pakistan, to kraj o powierzchni km 2, na który składa się pięć prowincji; Punjab, Sindh, Balochistan, Północno - Zachodnia Graniczna Prowincja (NWFP), oraz sporne terytorium Jammu i Kaszmir. Terytorium Pakistanu to szerokie wybrzeże Morza Arabskiego, rozległa dolina Indusu, tereny pustynie jak Thar w prowincji Sindh, oraz Cholistan i Thal w Punjabie, oraz rozległe tereny górskie w prowincjach Kaszmirze, NWFP, Punjabie i Balochistanie. W północnym rejonie Pakistanu znajdują się trzy potężne grupy górskie; Himalaje, Karakorum i Hindukusz. Na terytorium Pakistanu znajduje się drugi pod względem wysokości szczyt świata K2 o wysokości 8611 m, jak i inne słynne szczyty jak Nanga Parbat (8126 m), czy Gasherbrum - 1 o wysokości 8068 metrów. Pakistan jest krajem demokracji parlamentarnej, zamieszkałym w 97 % przez ludność wyznania mułzumańskiego.

3 Szacuje się, że zaludnienie Pakistanu wynosi około 140 milionów. Od 1959 roku stolicą Pakistanu jest nowoczesne miasto Islamabad, będący malowniczo położony u stóp wzgórz Margalla. Nafta w Pakistanie Historia 1866 Odwiercenie pierwszego otworu poszukiwawczego w pobliżu Kundal 1915 Odkrycie pierwszego pola ropy naftowej w Khaur 1952 Odkrycie pierwszego pola gazu ziemnego w Sui Do 1998 Odwiercenie 456 otworów poszukiwawczych Do 1998 Małe pokrycie terytorium otworami poszukiwawczymi (1.15 otworu poszukiwawczego na km 2 ) Do 1998 Stosunek trafnych otworów 1 do 3.8 ( 26.3 % ) Zasoby i Produkcja Bituminów 1998 Potwierdzone zasoby gazu ziemnego 31.3 miliarda stóp Pozostałe do zczerpania rezerwy gazu ziemnego 20.8 miliarda stóp 2 ( 20.8 tcf) trylion stóp 3?? 1998 Średnia dzienna produkcja gazu mmscf/d (? NM3/dzień) 1998 Potwierdzone zasoby ropy naftowej 600 mmbo? 1998 Pozostałe do zczerpania rezerwy ropy naftowej 209 mmbo? 1998 Średnia dzienna produkcja ropy naftowej bopd Infrastruktura 1998 Dwa główne systemy SNGPL i SSGPL? to przewidywana liczba konsumentów km gazociągów przesyłowych km gazociągów dystrybucyjnych 1998 Rosnący rynek ropy naftowej % dostaw ropy naftowej to ropa importowana Historia przemysłu naftowego w latach 50 i 60 XX wieku związana była z dostawami sprzętu wiertniczego ze Związku Radzieckiego. Wtedy to też w Pakistanie jak i w sąsiednich Indiach działali eksperci radzieccy. W okresie tym powstało państwowe przedsiębiorstwo Oil & Gas Development Corporation

4 (OGDC). Jeszcze w latach 70 i 80 tych na urządzeniach wyprodukowanych przez URALMASZ pracowali w Pakistanie polscy wiertnicy. Obecnie w Pakistanie działa kilkanaście światowych Firm Naftowych: British Gas International Pakistan BHP Petroleum Edison International Hardy Exploration & Production Ltd Lasmo Oil Pakistan Ltd Mari Gas Company Ltd Oil & Gas Development Corporation Ltd OMV (Pakistan) Exploration GmbH Orient Petroleum Inc Occidental Petroleum (Pakistan) Ltd Petroleum Exploration (Pvt) Ltd Premier Exploration Pakistan Ltd Polish Oil & Gas Company (Pakistan) Pakistan Oilfields Ltd Pakistan Petroleum Ltd Shell Development Pakistan BV Tullow Pakistan (Developments) Ltd UMC Pakistan Corporation Union Texas Pakistan Inc Unocal Pakistan Ltd Zaver Petroleum Corporation Ltd Jednocześnie na rynku znajduje się kilka firm wiertniczych: OGDC Oil & Gas Exploration Company Cracow Parker Drilling Sedco Forex Forasol Pakistan Oilfields Ltd POOL Intairdrill Aktywność poszukiwawcza w Pakistanie wzrasta, jak do tej pory rząd pakistański przyznał zagranicznym i pakistańskim firmom 30 koncesji naftowych, przewiduje się przyznanie kolejnych 60. W lutym 1998 roku w Islamabadzie odbyła się Pakistańska Konferencja Naftowo - Gazowa, 98 ( Pakistan Oil & Gas Summit 98), w trakcie tejże konferencji podano iż od marca 1997 w Pakistanie

5 ogłoszono odkrycie 10 znaczących pól naftowych i gazowych. W okresie tym odwiercono 35 otworów wiertniczych, z czego 16 poszukiwawczych i 19 udostępniających złoża ropy i gazu. Według oświadczenia pana Chaudry Nisar Ali Khana ministra Nafty i Naturalnych Zasobów, te odkrycia spowodowały powiększenie potencjalnych zasobów gazu ziemnego o 4 trilliony ft3? ( ) w stosunku do udokumentowanych zasobów gazu ziemnego rzędu 20 trylionów ft3.? ( ) O wadze jaką przykłada rząd Pakistanu do Nowej Polityki Naftowej niech najlepiej świadczy fakt, że otwarcia Drugiej Konferencji Naftowej dokonał Prezydent Islamskiej Republiki Pakistanu Muhammad Rafiq Tarar, z jej zamknięcia Premier Nawaz Sharif. ( Foto) Realizując Nową Politykę Naftową ogłoszoną w roku 1997 rząd Pakistański przewiduje przeprowadzenie przez inwestorów, prac poszukiwawczych na km 2 obszaru lądowego i km 2 całkowicie dziewiczego szelfu przybrzeżnego. W Drugiej Konferencji Naftowej w Islamabadzie wzięli liczny udział przedstawiciele Polskiego Górnictwa Naftowego I Gazownictwa S. A., dyrektorzy Stanisław Radecki, Marek Hoffman, Józef Płonka,..., przedstawiciele krakowskiej Geofizyki pan Marek Gąsiorowski,..., oraz przedstawiciele krakowskiego Oddziału PGNiG dyrektor Józef Sztorc, Kierownik Oddziału Pakistańskiego OPNiG w Krakowie Łukasz Kwiecinski oraz autor Krzysztof Fugiel będący Kierownikiem Kontraktu. (Foto) Ten liczny udział jest w pełni umotywowany dużą aktywnością Polskiego Górnictwa Naftowego I Gazownictwa S. A. w Pakistanie. W dniu w Ministerstwie Nafty i Zasobów Naturalnych w Islamabadzie, stolicy Islamskiej Republiki Pakistańskiej, została przydzielona Jednoosobowej Spółce Skarbu Państwa Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A., Koncesja Naftowa na Blok Mehtar w prowincji Balochistan. W podpisaniu umowy koncesyjnej ze strony PGNIG S.A. wzięli udział Dyr. Janusz Radecki oraz Dyr. Marek Hoffman. Wspólnikiem PGNIG S.A. jest firma Currentage Petroleum Exploration Ltd, z której strony umowę podpisali John Berghousen oraz Bashir Nadeem. Ze strony pakistańskiej trzecią już koncesje naftowa dla PGNIG S.A. podpisał sekretarz w Ministerstwie Nafty i Zasobów Naturalnych Dr Gulfaraz Ahmad, oraz dyrektor DGPC (Directorate General Petroleum Concession) Shahid

6 Ahmad. W uroczystym podpisaniu koncesji poszukiwawczej wziął również udział Ambasador Rzeczpospolitej Polskiej Lucjan Mieczkowski. ( Foto) Obszar koncesji Mekhtar wynosi 1525 km2. Rząd pakistański udziela koncesji naftowych na okres 3 letni z możliwością przedłużenia tego okresu o jeden rok. W pierwszym roku po otrzymaniu koncesji wykonuje się prace studialne geologiczno - geofizyczne, a także wykonuje się reprocesing istniejących materiałów geofizycznych. Drugi rok zostanie poświęcony na wykonanie metodą seismiki 2D, 120 km nowych profili geofizycznych ustalonych na podstawie wyników otrzymanych z reprocesingu danych geofizycznych W trzecim okresie koncesji przewiduje się odwiercenie dwóch otworów poszukiwawczych o głębokości około 2000 m. Na obszarze koncesji przewiduje się wystąpienie gazonośnych wapieni i piaskowców z okresu kredowego. Koncesja Mehtar, jest już trzecią Koncesją Naftową przydzieloną PGNIG S.A. w Pakistanie. PGNIG S.A. we wszystkich tych projektach pełni funkcję operatora. W listopadzie ubiegłego roku przydzielono PGNIG S.A. koncesję naftową na blok Sabzal, znajdujący się na południu prowincji Punjab. Blok ten jest stosunkowo niewielkim obszarem o powierzchni 728 km2. Pierwsza z przydzielonych PGNIG Koncesji Naftowych w Pakistanie była koncesja na blok Khanpur West (Punjab), który graniczy z blokiem koncesyjnym Sabzal. Khanpur West jest dużym blokiem, gdyż jego powierzchnia wynosi 5814 km2. W oparciu o prognozy geologiczne przewiduje się odkrycie we wszystkich blokach, złóż gazu ziemnego. Minimalne zaangażowanie finansowe w prace poszukiwawcze na poszczególnych blokach koncesyjnych to wielkość około 3 milionów dolarów. Obszary koncesyjne przydzielone PGNIG S.A. są położone niedaleko od tranzytowych gazociągów, co umożliwi w stosunkowo szybkim czasie

7 podłączenie potencjalnych złóż do eksploatacji. Obecnie przyjmuje się, że wydobycie gazu ziemnego w Pakistanie pokrywa jedynie w 40 % potencjalne zapotrzebowanie na niego. Islamska Republika Pakistanu nie importuje gazu ziemnego. Dla wywiązania się z umów koncesyjnych PGNIG S.A. powołało w roku 1997 swój Oddział Operatorski. Kierownikiem Oddziału został mianowany mgr inż. Józef Płonka. W maju 1997 roku Oddział Poszukiwania Nafty i Gazu w Krakowie rozpoczął swoją działalność w Pakistanie. Na podstawie podpisanego kontraktu z Occidental Petroleum (Pakistan) Ltd. Oddział Poszukiwania Nafty i Gazu w Krakowie przetransportował drogą morska z Gdyni do Karachi urządzenie wiertnicze IDECO Po przewiezieniu go drogą lądową w rejon Salt Range w prowincji Punjab, przystapiono do montażu urządzenia wiertniczego oraz Campu. By dowiedź urządzenie wiertnicze na miejsce firma naftowa OPPL zmuszona była wykonać 12 km nowej drogi w trudno dostępnym terenie górskim, także dostawa wody technicznej odbywała się poprzez ułożony na długości 20 km rurociąg wodny. W dniu 24 czerwca 1997 roku rozpoczęto głębienie otworu Diaal -1 dla firmy Occidental Petroleum (Pakistan) Ltd. Wiercenie otworu odbywało się sprawnie ( patrz Rys. 1), oprócz okresu gdy ze względu na wystąpienie katastrofalnych zaników płuczki wiertniczej, inwestor zmuszony został do powiększenia zapasowego zbiornika wodnego co spowodowało opóźnienie w pracach wiertniczych. Schemat zarurowania otworu przedstawiono na Rys. 1. Po odwierceniu pionowego otworu do głębokości 2950 m, stwierdzono, że otwór nie spełnił zadania geologicznego. Wtedy też postanowiono zaciąć nowy otwór w głębokości 1760 m i odchylić go od pionu. Zadanie to w pełni zrealizowano w ten sposób, że odwiercono zaczynając z głębokości 1760 m, drugi otwór kierunkowy o maksymalnym kącie nachylenia równym 42 stopnie i odejściu poziomym około 800 m. Otwór zakończono w głębokości mierzonej równej 3472 m. Tak więc w okresie 182 dni odwiercono w trudnych warunkach geologicznych, (wiercenie w utworach fliszowych, w pobliżu wysadu solnego), prawie 5 000

8 metrów. Ilość awarii wiertniczych to...%, remonty nie przekroczyły...%. (Rys.2) Praca na wiertni odbywała się w systemie trójbrygadowym po 12 godzin dziennie. W trakcie wiercenia otworu Diaal - 1 na wiertni pracowało 10 Polaków a to : kierownik dzienny, kierownik nocny, dwóch wiertaczy, dwóch pomocników dołowych, mechanik, elektryk, operator generatora Top Drive, oraz operator wirówek. Załoga ta wymieniała się po sześciu tygodniach pracy. Jako że dotarcie do wiertni wymagało przekroczenia w bród szerokiego koryta rzecznego, w trakcie silnych deszczy monsunowych koniecznym była wymiana załogi polskiej transportem helikopterowym. W trakcie całego kontraktu, zapewniona była dla wszystkich pracowników, fachowa opieka lekarska, dzięki pracy Dr Andrzeja Szymańskiego. Po zakończeniu pracy dla Occidental Petroleum (Pakistan) Ltd utrządzenie wiertnicze Ideco zostało przetransportowane w pobliże Islamabadu, na pole eskplotacyjne firmy Orient Petroleum Incorporation. W otworze Bhangali -1, wykonane zostały prace rekontrukcyjne polegające na wymianie rurek wydobywczych oraz zamontowaniu zaworów do gas liftu. Prace te w otworze o głębokości przekraczającej m zostały wykonane w iście rewelacyjnym tempie, bo w czasie pięciu i pół dnia, co rozniosło się szerokim echem w pakistańskim środowisku naftowym. Trzecią kolejną pracą krakowskiej załogi wiertniczej jest odwiercenie otworu poszukiwawczego Zarghun South -1 w prowincji Balochistan, dla angielskiej firmy Premier Oil. Projekt wiercenia przewiduje odwiercenie otworu kierunkowego w górskim rejonie Bolan. Urzadzenie wiertnicze zostało przetrasportowane transpordem drogowym na dystans km, z okolic Islamabadu w okolice Quetty stolicy Balochistanu. (Patrz Rys.3 - mapa). Okolice Quetty słyną z licznych kopalni węgla kamiennego, który wydobywany jest ze sztolni wgryzających się w zbocza górskie. ( Fot 5?). Transport samego urządzenia napotykał na duże trudności związane z bardzo trudnymi warunkami drogowymi, przejazd specjalnie zbudowaną górską drogą

9 do punktu Zarghun South - 1 wymagał najwyższych kwalikacji od kierowców. (Patrz Foto...). Wiercenie otworu Zarghun South - 1 rozpoczęto dnia 4 czerwca 1998 roku. Pozostały do omówienia jeszcze trzy tematy z mojego rymowanego tytułu; lapis lazuli, dywany i bomba atomowa. Lapis Lazuli Pakistan słynie z przepięknego kamienia półszlachetnego zwanego lapis lazuli, W Pakistanie istnieje jedyna na swiecie kopalnia tego kamienia, słynna zresztą od czasów greckich. Z tegoż kamienia można kupic w wielu miastach Pakistanu wspaniałe ozdoby, rzeźby, figurki, szkatułki, noże oprawione w tenże błękitny kamień, bądź kolczyki czy broszki. Dywany Piękniejszych dywanów; perskich, afgańskich, tadżyckich, kaszmirkich, jak i szali wełnianych, włącznie ze słynnymi kaszmirami, które pomimo pokaźnych rozmiarów można przeciągnąć przez obroczkę ślubną, nie można spotkać gdzie indziej niż w Pakistanie. Bomba Atomowa 28 i 30 maja 1998 roku Pakistan w odpowiedzi na testy nuklearne przeprowadzone przez Indie, przeprowadził w stanie w rejonie Chaghi w prowincji Balochistan, sześć wybuchów nuklearnych. Tak też stał się on pierwszym mułzumańskim mocarstwem nuklearnym. Liczymy, że w dalszym ciągu krakowscy nafciarze będą mogli poszukiwać w Pakistanie bardzo ekologicznych paliw, jak ropa naftowa i gaz ziemmny. Inch Allach!! O autorze :