Usuwanie mowy nienawiści z przestrzeni publicznej. Mapa Drogowa. Paśko Marcin [Adres firmy]

Transkrypt

1 Usuwanie mowy nienawiści z przestrzeni publicznej. Mapa Drogowa Paśko Marcin [Adres firmy]

2 MAPA DROGOWA MOWY NIENAWIŚCI Mowa nienawiści o co w tym wszystkim chodzi?... 1 Mowa nienawiści - otoczenie prawne... 1 Nie każde zachowanie stanowi mowę nienawiści!... 3 Hejty w przestrzeni publicznej... 4 Działanie poprzez odpowiednie urzędy państwowe... 5 Zgłaszanie hejtów właścicielom nieruchomości... 5 Usuwanie hejtów na własną rękę... 6 Mowa nienawiści w Internecie... 6 Jak reagować na mowę nienawiści w sieci?... 6 Możliwości działania?... 6 Serwisy internetowe i funkcja ZGŁOŚ TREŚĆ... 6 Forum internetowe... 7 Czy mogę/muszę zawiadomić Policję lub Prokuraturę?... 8 Mowa nienawiści na portalu internetowym Facebook.com... 9 Mowa nienawiści na portalu internetowym Youtube.com Mowa nienawiści na portalu internetowym Google Zagraniczne portale społecznościowe a możliwość dochodzenia roszczeń w Polsce Przypadek Redwatcha z tym fantem zrobić? Straż miejska jako instytucja wspierająca usuwanie napisów zawierających mowę nienawiści Mowa nienawiści o co w tym wszystkim chodzi? Czym jest mowa nienawiści? Najprościej ujmując, oznacza ona każdą formę wypowiedzi, która rozpowszechnia, podżega, propaguje lub usprawiedliwia nienawiść rasową, antysemityzm, homofobię lub inne formy nienawiści oparte na nietolerancji. Występuje pod różnymi formami, gesty, napisy czy znaki na budynkach, anonimowych wpisów w Internecie, lub publicznych wypowiedzi polityków i osób prywatnych. Pojęcie to wzięło się z angielskiego terminu hate speech, które stało się również podstawą dla zwrotu hejt. Mowa nienawiści - otoczenie prawne

3 Na obecną chwilę nie istnieje prawna definicja mowy nienawiści, pomimo częstego użycia tego terminu. Próbę taką podjęła do tej pory Rada Europy, uznając, że mową nienawiści są wszelkie formy wyrazu, które rozpowszechniają, zachęcają, promują lub uzasadniają nienawiść rasową, ksenofobię, antysemityzm lub inne formy nienawiści oparte na nietolerancji, w tym: nietolerancję wyrażoną przez agresywny nacjonalizm i etnocentryzm, dyskryminację i wrogość przeciwko mniejszościom, imigrantom i osób obcego pochodzenia. W tym sensie, za mowę nienawiści można uznać komunikat skierowany bądź do konkretnej osoby lub grupy osób które łączy wspólna cecha. Tym samym przeciwnicy walki z mową nienawiści powołują się często na wolność słowa. Nie ma ona jednak charakteru absolutnego, bowiem kończy się ona tam, gdzie zaczyna się wolność jednostki i przynależne jej prawa człowieka. Stanowisko to potwierdza także treść polskich przepisów konstytucyjnych oraz międzynarodowych aktów prawnych związanych z ochroną praw człowieka. Zagadnienia prawa karnego Czy mam obowiązek zgłaszania każdego przestępstwa? Zgodnie z regulacjami Kodeksu Postępowania karnego, każdy kto dowiedział się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym policję lub prokuratora. Co istotne, jako, że jest to jedynie społeczny obowiązek, to w przypadku nie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa nie grozi nam żadna sankcja karna. Jesteś zatem świadkiem przestępstwa? Stań na wysokości zadania, spełnij swój obywatelski obowiązek poprzez zawiadomienie odpowiednich organów. Art. 119 Stosowanie przemocy lub groźby bezprawnej z powodu przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, politycznej, wyznaniowej lub z powodu bezwyznaniowości osoby lub grupy. Przepis ten chroni przed zachowaniami o charakterze dyskryminacyjnym. Zakazane jest każde fizyczne krzywdzenie lub grożenie takiego zachowania, jeżeli podstawą do takich działań jest kolor skóry, przynależność narodowa lub wiara. Przestępstwem jest również publiczne nawoływanie do takiego zachowania. Za popełnienie wyżej wymienionych czynów grozi kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat! Art. 256 Publiczne propagowanie ustroju totalitarnego i nawoływanie do nienawiści Artykuł ten definiuje dwa przestępstwa. Pierwsze, polegające na takim publicznym prezentowaniu ustroju faszystowskiego lub totalitarnego, które ma na celu przekonanie do niego innych osób. Drugie, nawoływanie do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość. Oba przestępstwa zagrożone są karą grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do lat 2. Przykładem zachowań propagujących ustrój totalitarny będzie wykrzykiwanie haseł Sieg Heil!, malowanie po budynkach swastyki lub wykonywanie gestów nazistowskich pozdrowień.

4 W zakres wypowiedzi nawołujących do nienawiści będą wchodziły takie napisy jak Żydzi do gazu czy Śmierć cyganom. Art. 257 Publiczne znieważanie i naruszanie nietykalności cielesnej Przepis ten zakazuje publicznego znieważania jednostki lub grupy ze z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości. Zakazane jest również naruszenie nietykalności cielesnej innej osoby z takich powodów. Takie czyny zagrożone są karą pozbawienia wolności do lat 3. Przykładowymi wypowiedziami, które naruszają zakaz zawarty w art. 257 k.k. będą takie zwroty jak Czarni na drzewa, Cygani złodzieje. Zagadnienia prawa cywilnego Art. 23 i 24 - ochrona dóbr osobistych Dobrami osobistymi są w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, życie prywatne. Publiczne wypowiedzi wyrażające nienawiść wobec danej osoby ze względu na jej orientacje seksualną, przynależność narodową, rasową lub etniczną mogą naruszać dobra osobiste takiej osoby. Co warte podkreślenia, katalog dóbr osobistych przytoczony wyżej ma charakter otwarty. Przykładem niechaj posłuży Postanowienie Sądu Najwyższego z 1991 r., w którym uznano za dobro osobiste poczucie przynależności do danej płci. Istotną kwestią dla tematyki dóbr osobistych, jest ich trwały związek z konkretną osobą. Z tego powodu ciężko mówić o naruszeniu dóbr osobistych pewnej grupy osób. Niemniej jednak, warto zastanowić się nad celem tego przepisu i próbą wytyczenia nowej drogi orzeczniczej rozpoczętej precedensowym wyrokiem. Podmiot, którego dobra zostały zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania takiego działania, chyba, że nie jest ono bezprawne. W sytuacji gdy dokonano już naruszenia, można żądać, aby osoba, która dopuściła się go, usunęła jego skutki poprzez np. złożenie stosownego oświadczenia. Można także żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej kwoty na wskazany cel społeczny. W przypadku wystąpienia szkody majątkowej, można żądać jej naprawienia. Nie każde zachowanie stanowi mowę nienawiści! Odpowiadając na pytanie jak walczyć z mową nienawiści należy pamiętać, iż nie każde zachowanie, w pewnym stopniu nacechowane nienawiścią, będzie stanowiło przestępstwo. Musimy bowiem pamiętać o wolności słowa, która zagwarantowana jest każdemu obywatelowi RP przez Konstytucję (art. 14, 25, 49, 53 oraz 54 Konstytucji RP). Jeżeli wypowiedź mieści się w granicach wolności słowa nawet jeżeli niektórym z nas może wydawać się w określony sposób niewłaściwa nie będzie stanowiła przestępstwa. Dyskusje między politykami, czy wyrażanie krytycznej lub kontrowersyjnej opinii nie

5 zawsze będą kwalifikowane jako mowa nienawiści. Musimy pamiętać również o swobodzie działalności twórczej oraz naukowej, która również powinna być respektowana. Na szersze przyjęcie zakresu wolności wypowiedzi pozwala ponadto satyra, która ze swojej natury ma celu wyszydzenie, ośmieszenie wad, obyczajów, zjawisk społecznych i politycznych. Satyra stanowi istotną, jednak nie zawsze wystarczającą przesłankę do wyłączenia bezprawności działania autora (SN I CKN 1135/98). Należy podkreślić, iż prawo swobody wypowiedzi nie wyłącza automatycznie bezprawnego charakteru działania. Nawet w przypadku satyry, korzystania ze swobód dziennikarskich, twórczych czy naukowych przepisy prawa muszą być przestrzegane. Bardzo często pod pozorem korzystania z konstytucyjnego prawa do wolności słowa, naruszane są inne dobra chronione prawem, które mogą być zakwalifikowane jako mowa nienawiści. Niektóre z nich są szczególnie niepokojące. Język polityki, mediów, nauki coraz częściej przekracza granice prawa. Rozstrzygając każdorazowo, czy dana treść stanowi mowę nienawiści powinniśmy najpierw zastanowić się czy mamy jeszcze do czynienia z wolnością słowa czy może już z mową nienawiści. Hejty w przestrzeni publicznej Hejty zdobiące mury budynków i elementy infrastruktury miejskiej to zjawisko występujące jak Polska długa i szeroka. Problemem jest nieuchwytność sprawców takich przestępstw oraz opieszałość właścicieli budynków przy usuwaniu tego typu napisów. Dodać należy, że zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami, właściciele nieruchomości de facto nie mają obowiązku usuwania hejtów, co w połączeniu z wręcz syzyfowym odmalowywanie nieruchomości, skutecznie odstrasza ich przed jakimikolwiek samodzielnymi działaniami. Jak reagować? Przede wszystkim, nie bądź obojętny! Zgłaszaj Straży Miejskiej lub Policji, każdy przypadek malowania hejtów na budynkach. Szybka interwencja może pozwolić na złapanie sprawcy i jego ukaranie. Umieszczanie napisu lub rysunku w miejscu publicznym bez zgody zarządzającego stanowi w zależności od wysokości spowodowanych strat: wykroczenie podlegające karze ograniczenia wolności lub grzywny, lub przestępstwo zagrożone karą grzywny, kara ograniczenia wolności a nawet karą pozbawienia wolności do lat 5 Jednocześnie, w przypadku malowania haseł o charakterze mowy nienawiści, działania takie będą klasyfikowały się jako przestępstwa z nienawiści np. nawoływanie do nienawiści rasowej lub etnicznej. Co zrobić, żeby hejty zniknęły? Jest na to kilka sposobów:

6 Działanie poprzez odpowiednie urzędy państwowe Polega ono na zgłoszeniu napisów do właściwego Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego. Organ ten, po przeprowadzeniu odpowiedniego postępowania, może nakazać właścicielowi natychmiastowe usunięcie hejtów, które powodują swym wyglądem oszpecenie otoczenia. Postępowanie takie jest długie, a jego wynik uzależniony jest od interpretacji nieprecyzyjnych zapisów, powstałych przede wszystkim z myślą o konserwacji technicznego stanu budynków. Wzór zawiadomienia prokuratury o możliwości popełnienia przestępstwa Lista prokuratur zajmujących się przestępstwami z nienawiści Jeśli nie chcesz zgłaszać tego samodzielnie skontaktuj się z nami hejtstop@hejtstop.pl Co powinno zawierać takie zgłoszenie? Podstawowym wymogiem, przy składaniu takiego zgłoszenia jest dokładne wskazanie przedmiotu kontroli, czyli tego budynku, który został oszpecony przez nienawistne hasła. Aby ułatwić postępowanie, warto jest wskazać (o ile posiadamy takie informacje) nr ewidencyjny działki na której znajduję się budynek oraz jego właściciela. W opisie zgłoszenia, należy krótko wskazać, dlaczego uważamy, że dany napis oszpeca otoczenie i powinien zostać usunięty może to być np. jego antysemicki charakter. Jeżeli udało nam się zrobić zdjęcia hejtu, koniecznie załączmy je do pisma! WZÓR WSZCZECIA KONTROLI PRZEZ INSPEKTORA NADZORU BUDOWLANEGO Zgłaszanie hejtów właścicielom nieruchomości Jeżeli chcemy oszczędzić właścicielowi nieruchomości, nieprzyjemnego postępowania przed Powiatowym Inspektorem Nadzoru Budowlanego, warto po prostu bezpośrednio zwrócić się do niego i wskazać, że na jego nieruchomości pojawiły się niezgodne z prawem napisy. W zależności od tego czy dana nieruchomość znajduję się w rękach prywatnych czy pod zarządem miejskim, adresatem naszych zgłoszeń będą różne podmioty. W tym drugim przypadku stosowne zgłoszenie należy składać do odpowiedniego zarządu mieniem komunalnym lub wydziałów budynków. Dla przykładu, krakowski Zarząd Mienia Komunalnego przeznaczył, odpowiednią stronę internetową dotyczącą nielegalnego graffiti znajdującego się na nieruchomościach będących pod jego zarządem. Po zgłoszeniu hejtu, Zarząd postara się go jak najszybciej usunąć. LISTA WYDZIAŁÓW ODPOWIEDZIALNYCH ZA STAN BUDYNKÓW KOMUNALNYCH Jak postępować z władzami spółdzielni mieszkaniowej lub wspólnotą mieszkaniową? Najlepszym rozwiązaniem jest pisemne żądanie, usunięcia napisów ze wskazanego miejsca. Niestety zlikwidowanie hejtu, może w tym przypadku zależeć jedynie od dobrej woli właściciela. Niech nie zabraknie Ci uporu! Konsekwentne informowanie spółdzielni, sprawi, że taki problem będzie trudno zlekceważyć.

7 WZÓR PISMA DO ZARZĄDU SPÓŁDZIELNI MIESZKANIOWEJ Usuwanie hejtów na własną rękę Lubisz brać sprawy we własne ręce? Ostatnim sposobem jest samodzielne usuwanie hejtów z budynków. Każdorazowa samodzielna akcja powinna być konsultowana z właścicielem nieruchomości, co do sposobu jej przeprowadzenie oraz wykorzystanych przez nas środków np. w postaci farb. Należy pamiętać, że działanie bez takiego porozumienia, może skutkować zarówno odpowiedzialnością karną, jak i cywilną! Taka akcja może zostać potraktowana jako umyślne niszczenie cudzej rzeczy i w konsekwencji stanowić przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności nawet do 5 lat! Więcej informacji jak to zrobić na stronie Wzór zgody na zamalowanie i umowa cywilnoprawna z właścicielem. Mowa nienawiści w Internecie Niebezpiecznym zjawiskiem związanym z pojawianiem się mowy nienawiści w sieci jest bierność pozostałych użytkowników. Brak reakcji przyczynia się do rozprzestrzeniania się mowy nienawiści oraz sprawia, że osoby szerzące nienawistne treści czują się bezkarne. Jak reagować na mowę nienawiści w sieci? Mowa nienawiści, ze względu na ilość potencjalnych źródeł, w których możliwe jest jej szerzenie to zjawisko niezwykle złożone. Trudno więc wskazać jeden schemat działania. Jedno jest jednak pewne najważniejsze jest zaangażowanie użytkowników sieci w usuwanie nienawistnych treści. Możliwości działania? Co zrobić, jeżeli zauważymy mowę nienawiści na stronie internetowej czy na forum internetowym? Możemy wyróżnić kilka możliwości działania w zależności od źródła mowy nienawiści. Serwisy internetowe i funkcja ZGŁOŚ TREŚĆ W przypadku zauważenia mowy nienawiści zamieszczonej w serwisie internetowym możemy skorzystać z opcji ZGŁOŚ TREŚĆ. Serwisy internetowe nie mają obowiązku prowadzenia premoderacji - wpisy użytkowników publikowane są więc automatycznie bez ich uprzedniej kontroli. W związku z potencjalnymi zagrożeniami serwisy wprowadziły jednak tzw. report buton, umożliwiający zgłoszenie administratorom treści czy wpisów łamiących regulamin danej strony. W większości przypadków regulaminy serwisów internetowych posiadają odpowiednie regulacje dotyczące mowy nienawiści.

8 Report buton, czyli opcja zgłoś funkcjonuje w większości serwisów internetowym. Może to być znak słowny zgłoś, ikonka kosza na śmieci, krzyżyk, strzałka, a czasem formularz kontaktowy, który użytkownik serwisu może wypełnić. Po otrzymaniu zgłoszenia nienawistnych treści administracja portalu podejmuje decyzję o usunięciu treści lub o pozostawieniu jej w serwisie. Zgłoszenie każdego użytkownika serwisu powinno zostać rozpatrzone, dlatego tak ważne jest zaangażowanie i reagowanie. Zasady działania funkcji zgłaszania bezprawnych treści powinny być opisane w regulaminie danego serwisu lub w zasadach korzystania z serwisu. W razie wątpliwości możliwe jest również skorzystanie z zakładki Kontakt w danym serwisie i podjęcie próby skontaktowania się z administratorem z pytaniem o funkcjonowanie opcji report buton. Forum internetowe Co należy zrobić, jeżeli na forum internetowym zauważymy komentarz, zdjęcie lub treść innego rodzaju szerzącą nienawiść? Administrator forum internetowego nie ma obowiązku monitorowania treści generowanych przez użytkowników - nie musi on tym samym reagować na potencjalne naruszenia. W takich przypadkach z pomocą przychodzi art. 14 Ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną. Zgodnie ze wskazanym artykułem, administrator strony ma obowiązek usunięcia treści w reakcji na wiarygodne zgłoszenie podmiotu uprawnionego, wskazujące konkretną treść naruszającą prawo. Nie wypełnienie takiego obowiązku stwarza odpowiedzialność po stronie usługodawcy, która będzie równoległa z odpowiedzialnością osoby, która daną treść rzeczywiście wprowadziła. Co to oznacza w praktyce? Jeżeli na forum internetowym zauważymy treść będącą mową nienawiści powinniśmy zawiadomić o tym administratora strony. Nasze zgłoszenie musi być wiarygodne, a ponadto musi ono bezpośrednio wskazywać treść, która naszym zdaniem narusza prawo. W przypadku braku reakcji ze strony administratora, jako podmiot posiadający wiarygodną informację o nienawistnej treści - powstanie odpowiedzialność po stronie usługodawcy. Co powinno zawierać zgłoszenie? Jedynie spełnienie wszystkich ustawowych przesłanek sprawi, że nasze zgłoszenie będzie prawidłowe. Użytkownik sieci w zgłoszeniu żądania usunięcia treści musi przede wszystkim wykazać ich bezprawność może to być opublikowanie nieprawdziwych informacji czy naruszenie przepisów Kodeksu karnego. W tym miejscu należy jednak zaznaczyć, iż administrator portalu może również odmówić usunięcia treści. Taka możliwość powstaje jednak tylko w określonych przypadkach jeżeli komentarz nie ma bezprawnego charakteru lub zgłoszenie użytkownika nie spełniło przesłanki wiarygodnej wiadomości. Co w przypadku odmowy usunięcia treści przez administratora?

9 To jeszcze nie koniec pozostaje bowiem droga cywilna. Jeżeli administrator odmówi usunięcia treści, użytkownik ma możliwość zwrócenia się z powództwem do sądu przeciwko administratorowi strony (na podstawie przepisów o ochronę dóbr osobistych, art Kodeksu cywilnego). Użytkownik może domagać się w takim pozwie m.in. przeprosin, odszkodowania (jeśli poniosła wymierną szkodę) czy zadośćuczynienia. Art. 23 Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach. Art Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych. 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym. WZÓR WIARYGODNEGO ZAWIADOMIENIA Czy mogę/muszę zawiadomić Policję lub Prokuraturę? W myśl art. 304 Kodeksu postępowania karnego każdy obywatel, który wie o popełnionym przestępstwie, ma społeczny obowiązek zawiadomić prokuraturę lub policję. Zgodnie ze wskazanym przepisem ciąży na nas nie tylko społeczny, ale również prawny obowiązek reagowania. Użytkownik sieci, który zauważył nienawistną treść może, a nawet powinien złożyć zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Co powinno zawierać zawiadomienie? Zawiadomienie właściwego organu powinno zawierać opis wpis, zdjęcia lub treści innego rodzaju stanowiące nienawistną treść oraz załączyć zrzut ekranu (tzw. print screen). Zawiadomienie należy złożyć w jednostce prokuratury lub policji. Zawiadomienie pisemne, powinno spełnić wymogi pisma procesowego wynikające z art. 119 k.p.k., tzn. powinno zawierać w szczególności: oznaczenie organu, do którego jest skierowane (oznaczenie jednostki Policji lub Prokuratury wraz z adresem tej jednostki), oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo, opis sprawy, której dotyczy zawiadomienie (w miarę potrzeby z uzasadnieniem), datę i podpis składającego pismo.

10 Art Pismo procesowe powinno zawierać: 1) oznaczenie organu, do którego jest skierowane, oraz sprawy, której dotyczy, 2) oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo, 3) treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem, 4) datę i podpis składającego pismo. 2. Za osobę, która nie może się podpisać, pismo podpisuje osoba przez nią upoważniona, ze wskazaniem przyczyny złożenia swego podpisu. O czym powinniśmy pamiętać? Bardzo ważne jest potwierdzenie wysłania zawiadomienia (np. przez potwierdzenie odbioru) lub pokwitowanie, w przypadku gdy zawiadomienie zostało doręczone osobiście przez podpis i pieczęć wraz z datą otrzymania pisma). Jak wygląda postępowanie przed organami ścigania? Należy podkreślić, że na organach ścigania ciąży obowiązek przyjęcia zawiadomienia. Użytkownik składający zawiadomienie może jednak zostać wezwany do złożenia zeznań w charakterze świadka. Możliwe jest ponadto, że właściwy organ wezwie użytkownika do uzupełnienia zawiadomienia określonymi informacjami, w przypadku braków formalnych, niekompletnego zawiadomienia. Częstokroć jest tak, że nasz upór w zwalczaniu przejawów mowy nienawiści, może się rozbić o strach przed naszym własnym życiem lub zdrowiem. Świadek, który jest przesłuchiwany może stać się obiektem gróźb lub przemocy. Świadomość swoich praw w tym zakresie pozostaje nieoceniona. Podstawowym uprawnieniem świadka mającym mu zagwarantować bezpieczeństwo jest możliwość zastrzeżenia jego danych adresowych do wyłącznej wiadomości sądu lub prokuratury. Decyzję taką podejmuje sam świadek. Mocniejszym instrumentem chroniącym świadka jest instytucja świadka anonimowego. Decyzję o anonimizacji wszelkich danych umożliwiających identyfikację świadka podejmuję na wstępnym etapie prokurator, a w postępowaniu sądowym sąd. Taka możliwość istnieje, gdy zachodzi uzasadniona obawa niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności albo mienia w znacznych rozmiarach świadka lub osoby dla niego najbliższej. Jeżeli prokuratura lub policja poinformuje zawiadamiającego o wszczęciu śledztwa, oznacza to, że zgłoszenie zostało złożone prawidłowo. Może się jednak zdarzyć, że prokurator lub policja odmówi wszczęcia śledztwa. Użytkownikowi będącemu jedynie zawiadamiającym, nie przysługuje zażalenie na takie postanowienie. Do złożenia zażalenia uprawnione są tylko określone osoby i instytucje. WZÓR WIARYGODNEGO ZAWIADOMIENIA Mowa nienawiści na portalu internetowym Facebook.com

11 Portal społecznościowy Facebook.com jest prawdziwym siedliskiem wszelkiego rodzaju mowy nienawiści. Aby skutecznie z nią walczyć Facebook przygotował intuicyjny system zgłaszania treści naruszających regulamin serwisu oraz przepisy prawa. Instrukcja: 1. Wchodzimy na stronę do usunięcia 2. Klikamy w ikonkę trybika w górnym prawym rogu 3. Wybieramy: Zgłoś Strona Chcę aby ta strona została usunięta Uważam, że nie powinno się znaleźć na Facebooku 4. Wybieramy powód adekwatny do danej strony. Następnie po otrzymaniu raportu informującego o tym, że zgłoszona strona nie zawiera nieodpowiednich treści, należy przesłać swój komentarz (opcja w prawym dolnym rogu raportu). Mowa nienawiści na portalu internetowym Youtube.com Procedura zgłoszenia nieodpowiednich treści na YouTube funkcjonuje w ramach Centrum zgłaszania treści w serwisie. Każdy użytkownik zarejestrowany w serwisie może zgłosić film, który jego zdaniem jest nieodpowiedni. Zespół YouTube przegląda zgłoszone filmy, a materiały, które naruszają wytyczne serwisu dla społeczności, są usuwane z YouTube. Zgłoszone filmy nie są automatycznie usuwane przez system obsługujący zgłoszenia. Jeżeli film nie narusza wytycznych YouTube a, pozostanie on w serwisie, niezależnie od tego, ile razy będzie zgłaszany. Istotna jest odpowiednia argumentacja zgłoszenia warto w tym miejscu powołać się na obowiązujące przepisy prawa. Należy podkreślić, że zgłaszanie filmów jest anonimowe użytkownicy nie wiedzą, kto zgłosił dany materiał. Instrukcja zawarta w serwisie YouTube: Użytkownik powinien: 1. Kliknąć przycisk Więcej pod odtwarzaczem wideo. 2. Kliknąć przycisk Zgłoś w menu, które się pojawi. 3. Kliknąć powód zgłoszenia, który najbardziej odpowiada naruszeniu zasad przez film. (tutaj m.in. jednym z powodów zgłoszenia może być obrażanie/szerzenie nienawiści). 4. Podać dodatkowe informacje, które pomogą zespołowi sprawdzającemu w podjęciu decyzji. Ponadto w serwisie możliwe jest nie tylko zgłoszenie konkretnego filmu, ale również zgłoszenie kanału lub użytkownika. Mowa nienawiści na portalu internetowym Google Nie ma Cię w Google? To znaczy, że nie istniejesz! Ta popularna fraza wydaje się dobrze opisywać obecne funkcjonowanie Internetu. O ile usunięcie danej strony internetowej z sieci wydaje się mocno utrudnione (a wręcz niemożliwe do zrealizowania w przypadku, gdy strona znajduje się na zagranicznych serwerach), tak usunięcie jej z wyników popularnej wyszukiwarki, może de facto

12 spowodować jej całkowite wymarcie. W tym celu warto posłużyć się przygotowanymi przez Google narzędziami, pozwalającymi w prosty sposób zgłosić daną stroną jako propagującą rasizm, ksenofobię lub inne przejawy nienawiści. Google umożliwia, w przypadku znalezienia zasobów naruszających prawo, skorzystanie z gotowego formularza, do którego można trafić wpisując w polu wyszukiwania Google frazę: Usunięcie informacji z Google. Na samym początku zostaniemy poproszeni o wskazanie, w jakim produkcie Google (np. Blogspot, Wyszukiwarka, sklep GooglePlay, Dysk i Dokumenty) znajdują się treści związane z mową nienawiści. Jeżeli nie znajdziemy odpowiedniego problemu na liście, należy kliknąć opcję: "mam problem prawny niewymieniony powyżej". Wybór odpowiedniej opcji przekieruje nas do kolejnej strony, w której uzupełniamy pole adresu URL pod którym istnieje uzasadnione podejrzenie naruszenia prawa. Po przejściu całej procedury, ekipa Google zacznie rozpatrywać nasz wniosek. Zagraniczne portale społecznościowe a możliwość dochodzenia roszczeń w Polsce Co w sytuacji, gdy administrator takich gigantów jak Facebook czy Twitter odmówi nam usunięcia treści, które w nienawistny sposób naruszają nasze dobra osobiste? Pokusa dochodzenia roszczeń bezpośrednio od serwisów społecznościowych, a nie od autora tych treści jest duża, ale czy gra z udziałem zagranicznych podmiotów jest warta świeczki? Zgodnie z art. 14 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną, w momencie odmowy przez administratora portalu usunięcia z jego portalu bezprawnych treści, odpowiedzialność za nie, przechodzi na niego. Z punktu widzenia prawa, podmiot będący właścicielem danego portalu, traktowany jest wtedy tak samo jak autor bezprawnych treści. Na pierwszy rzut oka, sytuacja wydaje się prosta i klarowna. Niestety, sytuacja komplikuje się w momencie, gdy otrzymamy wiadomość, że ani Facebook, ani Google, ani Twitter nie posiada w Polsce siedziby lub oddziału, który byłby odpowiedzialny za treści pojawiające się na ich serwisach. W przypadku Facebook oraz Google, siedziba taka znajduje się w Irlandii. Pojawia się zatem czynnik zagraniczny, który z punktu ewentualnego postępowania sądowego ma ogromne znaczenie. Który sąd będzie właściwy do orzekania w takiej sprawie polski? A może irlandzki? Które prawo będzie właściwe? Zagadnienia prawa prywatnego międzynarodowego z tego zakresu zawarte są w ustawie Prawo prywatne międzynarodowe. Przewidują one, iż poszkodowany może dochodzić roszczeń na podstawie prawa polskiego. Podobnie sytuacja kształtuje się w odniesieniu do sądu, w którym taka sprawa miałaby być prowadzona sądem właściwym jest sąd polski. Ewentualne komplikacje mogą się pojawić w przypadku próby egzekucji takiego wyroku tu, obowiązujące przepisy mogą skutecznie uniemożliwić pozytywne zakończenie sprawy. Przypadek Redwatcha z tym fantem zrobić? Przypadłością Internetu jest anonimowość jego użytkowników oraz tzw. rozproszenie sieci. Te dwa czynniki powodują, iż w niektórych przypadkach możliwości skutecznego działania przeciwko

13 funkcjonowaniu portali faszystowskich, neonazistowskich i szowinistycznych jest znacząco ograniczona. Doskonałym tego przykładem jest przypadek neonazistowskiego serwisu Redwatch, w którym to zamieszczono informacje o osobach wywodzących się ze środowisk lewicowych i nawoływano w stosunku do nich do przemocy. Pomimo usilnych starań polskiej prokuratury, serwis nadal funkcjonuje w Internecie. Powodem takiego stanu rzeczy jest fakt, iż serwery Redwatch zlokalizowane są w Stanach Zjednoczonych Ameryki. Departament Stanu USA po prośbach polskich władz odmówił zablokowania strony internetowej powołując się na Pierwszą Poprawkę gwarantującą wolność wypowiedzi. Zgodnie z polskim Kodeksem karnym odpowiedzialność za czyn popełniony za granicą jest możliwa, jeśli czyn uznawany jest za przestępstwo również w miejscu jego popełnienia. Pomocnym rozwiązaniem w tym zakresie mógłby się okazać Protokół Dodatkowy do Konwencji o cyberprzestępczości dotyczący penalizacji czynów o charakterze rasistowskim, ksenofobicznym popełnionych przy użyciu systemów komputerowych. Dokument ten wraz z ww. konwencją przewiduje szereg narzędzi pozwalających polskim organom sprawiedliwości na szybką i sprawną współpracę z organami innych państw w celu przeciwdziałania mowie nienawiści w Internecie np. w postaci ujawnienia przechowywanych danych identyfikacyjnych właściciela strony internetowej. Niestety protokół nie spełnia całkowicie swojego zadania z powodu ilości państw, w których wszedł on w życie. Na dzień dzisiejszy obowiązuje on w 24 krajach (w tym Polsce), z wyłączeniem takich państw jak USA, Wielka Brytania, Szwecja, Australia, Argentyna czy Irlandia. Bez sprawnych narzędzi pozwalających na szybkie zlokalizowanie i ujawnienie osób szerzących mowę nienawiści oraz propagujących poglądy faszystowskie i szowinistyczne, nasze działania w takich przypadkach jak Redwatch mogą spalić na panewce. Straż miejska jako instytucja wspierająca usuwanie napisów zawierających mowę nienawiści Straż miejska/gminna jest instytucją, która posiada ogromny potencjał w zakresie wsparcia w usuwaniu obraźliwych, nienawistnych napisów z przestrzeni publicznej. Aktualnie nie jest on jednak do końca wykorzystany. W swoich działaniach straż miejska opiera się na regulaminie uchwalanym przez władze samorządowe. Na mocy obowiązującego w Polsce prawa władze samorządowe nie mogą zobowiązać zarządców do usuwania treści zamieszczanych na elewacjach zarządzanych przez nich nieruchomości. Istnieją metody działania, które może wykorzystać straż miejska. Niektóre miasta realizują programy wspierające działania na rzecz usuwania mowy nienawiści, czy szerzej jakichkolwiek napisów, z przestrzeni miejskiej. W Warszawie straż miejska kontaktuje się z zarządcami nieruchomości, informując o istnieniu napisu i nakłaniając do zajęcia się sprawą. Podobne kroki podejmują straże miejskie w wielu innych miastach. W Poznaniu, w ramach programu Poznań promuje sztukę, nie wandalizm, działa zespół ds. mowy nienawiści W Krakowie straż miejska prowadzi program Czysty Kraków, w ramach tamtejszego budżetu obywatelskiego prowadzi również wspólnie z Pogromcami Bazgrołów kampanię pod hasłem Nie bądź łoś i zgłoś Za pośrednictwem formularza na stronie internetowej zbierane są informacje o napisach, ze szczególnym uwzględnieniem kategorii treści

14 antysemickich, faszystowskich, klubowych, rasistowskich i wulgarnych. Krakowska straż miejska posiada również sukcesy w ujmowaniu sprawców wandalizmu na gorącym uczynku, co umożliwia egzekwowanie od nich kosztów przywrócenia elewacji do stanu pierwotnego. Na podstawie naszych doświadczeń we współpracy ze strażami miejskimi, jak również rozmów z komendantami straży miejskiej, policji i włodarzami miast, dostrzegamy konieczność podjęcia następujących standardów reagowania na zgłoszenia dotyczące mowy nienawiści w przestrzeni miejskiej: Wypracowanie przez straże miejskie/gminne jednolitego standardu reagowania. Pierwszym krokiem powinien być kontakt z zarządcą nieruchomości i poinformowaniu go o możliwych ścieżkach działania. W przypadku kiedy umieszczone w danym miejscu treści łamią przepisy polskiego prawa, straż miejska powinna przekazywać informację policji, z wnioskiem o wszczęcie dochodzenia. W przypadku treści umieszczanych na zabytkach straż miejska powinna informować o tym fakcie konserwatora zabytków, który może zaangażować się w przywrócenie elewacji do stanu pierwotnego. W przypadku pozostałych nieruchomości, szczególnie jeżeli zarządca nie wyraża woli usunięcia napisu, wskazany jest wniosek do Powiatowego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego, dotyczący polecenia administratorowi obiektu usunięcia treści szpecących otoczenie.. Konieczne jest organizowane szkoleń dla strażników miejskich, podczas który zdobędą wiedze na temat zagadnienia mowy nienawiści, oraz reagowania na zgłoszenia dotyczące napisów na budynkach oraz innych elementach infrastruktury miejskiej, zgodnie z wypracowanymi standardami.. Szkolenia powinny mieć charakter powszechny i cykliczny. Straż miejska powinna również służyć wsparciem w docieraniu do zarządców nieruchomości wszystkim inicjatywom, zarówno ze strony grup formalnych jak również zwykłych mieszkańców, którzy są zainteresowani wsparciem w usuwaniu napisów. Straż miejska powinna pełnić nie tylko rolę instytucji, która nie tylko udziela informacji, ale również aktywnie wspiera osoby zainteresowane tym tematem, szczególnie jeżeli dochodzi do sytuacji problematycznych.