Wykład 2. część II. Moduł Laboratoryjny. Obieg informacji w laboratorium. Funkcje LIS. Funkcje LIS. Funkcje LIS

Transkrypt

1 Moduł Laboratoryjny Wykład 2. część II Szpitalny System Informacyjny (Hospital Information System HIS) Moduł Laboratoryjny (Laboratoryjny System Informacyjny - Laboratory Information System LIS). Wspiera funkcje zarządzania danymi oraz zarządzania laboratorium jako jednostki organizacyjnej. Laboratorium kliniczne wykonuje wiele testów wymagających różnej technologii, zróżnicowanego sprzętu, a często także specjalnych uprawnień. Przykłady laboratoriów szpitalnych (klinicznych): Laboratorium chemii klinicznej wykonuje analizę chemiczną płynów pobranych pacjentowi (np. krew, mocz, płyn mózgowo-rdzeniowy) lub ich składników (np. plazma, surowica). Izotopowe badania laboratoryjne pacjentowi podawany jest radioizotop (substancja promieniotwórcza), a następnie pobierany jest materiał do analizy. Laboratorium hematologiczne wykonuje badania komórek krwi (np. czerwonych ciałek krwi). Laboratorium mikrobiologii klinicznej identyfikuje źródło infekcji, np. szczepy bakteryjne, wirusy obecne w materiale pobranym pacjentowi. Laboratorium cytologiczne prowadzi badania komórek, pobranych z wnętrza ciała pacjenta, w kierunku zmian nowotworowych. Laboratorium immunologiczne wykonuje pomiary antygenów i przeciwciał w płynach z jamy ciała w diagnostyce infekcji i zmian immunologicznych. Laboratorium patomorfologiczne przeprowadza badania materiału pobranego w czasie zabiegów (często chirurgicznych) celem oceny typu i rozległości zmiany chorobowej. Bank krwi jest odpowiedzialny za przechowywanie i dystrybucję krwi oraz produktów krwiopochodnych. Obieg informacji w laboratorium Lekarz prowadzący + pielęgniarka Funkcje LIS Pacjent Zlecenie Pobranie materiału Pacjent Wynik badania Oddział/Klinika Laboratorium Grupy funkcji Obsługa zleceń Funkcje Rejestracja zleceń Rejestracja pacjenta ambulatoryjnego Rejestracja materiału Obsługa analizatorów (aparatury laboratoryjnej) akwizycja danych Archiwizacja i dystrybucja danych Walidacja wyników Generacja i dystrybucja raportów Pobranie materiału Rejestracja materiału Generowanie raportu Zarządzanie Raporty statystyczne i rozliczanie Gospodarka magazynowa Generowanie zamówień Kontrola jakości Lista robocza Wykonanie testu (badania) Weryfikacja wyniku Funkcje LIS Charakterystyka wybranych funkcji LIS 1. Rejestracja zleceń. Zlecenie przesyłane jest elektronicznie z Modułu Zleceń. Zawiera ono podstawowe dane pacjenta, oddział, na którym przebywa, priorytet, datę wykonania testu oraz wykaz testów zleconych do wykonania. Formularz wydrukowanego zlecenia zawiera także pola uzupełniane przez pielęgniarkę pobierającą materiał (m.in. datę pobrania materiału). System umożliwia rejestrację zleceń pacjentów zewnętrznych (ambulatoryjnych). 2. Rejestracja materiału przyporządkowanie materiału do zlecenia (wykorzystywanie etykiet z kodem paskowym (matrycowym) 3. Akwizycja danych (obsługa analizatorów) dwa typy badań (analiz, testów): Testy mierzące wielkości numeryczne (np. stężenie, ilość) możliwość automatycznego przesłania wyniku z aparatu (analizatora) do systemu. Starsze aparaty przesyłają jedynie dane surowe. Wymaga to ich przetworzenia przez system komputerowy. Nowsza aparatura zapewnia wstępne przetworzenie danych, sprawdzając ich spójność i wiążąc je z określoną próbką. Transfer danych wymaga zaprojektowania interfejsu sprzętowego. Testy wymagające wizualnej oceny i interpretacji przez lekarza manualne wprowadzenie wyniku Funkcje LIS 4. Walidacja wyników - wspomagana przez automatyczne porównanie wyników z normami właściwymi dla płci, wieku, wzrostu itp. Wyniki poza normami są wyróżnione kolorem lub znacznikiem. 5. Generowanie raportów - jeżeli system funkcjonuje niezależnie lub w przypadku obsługi pacjenta zewnętrznego, raport jest drukowany. W przypadku integracji z systemem szpitalnym raport może być zakodowany zgodnie z ustaloną normą i wysłany elektronicznie. Raport papierowy drukowany jest przez system zewnętrzny (w miejscu odbioru). UWAGA: Rozwój LIS-u dla obsługi laboratorium mikrobiologicznego oraz patomorfologicznego postępuje znacznie wolniej niż dla laboratorium biochemii klinicznej (trudne testy, wiele etapów analizy materiału nie jest zautomatyzowanych, obserwacja próbki, interpretacja wyniku oraz wnioski nie mogą zostać zautomatyzowane w jeden ciąg analityczny, posługiwanie się w opisie niestandardową nomenklaturą (wolny opis)). 6. Kontrola jakości - służy monitorowaniu jakości wykonywanych usług (analiza pracy aparatury, dokładność (powtarzalność) pomiaru) 7. Gospodarka magazynowa - zabezpieczenia odpowiedniego sprzętu laboratoryjnego oraz odczynników (przyjęcie na stan magazynu, wydanie, inwentaryzacja, rejestracja ubytków, monitorowanie okresu ważności)

2 Struktura LIS Moduł farmaceutyczny (Apteka) Moduł Farmaceutyczny (Farmaceutyczny System Informacyjny Pharmacy Information System PIS) Wspiera podstawową działalność apteki szpitalnej, jaką jest rejestracja i weryfikacja ordynacji leków, dystrybucja leków w szpitalu oraz udział w monitorowaniu terapii lekowej pacjenta (współdziała z modułami części szarej: modułem gospodarki magazynowej, modułem zakupu oraz modułami kontroli, analizy i zarządzania). System dozowania i dystrybucji leku unit dose Nadzorowaną i realizowaną przez aptekę szpitalną. Leki są dostarczane do dyżurek pielęgniarskich w opakowaniach dla jednego pacjenta, na określony przedział czasu (np. jednorazowo lub jedną dobę), w dawkach przeznaczonych do jednokrotnego podania. Ten model znacząco obniża ilość niewykorzystanych leków i wprowadza znacznie lepszą kontrolę przebiegu i rejestrację terapii farmakologicznej. Zarówno zlecenie leku, jak i jego podanie, jest rejestrowane w systemie. Wprowadzenie kodów kreskowych na opakowaniu leków oraz ich wykorzystanie przy rejestrowaniu podania leku zwiększa kontrolę podania pacjentowi właściwego leku. Wykorzystując modele farmakokinetyczne, możliwa jest ocena koncentracji podanego leku w organizmie pacjenta. System zleceń i dystrybucji leku (unit dose) Zatwierdzenie Podanie leku Rejestracja podania leku i wpisanie go do Rekordu pacjenta Zlecenie leku (lekarz) Weryfikacja zlecenia (farmaceuta): dawkowanie dublowanie leków interakcja alergia inne przeciwwskazania koszty? Zastrzeżenia PIS Funkcje PIS 1. Zarządzanie systemem zleceń i dystrybucji leków 2. Wspomaganie działalności logistycznej apteki szpitalnej, która obejmuje: dystrybucję leków przechowywanych w magazynie głównych oraz magazynach dodatkowych, inwentaryzację wszystkich magazynów, zakup leków. Struktura PIS PIS jest najczęściej projektowany jako system peryferyjny zintegrowany z HIS-em za pomocą standardu, umożliwiającego transfer danych Struktura PIS składa się z modułów realizujące określone funkcje z wykorzystaniem informacji zawartych w bazie danych. Dwie grupy modułów funkcjonalnych: 1. obejmujące bezpośrednią obsługę pacjenta (moduł obsługi zleceń, moduł dystrybucji leków) 2. Obsługujące działalność magazynowo-rozliczeniową (moduł magazynowy, zakupów, zarządzania) Moduł dystrybucji Moduł magazynowy Elementy (struktura) PIS BAZA DANYCH Moduł kontroli i analizy Moduł obsługi zleceń Moduł zakupów Baza danych PIS Baza danych systemu PIS zawiera 3 grupy danych: 1. Baza danych pacjentów - dane demograficzne pacjenta, dane administracyjne pacjenta, dane związane z pobytem pacjenta w szpitalu (oddział, numer sali) oraz dane związane z prowadzoną farmakoterapią: nazwę leku, dawkę leku, status (aktywne, zakończone, odstawione), datę rozpoczęcia i zakończenia terapii oraz ewentualnie jej przerwania. 2. Baza danych leków dostępnych w aptece szpitalnej - utworzona na podstawie ogólnopolskiej bazy leków i środków ochrony zdrowia (Ogólnopolska baza leków zawiera informacje o wszystkich lekach dopuszczonych do obrotu na terenie kraju) 3. Zbiory główne (słowniki): zbiór główny lekarzy (zlecających leki), zbiór główny farmaceutów (weryfikujących zlecenia), zbiór główny dostawców leków, inne

3 Obieg informacji w PIS i HIS oraz dystrybucja leków Radiologiczny System Informacyjny (RIS) Radiologiczny System Informacyjny (Radiological Information System RIS) Zapewnia obsługę informatyczną procedur wykonywanych w ramach diagnostyki obrazowej (najczęściej obrazy radiologiczne (badanie tradycyjne i tomograficzne), ale również USG, mikroskopowe, inne). Wynik badania to obraz diagnostyczny. Analiza obrazu diagnostycznego: tradycyjna (ręczna, wykonywana przez lekarza radiologa), komputerowa (wsparcie radiologa komputerowymi procedurami przetwarzania i analizy obrazu diagnostycznego (w trybie automatycznym, interakcyjnym)) Raport wynik analizy obrazu diagnostycznego Podstawowe funkcje RIS: Zarządzanie informacją tekstową (dane pacjentów, dane związane z realizacją badania, raporty) Wspomaganie zarządzania zakładem (funkcje administracyjne, rozliczenia, sprawozdawczość, ewidencja świadczeń i zużytych materiałów, magazyn, zamówienia) Wspomaganie procesu akwizycji, archiwizacji, przetwarzania i dystrybucji obrazów funkcja realizowana przez system PACS współpracujący z RIS Obieg informacji w RIS Obieg informacji w tradycyjnie zorganizowanej pracowni radiologicznej Obieg informacji w RIS Obieg informacji tekstowych w samodzielnie pracującym RIS Lekarz zlecający badanie Lekarz zlecający badanie termin badania termin badania Rejestracja zlecenie Rejestracja danych w jednostce akwizycyjnej Raport Rejestracja zlecenie Serwer RIS Lista robocza Raport Stacja przygotowania raportów Negatoskop Radiolog Lista robocza Negatoskop Akwizycja obrazów obraz Akwizycja obrazów obraz Radiolog Obieg informacji w RIS zintegrowanym z HIS i PACS Porównanie różnych modeli RIS HIS RIS Stacja pielęgniarska Stacja rejestracji terminarz lista robocza zlecenie Stacja lekarska Serwer RIS lista robocza raport dane obrazowe Transfer obrazów bieżących i archiwalnych Stacja przygotowania raportów (monitor medyczny) Funkcje Model tradycyjny RIS jako moduł niezależny Wprowadzanie danych pacjenta Wprowadzanie danych pacjenta w trakcie kolejnych wizyt Lista robocza w jednostce akwizycyjnej RIS jako moduł zintegrowany Ręczne Ręczne Transfer elektroniczny Ręczne Tworzona ręcznie Transfer elektroniczny Transfer elektroniczny Transfer elektroniczny Transfer elektroniczny Transfer raportu Papierowy Papierowy Elektroniczny Archiwizacja raportów Papierowa Elektroniczna Elektroniczna Archiwizacja obrazów Film Film Elektroniczna Dostęp do danych archiwalnych Raport papierowy i/lub film Raport papierowy i/lub film Elektroniczny PACS dane obrazowe Serwer PACS Wprowadzenie tekstu raportu do Karty Wypisowej Ręczne Ręczne Elektronicznie

4 Baza danych sytemu RIS Dwie grupy danych archiwizowanych w RIS: 1. Dane obsługi pacjentów (5 grup danych) Dane demograficzne Nazwisko Imiona Data urodzenia Płeć Adres zamieszkania Numer PESEL Stan cywilny Wykształcenie Zawód Dane statystycznorozliczeniowe Kod ubezpieczyciela Nazwa ubezpieczyciela Numer ubezpieczenia Źródło finansowania usługi Dane jednostki zlecającej Kod jednostki zlecającej Nazwa jednostki zlecającej Numer umowy Lekarz zlecający Dane medyczne Rozpoznanie Uwagi Skierowania Zalecenia Raport Zużyty materiał Filmy Strzykawki Środki cieniujące Radioznacznik 2. Dane konfiguracyjne (słowniki, zbiory główne) dane jednostek kierujących (wewnętrznych i zewnętrznych) z numerami umów, lista lekarzy upoważnionych do zlecania badań, struktura zakładu radiologii (obrazowania medycznego), wykaz wykonywanych procedur, wykaz sprzętu i materiału (jednorazowego) potrzebnego do wykonania procedur. W systemie zintegrowanym powinna być możliwość skopiowania danych (jeśli istnieją) z innych modułów (np. modułu zleceń). System Archiwizacji i Transmisji Obrazów (PACS) System Archiwizacji i Transmisji Obrazów (Picture Archiving and Communication Systems PACS) Geneza powstania PACS Skutki rozwoju technologicznego: zapis obrazów diagnostycznych w postaci cyfrowej (dotychczas obrazy były uzyskiwane na kliszy filmowej) komputerowo wspomagana analiza obrazów reorganizacja archiwizacji i dystrybucji obrazów (obrazy przechowywane na nośnikach elektronicznych, komputerowy dostęp do stacji archiwizującej umożliwia wyświetlanie na ekranie monitora (monitory medyczne) oraz przesyłanie ich siecią komputerową z jednego miejsca szpitala do innego (LAN) lub pomiędzy szpitalami (WAN) PACS pierwszej generacji Koncepcja PACS pochodząca z lat 80-tych XX w. System ma zapewnić transmisję obrazów poprzez sieć komputerową ze stacji akwizycyjnej do stacji archiwizującej oraz ze stacji archiwizującej do stacji roboczych (diagnostycznych) zdolnych do wyświetlania i przetwarzania obrazów. PACS pierwszej generacji zawiera 4 składowe: Jednostki akwizycyjne rejestrują obrazy diagnostyczne w postaci cyfrowej (tomografia komputerowa (CT), pozytronowa (PET), rezonans magnetyczny (MR), ultrasonografia (USG), inne) Serwer z jednostką archiwizującą zadanie serwera: zarządzanie obrazami przesyłanymi z jednostek akwizycyjnych, archiwizacja oraz dystrybucja do stacji diagnostycznych; jednostka archiwizująca dobór zależny od liczby i wielkości obrazów; nośniki: dyski magnetyczne, taśmy magnetyczne (kompromis pomiędzy szybkością a ceną), typowe pojemności systemów PACS pierwszej generacji: 500 GB - 5 TB Stacje robocze (diagnostyczne) służą do wyświetlania i przetwarzania obrazów (wymagania na monitory wysokiej rozdzielczości) Sieć komputerowa najczęściej sieć typu Ethernet (przewodowa), później FDDI (światłowodowa) Wady PACS pierwszej generacji (brak standaryzacji): brak możliwości dołączania systemów dostarczanych przez różnych producentów, nieakceptowanie danych pochodzących z innych systemów informacyjnych (RIS, HIS). PACS pierwszej generacji System autonomiczny nie zintegrowany z HIS Stacje diagnostyczne Akwizycja Serwer/Archiwum PACS drugiej generacji Na początku lat 90-tych XX w. pojawiła się koncepcja ogólnoszpitalnego PACS umożliwiającego standaryzację formatu zbiorów obrazów oraz protokołów komunikacyjnych i wyposażonego w system zarządzania (PACS drugiej generacji) Główne cechy systemu PACS drugiej generacji: Wykorzystywany standard formatu obrazów DICOM (Digital Imaging & Communication in Medicine) umożliwia współpracę różnych urządzeń akwizycyjnych. W PACS drugiej generacji przechowywane i udostępniane są nie tylko informacje obrazowe, ale także dane (tekstowe, liczbowe) pacjenta (umożliwia to DICOM). Dołączane są obrazy diagnostyczne rejestrowane we wszystkich pracowniach szpitalnych (klinicznych) np. obrazy endoskopowe (wziernikowe), mikroskopowe, a także dane sygnałowe (np. EKG, EEG) problem standaryzacji danych i ich transmisji do PACS (stosuje się tzw. bramki akwizycyjne (acquisition gateway) - bufor realizujący konwersje formatu danych ) Pełna integracja PACS z innymi systemami szpitalnymi (w wymianie informacji tekstowych stosuje się standard HL7) umożliwia transfer list roboczych, transfer danych pacjenta (także obrazów), usługi prefetching Systemy PACS często zawierają także funkcje RIS (rejestrowanie danych pacjenta, zarządzanie badaniami, opis badań, przygotowanie raportu) Systemy PACS łatwo integrują się z systemami przetwarzania i analizy obrazów oraz komputerowego wspomagania diagnostyki medycznej. PACS drugiej generacji (HIPACS) RIS/HIS HIPACS Obrazy Tomografia Komputerowa (CT) Raporty Rezonans Magnetyczny (MR) Tomografia Emisyjna (PET, SPECT) Radiografia Komputerowa (CR) Fluoroskopia (DR) Ultrasonografia (USG) Mikroskopia Elektronowa (EM) Jednostki akwizycyjne Stacje lekarskie Stacje pielęgniarskie Listy robocze Stacje do diagnostyki obrazowej (monitory wysokiej rozdz.) Prefetching Stacje do konsultacji radiologicznych i diagnostyki obrazów seryjnych Stacje bazodanowe do przeglądania obrazów referencyjnych Serwer/Archiwum Stacje techniczne (skanowanie, drukowanie) Serwer WEB Stacje robocze (diagnostyczne)

5 Standard DICOM (*.dcm) DICOM Digital Imaging and COmmunication in Medicine (Obrazowanie cyfrowe i wymiana obrazów w medycynie) norma opracowana przez American College of Radiology i National Electrical Manufactures Association (ACR/NEMA) dla potrzeb ujednolicenia wymiany i interpretacji obrazów medycznych i informacji z nimi związanych. Strona domowa: Kolejne wersje standardu : ACR/NEMA 300 (1985) ACR/NEMA 2.0 (1988) DICOM 3.0 (1992) oficjalna wersja, choć standard jest ciągle uaktualniany Cechy DICOM Wprowadzenie uniwersalnych standardów cyfrowej medycyny. Wszystkie obecnie spotykane urządzenia do pozyskiwania obrazów potrafią stworzyć obrazy w standardzie DICOM i umożliwiają komunikację poprzez sieć DICOM (standard DICOM czyta także np. Matlab) Wysoka jakość obrazu. Obrazy medyczne cechują się 16 bitowa skalą szarości (65536 stopni szarości) co umożliwia wychwycenie najdrobniejszych szczegółów w obrazie. Konwersja standardu DICOM do JPG lub bitmapy zmniejsza dynamikę obrazu do 8 bitów (256 poziomów szarości). Pełna obsługa dla informacji różnego typu. System DICOM nie służy tylko do przechowywania obrazów, umożliwia również zapis różnych powiązanych z obrazem parametrów takich jak np.: pozycję pacjenta, fizyczny rozmiar obiektów na obrazie, parametry ekspozycji itp. Zapis ponad 2000 atrybutów (określonych w słowniku DICOM) opisujących między innymi dane osobowe pacjenta. Opis standardu dla wszystkich urządzeń pracujących w systemie DICOM określający sposób komunikacji oraz funkcjonalności. Standard DICOM Informacje zapisywane: dane pacjenta (ang. patient), takie jak dane personalne, data urodzenia itp. badania (study), na które składają się dane o pacjencie, dane na temat wizyt (visit) oraz inne informacje opisujące badanie (study content notification). Study gromadzą informacje na temat: elementów składowych badań (study components) oraz procedur (modality performed procedure steps), a także wyniki badań (results) w postaci raportu (raport) oraz poprawek (amendment). Każde badanie zawiera przynajmniej jedną serię danych. serie danych służą do gromadzenia informacji uzyskanych podczas badania. Do informacji tych zalicza się między innymi: obrazy (image), dane nieprzetworzone (raw data), bitową płaszczyzna notatek (overlay), tablicę kolorów (lookup table) czy krzywe opisane ciągiem punktów (curve). Przykładem serii danych jest zestaw danych (slajdów) przedstawiających przekroje przez ciało pacjenta, otrzymane podczas rekonstrukcji danych CT dla konkretnych parametrów rekonstrukcji (np. rozdzielczość, odległość między przekrojami, filtr rekonstrukcji, czy parametry okna). Standard DICOM Powiązanie badania (danych rzeczywistych) z modelem informatycznym zastosowanym w DICOM DICOM Viewer DICOM Viewer

6 Transfer danych w HIS W HIS pomiędzy modułami centralnymi (Ruch Chorych, Moduł Zleceń Medycznych), a modułami peryferyjnymi (LIS, PIS, RIS) są przesyłane są 4 typy danych: 1.Dane zlecenia (wraz z danymi pacjenta), 2.Status zlecenia (także jego zmiana), 3.Terminarz badań, 4.Wyniki badań (raport) Stacje robocze HIS Złożona funkcjonalność modułów peryferyjnych (LIS, PIS, RIS) dostarczanych przez różnych producentów wymusił opracowanie normy regulującej transfer tekstowych danych medycznych pomiędzy systemami peryferyjnymi, a systemem centralnym (HIS Moduł zleceń medycznych). Norma ta to Serwer HIS Zlecenie Norma HL7 Status, terminarz, wyniki Serwer systemu peryferyjnego (LIS, PIS, RIS) Stacje robocze systemu peryferyjnego Norma (standard) HL7 Norma (standard) HL7 (Health Level 7) opracowana przez organizację o tej samej nazwie powstałą w 1987 roku (hl7.org) Zadanie normy: standaryzacja i określenie formatu wymiany informacji pomiędzy różnymi systemami obsługującymi poszczególne obszary w ochronie zdrowia (w przypadku HIS pomiędzy modułami centralnymi a peryferyjnymi). Protokoły zdefiniowane w HL7 dotyczą warstwy aplikacyjnej (siódmej) modelu ISO OSI stąd nazwa normy. Norma (standard) HL7 jest powszechnie używana na świecie rozpowszechnianie, szkolenia, certyfikacja poprzez organizacje narodowe (HL7 Polska 2003 rok) Organizacja HL7 skupia ponad członków oraz ponad 500 korporacji (firm) na świecie, które reprezentują ponad 90% dostawców medycznych systemów informatycznych. Wersje: wersja 1.0 (1987 r.), 2.0, 2.1., 2.2., 2.3 (1996 r.) Używane wersje HL oraz HL7 2.6 (wersja HL7 2.7 w opracowaniu) Przygotowywana jest wersja HL7 3.0 Specyfikacja standardu HL7 rozpowszechniana jest w postaci dokumentów elektronicznych i dostępna w Internecie pod adresem (bezpłatnie dla członków organizacji HL7) Struktura komunikatu (transakcji) HL7 Komunikat HL7 stanowi jednostkę danych przesyłanych pomiędzy systemami zwaną wiadomością lub transakcją. Transakcja składa się z grupy segmentów ułożonych w określonej kolejności. Segmenty składają się z pól, elementów pól i podelementów pól. W zakresie kodowania znaków HL7 wykorzystuje standard ASCII (0 31 znaki specjalne (niedrukowane), drukowane znaki standardowe, znaki alfabetów narodowych) Struktura wiadomości w HL7 (MSH Message Header Segment -Segmentnagłówkowy wiadomości) Typy transakcji HL7 Typy wiadomości (klasyfikowane na podstawie źródła ich powstawania): 1.Zdarzenia (Trigger Event) 2.Potwierdzenie wiadomości (Acknowledgement) 3.Zapytanie (Querry) Zdarzenia są generowane przez określone sytuacje związane z pobytem pacjenta w szpitalu (np. przyjęcie pacjenta na oddział, przeniesienie pacjenta na inny oddział, złożenie zamówienia (zlecenia), anulowanie zamówienia (zlecenia), wykonanie raportu z badania, ustalenie terminu badania, ustalenie statusu zlecenia, odebranie zapytania). Schematy transakcji ZDARZENIE MSH Segment 1 Segment 2 Segment Segment n Separatory: CR (powrót karetki) separator segmentu, - separator pola, ^ - separator elementu pola, & - separator podelementu (subelementu) pola, ~ - separator powtórzeń (separuje powtarzające się pola) System A wysłanie wiadomości odbiór potwierdzenia HIS (ADT) Zdarzenie Potwierdzenie Odpowiedź Zapytanie System B odbiór wiadomości wysłanie potwierdzenia? nieznany pacjent LIS Struktura segmentu Nagłówek Segment transakcji HL7 Najważniejsze typy segmentów Typ segmentu MSG (Message Header Segment) PID (Patient Identification Segment) PVI (Patient Visit Segment) ORC (Common Order Segment) Pole 1 Pole 2 Pole Pole n OBR (Observation Request Segment) OBX (Observation Result Segment) MSA (Message Acknowledgement Segment) IN1 (Insurance Segment) NTE (Notes and Comments Segment) Zawartość Segment nagłówka transakcji Segment zawierający dane pacjenta Segment zawierający dane dotyczące pobytu pacjenta w szpitalu Segment zawierający treść zlecenia Segment zawierający dane zlecenia Segment zawierający wyniki badań Segment zawierający potwierdzenie odebrania transakcji Segment zawierający dane ubezpieczyciela Segment zawierający uwagi i komentarze Przykład segmentu transakcji HL7 Segment nagłówkowy MSH Nr pola Nazwa pola Nr pola Nazwa pola 1 Header (MSH) 11 Processing ID 2 Encoding Characters ^~& 12 Version ID 3 Sending Application 13 Sequence Number 4 Sending Facility 14 Continuation Pointer 5 Receiving Application 15 Accept Acknowledgment Type 6 Receiving Facility 16 Application Acknowledgment Type 7 Date/Time 17 Country Code YYYYMMDDHHMMSS 8 Security 18 Character Set 9 Message Type 19 Principal Language of Message 10 Message Control ID Przykład segmentu MSH ^~& CLINNET SZK LIS SZK ORM^O01 CLINNET AL NE PL POL (ORM Order message typ depeszy: zlecenie)

7 Przykład segmentu transakcji HL7 Segment PID Przykładowe transakcje w HL7 Przykładowa transakcja - zlecenie (proste) Nr Nazwa pola Nr Nazwa pola Nr Nazwa pola 1 Header (PID) 11 Patient Address 21 Mother s Identifier 2 Patient ID (External) 12 Country Code 22 Ethnic Group 3 Patient ID (Internal) 13 Phone Number (Home) 23 Birth Place 4 Alternate Patient ID 14 Phone Number 24 Multiple Birth Indicator (Business) 5 Patient Name 15 Primary Language 25 Birth Order 6 Mother s Maiden Name 16 Marital Status 26 Citizenship 7 Date/Time of Birth 17 Religion 27 Veterans Military Status 8 Sex 18 Patient Account Number 28 Nationality 9 Patient Alias 19 SSN (Social Security 29 Patient Death Date and Time Number) 10 Race 20 Driver s Licence Number 30 Patient Death Indicator Przykładowa transakcja anulowanie zlecenia Przykładowa transakcja wyniki badania Przykład segmentu PID ^^^PESEL NOWAK^MARIA F WAŁBRZYSKA^4^^JELENIA&GÓRA^^ Struktura komunikatu (transakcji) HL7 HL7 jest realizacją standardu Elektronicznej Wymiany Danych (EDI Electronic Data Interchange) do transferu biznesowych informacji transakcyjnych pomiędzy komputerami. Inne przykłady realizacji standardu EDI : EDIFACT (standard międzynarodowy stosowany w biznesie), TRADACOMS (dla handlu detalicznego), ODETTE (dla przemysłu motoryzacyjnego) Każda z realizacji standardu EDI zawiera: Zasady składni strukturyzujące dane Protokół interaktywnej wymiany danych Standardowe komunikaty Istnieją konwertery pomiędzy komunikatami HL7 a tekstem w języku XML ( Projekt P1: Elektroniczna Platforma Gromadzenia, Analizy i Udostępniania Zasobów Cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych Geneza projektu - wytyczne Unii Europejskiej (budowa społeczeństwa informacyjnego oraz wdrażanie elektronicznych usług ochrony zdrowia), Plan Informatyzacji Państwa Cel projektu: budowa elektronicznej platformy usług publicznych w zakresie ochrony zdrowia umożliwiającej organom administracji publicznej (administracji rządowej i samorządowej), przedsiębiorcom (ZOZ-om, aptekom, praktykom lekarskim i pielęgniarskim) oraz obywatelom gromadzenie, analizę i udostępnianie zasobów cyfrowych o zdarzeniach medycznych Okres realizacji projektu: Koszt realizacji projektu: 713 mln zł (w tym 575 mln zł z EFRR POIG) Prognozowane koszty przystosowania systemów informatycznych usługodawców do wymogów projektu 1.2 mld zł (od 2014 roku) (Wiodąca) jednostka realizująca: Centrum Systemów Informacyjnych Ochrony Zdrowia (jednostka budżetowa Ministerstwa Zdrowia) 1 z 3 dużych projektów dotyczących komputeryzacji (kompleksowej) obszaru usług publicznych (epuap- Elektroniczna Platforma Usług Administracji Publicznej, pl.id polska ID karta) Projekt Informatyzacji Ochrony Zdrowia Systemy związane z przebudową, Elektroniczna Platforma Gromadzenia utrzymaniem i monitorowaniem rejestrów Analizy i Udostępniania Zasobów - Platforma Rejestrów Ochrony Zdrowia Cyfrowych o Zdarzeniach Medycznych P1 P3 Platforma udostępniania on-line przedsiębiorcom usług i zasobów cyfrowych rejestrów medycznych P2 P4 Projekty związane z usprawnieniem i integracją systemów informatycznych w ochronie zdrowia P5 Elektroniczna platforma konsultacyjnych usług telemedycznych Wzmocnienie strategii informacji publicznej polskiej instytucji łącznikowej P6 Korzyści dla pacjenta Misja projektu wsparcie systemu opieki zdrowotnej w Polsce poprzez: Zwiększenie bezpieczeństwa zdrowia obywateli Promocje zdrowia Rozpowszechnienie informacji na temat zdrowia Korzyści dla pacjenta: Ułatwiona samokontrola stanu zdrowia na podstawie dostępu do wyników badań Dostęp do danych medycznych pacjenta bez względu na czas i miejsce przebywania Szybki dostęp do historii choroby Skuteczniejsze leczenie dzięki bieżącej aktualizacji danych medycznych w karcie pacjenta Efektywniejsze zarządzanie własnym czasem dzięki rejestracji on-line Łatwy dostęp do informacji medycznych poprzez portale internetowe Bezpieczne przechowywanie danych medycznych E-recepta: wygodna, bezpieczna i praktyczna forma wykupywania leków

8 Odbiorcy projektu (interesariusze) Grupa odbiorców Liczebność Opis Płatnicy 1 NFZ Administracja publiczna Ministerstwa, GUS, urzędy wojewódzkie, powiatowe, gminy Apteki Apteki oraz punkty apteczne Usługodawcy ZOZy (szpitale, zakłady opiekuńczolecznicze, sanatoria, przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie, pogotowia ratunkowe, laboratoria i pracownie medyczne, zakłady rehabilitacji, itp.), praktyki lekarskie i pielęgniarskie Personel medyczny Lekarze, farmaceuci, pielęgniarki, położne, fizjoterapeuci, rehabilitanci, diagności laboratoryjni Usługobiorcy Ludność Polski Cele szczegółowe Poprawa jakości obsługi pacjentów Planowanie opieki zdrowotnej Rezultaty projektu Rezultaty Udostępnienie informacji nt. ochrony zdrowia Udostępnienie personelowi medycznemu elektronicznych danych o stanie zdrowia pacjentów Udostępnienie danych o zdarzeniach medycznych pacjentom w formie elektronicznej Udostępnienie usługobiorcom elektronicznej historii chorób, wykonanych usług, skierowań, recepty, zwolnień lekarskich, planu szczepień, zaleceń, itd.. Usługo biorcy Persone l Interesariusze Usługo dawcy N N N N N N N N N Płatnicy Apteki Admin. Umożliwienie elektronicznej realizacji recept N N N N Umożliwienie rejestracji on-line na wizyty N N Zapewnienie szybkiego dostępu do elektronicznych danych medycznych w sytuacjach nagłych lekarskich Umożliwienie elektronicznej obsługi zwolnień N N N N zdarzeniach medycznych Umożliwienie bieżącej analizy danych o N N N N N Cele szczegółowe Elektroniczne rozliczenia Zarządzanie kryzysowe Zapewnienie interoperacyjności z europejskimi platformami elektronicznymi w zakresie ochrony zdrowia Zapewnienie wiarygodności danych o zdarzeniach medycznych Rezultaty projektu Interesariusze Rezultaty Usługo Persone Usługo Płatnicy Apteki Admin. biorcy l dawcy Umożliwienie elektronicznej obsługi faktur N N N Usprawnienie elektronicznej obsługi N N rozliczania wykonania usług medycznych Usprawnienie elektronicznej obsługi refundacji N N leków Udostępnienie informacji umożliwiającej N N N N bieżące monitorowanie i reagowanie na zagrożenia Zapewnienie interoperacyjności N N N N N N Udostępnienie zasobów cyfrowych o N N N N zdarzeniach medycznych z zapewnieniem jednolitych i jednorodnych zasad Posiadanie autoryzowanych danych o N N N N zdarzeniach medycznych Kluczowe procesy informacyjne sektora ochrony zdrowia związane z Projektem Obszar procesów Planowanie świadczeń zdrowotnych Realizacja świadczeń zdrowotnych Monitorowanie i sprawozdawczość Publikowanie informacji Charakterystyka Obszar obejmuje procesy związane z opracowywaniem planów zabezpieczeń świadczeń zdrowotnych (w szczególności zapewnienie środków finansowych), opracowanie i prowadzenia Narodowego Programu Zdrowia i narodowych planów zdrowotnych Obszar obejmuje procesy związane z rejestracją danych o zdarzeniach medycznych od badania poprzez diagnostykę, pobyt w placówce ochrony zdrowia (hospitalizacja, lecznictwo sanatoryjne, hospicjum, itp.), wypis z placówki ochrony zdrowia, obsługę recept, aż do zakończenia leczenia. Obszar obejmuje też procesy związane z rozliczaniem zrealizowanych świadczeń zdrowotnych i recept oraz wykonywaniem płatności (fakturowanie, raportowanie o wykonanych świadczeniach oraz obsłużonych receptach) Obszar obejmuje procesy związane z przekazywaniem informacji do jednostek rządowych, samorządowych i innych (GUS). Wykonywane są tu również analizy (np. statystyczne) i symulacje będące podstawą podejmowania kluczowych decyzji na poziomie kraju Obszar obejmuje procesy związane z przekazywaniem i udostępnianiem informacji (o placówkach, kolejkach, zawartych kontraktach, dostępności do usług, itp.) Koncepcja (funkcjonalności) rozwiązania Bezpieczeństwo Interoperacyjność Publikowanie Planowanie DANE Monitorowanie Realizacja Przetwarzane dane I. DANE PACJENTA 1. Podstawowe dane medyczne a.) Dane osobowe (dane teleadresowe, status ubezpieczenia, informacje o członkach rodziny) b.) Dane krytyczne (płeć, grupa krwi, uczulenia, informacje o chorobach przewlekłych, zażywanych lekach, przeciwwskazania, wykonane szczepienia, implanty, ciąża) c.) Dane główne (waga, wzrost, ciśnienie krwi, alergie, aktualne wyniki badań, deklaracje POZ) d.) Wizyty i skierowania e.) Zwolnienia f.) Recepty g.) Profilaktyka i planowanie h.) Koszty leczenia 2. Rozszerzone dane medyczne a.) Historia zdrowia i choroby b.) Wyniki laboratoryjne c.) Dane multimedialne

9 Przetwarzane dane II. POZOSTAŁE DANE 1. Faktury 2. Zestawienia rozliczeniowe 3. Kontrakty 4. Parametry weryfikacji 5. Obsługa administracyjna 6. Personel medyczny 7. Sprzęt medyczny 8. Obrót lekami i odczynnikami 9. Przetworzone i zagregowane dane statystyczne 10. Dane informacyjne 11. Komunikaty Planowanie Planowanie świadczeń zdrowotnych wymaga analizy przepływów finansowych i statystycznych w ochronie zdrowia. W oparciu o wiarygodne dane dotyczące tych przepływów możliwa jest identyfikacja zapotrzebowania na świadczenia medyczne w ochronie zdrowia i skuteczne planowanie ich realizacji. Wdrożenie projektu umożliwi prowadzenie bieżących analiz danych o zdarzeniach medycznych na potrzeby planowania świadczeń zdrowotnych. Do ich realizacji konieczne jest udostępnienie wiarygodnych danych o zdarzeniach medycznych oraz narzędzi do ich analizy, a także narzędzi do prowadzenia analiz przepływów finansowych oraz statystycznych. Realizacja świadczeń Funkcjonalności planowane w obszarze realizacji świadczeń: Rejestracja (wprowadzanie) danych medycznych pacjenta w powiązaniu z danymi rozliczeniowymi dotyczącymi świadczenia Udostępnienie personelowi medycznemu danych o stanie zdrowia pacjentów z uwzględnieniem szybkiego dostępu do tych danych w sytuacjach nagłych oraz z zapewnieniem ich bezpieczeństwa Umożliwienie elektronicznej obsługi recept (e-recepta) Umożliwienie elektronicznej obsługi skierowań (e-skierowanie) Umożliwienie elektronicznej obsługi zwolnień lekarskich Umożliwienie elektronicznej rejestracji na wizyty Usprawnienie procesów rozliczeniowych między usługodawcą a płatnikiem (rozliczenie wykonania świadczeń zdrowotnych) oraz pomiędzy apteką a płatnikiem (refundacja leków) Gromadzenie danych niezbędnych dla realizowania funkcjonalności związanych z udostępnieniem danych medycznych potrzebnych do analiz (Planowanie) oraz opracowywanych statystyk i raportów (Monitorowanie) Monitorowanie i sprawozdawczość Projekt udostępni następujące funkcjonalności związane z monitorowaniem ochrony zdrowia: 1.Monitorowanie do celów zarządzania kryzysowego pozwalające ustalić mierniki i poziomy alarmowe w obszarze występowania zdefiniowanych zdarzeń medycznych (np. zachorowań), a na ich podstawie wykrywać i ostrzegać o zagrożeniach 2.Monitorowanie obrotu produktami leczniczymi pozwalające uzyskiwać informacje związane z bilansem popytu i podaży na produkty lecznicze oraz ich kosztu 3.Monitorowanie dostępności świadczeń pozwalające uzyskać informację o czasie oczekiwania na określone świadczenie 4.Monitorowanie kształcenia pracowników medycznych pozwalające na uzyskanie informacji o poziomie i stopniu wyszkolenia pracowników usługodawcy oraz zakresu odbywania kształceń obowiązkowych. 5.Generowanie raportów dla NFZ, MZdr., GUS, Centr. Zdr. Publicznego Publikowanie informacji Funkcjonalności systemu w zakresie publikowania (udostępniania) informacji: 1.Udostępnianie usługobiorcy własnych danych medycznych oraz informacji związanych z przebiegiem procesów administracyjnych (zrealizowane recepty, zlecenia, skierowania, umówione wizyty, zwolnienia lekarskie, zaplanowane badania, plan szczepień, itp.) 2.Publikowanie aktualności w zakresie ochrony zdrowia (zagrożenia, realizowane projekty) 3.Publikowanie informacji o dostępnych usługach ochrony zdrowia(lista świadczeń, dostępność (czas oczekiwania)) 4.Publikowanie informacji o obowiązkach związanych z ochroną zdrowia (dotyczące m.in. pracodawców) 5.Publikowanie poradników dotyczących profilaktyki zdrowotnej Bezpieczeństwo i interoperacyjność Bezpieczeństwo: 1. Minimalizacja ryzyka utraty integralności i poufności danych i dostępności usług (rozwiązań) 2. Zapewnienie wiarygodności danych (autoryzacja, walidacja, weryfikacja, wykrywanie nadużyć) Intereoperacyjność: 1. Architektura zorientowana na usługi (SOA) 2. Stosowanie zasady neutralności technologicznej 3. Oparcie wdrażanych rozwiązań na otwartości technologicznej 4. Wprowadzenie regulacji prawnych wymuszające stosowanie przyjętych standardów 5. Rozdzielanie realizacji zadań pomiędzy różnych wykonawców (unikanie pokusy zamykania rozwiązania (ograniczenia interoperatywności))

10 Elementy architektury rozwiązania Realizacja założonych funkcjonalności zostanie uzyskana przez wdrożenie systemów informatycznych obejmujących wiele klas oprogramowania: 1.Rozwiązania portalowe udostępniające użytkownikom końcowym funkcjonalności systemu poprzez graficzny interfejs na stronach WWW 2.Systemy transakcyjne odpowiadające za przetwarzanie danych w celu wsparcia poszczególnych grup procesów 3.Systemy analityczne umożliwiające prowadzenie analiz i statystyk opartych na przetworzonych danych 4.Bazy danych i hurtownie danych gromadzące dane przetwarzane przez systemy transakcyjne i analityczne 5.Rozwiązania integracyjne umożliwiające współdziałanie poszczególnych komponentów platformy przy zapewnieniu elastyczności i skalowalności Baza danych Zdarzenia medyczne Indywidualne dane medyczne Recepty Rejestry podmiotowe Centralne bazy danych Gromadzone dane Dane o zdarzeniach medycznych rejestrowane przez usługodawców Dane rejestrowane przez usługodawców związane z rozliczeniem usług Podstawowe dane medyczne pacjenta + referencje do baz lokalnych z rozszerzonymi danymi Wypisane i zrealizowane recepty, zlecenia zakupu środków pomocniczych i ortopedycznych Centralny Rejestr Chorób Zawodowych Krajowy Rejestr Nowotworów Rejestr Operacji Kardiochirurgicznych Rejestr Wrodzonych Wad Rozwojowych Rejestr Zgonów Bazy rozszerzonych danych medycznych Dwie koncepcje realizacji: lokalne bazy danych u usługodawców, regionalne bazy danych gromadzące dane rozszerzone wszystkich usługodawców w regionie Zastosowane standardy HL7, DICOM, EDIFACT (elektroniczna wymiana danych pomiędzy różnymi instytucjami), EN (norma europejska nt. reprezentacji danych w elektronicznej karcie zdrowia pacjenta) Baza danych Historia zdrowia i choroby Wyniki laboratoryjne Dane multimedialne Pomocnicze bazy danych Gromadzone dane Baza dokumentacji medycznych (historie choroby, karty informacyjne z leczenia szpitalnego, dokumentacja przebiegu ciąży) Wyniki badań laboratoryjnych Multimedialne rozszerzone dane medyczne (obrazy, wideo, pliki dźwiękowe, sygnały) Dane dotyczące innych (nie medycznych) baz i aplikacji (synchronizacja i wymiana danych) Rejestry wtórne i słowniki Tożsamości i uprawnienia Repozytorium usług