ELEKTROENERGETYKA W POLSCE PRÓBA OCENY ROKU

Transkrypt

1 ELEKTROENERGETYKA W POLSCE PRÓBA OCENY ROKU Autor: Herbert Leopold Gabryś ( Energetyka Cieplna i Zawodowa nr 1/2010) Elektroenergetykę w Polsce w 2009 roku zaznaczyło wiele istotnych wydarzeń: trwający od końca trzeciego kwartału 2008 roku, kryzysowy stan gospodarki, z wyraźnie mniejszą konsumpcją energii elektrycznej prace nad ostatecznym kształtem, przyjętego 10 listopada przez Rząd, dokumentu Polityka Energetycznej Polski do 2030 roku kolejna zmiana Prawa Energetycznego kontynuacje procesów konsolidacji z debiutem giełdowym grupy PGE niezwyczajna sytuacja na rynku węgla energetycznego, z nadwyŝką zapasów, przy wyjątkowo niskich cenach wyraźne zróŝnicowanie wyników gospodarczych podsektorów elektroenergetyki zakończenie badania elektroenergetyki (okres ) przez NajwyŜszą Izbę Kontroli, z udostępnieniem Raportu zaktywizowanie działań na rzecz energetyki jądrowej oddanie do systemu pierwszych dostaw energii z nowego bloku PKE ŁAGISZA.. a przede wszystkim zintensyfikowanie problematyki, związanej z Pakietem Klimatyczno-Energetycznym, takŝe w kontekście grudniowej konferencji w Kopenhadze. Obserwując medialną i polityczną wrzawę wokół odpowiedzialności człowieka za efekt cieplarniany, moŝna, po raz kolejny, odnieść wraŝenie, Ŝe nie chodzi tu tylko o - nie do końca udowodnioną - odpowiedzialność dwutlenku węgla za ten stan rzeczy, ale o coś więcej, bądź o tworzenie nowej religii ekologicznej (raczej do wierzenia, niŝ do jednoznacznego udowodnienia!). Jeśli dodać do tego skundlenie nauki prezentowanej poprzez doniesienia medialne, bądź przecieki z prac konferencji kopenhaskiej, z wyjątkowo agresywną i kosztowną demonstracją środowisk, tzw. proekologicznych, to tym bardziej trudno podejmować wyzwania Pakietu Klimatycznego UE z pełnym przekonaniem o ich sensowności. Spróbujmy spojrzeć na te problemy w kontekście emisyjności PKB gospodarek narodowych niektórych krajów Europy, aby po raz kolejny zauwaŝyć bardzo duŝe zróŝnicowanie 1

2 pomiędzy nimi. W skrajnych przypadkach pomiędzy Estonią i Francją to róŝnica prawie trzykrotna, a Francją i Polska ponad dwukrotna (2,5). RYS.1 EMISYJNOŚĆ PKB W WYBRANYCH KRAJACH EUROPY (NA 1000 USD Z UWZGLĘDNIENIEM PARYTETU SIŁY NABYWCZEJ Z DANYCH ŹRÓDŁO McKINSEY) Gdyby dodać do tego ogląd zaleŝności energetycznej gospodarek krajów UE od dostaw zewnętrznych (importu), to oczywistym staje się fakt, Ŝe stanowisko w sprawie ograniczeń emisji CO 2 będzie do końca bardzo zróŝnicowane, podobnie jak w przypadku ponoszenia kosztów realizacji Pakietu! RYS. nr 2 ZALEśNOŚĆ ENERGETYCZNA PAŃSTW EUROPY - W MILIONACH TON OLEJU PRZELICZALNEGO W 2008 ROKU 2

3 Istota Pakietu Klimatyczno-Energetycznego to najprościej, wyzwanie o charakterze cywilizacyjnym, skierowane do krajów świata, z nadzieją na sprowokowanie oczekiwanych reakcji. Spróbujmy ocenić, za pomocą prognoz na rok 2030, czy elektroenergetyka w ujęciu globalnym podejmie to wyzwanie. Światowy rynek energii w 2030 roku zostanie podwojony (licząc w paliwie porównywalnym 1) ) w stosunku do początku lat osiemdziesiątych, zaś w porównaniu do 2006 roku, to przewaga o prawie 45%. Wyraźnie wyŝsze zapotrzebowanie na energię wystąpi w obszarach gospodarek rozwijających się, w porównaniach np. z krajami zgrupowanymi w OECD. W 2030 roku, kraje OECD zwiększą swoją konsumpcję o nieco ponad 15%, podczas gdy kraje pozostałe zwiększą ją o prawie 75%! W strukturze paliw pierwotnych świata,w prognozach zuŝycia na 2030 rok, węgiel zajmie nadal znaczącą, bo ponad 20% pozycję (w 2006 roku było to 26%). W strukturze paliw, produkcji energii elektrycznej sytuacja równieŝ nie wiele się zmieni, bo węgiel będzie zajmował nadal pozycję dominującą - około 40% (dla porównania w roku 2006 było to ponad 41%). Porównując zagregowane prognozy konsumpcji energii w skali świata, na 2030 rok, moŝna dojść do wniosku, Ŝe dominujące zwiększenie emisji gazów cieplarnianych tu CO 2, będzie pochodziło z krajów spoza zgrupowania OECE, a więc z obszarów cywilizacyjnej i gospodarczej pogoni. RYS.3. ŚWIATOWA EMISJA CO 2 [mld t] 1) 1) INTERNATIONAL ENERGY OUTLOOK MAY ENERGY INFORMATION ADMINISTRATION OFFICE OF INTEGRATED ANALYSIS AND FORECASTING U.S. DEPARTMENT OF ENERGY WASHINGTON, DC

4 Szacowanie skali, w jakiej świat przyjmie wyzwanie Pakietu Klimatyczno-Energetycznego Unii Europejskiej, w szczególności globalna energetyka wobec zróŝnicowań gospodarek, zasobów, uzaleŝnień geopolitycznych dostaw paliw i energii, bez dookreślenia nie tyle niezbędnych środków finansowych, ile ścieŝek porozumienia, jest nie tylko trudne, ale wręcz niemoŝliwe!!! Pakiet problemów związanych z efektem cieplarnianym, moŝna dziś określić raczej jako obraz nowej religii ekologicznej, z szeregiem dogmatów, w które moŝna wierzyć, z nadzieją, iŝ w przyszłości się potwierdzą, bądź będą weryfikowane! Co zatem czynić w warunkach elektroenergetyki w Polsce? realizować przyjęte zobowiązania w tej materii, bacząc pilniej, niŝ do tej pory na jej interes, aby fajerwerki politycznych deklaracji nie przyniosły jeszcze większych kosztów! Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku, została przyjęta przez Rząd 10 listopada 2009 roku. Tam naleŝałoby doszukiwać się odpowiedzi na wyzwania, jakie w tym czasie stawiane będą przed elektroenergetyką w Polsce, nie tylko w ramach Pakietu Klimatyczno- Energetycznego. Zapotrzebowanie na energię, w tym dokumencie, wynika z przyjętych wskaźników makrogospodarczych. A tam dynamika zmian Produktu Krajowego Brutto i wartości dodanej jest wysoka juŝ od 2011 roku, w co dziś trudno uwierzyć : 103,9 PKB [%] : 105,8 PKB [%] : 105,2 PKB [%] : 105,7 PKB [%] : 104,6 PKB [%] ZałoŜono obniŝenie zuŝycia energii pierwotnej na jednostkę PKB z wartości 89,4 t oe /mln zł 07 do około 33 t oe /mln zł 07 w roku Przyjęto takŝe istotne obniŝenie elektrochłonności PKB, z wartości 137,7MWh/mln zł 07 do 60,6MWh/mln zł 07. Z takich załoŝeń oszacowano konsumpcję energii elektrycznej brutto w 2030 roku, na wielkość niewiele ponad 217TWh. Oznacza to zwiększenie finalnego zapotrzebowania na energię elektryczną o około 55% więcej, niŝ w 2006 roku, z zapotrzebowaniem na moc szczytową, przekraczającą 34,5GW, co znaczy zwiększenie o prawie 47%, w stosunku do 2006 roku. 4

5 RYS.4. KRAJOWE ZAPOTRZEBOWANIE NA ENERGIĘ ELEKTRYCZNĄ BRUTTO [TWh] W prognozie zapotrzebowania na paliwa i energię do 2030 roku, załoŝono realizację kierunków polityki energetycznej Polski, uwzględniających wymagania Unii Europejskiej: poprawę efektywności energetycznej wzrost bezpieczeństwa dostaw paliw i energii dywersyfikacja struktury wytwarzania energii elektrycznej poprzez wprowadzenie energetyki jądrowej rozwój wykorzystania odnawialnych źródeł energii, w tym biopaliw rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii ograniczenie oddziaływania energetyki na środowisko naturalne W zakresie efektywności energetycznej, uwzględniono, istotne dla prognozy, cele polityki energetycznej: dąŝenie do utrzymania zeroenergetycznego wzrostu gospodarczego, co oznacza rozwój gospodarki, następujący bez wzrostu zapotrzebowania na energię pierwotną konsekwentne zmniejszanie energochłonności polskiej gospodarki, do poziomu UE- 15 5

6 W dziedzinie ochrony środowiska przyjęto generalne załoŝenia uwzględniające: opłaty za emisję CO2, zgodnie z ustaleniami Rady Europejskiej i Parlamentu, z grudnia 2008 roku ograniczenia emisji SO2 i NOX do poziomów, wynikających z obecnych regulacji międzynarodowych rozwój niskoemisyjnych technologii wytwarzania energii oraz źródeł skojarzonych rozproszonych Z tak skonstruowanych załoŝeń (dla skrótu pomijając inne), jawi się struktura produkcji energii elektrycznej netto, w podziale na paliwa w 2030 roku, z dominującą nadal pozycją paliw stałych. RYS. nr 5 POLSKA PRODUKCJA ENERGII ELEKTRYCZNEJ NETTO, W PODZIALE NA PALIWA, 2030 ROKU W Krajowe zasoby węgla kamiennego i brunatnego, pozostaną waŝnymi stabilizatorami bezpieczeństwa energetycznego w kraju. ZałoŜono odbudowę wycofywanych z eksploatacji węglowych źródeł energii, na tym samym paliwie, w okresie do 2017 roku, a takŝe odbudowę części elektrociepłowni systemowych na węgiel kamienny. Osiągnięcie celów unijnych wymagać będzie produkcji energii elektrycznej brutto z OZE, w 2020 roku, w wielkości około 31TWh, to jest 18,4% produkcji całkowitej, a w 2030 roku, 39,5TWh, co stanowi 18,2% produkcji całkowitej. Produkcja energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji, będzie się zwiększać z 24,4TWh w 2006 roku, do 47,9TWh w 2030 roku. Udział produkcji energii elektrycznej w wysokosprawnej Kogeneracji, w zapotrzebowaniu na energię elektryczną brutto, wzrośnie z 16,2% w 2006 roku, do 22% w 2030 roku. W projekcji pojawiają się elektrownie jądrowe, których tempo rozwoju jest uzaleŝnione od względów organizacyjno-technicznych, ale takŝe społecznych. ZałoŜono, bardzo optymistycznie, Ŝe produkcja z pierwszego bloku jądrowego osiągnie wartość około 10TWh w roku W 6

7 2030 roku przyjęto pracę trzech bloków jądrowych o mocy netto 4500 MW, z produkcją ponad 31TWh rocznie. Odrębnym problemem polityki energetycznej Polski jest zbilansowanie przewidywanego wycofywania z eksploatacji znacznych mocy, z równoczesną projekcją odtworzeń i głęboką modernizacją. W dokumencie zawarto zbilansowane zamiary przedsiębiorstw energetycznych w tej materii. Ocenę tego, ale i pozostałych zapisów dokumentu, warto jednak pozostawić na czas po zapadnięciu decyzji klimatycznych UE, one bowiem będą te zapisy znacząco korygować. Elektroenergetyka w Polsce, pod koniec 2009 roku, charakteryzuje się przede wszystkim mniejszą, niŝ w roku 2008, produkcją i sprzedaŝą energii elektrycznej, wyraźnie zróŝnicowanymi w podsektorach wynikami gospodarczymi, zastojem inwestycji modernizacyjnych i ułomnym rynkiem energii. ZuŜycie krajowe energii elektrycznej po trzech kwartałach, pozostaje niezmiennie w tendencjach z końca 2008 roku. RYS. nr 6 ZUśYCIE KRAJOWE ENERGII ELEKTRYCZNEJ W UKŁADZIE MIESIĘCZNYM, W LATACH [TWh] W tym czasie krajowe zuŝycie finalne energii elektrycznej, było mniejsze o 4,7% w porównaniu do analogicznego okresu roku ubiegłego, przy czym w produkcji na węglu brunatnym było to nieco ponad 1,5% mniej, a na węglu kamiennym prawie o 6% mniej. Do końca roku ta dysproporcja pomiędzy energetyką brunatną i kamienną ulegnie zmniejszeniu. Z tejŝe perspektywy, struktura produkcji energii elektrycznej to nadal waŝący udział elektrowni na węglu kamiennym bo 43,3% i elektrowni na węglu brunatnym 34,8%. Udział odnawialnych źródeł energii w tak liczonej strukturze, to zaledwie 1,3%. Elektroenergetyka pochłonęła wyraźnie mniej węgli energetycznych. 7

8 Węgla kamiennego na produkcję energii elektrycznej zuŝyto o ponad 8,5% mniej, przy nieco wyŝszej wartości opałowej, zaś węgla brunatnego o nieco ponad 1,5% mniej, przy wartości opałowej nieco niŝszej. Warto zauwaŝyć większe zuŝycie gazu ziemnego, na produkcję energii elektrycznej - aŝ o 4,1%. Nadal trwa pomniejszanie konsumpcji energii elektrycznej w kraju, co zdaje się świadczyć o tym, iŝ optymistyczne osądy, co do zanikającego kryzysu gospodarczego, są co najmniej przedwczesne, a korzystne relacje wskaźnika PKB, nie wynikają z wyraźnej poprawy sytuacji podmiotów gospodarczych w kraju! ZuŜycie energii elektrycznej na świecie w 2009 roku, będzie po raz pierwszy od 1945 roku mniejsze o około 3,5% (a gazu o około 9,0% mniej!). W tych samych porównaniach dla Europy, to kolejno spadki: 5% mniej zuŝytej energii elektrycznej i o 9,0% mniej zuŝytego gazu! Zatem to jeszcze nie czas, który moŝna uznać za początek oŝywienia gospodarczego, takŝe w Polce! Istotne dla oceny polskiej elektroenergetyki w 2009 roku, mogą być wyniki gospodarcze w trzech jego kwartałach. Przy mniejszej produkcji i sprzedaŝy energii elektrycznej, wyniki te są wyraźnie korzystniejsze, niŝ w roku ubiegłym, dla wytwórców energii elektrycznej i Operatora Systemu Przesyłowego. WYNIKI W TRZECH KWARTAŁACH 2009 ROKU - ELEKTROWNIE ZAWODOWE PW CIEPLNE Dla Operatora Systemu Przesyłowego, przy przychodach ze sprzedaŝy energii elektrycznej, ogółem mniejszych o nieco ponad 2%, niŝ w trzech kwartałach roku 2008 i kosztach mniejszych o 4,4%, zysk ze sprzedaŝy był równy 402,9 mln zł, tj.135,2% wyniku z trzech kwartałów ubiegłego roku. Dla Operatorów Systemów Dystrybucyjnych, przy przychodach ze sprzedaŝy energii elektrycznej, ogółem mniejszych o prawie 3%, niŝ w trzech kwartałach roku 2008 i kosztach wyŝszych o prawie 1,5%, zysk ze sprzedaŝy był równy 561,0 mln zł, tj. zaledwie 53% wyniku z trzech kwartałów ubiegłego roku. 8

9 Dla Przedsiębiorstw Obrotu, przy przychodach ze sprzedaŝy energii elektrycznej, ogółem większych o ponad 19%, niŝ w trzech kwartałach roku 2008 i kosztach wyŝszych nieco ponad 17%, zysk ze sprzedaŝy był równy 838,7 mln zł, tj.280,7% wyniku z trzech kwartałów ubiegłego roku. W strukturze kosztów wytwarzania w elektrowniach cieplnych zawodowych, wyraźnie wzrosły koszty zmienne w części dotyczącej paliwa produkcyjnego. Jednostkowy koszt łączny energii elektrycznej był równy 151,35 zł/mwh i był wyŝszy o 23% od jednostkowego kosztu zmiennego energii elektrycznej z trzech kwartałów roku ubiegłego. Jednostkowy koszt stały zwiększył się o 15,5% w stosunku do analogicznego porównania. KONKLUDUJĄC: z optymistycznych wypowiedzi polityków i budujących porównań z gospodarkami krajów europejskich, wynikać by mogło, Ŝe kryzys gospodarczy w Polsce jest za nami. W mojej ocenie, z obserwacji konsumpcji paliw i energii, wynika, Ŝe jeszcze do tego daleko! Gospodarka ma bowiem to do siebie, Ŝe uwzględniając wszystkie aspekty racjonalizacji konsumpcji paliw i energii, jeśli funkcjonuje lepiej, to musi ich w sumie konsumować więcej!!! jeśli dodać do tego wyraźne wystudzenie inwestycji elektroenergetyki, tych z obszaru odtworzeń i modernizacji (poza wcześniej rozpoczętymi), to ten stan przenosi się niekorzystnie na podmioty realizujące te inwestycje. Dla nich, moim zdaniem, projekcja oŝywienia inwestycyjnego w elektroenergetyce w Polsce, musi być odłoŝona na co najmniej kilkanaście (oby nie kilkadziesiąt) najbliŝszych miesięcy wartym zauwaŝenia jest fakt, Ŝe: w strukturze cen energii elektrycznej, w uśrednieniu wszystkich grup odbiorców finalnych, pozycję dominującą zajmuje obszar obciąŝeń podatkowych i zbliŝonych do 31% - 42% drugim w kolejności jest obszar kosztów zmiennych od 27% do 43% trzecim, obszar kosztów stałych od 22% do 32% wraŝliwość cen energii elektrycznej, wobec tak zagregowanej struktury, lokuje się wyraźniej w obszarze sumy obciąŝeń fiskalnych i zbliŝonych w taryfie G11, zaś dla odbiorców przemysłowych w grupach taryfowych A i B23, przede wszystkim w kosztach pozyskania paliw. widać tu sprzeczność pomiędzy polityką społeczną (populizm z politycznych celów krótkookresowych) i logiką rynku ze zmian chociaŝby dostępu i kosztów pozyskania paliw! porównując wybrane informacje z wyników elektroenergetyki, w trzech kwartałach 2009 roku, widać, Ŝe tak korzystne rokowania dla wytwórców energii elektrycznej, nie mogą wynikać z podstawowej działalności gospodarczej (mniejsza produkcja, wyŝsze 9

10 koszty ) a raczej z uwarunkowań zewnętrznych, w tym przede wszystkim splotu decyzji korzystnych krótkookresowo (wzrost cen energii elektrycznej, odstąpienie od naliczania akcyzy od wytwórców, przychody z tytułu rozliczeń po likwidacji KDT-ów) jeśli, biorąc pod uwagę wyniki finansowe elektroenergetyki, ten rok do końca będzie wyraźnie lepszy, niŝ rok ubiegły, to najwięcej korzyści przyniesie dla budŝetu państwa w zakresie przychodów, z tytułu podatków i dywidendy chyba, Ŝe końcówka roku przyniesie istotne zmiany, na co narazie się nie zanosi!!! Herbert Leopold Gabryś W artykule wykorzystano materiały: 1.Zbiory własne HLG 2.ARE S.A. 3.PSE-Operator S.A. 4.Internet 5.INTERNATIONAL ENERGY OUTLOOK MAY ENERGY INFORMATION ADMINISTRATION OFFICE OF INTEGRATED ANALYSIS AND FORECASTING U.S. DEPARTMENT OF ENERGY WASHINGTON, DC