EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI

Transkrypt

1 EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI

2 Fundacja Civis Polonus działa od 2004 roku. Jej celem jest rozwijanie postaw obywatelskich umożliwiających jednostkom kreowanie świata, w którym żyją. Naszym zdaniem dobre państwo, jest wspólnotą otwartych, kompetentnych, zaangażowanych obywateli. Otwarci to ludzie lubiący innych, wrażliwi, ufni, umiejący budować więzi międzyludzkie. Kompetentni obywatele, to tacy, którzy znają swoje uprawnienia, wiedzą, jak z nich korzystać. To partnerzy administracji publicznej, a nie jej petenci. Zaangażowani, czyli wierzący w to, że ich udział w życiu wspólnoty ma sens, troszczący się o jej stan oraz przyszłość, gotowi do brania odpowiedzialności za siebie i innych. Cele te staramy się realizować, podejmując różnorodne działania wzmacniające potencjał jednostek jako obywateli. Zajmujemy się rozwijaniem kompetencji społecznych jednostek, pozwalających na współdziałanie z innymi, branie odpowiedzialności za sprawy publiczne. Pracujemy z przedstawicielami administracji publicznej, by wspólnie kreować mechanizmy udziału obywateli w procesach decyzyjnych. Tworzymy programy aktywnej edukacji obywatelskiej na poziomie szkół i gmin. Fundacja prowadzi szkolenia i doradztwo w zakresie powoływania i animowania pracy młodzieżowych rad gmin i miast.

3 spis treści SPIS TREŚCI 1. Wstęp 2. Część I Edukacja obywatelska w społeczności lokalnej 1.1. Wprowadzenie 1.2. Młodzieżowe Rady Dzielnic 1.3. Program GIM. Edukacja obywatelska w działaniu 1.4. Małpia Gazeta 1.5. Młody Włocławek 3. Część II Wzmacnianie tożsamości lokalnej 3.1. Wprowadzenie 3.2. Lubelszczyzna znana i nieznana. Edukacja Regionalna 3.3. Śladami ciekawych i nieznanych miejsc z przeszłości Chełmszczyzny 3.4. Wielokulturowa Wola 3.5. Mapa mojego wielokulturowego miasta 4. Część III Edukacja globalna i europejska 4.1. Wprowadzenie 4.2. Północ dla Południa 4.3. Młodzi obywatele interesują się przyszłością Europy 5. Część IV Szkoła jako doświadczenie edukacji obywatelskiej 5.1. Wprowadzenie 5.2. Jak myślisz? projekt edukacji obywatelskiej 5.3. Szkoła przejrzysta przestrzeń publiczna EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI 1

4 2 EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI

5 wstęp 1. WSTĘP Obecnie mamy do czynienia z dynamicznym rozwojem demokracji obywatelskiej (partycypacyjnej), której jakość zależy od tego, czy jednostki odnajdują się w roli obywateli osób zaangażowanych, współdecydujących o sprawach publicznych. Sfera publiczna rządzona logiką partycypacji wymaga od obywateli większego zaangażowania niż w przypadku demokracji reprezentacyjnej. Udział w życiu publicznym przestaje być ograniczony do cyklicznego aktu wyboru przedstawicieli, ale przejawia się w udziale w różnego typu debatach, konsultacjach, głosowaniach, inicjowaniu projektów, realizacji oddolnych inicjatyw. Zwiększenie roli obywateli w podejmowaniu decyzji publicznych oznacza większą wartość kompetencji obywatelskich, a co za tym idzie widoczne już dowartościowanie roli edukacji obywatelskiej rozumianej jako uczenie współdziałania, debatowania, wpływania na sprawy publiczne. W Polsce obserwowany jest problem niskiego kapitału społecznego, rozumianego jako zaangażowanie ludzi w sprawy publiczne. Przejawem takiego stanu rzeczy są niskie wskaźniki zaufania międzyludzkiego, nieduży odsetek osób działających w różnego rodzaju oddolnych inicjatywach, stowarzyszeniach, niskie czytelnictwo gazet, wreszcie niska frekwencja wyborcza. Niski kapitał społeczny oznacza, że Polacy wciąż nie odnajdują się w roli obywateli osób zaangażowanych, współdecydujących o sprawach publicznych. Problem ten dotyczy w poważnym stopniu ludzi młodych. Jak czytamy w raporcie CBOS, najmniejsze zasoby kapitału stowarzyszeniowo-obywatelskiego ma młodzież, największe osoby czterdziesto- i pięćdziesięcioletnie: doświadczone życiowo i wciąż aktywne (także w pracy). (Stowarzyszeniowo-obywatelski kapitał społeczny. Komunikat z badań. Wrzesień 2008). Potwierdzają to wyniki badań dotyczące wyobrażenia młodych ludzi na temat tego, co znaczy być obywatelem 1. Polskie czternastolatki kojarzą pojęcie obywatela z tradycyjnymi atrybutami, takimi jak znajomość własnej historii, gotowość do obrony kraju czy dbanie o dobre imię ojczyzny. Gotowość służenia w armii jako cecha godnego obywatela jest wśród polskich badanych znacznie częstsza niż w przypadku ich rówieśników z krajów zachodnich. Konwencjonalne zachowania obywatelskie są dla młodzieży polskiej znacznie ważniejsze dla wyobrażenia dobrego obywatela niż w przypadku zachodnich nastolatków. Natomiast zachowania zaliczane do skali zaangażowanego obywatelstwa, związane z obroną praw człowieka, zainteresowaniem kwestiami ekologicznymi, udziałem w akcjach protestacyjnych, byciem członkiem oddolnych inicjatyw, są znacznie rzadziej wskazywane przez polskie nastolatki jako cechy dobrego obywatela. Jedną z przyczyn takiego stanu rzeczy jest kształt edukacji obywatelskiej w polskich szkołach. Polskie nastolatki bardzo dobrze wypadają w międzynarodowych badaniach porównawczych, jeśli chodzi o teorię. Potrafią określić poprawnie rolę obywatela w demokracji, wskazać cel Powszechnej Deklaracji Paw Człowieka, jaka jest funkcja związków zawodowych. Gorzej jest z praktyką. Polskie nastolatki, jak wynika z badania, znacznie słabiej są przygotowane do odbierania treści pojawiających się w dyskursie publicznym, debatowania, podejmowania inicjatyw, samodzielności. Można zatem powiedzieć, że szkoły uczą o demokracji, natomiast nie wychowują do uczestnictwa w niej. To drugie zadanie, czyli aktywizacja obywatelska, a szczególnie zapewnienie 1 Dolata R., Koseła K., Wiłkomirska A., Młodzi obywatele. Wyniki międzynarodowych badań młodzieży, Warszawa EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI 3

6 wstęp młodym ludziom przestrzeni do podejmowania działań obywatelskich i społecznych, realizowana jest obecnie w Polsce przede wszystkim przez organizacje pozarządowe. To one są twórcami, animatorami innowacyjnych projektów, dzięki którym młodzi ludzie w swoich społecznościach mogą odgrywać rolę zaangażowanych obywateli. W niniejszej publikacji znajduje się opis kilkunastu projektów, dzięki którym młodzi ludzie mogli doświadczać bycia aktywnym obywatelem: konsultowali decyzje władz, organizowali dyskusje, prowadzili różnego rodzaju działania na rzecz swojej społeczności lokalnej. Wybierając projekty do tej publikacji, chcieliśmy pokazać, jak różnorodna jest praca organizacji pozarządowych oraz jak ważne jest to, że NGO (Non-governmental organizations organizacje pozarządowe), planując swoje działania, uwzględniają zmieniający się charakter współczesnego obywatelstwa. Obywatelstwo obecnie rozwija się jako pojęcie różnorodne i wielopoziomowe. Różnorodność dotyczy wielości sfer, w jakich obywatelstwo się realizuje. Polityczny wymiar obywatelstwa jest uzupełniany poprzez gospodarczy, społeczny i kulturowy wymiar. Obywatelstwo zaczyna się również odnosić do wielu poziomów integracji społecznej lokalnych, globalnych, regionalnych, chociaż wciąż najbardziej powiązane jest z poziomem narodowym. Opisane w niniejszej publikacji projekty są tylko próbką wysiłków organizacji pozarządowych na rzecz edukacji obywatelskiej młodzieży. Serdecznie zachęcamy do interesowania się działaniami innych fundacji i stowarzyszeń w tej dziedzinie. Bazę danych ponad pięciuset NGO aktywizujących obywatelsko młodzież można znaleźć na stronie Publikacja ta jest częścią projektu Aktywizacja obywatelska młodzieży wyzwanie dla organizacji pozarządowych, prowadzonego przez Fundację Civis Polonus w 2009 roku. Celem projektu było wzmocnienie skuteczności działań organizacji pozarządowych, zajmujących się nieformalną edukacją obywatelską młodzieży. Zależało nam na stworzeniu przestrzeni do współpracy oraz dyskusji nad celami i metodami pracy pomiędzy tymi organizacjami. Realizacja projektu stała się okazją do spotkania ponad trzystu przedstawicieli III sektora. Pragniemy serdecznie podziękować pracownikom, wolontariuszom wszystkich organizacji pozarządowych, które wzięły udział w tym projekcie, znalazły czas, by podzielić się z nami dobrymi praktykami w zakresie aktywizacji obywatelskiej młodzieży. Olga Napiontek Katarzyna Leśko 4 EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI

7 edukacja obywatelska w społeczności lokalnej CZĘŚĆ I EDUKACJA OBYWATELSKA W SPOŁECZNOŚCI LOKALNEJ EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI 5

8

9 edukacja obywatelska w społeczności lokalnej 2.1. WPROWADZENIE Aktywne uczestnictwo młodych w decyzjach i przedsięwzięciach na szczeblu lokalnym i regionalnym jest niezbędne, jeżeli chcemy budować społeczeństwa bardziej demokratyczne, bardziej solidarne i bardziej dostatnie.( ) Wspólnoty lokalne i regionalne, które są najbliższymi władzami dla młodzieży, odgrywają bardzo istotną rolę w lansowaniu ich uczestnictwa. Spełniając tę rolę, mogą one czuwać nad tym, by młodzi byli nie tylko dobrze poinformowani o demokracji i przynależności państwowej, ale również umożliwić im konkretne w nich uczestnictwo.( ) By uczestnictwo to miało jakiś sens, niezbędne jest umożliwienie młodym od zaraz działalności i wpływu na podejmowane decyzje, a nie dopiero w późniejszym okresie ich życia. 2 To zadanie wskazane przez Radę Europy, które polega na tworzeniu młodym ludziom przestrzeni do wpływania na lokalne sprawy publiczne, wypełniają w dużej mierze organizacje pozarządowe. Realizują projekty włączające młodzież w proces podejmowania decyzji, umożliwiające urzeczywistniania swoich pomysłów, wpływanie na sposób rozwiązania problemów młodzieży. Stowarzyszenia i fundacje zajmują się także uzupełnianiem luk, jakie pozostawia szkoła w swoich działaniach edukacyjnych. W programach nauczania przedmiotu wiedza o społeczeństwie zbyt mało miejsca poświęca się bowiem zasadom funkcjonowania samorządu lokalnego, możliwościom uczestniczenia mieszkańców w procesach decyzyjnych. 2 Preambuła Europejskiej Karty Uczestnictwa Młodych Ludzi w Życiu Lokalnym i Regionalnym. EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI 7

10 edukacja obywatelska w społeczności lokalnej 2.2. MŁODZIEŻOWE RADY DZIELNIC KONTEKST Najważniejszym powodem, dla którego powstał projekt Młodzieżowych Rad Dzielnic (MRD), była chęć zwiększenia zainteresowania i zaangażowania młodych ludzi w sprawy publiczne na poziomie lokalnym. Pierwszą dzielnicą, w której powstała i rozpoczęła swoją działalność Młodzieżowa Rada, animowana przez naszą fundację, było Bemowo. Od 2004 roku Młodzieżową Radę Dzielnicy Bemowo tworzyła grupa około dwudziestu osób uczniów gimnazjum, związanych z Bemowem, mieszkających lub uczących się w tej dzielnicy. Obecnie istnieje w Warszawie 12 Młodzieżowych Rad Dzielnic. W roku szkolnym 2008/2009 nasza fundacja animowała osiem z nich. CELE Najważniejszym celem istnienia Młodzieżowej Rady Dzielnicy jest zwiększenie zainteresowania i zaangażowania młodych ludzi w sprawy publiczne na poziomie lokalnym. Młodzieżowa Rada jest instytucją, która zapewnia młodzieży udział w procesie podejmowania decyzji dotyczących spraw związanych z młodzieżą na poziomie lokalnym. Dorośli radni, urzędnicy często potrzebują możliwości konsultowania swoich pomysłów rozwiązań różnego rodzaju problemów z adresatami projektowanych działań. Ukonstytuowanie Mło- 8 EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI

11 edukacja obywatelska w społeczności lokalnej dzieżowej Rady pozwala na dialog między młodzieżą a przedstawicielami rady gminy, wójtem (burmistrzem), co przyczynia się do zwiększania skuteczności podejmowanych rozwiązań. ADRESACI Uczniowie warszawskich szkół ponadpodstawowych. DZIAŁANIA Działania, które podejmujemy pracując z Młodzieżową Radą Dzielnicy, składają się z dwóch etapów: 1. Powołanie Młodzieżowej Rady Dzielnicy 2. Praca Młodzieżowej Rady Dzielnicy ETAP 1 POWSTANIE MŁODZIEŻOWEJ RADY DZIELNICY 1. Wybory członków Młodzieżowej Rady Dzielnicy Wybory członków Młodzieżowej Rady Dzielnicy są powszechne, tajne, bezpośrednie i równe. Odbywają się na terenie szkół. Na czas wyborów każda ponadpodstawowa szkoła w dzielnicy staje się okręgiem wyborczym. Liczba przedstawicieli poszczególnych szkół w Młodzieżowej Radzie uzależniona jest od liczebności uczniów. Według nas, ważne jest, by w każdej szkole wyznaczony został nauczyciel koordynujący kampanię wyborczą i głosowanie. Informacje o wyborach Pierwszym działaniem przy organizacji wyborów jest ogłoszenie w szkołach, że wybory się odbędą oraz zachęcenie uczniów do kandydowania na młodzieżowych radnych. Na tym etapie bardzo ważne jest przekazanie wszystkim uczniom jasnej informacji o terminie i miejscu zgłaszania kandydatów, zadaniach, jakie przed kandydatem zostaną postawione oraz o korzyściach z bycia młodzieżowym radnym. Informacje te upowszechniamy poprzez rozwieszenie plakatów w szkołach dwa tygodnie przez ostatnim dniem przyjmowania zgłoszeń kandydatów oraz poprzez spotkania z uczniami. Spotkania te mają formę otwartych apeli, odbywają się w każdej szkole. Kampania wyborcza Następnym etapem jest kampania wyborcza w szkołach. Przed jej rozpoczęciem organizujemy spotkanie z dorosłym radnym dzielnicy, podczas którego opowiada on o technikach prowadzenia kampanii. Kampania wyborcza trwa trzy dni. W tym czasie kandydaci na młodzieżowych radnych prowadzą spotkania wyborcze, wywieszają plakaty i rozdają ulotki informacyjne swoim rówieśnikom. Nad organizacją wyborów w szkołach czuwają Szkolne Komisje Wyborcze, składające się z uczniów. W głosowaniu w wyborach do Młodzieżowej Rady mogą wziąć udział wszyscy uczniowie szkoły, którzy posiadają legitymację szkolną. Wybory odbywają się jednego dnia. Uczniowie głosują na przerwach albo na lekcjach, w zależności od sposobu organizacji. Pod koniec dnia szkolne komisje wyborcze liczą głosy oraz sporządzają protokół z wyborów. Następnego dnia komisja wyborcza wywiesza w widocznym miejscu informację o liczbie głosów uzyskanych przez poszczególnych radnych oraz o tym, którzy z nich dostali się do rady. EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI 9

12 edukacja obywatelska w społeczności lokalnej 2. Szkolenie i uroczyste obrady młodzieżowych radnych Uczniów wybranych do MRD zapraszamy do wzięcia udziału w czterodniowym szkoleniu i obradach, co pozwala im na pełniejsze zrozumienie mechanizmów polityki na poziomie lokalnym i zadań, jakie stoją przez młodymi radnymi w czasie sprawowania mandatu. W czasie czterech dni trwania szkolenia pozwalamy młodzieży wczuć się w rolę radnych dzielnicy podczas symulacji pracy Rady. Najważniejszym zadaniem postawionym przed młodzieżowymi radnymi jest przygotowanie stanowisk MRD. W stanowiskach tych znajdują się postulaty dotyczące jakiegoś problemu np.: spędzania wolnego czasu po lekcjach. Młodzież podzielona jest na trzy Komisje: Edukacji, Sportu i Kultury. Każda z Komisji wypracowuje swoje stanowisko na zadany temat. Następnie młodzież formułuje rekomendacje dla poprawy danej sytuacji. Finał obrad młodzieżowej rady stanowi przekazanie uchwał młodzieżowych komisji władzom dzielnicy. ETAP 2 PRACA MŁODZIEŻOWEJ RADY DZIELNICY Młodzieżowa Rada Dzielnicy podczas swojej rocznej pracy podejmuje następujące aktywności: 1. Comiesięczne spotkania z przedstawicielami zarządu dzielnicy. Członkowie MRD organizują comiesięczne spotkania z zarządem dzielnicy oraz naczelnikami wydziałów oświaty i kultury, by na bieżąco opiniować i nadzorować działania władz dotyczące młodzieży. Uczestnicy przygotowują się do tych spotkań podczas warsztatów. 2. Spotkania w szkołach, w czasie których młodzież dyskutuje na temat działań dotyczących młodych ludzi podejmowanych przez władze dzielnicy. Członkowie Młodzieżowej Rady Dzielnicy są uczniami gimnazjów i liceów. Ich zadaniem jest organizowanie debat w szkołach, do których uczęszczają. W trakcie spotkań omawiane są najważniejsze problemy młodzieży w dzielnicy. Wnioski z dyskusji młodzież przekazuje władzom dzielnicy na spotkaniach. Dzięki spotkaniom w proces konsultowania lokalnej polityki na rzecz młodzieży włączeni są właściwie wszyscy zainteresowani młodzi ludzie. 3. Ulotka dla młodzieży dystrybuowana w szkołach. Członkowie MRD opracowują comiesięczną ulotkę skierowaną do uczniów swojej dzielnicy. Ulotki zawierają informacje o tym, co w danym miesiącu władze dzielnicy zrobiły na rzecz młodzieży, co ważnego się wydarzyło lub wydarzy w dzielnicy. W każdej ulotce omówione są najważniejsze, zdaniem młodzieżowych radnych, uchwały rady dzielnicy. 4. Warsztaty dla członków Młodzieżowej Rady Dzielnicy. Młodzieżowi radni spotykają się dwa razy w miesiącu na warsztatach, których celem jest animowanie ich działań. Z naszego doświadczenia jasno wynika, że do efektywnej pracy młodzi ludzie potrzebują spotkań, na których mogą zrelacjonować, co udało się do tej pory 10 EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI

13 edukacja obywatelska w społeczności lokalnej osiągnąć i nabrać sił do dalszej pracy. Warsztaty prowadzone są przez profesjonalnych trenerów stosujących aktywizujące metody pracy z młodzieżą. W trakcie warsztatów młodzieżowi radni zdają relacje na temat wydarzeń, obserwacji i wniosków dotyczących poczynań władz dzielnicy w danym miesiącu. Młodzież dyskutuje na temat tego, które wydarzenia są ważne, czy decyzje zapadają w poprawny sposób, czy polityka urzędników zgodna jest z oczekiwaniami MRD, czy według członków MRD jest ona korzystna dla młodzieży. Uczestnicy analizują uchwały rady dzielnicy i zarządzenia burmistrza dotyczące młodzieży. Członkowie MRD w czasie warsztatów zajmują się także opracowywaniem materiału do comiesięcznej ulotki oraz przygotowaniem do spotkań z władzami dzielnicy. 5. Prowadzenie strony internetowej MRD Działania MRD kierowane są do młodzieży, stąd bardzo ważne jest, by dysponowały one narzędziami komunikacji ze swoimi rówieśnikami. Okazało się, że bardzo dobrym narzędziem komunikacji jest strony internetowa, którą Młodzieżowi Radni sami prowadzą. 6. Projekty Młodzieżowi radni, oprócz działań informacyjno-konsultacyjnych, realizują projekty skierowane do młodzieży w dzielnicy. Pomysły na projekty wynikają z obserwacji dotyczących potrzeb młodzieży, ale również ich pomysłów na rozwój dzielnicy, wykorzystanie istniejących szans i zasobów społeczności. Młodzieżowi radni samodzielnie wybierają tematy projektów, a następnie we współpracy z dorosłymi (urzędnikami, radnymi czy nauczycielami) organizują przedsięwzięcia. Dzięki temu uczą się podejmowania działań na rzecz społeczności lokalnej. KORZYŚCI Aktywność Młodzieżowej Rady Dzielnicy przynosi korzyści całej społeczności lokalnej. Dzięki jej działalności interesy młodzieży są lepiej reprezentowane, a potrzeby lepiej zaspokajane. Korzyści dla młodzieży: Stworzenie grupy lokalnych liderów, reprezentujących młodzież. Zwiększenie wpływu na decyzje podejmowane przez urzędników a dotyczące młodzieży. Zwiększenie adekwatności decyzji podejmowanych przez urzędników dzięki uwzględnianiu opinii młodzieży. Możliwość komunikowania swoich potrzeb i problemów władzom dzielnicy. Możliwość realizowania pomysłów uatrakcyjniających życie w dzielnicy. Lepszy przepływ informacji między młodzieżą a władzami dzielnicy. Podniesienie jakości informowania młodzieży o tym, co ważnego dzieje się w dzielnicy. Korzyści dla administracji lokalnej: Zwiększenie efektywności działań prowadzonych na rzecz młodzieży dzięki możliwości konsultowania z jej przedstawicielami planowanych posunięć. Wyższa legitymizacja działań prowadzonych na rzecz młodzieży. Lepsze zrozumienie potrzeb młodzieży przez urzędników. EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI 11

14 edukacja obywatelska w społeczności lokalnej Młodzież jest lepiej poinformowana o pracy władz lokalnych i jej efektach. Władze dzielnicy zyskują partnera w realizacji swoich projektów. Korzyści dla szkół: Kampania wyborcza do Młodzieżowej Rady Dzielnicy ożywia szkołę, stwarza okazję do dyskusji nad problemami młodzieży i sytuacją szkoły. Działania Młodzieżowej Rady widoczne w szkołach wpisują się w zadania szkoły, jakie nakłada na nie podstawa programowa kształcenia ogólnego, szczególnie jeśli chodzi o przedmiot wiedza o społeczeństwie. Praca młodzieżowej rady dzielnicy włącza szkołę w życie społeczności lokalnej i ułatwia współpracę między uczniami różnych placówek. KONTAKT Fundacja Civis Polonus fundacja@civispolonus.org.pl PROGRAM GIM. EDUKACJA OBYWATELSKA W DZIAŁANIU KONTEKST W latach 2008 i 2009 Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego we współpracy z Fundacją Wychowawców i Młodzieży Prom realizował program Wspieranie społeczności lokalnych przez rozwój umiejętności demokratycznych. Sponsorem programu była amery- 12 EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI

15 edukacja obywatelska w społeczności lokalnej kańska fundacja Trust for Civil Society in Central and Eastern Europe. Kadra Uniwersytetu Warszawskiego nawiązała kontakt z władzami czterech gmin (miejsko-wiejskich i wiejskich) i przeprowadziła warsztaty umiejętności demokratycznych dla osób dorosłych znaczących w danej gminie i dla młodzieży. Jednym z tematów warsztatów było diagnozowanie problemów gminy. Po zakończeniu warsztatów zaproponowano Fundacji PROM udział w kolejnym projekcie Gminne Inicjatywy Młodzieżowe (GIM). Jest to program małych dotacji na projekty młodzieżowe realizowane w społeczności lokalnej. Wysokość dofinansowania jednego projektu to 1600 zł. CELE Celem GIM było zainspirowanie młodzieży do działania na rzecz swojego środowiska lokalnego na zasadach wolontariatu. Młodzież miała dużą dowolność w wyborze treści i formy działań. ADRESACI Oferta była adresowana do młodzieży (13-22 lat) uczestniczącej w prowadzonych wcześniej warsztatach umiejętności demokratycznych, w czasie których dokonano diagnozy problemów poszczególnych gmin. DZIAŁANIA Młodzieżowych liderów grup zainteresowanych przystąpieniem do programu GIM zaprosiliśmy na dwudniowe szkolenie do Warszawy. Obejmowało ono następujące moduły: 1. Elementy treningu interpersonalnego ukierunkowane na integrację, klasyfikowanie wartości i pobudzanie kreatywności. 2. Przekaz informacji o tym, jak docierać do programów dotacyjnych na projekty młodzieżowe, o ideach przewodnich przykładowych programów, ich regulaminach i o przykładowych projektach, które uzyskały w tych programach dotacje. Wskazano też kryteria, według których miały być oceniane projekty własne uczestników. Bardzo wysoko punktowana była samodzielność młodzieży w projektowaniu i realizacji programu. Koniecznymi warunkami dla przyznania dotacji GIM były ponadto: a. wyłonienie lidera grupy osoba pełnoletnia,. b. pozyskanie dorosłej doświadczonej osoby, której zadaniem ma być czuwanie, by przestrzegane były warunki bezpieczeństwa i normy prawne. 3. Warsztatowa praca młodzieży tworzenie projektów działań w gminach i prezentacja tych wstępnych pomysłów. 4. Praca warsztatowa młodzieży z odgrywaniem ról na temat zdobywania sojuszników w instytucjach i osobach dla pozyskania wsparcia w promocji programu, pozyskania dodatkowych funduszy i wkładu rzeczowego oraz pomocy ze strony specjalistów. Po szkoleniu szkolenia młodzież pisała wnioski, które oceniało jury powołane przez Fundację. W czasie pisania wniosków zespół fundacji służył radą. W efekcie zostały przyznane cztery dotacje, spośród których zrealizowane zostały trzy projekty. EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI 13

16 edukacja obywatelska w społeczności lokalnej REZULTATY Opis 3 zrealizowanych projektów GIM Gmina wiejska Nowa Słupia, program GIM Nowosłupskie warsztaty dla dzieci Siedmioosobowa grupa licealistów opracowała i prowadziła przez 2 miesiące (w każdą sobotę) kreatywne zajęcia warsztatowe dla dzieci: sportowe, plastyczne, muzyczne oraz różne rozwojowe zabawy. Zorganizowano też wycieczkę do Centrum rozrywki w mieście wojewódzkim. W projekcie uczestniczyło 40 dzieci w wieku 6-11 lat. Dzieci były zachwycone zajęciami (podobnie jak ich rodzice przyglądający się zajęciom), podczas zakończenia płakały, a pewna 7-letnia dziewczynka powiedziała: Koniec? To ja nie mam po co żyć. Nauczyciele i władze gminy poruszone efektami programu GIM uświadomili sobie wielkie zapotrzebowanie dzieci na takiego rodzaju ofertę. W efekcie pozyskano fundusze i zorganizowano 3-tygodniowe półkolonie dla 50-osobowej grupy dzieci i młodzieży. Zajęcia prowadzili nauczyciele. Małe miasto Drohiczyn, Program GIM Drohiczyn, Drohiczyn W ramach projektu pięcioosobowa grupa licealistów zajęła się promocją swojego miasteczka. Opracowała kilka ulotek promujących miasto i jego okolice, umieściła je w najbardziej uczęszczanych miejscach sklepy, kościoły, restauracja, pensjonat. Młodzież opracowała i wystawiła w centrum miasta tablicę z różnymi informacjami dla turystów, ukazującą Drohiczyn w starej fotografii. Zorganizowała dla młodzieży (70 osób) wykłady i pokazy audiowizualne o historii, zabytkach i walorach przyrodniczych miasta, a następnie konkurs na zdobycie tytułu Młodego Przewodnika po Drohiczynie. Dziewięcioro licealistów uzyskało ten tytuł i nagrodę w formie promocyjnej koszulki. Utworzono też Biura Młodego Przewodnika w Miejskim Ośrodku Kultury i Świetlicy Szkolnej półki z segregatorami zawierającymi informacje o Drohiczynie. Dla realizacji swego projektu młodzież pozyskała merytoryczne i rzeczowe wsparcie ze strony nauczycieli, ośrodka kultury, kościoła oraz wójta. Małe miasto Bodzentyn, program GIM Teatr uczy nas żyć Piętnaście młodych osób ze Stowarzyszenia Młodzieży Katolickiej przygotowało i wystawiło w sali Ochotniczej Straży Pożarnej poważną sztukę teatralną znanego polskiego pisarza Jerzego Zawiejskiego Miecz obosieczny, której przesłaniem jest wierność zasadom moralnym. Reżyserem i animatorem był młody ksiądz o doświadczeniu aktorskim. Młodzież włożyła też wiele inwencji i pracy w zrobienie scenografii. Odbyły się 4 przedstawienia, łącznie było około 500 widzów osoby dorosłe i młodzież. Reagowano owacjami na stojąco. Wzruszające było połączenie wypożyczonych z teatru kilku strojów z XVI wieku oraz dżinsów i adidasów uzupełniających z konieczności ubranie aktorów. Ta, wzmocniona sukcesem grupa, planuje przygotowanie następnej sztuki. Grupa z Bodzentyna poza działalnością teatralną zorganizowała i przeprowadziła trzydniowy festyn dla dzieci z różnorodnymi warsztatami zainspirował ich młodzieżowy program GIM w Nowej Słupi. CZYNNIKI SUKCESU 1. Pozostawienie młodzieży swobody w wymyślaniu projektów i sposobie ich realizacji. 2. Wyposażenie w narzędzia (pisanie wniosków), które czyniły całą rzecz ważną, a zarazem ułatwiało realistyczne myślenie o ubieganiu się o przyszłe dotacje. 3. Dwa rodzaje nieintruzywnego wsparcia psychologicznego i merytorycznego: przez lokal- 14 EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI

17 edukacja obywatelska w społeczności lokalnej nych, wybranych przez młodzież doradców i specjalistów oraz przez Fundację. 4. Monitorowanie poczynań młodzieży przez Fundację (dwukrotne wizyty w czasie 5 miesięcy); wizyty stwarzały okazję do konsultacji, jak również dyscyplinowały wykonanie projektu. 5. Zakończenie programu mocnym akordem przez podsumowanie dokonań w postaci albumów i przez dyskusję o planach na przyszłość. Istotną sprawą dla przebiegu GIM było to, że przed podjęciem działań młodzież oraz ważni dorośli w gminie odbyli warsztaty umiejętności demokratycznych, w czasie których rozpoznawali problemy lokalne. Trening ten realizowany był przez kadrę z Uniwersytetu Warszawskiego i umożliwił wyłonienie młodzieży zmotywowanej do działań. KONTAKT Fundacja Wychowawców i Młodzieży Prom Sardyńska 4/39, Warszawa MAŁPIA GAZETA KONTEKST Misją Stowarzyszenia Psychoprofilaktyki Środowiskowej Starzy i Młodzi dla Młodych i Starych jest (...) integracja i aktywizacja społeczności lokalnej umożliwiającej powstanie trwałej wielopokoleniowej i otwartej na wyzwania przyszłości wspólnoty(...). Zgodnie EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI 15

18 edukacja obywatelska w społeczności lokalnej z tym założeniem od połowy 2001 roku przygotowujemy młodych ludzi do podejmowania aktywności na rzecz budowania społeczeństwa obywatelskiego poprzez wdrażanie ich do tworzenia i realizacji samodzielnych projektów młodzieżowych. Jednym z tych przedsięwzięć jest Małpia Gazeta. Nastoletnie twórczynie tego projektu, uczestniczące wcześniej w kilku innych inicjatywach młodzieżowych, wykazały się dużą dojrzałością i wyobraźnią oraz umiejętnościami dokonywania diagnozy sytuacji społecznej i zasobów własnych grup, w których funkcjonują na co dzień. Na początku miałyśmy na względzie przyczyny praktyczne: chciałyśmy zrealizować kolejny projekt, ale nasze zabieganie i skłonność do częstych zmian miejsca pobytu nie pozwalały na regularne spotkania. Stwierdziłyśmy więc, że najłatwiej byłoby zrealizować projekt przez Internet. Potem pojawiły się inne argumenty przemawiające za tą formą: zauważyliśmy, że niektóre osoby z naszego otoczenia marnują swoje talenty pisarskie i fotoreporterskie; uświadomiłyśmy sobie, że młodzież bardzo rzadko ma bezpośredni wpływ na prasę dla niej przeznaczoną, więc stworzenie gazety w całości przygotowywanej przez młodych ludzi byłoby czymś wskazanym. Uznałyśmy, że dzięki gazecie nie musimy ograniczać naszych działań do Nakła, ale możemy objąć nimi też inne miejscowości. Poza tym nigdy nie robiliśmy czegoś podobnego do tego projektu, więc stwierdziłyśmy, że może to być interesujące wyzwanie. CELE 1. Aktywizacja kulturalna i obywatelska młodzieży z Powiatu Nakielskiego. 2. Promocja wolontariatu i pracy w organizacjach pozarządowych. 3. Wspieranie rozwoju talentów literackich, plastycznych etc. 4. Informowanie o wydarzeniach istotnych dla lokalnej społeczności. 5. Stworzenie prasy młodzieżowej zaspokajającej faktyczne potrzeby młodych ludzi. ADRESACI Odbiorców projektu można podzielić na dwie grupy redakcję i czytelników. Redaktorzy to grupa ludzi młodych (16-25 lat), pochodzących z różnych środowisk, o uzdolnieniach literackich, dziennikarskich, plastycznych organizacyjnych itp. Natomiast priorytetową grupą czytelników jest młodzież z Powiatu Nakielskiego. DZIAŁANIA Warsztaty W celu przygotowania grupy realizatorów do projektu, przed rozpoczęciem działalności gazety, zorganizowano kilka warsztatów z zakresu podstaw dziennikarstwa, typografii, marketingu, komunikacji społecznej, budowania zespołu, zarządzania projektem. Gazeta Zadaniem grupy młodzieżowej realizującej to przedsięwzięcie jest wydawanie raz na dwa tygodnie internetowej gazety ( Artykuły w niej zawarte dotyczą zarówno spraw ważnych dla młodych mieszkańców Nakła i okolic, jak i inicjatyw mających na celu aktywizację społeczności lokalnych w różnych miejscowościach oraz problemów młodych mieszkańców innych miejscowości (do projektu w celu porównania życia mieszkańców Nakła oraz innych miejscowości zaproszono korespondentów np. z Kościana, Kobylnicy 16 EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI

19 edukacja obywatelska w społeczności lokalnej i Poznania), a także tematów interesujących młodych ludzi, takich jak muzyka, film, literatura, sport i inne. Kampania promocyjna W celu dotarcia do jak najszerszej grupy odbiorców, realizowana jest w miarę systematycznie kampania reklamowa w Nakle i okolicach oraz w Poznaniu, gdzie większość z byłych licealistów obecnie studiuje. Rozwieszane są własnoręcznie przygotowane plakaty. Odbywa się również kampania ulotkowa w szkołach i innych miejscach często odwiedzanych przez młodych ludzi rozdawane są ulotki. Podczas akcji reklamowych redaktorzy Małpiej Gazety wykorzystują również najnowsze technologie telekomunikacyjne. Zespół redakcyjny pracuje pod opieką doświadczonych członków Stowarzyszenia. REZULTATY W publikowanej od roku Małpiej Gazecie ukazało się do tej pory ponad 350 artykułów autorstwa około 35 osób (obecnie redakcję tworzy 8 osób systematycznie nadsyłających artykuły i biorących udział w zebraniach, aczkolwiek wiele tekstów jest pisanych przez osoby luźno z nią współpracujące). Największym sukcesem projektu było zwycięstwo w ogólnopolskim konkursie Junior Internet w kategorii Junior Urban i udział w ogólnopolskiej konferencji we Wrocławiu. Kolejnym sukcesem było zaproszenie jednego z członków gazety na konferencję Junior Internet Project Market w Pradze. Podczas sympozjum młodzieżowego odbywającego się w sali konferencyjnej Uniwersytetu Karola przedstawiono nagrodzone projekty młodzieżowe z Czech, Węgier, Słowacji i Polski. Kolejną nagrodą za zajęcie I miejsca w Junior Internet był udział w konferencji ISSS w Hradec Kralove. KONTAKT Stowarzyszenie Psychoprofilaktyki Środowiskowej Starzy i Młodzi dla Młodych i Starych ul. Mickiewicza 31/21, Nakło nad Notecią tel , stowarzyszenie@starzyimlodzi.org EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI 17

20 edukacja obywatelska w społeczności lokalnej 2.5. MŁODY WŁOCŁAWEK KONTEKST W Stowarzyszeniu Obywateli Projekt Włocławek działa kilkoro nauczycieli zaangażowanych w realizację różnych projektów. Część z nich współpracuje z Centrum Edukacji Obywatelskiej. Powołanie Sekcji Młodzieżowej Stowarzyszenia pojawiło się jako pomysł jeszcze przed oficjalną realizacją. Czekali na ZNAK. Ten pojawił się w Popowie na Szkole Liderów. Potem poszło jak po przysłowiowym maśle. Kilkoro młodych ludzi już wolontarystycznie funkcjonowało przy Projekcie Włocławek. Wici poszły w miasto i powiat. Po I Sejmiku Samorządów Uczniowskich Powiatu Włocławskiego Ziemskiego i Grodzkiego (5 grudnia 2008), który pokazał, jak potrzebne są spotkania młodych ludzi, działających na rzecz swoich małych środowisk, wszyscy podkreślali niedosyt wiedzy, integracji, wymiany doświadczeń, wspólnych szkoleń i warsztatów. I stało się! Zaraz po Sejmiku odbyło się spotkanie założycielskie na początku grupy raczej nieformalnej, która jednak z czasem przekształciła się w oficjalną strukturę młodzieżową działającą w ramach Stowarzyszenia Obywateli Projekt Włocławek. Inspiracją ostateczną powołania Młodego Włocławka były głównie wieści z kraju, że gdzieś tam w Tczewie, Malborku, Dzierżoniowie, Częstochowie i wielu innych miejscach ludzie młodzi przenoszą góry. Włocławek nie chciał być gorszy. Jeszcze w grudniu grupa założycielska określiła obszary swojego działania i w tej chwili konsekwentnie się na nich spełnia. CELE Jako cel najważniejszy określono powołanie oficjalnego Społecznościowego Portalu Informacyjnego dla ludzi młodych. DZIAŁANIA Portal Prace nad stworzeniem witryny trwały do kwietnia Szefową Redakcji została Paula Langnerowicz (Przewodnicząca Samorządu Uczniowskiego w Liceum Ziemi Kujawskiej), a Redaktorem Technicznym Michał Cieśliński, który jest odpowiedzialny za większość działań Młodego Włocławka związanych z Internetem. Podczas Spotkania Samorządów Uczniowskich w Zespole Szkół Katolickich im. Jana Długosza nastąpiła prezentacja portalu. Dość szybko ukształtowała się redakcja, dołączyli szkolni korespondenci i Portal mlodywloclawek. 18 EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI

21 edukacja obywatelska w społeczności lokalnej pl zaistniał na rynku lokalnych mediów. Od razu wywołał różne reakcje od przyjaznych, potwierdzających zasadność przedsięwzięcia, po całkowicie negujące i próbujące nawet doprowadzić do likwidacji Portal został zaatakowany argumentacją możliwości pojawiania się na nim materiałów szkalujących nauczycieli. Jednak przetrwali te burze i dziś mlodywloclawek.pl jest jednym z opiniotwórczych mediów we Włocławku. Cykl warsztatów rozwojowych Integracja przez szkolenia i warsztaty to, co spaja. Szkolenia i warsztaty prowadzone są od samego początku dziennikarskie, praw ucznia, samorządu uczniowskiego, tolerancji, wizerunku, pozyskiwania funduszy, animacji kultury i aktywizacji obywatelskiej oraz te najważniejsze liderskie, w których obecnie bierze udział dwanaścioro młodych ludzi. Projekty i przedsięwzięcia Po roku działalności Młody Włocławek może poszczycić się wieloma inicjatywami, najważniejsze z nich to: 1. Widzę, słyszę, chodzę JESTEM! integracja osób niepełnosprawnych. 2. Pamięć, pamiętać, pamiętamy! projekt przywrócenia pamięci o włocławskich Żydach. 3. Akademia Wolności szkolenia, warsztaty, spotkania z ludźmi sukcesu w różnych dziedzinach życia np. z Krzysztofem Kwiatkowskim czy Jackiem Czarneckim z Radia ZET. 4. W ramach projektu Pierwszy raz możesz wybrać, wybierz jak najlepiej, Młody Włocławek w XX rocznicę wyborów czerwcowych zorganizował happening Pogrzeb komunizmu oraz cykl akcji upamiętniających wydarzenia sprzed 20 lat. 5. Pogotowie książkowe uruchomione wraz z początkiem roku szkolnego na Portalu pojawił się specjalny panel kojarzący poszukujących podręczniki z tymi, którzy chcieli się ich pozbyć. 6. Monitoring przestrzegania praw ucznia, wspomagany przez Rzecznika Praw Ucznia przy Kujawsko-Pomorskim Kuratorze Oświaty. 7. Sekcja Słów tzw. wieczorki poezji, które jednak w niczym nie przypominają tych tradycyjnych. Pełne są happeningów, performerów, dziwnych tworzonych w trakcie instalacji i przede wszystkim szerokiego angażowania w poezję publiczności tego się nie da opisać, to trzeba przeżyć. 8. KulturkaMusicShow wspólnie z Włocławskim Portalem Kulturalnym wloclawek.kulturka.pl cykl imprez organizowanych pod patronatem Stowarzyszenia NIGDY WIĘCEJ w ramach akcji Muzyka przeciw rasizmowi. 9. Akcja Masz głos, masz wybór. 10. Aktywne działania w młodzieżowej Radzie Miasta. REZULTATY Młody Włocławek ściśle współpracuje z Rzecznikiem Praw Ucznia, Wydziałem Oświaty Urzędu Miasta, Centrum Doskonalenia i Edukacji oraz licznymi instytucjami związanymi z edukacją i kulturą. Patronuje wielu miejskim przedsięwzięciom, sam organizuje imprezy. Młodzi ludzie bawią się swoją pracą, piszą projekty, zachęcają następnych. I tak Młody Włocławek się rozwija. Z kilkuosobowej grupki pasjonatów przekształcił się w sprawnie działająca strukturę licząca ponad 60 osób, w większości uczniów szkół ponadgimnazjalnych. EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI 19

22 edukacja obywatelska w społeczności lokalnej Pojawienie się Młodego Włocławka na pewno zmieniło miasto młodzi ludzie zaczęli głośno i wyraźnie mówić o swoich sprawach. Młodzi ludzie uczestniczą w Sesjach i Komisjach Rady Miasta Włocławek. Tzw. dorosłe media zapraszają przedstawicieli MW do opiniowania spraw związanych z młodzieżą. Przede wszystkim zmieniło się (i zmienia nadal) nastawienie nauczycieli i ludzi władzy. Od strachu i wrogości na początku,teraz jest coraz więcej dialogu i szacunku. Okazało się, że nie dosyć, że młodzi ludzie potrafią mówić, to jeszcze mówią z sensem i zaskakują czy to radnych, czy przedstawicieli urzędów. KONTAKT Koordynator Projektu Włocławek Mariusz Sieraczkiewicz projekt@projektwloclawek.pl; szary.4b@wp.pl kom gg Koordynator projektu Młody Włocławek Rafał Ravix Korasiewicz ravix9@gmail.com; kontakt@mlodywloclawek.pl kom gg EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI

23 wzmacnianie tożsamości lokalnej CZĘŚĆ II WZMACNIANIE TOŻSAMOŚCI LOKALNEJ EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI 21

24

25 wzmacnianie tożsamości lokalnej 3.1. WPROWADZENIE Celem edukacji obywatelskiej jest przyczynienie się do tego, by ludzie interesowali się sprawami lokalnymi, czuli się obywatelami myśleli o przyszłości swoich miejscowości, kontrolowali władze lokalne, mieli wpływ na świat, w którym żyją. Cel ten jest zwykle realizowany poprzez uczenie o uprawnieniach obywatelskich na poziomie lokalnym, kanałach uczestnictwa obywatelskiego, na pomaganiu młodym ludziom w poruszaniu się w gąszczu instytucji administracji lokalnej. Wydaje się jednak, że sama znajomości procedur, sposobów uczestniczenia w polityce lokalnej, a nawet rozwijanie postaw aktywnych są niewystarczające, gdy młodzi ludzi nie czuje się związani ze swoimi miejscowościami, nie znają ich, nie lubią. Takie negatywne nastawienie bardzo utrudnia faktycznie zaangażowanie obywatelskie. Stąd tak ważne są projekty dla młodzieży, które rozwijają w nich wiedzę o swojej miejscowości, regionie, umożliwiają poznanie ich przeszłości, ludzi je zamieszkujących. Odkrywanie zasobów tkwiących w społecznościach jest podstawą budowania więzi ze wspólnota lokalną czy regionalną. Organizacje pozarządowe poprzez bardzo różnorodne działania stwarzają młodym ludziom okazję do odkrywania potencjału tkwiącego w społecznościach lokalnych oraz do szukania swojego miejsca w nich. EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI 23

26 wzmacnianie tożsamości lokalnej 3.2. LUBELSZCZYZNA ZNANA I NIEZNANA. EDUKACJA REGIONALNA KONTEKST Inspiracja do podjęcia działania i realizacji projektu Lubelszczyzna znana i nieznana. Edukacja regionalna wynika z misji Fundacji Działań Edukacyjnych KReAdukacja. Fundacja w głównej mierze zajmuje się edukacją obywatelską i kształtowaniem postawy aktywnego obywatela. Zwracając się do najmłodszych uczniów, chce im pokazać, że bycie obywatelem dotyczy także ich. To, że nie mają jeszcze 18 lat i nie mogą głosować, wcale nie jest najważniejsze. Pokazując im ich najbliższe otoczenie, to, co wyróżnia ich region spośród innych, chce wzbudzić w nich poczucie, że to jest ich miejsce na ziemi. Wszystkie działania edukacyjne Fundacji mają na celu kształtowanie u dzieci i młodzieży postawy odpowiedzialnego i świadomego obywatela. Projekty konstruowane są tak, aby w każdym z nich pokazywać uczestnikom wartość odpowiedzialności za otoczenie (bliższe i dalsze). CELE Głównym celem projektu było wzbudzenie zainteresowania przeszłością oraz dniem dzisiejszym Lubelszczyzny wśród uczniów szkół podstawowych, poszerzenie ich wiedzy na temat regionu, w którym mieszkają oraz stworzenie krótkiego programu edukacyjnego Lubelszczyzna znana i nieznana. Edukacja regionalna. Projekt miał także na celu pobudzenie i wzmocnienie postawy twórczej wśród jego uczestników oraz kształtowanie patriotyzmu lokalnego u młodych mieszkańców regionu. ADRESACI Grupą docelową projektu byli uczniowie klas IV-VI szkół podstawowych z terenu Województwa Lubelskiego. Dzięki kończącemu projekt konkursowi prac promujących Lubelszczyznę pośrednimi odbiorcami projektu byli także pozostali uczniowie szkół zaangażowanych w jego realizacje oraz rodzice i inne osoby bliskie uczniów, którzy wzięli udział w konkursie. DZIAŁANIA Warsztaty dla dzieci Realizacja projektu Lubelszczyzna znana i nieznana. Edukacja regionalna objęła przeprowadzenie warsztatów edukacyjnych dla uczniów klas IV-VI szkół podstawowych. Warsz- 24 EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI

27 wzmacnianie tożsamości lokalnej taty były zrealizowane w styczniu 2009 r. podczas zajęć lekcyjnych. Jeden warsztat trwał 5 godzin lekcyjnych i składał się z 5 modułów dających różnorodny obraz regionu. Moduły warsztatu Lubelszczyzna znana i nieznana to: Ogólne informacje o regionie. Sztuka na Lubelszczyźnie. Regionalna kultura ludowa. Sławne postacie naszego regionu. Lubelszczyzna wśród innych regionów Polski i Europy. Konkurs prac Po warsztatach, zaproponowano dzieciom udział w konkursie prac promujących Lubelszczyznę. Konkurs był prowadzony w 3 kategoriach indywidualnych: literackiej (krótkie formy literackie), plastycznej (pocztówka z Lubelszczyzny), multimedialnej (prezentacja). Do konkursu uczniowie szkół zaangażowanych w realizacje projektu zgłosili 60 prac literackich, 10 multimedialnych oraz 40 plastycznych. Stworzenie programu edukacyjnego Ostatnim wydarzeniem w ramach realizacji projektu było spotkanie zespołu trenerów, przeprowadzenie ewaluacji działań, a w jej wyniku stworzenie krótkiego programu edukacyjnego Lubelszczyzna znana i nieznana. Edukacja regionalna z zakresu edukacji regionalnej na Lubelszczyźnie. Program edukacji regionalnej jest skierowany do uczniów szkół podstawowych. REZULTATY W czasie trwania projektu: 1. Przeprowadzono 20 warsztatów (łącznie 390 uczestników). Szkoły, które wzięły udział w realizacji zadania to Szkoła Podstawowa nr 27 z Lublina, Szkoła Podstawowa nr 51 z Lublina oraz Szkoła Podstawowa nr 5 ze Świdnika. 2. Wzrósł poziom wiedzy dzieci o regionie. 3. Zachęcono młodzież do promocji regionu poprzez konkurs plastyczny. 4. Dzieci mogły rozwinąć swoją postawę twórczą zaangażowanie w konkurs plastyczny. 5. Powstał program edukacyjny Lubelszczyzna znana i nieznana. Edukacja regionalna, który został objęty honorowym patronatem Marszałka Województwa Lubelskiego jako przedsięwzięcie promujące region i kształtujące postawę lokalnego patriotyzmu wśród uczniów szkół podstawowych. KONTAKT Fundacja Działań Edukacyjnych KreAdukacja Biuro Fundacji: ul. Głęboka 8 A Lublin tel: lub fundacja@kreadukacja.org EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI 25

28 wzmacnianie tożsamości lokalnej 3.3 ŚLADAMI CIEKAWYCH I NIEZNANYCH MIEJSC Z PRZESZŁOŚCI CHEŁMSZCZYZNY KONTEKST Poznawanie historii najbliższych okolic to najprostszy sposób pogłębienia wiedzy o regionie, a uzyskane wiadomości mogą być wykorzystywane do dalszej pracy na rzecz ochrony dziedzictwa kulturowego. Programy szkolne proponują jedynie ścieżki edukacyjne, które realizowane są zazwyczaj w systemie lekcyjnym. Młodzieży brakuje kontaktu z krajobrazem, z żywym przekazem i poznaniem tradycji. Nauka dziejów, jak żadna inna, pozwala nabrać jednostce dystansu wobec siebie oraz rzeczywistości, w której przyszło jej żyć, a także uodpornić się wobec modnych, niekiedy wręcz popkulturowych szablonów, których wiele w świecie dlatego ciągle warto pielęgnować ją wśród młodego pokolenia. W tym celu już od 3 lat stowarzyszenie TRIADA opracowuje programy do realizacji w formie zajęć pozalekcyjnych w zakresie pielęgnowania dziedzictwa kulturowego regionu Chełmszczyzny. Jednym z takich przedsięwzięć był projekt: Śladami ciekawych i nieznanych miejsc z przeszłości Chełmszczyzny, który był współfinansowany przez Fundusz Inicjatyw Obywatelskich w 2008 r. Realizowany był od lipca do grudnia 2008 roku. CELE Wzrost świadomości i umiejętności młodego człowieka z terenu Chełmszczyzny w zakresie znaczenia wartości własnego regionu w życiu osobistym oraz wprowadzenie go do roli aktywnego, odpowiedzialnego współgospodarza regionu i kraju oraz uczestnika życia wspólnoty europejskiej. ADRESACI Projekt skierowany był do uczniów i studentów w wieku od lat. 26 EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI

29 wzmacnianie tożsamości lokalnej DZIAŁANIA 1. Obóz terenowy Poznanie różnorodności przyrodniczo-kulturowej Polesia Lubelskiego. Przygotowanie przez uczestników prac nt.: Mój region moja przyszłość. 2. Cykl seminariów i warsztatów: Metody i formy sprawowania opieki nad zabytkami, Ewidencja grobów żołnierzy poległych podczas wojny polsko-sowieckiej 1920 r., Lokalne i regionalne tradycje, święta, obyczaje i zwyczaje, Dziedzictwo kultury gospodarowania przestrzenią. 3. Konkurs: Zapomniane i na nowo odkryte miejsca w regionie Górnego Bugu. 4. Wystawa fotograficzna: Bogactwo różnorodności śladów historii mojego regionu. 5. Publikacja: Przywracanie pamięci miejsca. Bo tu wyrosłem, wśród tych drzew i obok tych domów oraz widokówka promująca Chełmszczyznę. 6. Konferencja podsumowująca: Każde miejsce opowiada swoją historię perspektywy i szanse rozwoju regionu. REZULTATY 1. Dzięki uczestnictwu w obozie terenowym, konkursie, seminariach, warsztatach, wystawie fotograficznej i konferencji, zaplanowanych w projekcie, młodzież mogła odnaleźć wartości, jakie stanowi wspólnota lokalna i jej kultura w życiu człowieka. 2. Młodzież zdobyła umiejętność dokumentowania historycznych obiektów, miała możliwość zapoznania się z pracami historycznymi oraz materiałami źródłowymi, co dało jej umiejętność analizy, obiektywizmu, operowanie faktami. 3. Rozbudzona została kreatywność młodzieży poprzez propozycje zagospodarowania przestrzeni Dyrekcja zgodnie z założeniami dawnego projektu. Wpłynęło to na umiejęt-ność posługiwania się specjalistycznymi programami komputerowymi w tym zakresie. 4. Rozbudzenie wśród młodzieży zainteresowania regionem. Podsumowaniem zadań realizowanych w projekcie i korzyści z tego płynących dla młodzieży jest wypowiedź Ani Medolińskiej z klasy III b I Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Czarnieckiego w Chełmie, która tak opisuje swoje spostrzeżenia: Dzisiejsza młodzież nie kultywuje przeszłości, stara odgrodzić się od swoich korzeni. Zbyt często wszyscy zapominamy o tym, co nas otacza, widzimy tylko modny Zachód, który pociąga swoją nowoczesnością i uniwersalizmem, tworząc z ludzi jedną, wielką, szarą masę. Natomiast tak niedaleko znajdują się ciekawe miejsca, czasami z wręcz egzotyczną kuchnią, bo kto jadł np. kołacze czy parzybrody? Polska kuchnia to nie tylko naleśniki, pierogi czy bigos! Złammy pewne konwenanse i bądźmy oryginalni. Czy musimy podążać tylko za tym, co modnego serwują na dziś USA i UE? ( ). KONTAKT Stowarzyszenie Rozwoju Aktywności Społecznej TRIADA stow_triada@wp.pl EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI 27

30 wzmacnianie tożsamości lokalnej 3.4. WIELOKULTUROWA WOLA KONTEKST Pomysł projektu powstał w oparciu o rekomendacje i wyniki badań Czas wolny gimnazjalisty badanie uczniów, rodziców i nauczycieli prowadzonych w 2006 roku na zlecenie Ośrodka Pomocy Społecznej i Urzędu Dzielnicy Warszawa-Wola. Wnioski zawarte w raporcie sugerują, że oferowane młodzieży zajęcia pozaszkolne na terenie dzielnicy są postrzegane jako nieciekawe i sztywne. Młodzież czuje potrzebę udziału w zajęciach dodatkowych, a szczególnie w takich, które pozwolą rozwijać im zainteresowania. Działania projektu zostały skierowane do dzieci z rodzin korzystających ze wsparcia Ośrodka, aby dostarczyć tej grupie ciekawych zajęć pozalekcyjnych, które w swej formie i tematyce będą różnić się od dotychczas oferowanych przez placówki opiekuńcze i oświatowe. Projekt realizowany był w latach CELE Głównym celem projektu było pobudzenie i promocja lokalnej tożsamości kulturowej wśród dzieci i młodzieży z warszawskiej dzielnicy Wola. ADRESACI Uczestnikami projektu były dzieci i młodzież w wieku 8-18 lat z warszawskiej dzielnicy Wola, przede wszystkim z rodzin korzystających ze wsparcia Ośrodka Pomocy Społecznej Dzielnicy Wola. W latach działaniami objętych zostało około 70 uczestników. DZIAŁANIA 1. Przygotowanie programu warsztatów dla dzieci i młodzieży, opracowanie i dobór materiałów. Opracowane zostały scenariusze półtoragodzinnych zajęć, zgromadzone zostały niezbędne materiały. Warsztaty miały na celu integrację, budowanie postaw tolerancji, zapoznawały z różnymi technikami wyrazu artystycznego (film/fotografia/rysunek/śpiew/wywiad), a także wspierały samodzielne działania uczestników projektu. W kolejnych latach projektu 28 EDUKACJA OBYWATELSKA MŁODZIEŻY DOBRE PRAKTYKI