Katecheza inicjacji w sakramenty pokuty i pojednania oraz Eucharystii

Transkrypt

1 Katecheza inicjacji w sakramenty pokuty i pojednania oraz Eucharystii I etap edukacyjny: klasy I-III szkoły podstawowej 1. Charakterystyka dzieci klas I-III szkoły podstawowej Do klas I-III szkoły podstawowej uczęszczają dzieci w wieku od 6. do 9. roku życia. Nauka w szkole i wykonywanie zadań stawianych przez nią staje się głównym obowiązkiem i pracą dziecka oraz głównym czynnikiem jego psychicznego rozwoju. Nowa sytuacja zobowiązuje dziecko do działania coraz bardziej odpowiedzialnego i celowego. Wyrabia w nim poczucie obowiązku i odpowiedzialności wobec otoczenia. Umiejętność świadomego i zorganizowanego działania rozwija w dziecku cechy woli. Dziecko nabywa umiejętność liczenia się z punktem widzenia innych oraz uwzględnienia pragnień innych osób. Na tym etapie rozwoju dziecko przechodzi od aktywności zabawowej do uczenia się. Zmiana zasadniczej formy jego działalności wymaga odpowiedniego kształtowania motywów uczenia się. Dziecko uczy się chętniej, gdy praca ta daje mu przyjemność i gdy spotyka się z pochwałą nauczyciela. Czynnikiem motywującym do pracy jest też znajomość bliskich i konkretnych celów działania. Dzieci w klasie I i II nie interesują się jeszcze klasą i osiągnięciami kolegów, oceny mają dla nich znaczenie indywidualne. Sytuacja ta stopniowo zmienia się w klasie III. Dla dzieci w klasach I i II pociągający jest proces uczenia się, zaspokojenie wymagań nauczyciela oraz praca z materiałem dydaktycznym. Dzieci lubią prace, które wymagają od nich aktywności. W klasie III rozpoczyna się wzrost zainteresowań treścią przedmiotów szkolnych. Nauka staje się środkiem poznania rzeczywistości. Motywem uczenia się jest to, by być dobrym uczniem oraz coś nowego poznać. W klasach I-III zmianie ulega również charakter uczenia się. U dzieci następuje rozwój pamięci logicznej. Łatwo asymilują treści podawane w sposób konkretny i poglądowy. Dzięki zdolnościom do działań logicznych dzieci kształtują pierwszą wizję świata zbliżoną do obiektywnej. W wieku tym następuje rozwój wrażeń i spostrzeżeń, rozwój pamięci i mowy. Rozwój wrażeń i spostrzeżeń polega na dostrzeganiu szczegółów w treściach, które dotąd uchodziły uwadze dziecka. Zabawa, choć przestaje być dominującą postacią działalności, zmienia się pod względem formy i treści. Ważnym czynnikiem rozwoju staje się własna aktywność. Rozwój pamięci wyraża się w zwiększeniu jej szybkości i trwałości. Następuje rozwój dowolnego zapamiętywania. Wraz z rozwojem mowy myślenie konkretne przeobraża się w abstrakcyjno-słowne. W tym okresie dają się również zauważyć zmiany w religijności dziecka. W 6. roku życia religijność łączy się bardzo ściśle z autorytetem. Dziecko przyjmuje normy i wzorce od osób dla niego znaczących. Obok rodziców zaczynają być nimi także siostry zakonne, katecheci świeccy, księża. Konkretny charakter myślenia powoduje przenoszenie cech własnych rodziców na obraz Boga. Powinność religijna jest ujmowana jako obowiązek i posłuszeństwo ze względu na starszych, a Bóg jest stróżem tej powinności. Religijność na tym etapie rozwoju cechuje rytualizm wyrażający się w mechanicznym ujmowaniu relacji między zna- 1

2 kami materialnymi i religijnymi a ich duchowymi skutkami. Około 9. roku życia zanika naiwny obraz Boga, a pojawia się rozumienie Go jako ducha, który jest wszechobecny, dobry i sprawiedliwy. Od drugiej klasy dziecko przeżywa ambiwalentne uczucia wobec Boga: raz postrzega Go jako radosnego i dobrego, a kiedy indziej groźnego i surowego. Wskutek konfrontacji z różnymi informacjami z zewnątrz mogą pojawić się u dziecka pierwsze, fragmentaryczne wątpliwości w wierze. Ponieważ w religijnych zachowaniach dominuje aktywność zewnętrzna i prawdy wiary nie zostały jeszcze uwewnętrznione, rodzi się potrzeba rozbudzania w dziecku tęsknoty za bezpieczeństwem, pokojem, zaspokojeniem pozytywnych pragnień, których źródłem jest sam Bóg. Dużą rolę w kształtowaniu postawy religijnej będzie miało budowanie zaufania i poczucia bezpieczeństwa w relacjach międzyludzkich, które dziecko przeniesie na swoje odniesienia do samego Boga. Także odpowiednie przygotowanie i przeżycie sakramentu pokuty i pojednania oraz Eucharystii odegra w tym względzie znaczącą rolę. 2. Podstawa programowa nauczania religii w klasach I-III szkoły podstawowej Cele katechetyczne wymagania ogólne I. Interpretacja życia w świetle wiary. Uczeń pogłębia świadomość dziecięctwa Bożego rozpoczętego na chrzcie świętym i odnajduje ślady Boga w otaczającym świecie; poznaje podstawowe prawdy wiary. II. Wprowadzenie w rozumienie sakramentów Eucharystii oraz pokuty i pojednania. Uczeń poznaje cel uczestnictwa w Eucharystii i sakramencie pokuty i pojednania, nabywa motywację do regularnego i pogłębionego uczestnictwa w tych sakramentach. III. Kontakt z Bogiem w liturgii i modlitwie. Uczeń poznaje sposoby uczestniczenia w liturgii, zwłaszcza we Mszy Świętej oraz wydarzeniach roku liturgicznego; pogłębia umiejętność wyrażania w znakach własnej religijności; rozwija sposoby uczestniczenia w modlitwie dziękczynienia, uwielbienia, przeproszenia i prośby. IV. Postawa moralna. Uczeń pogłębia rozumienie Przykazań Bożych, a także motywację wiary w ich przestrzeganiu; rozwija społeczne niezbędne do życia w grupie rówieśników, rodzinie i szkole. Zadania katechezy Rozwijanie Zadania nauczyciela religii świadomości poznania wiary religijnej. odnajdywania Treści wymagania szczegółowe Wiadomości Uczeń Istnienie religijnego wymiaru - wskazuje owoce chrztu rzeczywistości. świętego i zobowiązania wynikające z jego przyjęcia. Sposoby poznania Boga. - wskazuje, że Bóg zaprasza do przyjaźni, jest zawsze 2

3 śladów Boga w świecie oraz przyjmowania objawienia. Przedstawienie podstawowych prawd wiary. Pismo Święte księgą wiary. Bliskość i obecność Boga wśród nas i w naszym życiu. Bóg Stworzycielem świata. Jezus Słowem Boga. Chrystus umarł i zmartwychwstał dla nas. Duch Święty prowadzi i umacnia życie Kościoła. blisko nas, obdarza łaską, - odnajduje w codzienności ślady Bożych darów i umie dziękować za nie, - wskazuje znaczenie Pisma Świętego w życiu człowieka, - uważnie słucha słów Pisma Świętego. - wskazuje najważniejsze przymioty Boga, - omawia teksty potwierdzające wiarę w zmartwychwstanie Jezusa, - opowiada o Zesłaniu Ducha Świętego, Ukazanie ogólnych zarysów historii zbawienia jako działania miłosiernego Boga w dziejach świata i ludzi. Jedność działania Ojca, Syna i Ducha Świętego. Kościół realizujący posłannictwo Jezusa Chrystusa. Powtórne przyjście Pana. Konieczność dla zbawienia łaski, darmowego daru Bożego. Stworzenie świata, ludzi i aniołów. Grzech ludzi. Obietnica zbawienia. Prorocy przekazicielami obietnicy. - wskazuje, w jaki sposób może wyrazić wdzięczność Panu Jezusowi za dar Jego ofiary, - opowiada o wierze w powtórne przyjście Jezusa, - opowiada o misji Kościoła, - uzasadnia konieczność łaski Bożej dla zbawienia. - wyjaśnia, że stworzenie jest przejawem miłości Bożej, - omawia teksty mówiące o działaniu Boga, - wyjaśnia pojęcia anioł, szatan, zbawienie, grzech, prorok, apostoł. Maryja Matką Chrystusa i naszą Jezus obiecanym Zbawicielem. Publiczna działalność Jezusa. 3

4 Wychowanie liturgiczne włączenia się w świętowanie wiary ludu Bożego (liturgia, rok liturgiczny, polska tradycja okresów liturgicznych). Sakramenty święte. Sens i przesłanie poszczególnych okresów roku liturgicznego. Zwyczaje związane z obchodami Świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy. Niedziela pamiątką zmartwychwstania. Podstawowe gesty, znaki i symbole liturgiczne. Nabożeństwo różańcowe, drogi krzyżowej, majowe, czerwcowe. - wymienia sakramenty święte, - wyjaśnia podstawowe gesty, znaki i symbole liturgiczne, - wskazuje na religijny wymiar Świąt Bożego Narodzenia i Wielkanocy, - kojarzy nabożeństwo drogi krzyżowej, różańcowe, majowe i czerwcowe z czcią do Jezusa ukrzyżowanego, Maryi i Najświętszego Serca Jezusowego, - wskazuje elementy świętowania niedzieli, postawy zaufania jako podstawy nawrócenia i pokuty fundamentów pełnego przeżycia sakramentu pokuty i pojednania. Pomoc w pełnym i aktywnym uczestnictwie w Eucharystii. Bóg Miłosiernym Ojcem. Pojęcie sakramentu pokuty i pojednania. Warunki sakramentu pokuty i pojednania. Pierwsze piątki miesiąca. Eucharystia ofiarą Chrystusa i Kościoła, sakramentem jedności i miłości zbawczej, krzepiącej uczty, obecności Chrystusa. Poszczególne części Mszy Świętej (znaczenie gestów, - wskazuje elementy świętowania Wielkanocy. - wyjaśnia pojęcie miłosierdzia Bożego, - określa sposoby walki z grzechem, - wskazuje, co dokonuje się w sakramencie pokuty i pojednania, - wskazuje, jak należy przygotować się do sakramentu pokuty i pojednania, - wyjaśnia, dlaczego należy systematycznie korzystać z sakramentu pokuty i pojednania. - opowiada o ustanowieniu Eucharystii, - wskazuje, że Eucharystia jest ofiarą Chrystusa i Kościoła, - opowiada o tym, co dzieje 4

5 obrzędów, postaw, pozdrowień i wezwań). się podczas poszczególnych części Mszy Świętej, Formacja moralna Ukazanie wybranych wydarzeń z historii zbawienia odnoszących się do życia ucznia. sumienia na podstawie przykazania miłości w Dekalogu i Ewangelii. Wiara źródłem ludzkiej życzliwości, pogody ducha, radości. Nauczanie Jezusa w przypowieściach. Pomoc chorym i cierpiącym. Pojęcie sumienia. Dekalog wyrazem troskliwej miłości Boga wobec ludzi. Treść i znaczenie poszczególnych przykazań Dekalogu. - wskazuje, jak należy przygotować się do uczestnictwa we Mszy Świętej i przyjęcia Komunii Świętej, - wyjaśnia pojęcia post eucharystyczny, Komunia Święta, Najświętszy Sakrament. - omawia wybrane przypowieści Jezusa, - podaje przykłady niesienia pomocy innym, - rozwija postawę zaufania do Pana Boga i odpowiedzi na Jego wezwanie. - opowiada o znaczeniu sumienia, - wyjaśnia, jakie postawy sprzeciwiają się Bożym przykazaniom, - wskazuje, jak w codziennym życiu należy zachowywać przykazania Boże, - wyjaśnia, na czym polega wiara w Boga, zaufanie i szacunek do Niego, - uzasadnia, dlaczego niedziela jest najważniejszym dniem chrześcijanina, - charakteryzuje, na czym polega postawa szacunku wobec rodziców i innych dorosłych oraz właściwe odniesienia do drugich: wdzięczność, gotowość do dzielenia się z innymi, wzajemne obdarowywanie 5

6 szukania płaszczyzn szerzenia dobra i królestwa Bożego w swoim środowisku. się, przepraszanie, - wyjaśnia zagrożenie zdrowia własnego i innych, - prezentuje właściwe postawy w stosunku do otaczającego środowiska, przyrody oraz własnego ciała, - uzasadnia postawę szacunku i troski o własność swoją, cudzą i wspólną, - wyjaśnia, na czym polega postawa prawdomówności i uczciwości, - uzasadnia szacunek do wartości doczesnych. Dobro otrzymywane od Boga. - wskazuje, jak należy troszczyć się o dobro Sposoby czynienie dobra w wspólne: klasowe, rodzinne, klasie, rodzinie, parafii. parafialne, - odróżnia dobro od zła, - wykazuje wrażliwość na przejawy dobra i zła, Wychowanie do modlitwy rozwoju własnej osobowości na przykładzie wzoru świętych. nawiązywania dialogu z Bogiem i udzielania odpowiedzi na Jego apel. Postaci biblijne przykładem życia wiary. Przykłady życia według Ewangelii. Pojęcie i formy modlitwy, postawy modlitewne. Jezus wzorem modlitwy. Maryja, Matka Jezusa i nasza, wzorem rozmodlenia. Modlitwa indywidualna i - przejawia postawę życzliwości i koleżeństwa wobec rówieśników. - wskazuje, w czym może naśladować postaci biblijne i świętych. - wskazuje cechy modlitwy, - odróżnia modlitwę od innych wypowiedzi i działań ludzkich, - zna wybrane modlitwy, pieśni i piosenki. - formułuje samodzielnie modlitwę, w której wielbi 6

7 modlitwy dziękczynnej, chwalebnej, przebłagalnej, błagalnej, prywatnej i liturgicznej. wspólnotowa. Ojcze nasz i inne modlitwy. Boga, dziękuje Bogu, prosi i przeprasza Boga, - omawia wybrane prośby modlitwy Ojcze nasz, - wskazuje przykłady modlitwy w Biblii, - odróżnia modlitwy prośby, dziękczynienia, przeproszenia i uwielbienia, Wychowanie do życia nawiązywania kontaktów z wspólnotowego rówieśnikami i dorosłymi. Wprowadzenie do misji świadomości przynależenia do Kościoła. Pomoc w zaangażowaniu w różne wspólnoty życia. postawy świadectwa wiary w codziennym życiu. Pozdrowienia świeckie i chrześcijańskie. Postawy służące słuchaniu drugiego człowieka i dobremu zrozumieniu ich słów. Charakterystyczne cechy koleżeństwa i przyjaźni. Kościół przestrzenią gromadzenia się wspólnoty wierzących. Przykazania kościelne. Uczynki miłosierdzia. Jezus posyła swoich uczniów na cały świat z Ewangelią. Chrześcijanin troszczy się, by Jezus i Jego dzieło dotarło do wszystkich, którzy Go nie znają. - wskazuje sytuacje, w których się modli. - wskazuje, jak tworzyć wspólnotę i jedność w klasie, rodzinie, - dobiera właściwe formy komunikowania się z innymi, - wskazuje, jak trzeba pielęgnować przyjaźń. - wskazuje, jak tworzyć wspólnotę i jedność w parafii, - wyjaśnia poszczególne przykazania kościelne. - wskazuje, co jako dziecko może uczynić dla Kościoławspólnoty oraz wspólnoty świeckiej. - wskazuje, na czym polega dobre wypełnianie czynów apostolskich w codziennym życiu, - wyjaśnia, po co dzielić się z innymi swą wiedzą o Bogu. Zalecane warunki i sposoby realizacji Katecheza uwzględniać musi właściwości etapu rozwojowego ucznia, poszukując sposobów osiągnięcia celów. Ważne jest wykorzystanie własnej aktywności dziecka, by przez 7

8 żywy udział i osobisty wysiłek przyswoiło sobie nowe treści kształcenia. Zadaniem katechety jest rozbudzanie motywacji oraz inspirowanie ciekawych sposobów asymilacji wiedzy. Istotną rolę pełnią w tym procesie metody wyzwalające działanie i oparte na nim (m. in. praca z obrazem, metody plastyczne, konstrukcyjno-praktyczne, eksponujące, wycieczka, zabawa, metody oparte na działaniu). Służą one poznawaniu i emocjonalnemu związaniu ucznia z prawdą. Dziecko nie potrafi długo słuchać, uważać, rozumować. Należy mieć to na uwadze w stosowaniu podczas lekcji metod słownych. Jeśli już stosuje się opis, opowiadanie, pogadankę, muszą one dotyczyć konkretnych osób i wydarzeń. Celem działań katechetycznych w klasach I-III jest położenie większego nacisku na emocjonalne i wolitywne przylgnięcie do głoszonych treści. Do osiągnięcia tego celu służą takie metody, jak inscenizacja, drama, przedstawienie ról, opowiadanie, opis, pogadanka wzbogacone pracą z obrazem. W formowaniu postaw wiary i modlitwy ważną rolę pełni naśladownictwo. Stąd istotna jest postawa katechety oraz wzorce postaci biblijnych i świętych. Myślenie konkretno-obrazowe wymaga stosowania różnych metod pracy z obrazem, metod plastycznych oraz korzystanie z różnych środków audiowizualnych. Wyzwalaniu radości służy stosowanie śpiewu i zabawy katechetycznej. Pamięć mechaniczna, zwłaszcza na początku nauki szkolnej, winna być włączona do nauki prawd i zasad, sformułowań biblijnych, liturgicznych, modlitw. Celem uspołecznienia ucznia, często do tej pory związanego jedynie z najbliższymi w rodzinie, należy stosować metody aktywizujące i budujące wspólnotę. Programy i podręczniki, zwłaszcza dla klas II i III, winny zawierać następujące, przeznaczone do zapamiętania treści: Słowa związane z czynionym znakiem krzyża. Modlitwy Ojcze nasz, Chwała Ojcu oraz Zdrowaś Maryjo. Dialogi występujące w liturgii mszalnej. Formuły wyznawania wiary w Boga, zwłaszcza Wierzę w Jednego Boga. Treść Przykazania miłości Boga i bliźniego, Dekalogu oraz przykazań kościelnych. Siedem sakramentów świętych. Zwięzłe definicje objawienia, Pisma Świętego, zbawienia, sakramentu, Eucharystii, warunków dobrej spowiedzi, uczynków dobrych i złych, łaski Bożej, grzechu i jego rodzajów. 8