Użytkowanie maszyn i urządzeń magazynowych 741[02].Z2.01

Transkrypt

1

2 MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Izabela Rosiak Użytkowanie maszyn i urządzeń magazynowych 741[02].Z2.01 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007

3 Recenzenci: mgr inż. Ludwika Karwacka dr inż. Janina Potiopa Opracowanie redakcyjne: mgr inż. Danuta Bajor Konsultacja: mgr Małgorzata Sienna Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 741[02].Z2.01 Użytkowanie maszyn i urządzeń magazynowych, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu piekarz. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Państwowy Instytut Badawczy, Radom

4 SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania Transport i magazynowanie surowców Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Maszyny i urządzenia magazynowe Materiał nauczania Pytania sprawdzające Ćwiczenia Sprawdzian postępów Sprawdzian osiągnięć Literatura 46 2

5 1. WPROWADZENIE Poradnik ten może okazać się dla Ciebie pomocny w przyswojeniu zagadnień związanych z użytkowaniem maszyn i urządzeń magazynowych. Poradnik zawiera wiadomości dotyczące transportu i magazynowania surowców piekarskich oraz maszyn i urządzeń magazynowych. Dużą wagę zwrócono na zastosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas posługiwania się maszynami i urządzeniami stanowiącymi wyposażenie magazynów zakładów piekarskich. W poradniku zamieszczono: wymagania wstępne, jakie są konieczne byś mógł przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej, cele kształcenia, które opanujesz podczas kształcenia w tej jednostce modułowej, materiał nauczania (podzielony na dwa rozdziały) umożliwiający samodzielne opanowanie materiału i przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianu. W celu poszerzenia wiedzy powinieneś zapoznać się ze wskazaną literaturą oraz innymi źródłami informacji np. katalogami, dokumentacjami techniczno-ruchowymi maszyn i urządzeń, pytania sprawdzające przed przystąpieniem do ćwiczeń w celu sprawdzenia stopnia opanowania materiału powinieneś udzielić odpowiedzi na zawarte pytania, ćwiczenia po każdym z rozdziałów, które pozwolą osiągnąć umiejętności praktyczne związane z tą jednostką modułową, sprawdzian postępów, który umożliwi Ci sprawdzenie poziomu wiedzy po wykonaniu ćwiczeń, sprawdzian osiągnięć, który pozwoli Ci na sprawdzenie wiadomości i umiejętności opanowanych podczas realizacji programu jednostki modułowej. Sprawdzian podany jest w formie testu, wykaz literatury. 3

6 741[02].Z2 Techniczna obsługa produkcji 741[02].Z2.01 Użytkowanie maszyn i urządzeń magazynowych 741[02].Z2.02 Użytkowanie maszyn i urządzeń do wytwarzania i obróbki półproduktów piekarskich 741[02].Z2.03 Użytkowanie maszyn i urządzeń do wypieku oraz konfekcjonowania pieczywa Schemat układu jednostek modułowych 4

7 2. WYMAGANIA WSTĘPNE Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: interpretować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, charakteryzować zagrożenia związane z wykonywaniem pracy, określać sposoby udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym, określać zasady i techniki utrzymania higieny produkcji, posługiwać się instrukcjami obsługi maszyn i urządzeń, posługiwać się Dokumentacją Techniczno-Ruchową maszyn i urządzeń, odczytywać schematy i rysunki techniczne, sporządzać schematy i rysunki techniczne, charakteryzować maszyny i urządzenia stosowane w przetwórstwie spożywczym, charakteryzować instalacje techniczne zakładu spożywczego oraz rozpoznawać i odczytywać ich oznakowanie, określać zasady korzystania z urządzeń elektrycznych i racjonalnego wykorzystywania energii elektrycznej, określać zasady obsługi urządzeń chłodniczych, określać zasady posługiwania się sprzętem i aparaturą kontrolno-pomiarową, charakteryzować materiały konstrukcyjne, charakteryzować surowce, dozwolone substancje dodatkowe oraz substancje stosowane w procesie przetwarzania, korzystać z przepisów, receptur i norm obowiązujących w produkcji piekarskiej, odczytywać oraz sporządzać schematy technologiczne, charakteryzować etapy procesu technologicznego, sporządzać harmonogram produkcji, określać zdolność produkcyjną zakładu, magazynować oraz prowadzić racjonalną gospodarkę surowcami, dozwolonymi substancjami dodatkowymi oraz substancjami wspomagającymi procesy przetwarzania, określać zasady dokonywania organoleptycznej oceny surowców piekarskich, obliczać namiary surowców na podstawie receptur, przygotowywać surowce do procesu produkcji, sporządzać dokumentację produkcyjną, określać zagrożenia związane z produkcją piekarską, przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej. 5

8 3. CELE KSZTAŁCENIA W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć: scharakteryzować magazyny zakładów piekarskich, scharakteryzować środki transportu wewnętrznego i zewnętrznego stosowane w piekarniach, dobrać środki transportu w zależności od potrzeb produkcyjnych, zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej podczas obsługi środków transportu, scharakteryzować i porównać systemy przyjmowania mąki, dokonać charakterystyki pneumatycznego transportu mąki, zestawić ciąg pneumatycznego transportu mąki, odczytać wskazania przyrządów kontrolno-pomiarowych stosowanych w magazynach, scharakteryzować wyposażenie magazynu podłogowego, określić zasady budowy silosów, określić sposoby zapobiegania zwisom mąki w silosach, scharakteryzować oraz porównać konstrukcje przesiewaczy, obsłużyć maszyny i urządzenia magazynowe, zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej podczas obsługi maszyn i urządzeń magazynowych. 6

9 4. MATERIAŁ NAUCZANIA 4.1. Transport i magazynowanie surowców Materiał nauczania W każdym zakładzie piekarskim znajdują się pomieszczenia magazynowe, przeznaczone do gromadzenia i czasowego przechowywania zapasu towarów. Magazyny w zależności od potrzeby mogą być uniwersalne lub specjalne. W piekarni najczęściej wyodrębniony jest magazyn mąki, magazyn dodatków i opakowań oraz magazyn wyrobów gotowych. Małe piekarnie posiadają zazwyczaj jeden magazyn mąki, z którego pobiera się mąkę do produkcji. W dużych zakładach jest magazyn główny i produkcyjny (zmianowy lub dobowy). Magazyn mąki powinien być suchy, czysty, jasny, wolny od obcych zapachów. Jego podłogi powinny być betonowe, gładkie, bez nierówności, szpar i pęknięć. Ewentualne okna w pomieszczeniach magazynowych muszą być zabezpieczone gęstymi siatkami chroniącymi przed dostaniem się szkodników. Należy stosować specjalne tynki i pokrycia ścian o właściwościach grzybo- i bakteriobójczych. Optymalna temperatura składowania mąki wynosi C, wilgotność powietrza do 75%. Magazyn powinien być wyposażony w instalację elektryczną i wentylacyjną. Wentylacja i przewietrzenie zapobiegają gromadzeniu się pyłu, powstawaniu wilgoci i gromadzeniu się niekorzystnych dla przechowywanych towarów obcych zapachów. Do sprzątania magazynów zaleca się stosowanie odkurzacza przemysłowego. Dostawa i magazynowanie mąki /surowców/ w opakowaniu Mąka do piekarni dostarczana jest w workach, najczęściej o masie 45 lub 50 kg. Worki mogą być wykonane z tkaniny (z juty), papieru (wielowarstwowe) lub tworzywa sztucznego (gęsto tkane z tasiemki polipropylenowej). Worki z mąką dostarczane są do zakładu piekarskiego przeważnie transportem samochodowym, rzadziej koleją. Worki w magazynie układane są w określony sposób na drewnianych podestach, zwanych paletami lub legarami. Palety przeważnie są zrobione z drewnianych desek. Jest to sztywna podstawa złożona z płyty górnej i z zamontowanych od dołu trzech podłużnych podstaw, między którymi są wolne przestrzenie, umożliwiają one wsunięcie dwóch płaskich platform wózka widłowego. Rys. 1. a) paleta drewniana, b) worki ułożone na palecie [6, s. 30] 7

10 Bezpośrednie stawianie worków na podłodze sprzyja przenikaniu wilgoci i jest niehigieniczne. Worków z mąką nie należy opierać o ściany. Sposób układania worków zależy od wilgotności mąki, pory roku (temperatury) również od posiadanych środków transportu (układanie worków z mąką w stosy liczące powyżej 6 warstw ze względów bhp powinno odbywać się przy użyciu urządzeń mechanicznych). Zabrania się rozwiązywania, ściągania lub wyciągania worków z mąką ułożonych w stosie. Worki z mąką należy ze stosów zdejmować, poczynając od najwyższej warstwy. Wchodzenie na stos powinno odbywać się przy użyciu drabin zabezpieczonych przed pośliźnięciem. Nie należy używać drabin do wnoszenia i znoszenia worków. Przejścia w magazynie powinny być dostępne i oświetlone. Podłogi suche i czyste. Przejścia między rzędami stosów nie powinny być mniejsze niż 0.75 m. Zabrania się trzepania worków w pomieszczeniach magazynach. W pomieszczeniach, w których odbywa się trzepanie worków, powinny być zainstalowane urządzenia do odprowadzania pyłów, zabezpieczające przed przekroczeniem dopuszczalnego stężenia pyłów w powietrzu strefy roboczej. W zakładach korzystających z energii elektrycznej trzepanie worków powinno się odbywać przy pomocy urządzeń mechanicznych, z równoczesnym odciąganiem pyłów. Surowce dodatkowe takie jak: sól, cukier, nasiona, miód itp. przechowuje się na paletach lub regałach. Regały oraz szafy służą również do przechowywania drobnego sprzętu, ubrań roboczych itp. Jaja świeże powinny być przechowywane oddzielnie w pomieszczeniach chłodnych (do 10 C) i zaciemnionych. Tłuszcze, mleko, drożdże i inne surowce które należy przechowywać w warunkach obniżonej temperatury (ok. 4 C) umieszcza się w urządzeniach chłodniczych. W mniejszych piekarniach mają zastosowanie szafy chłodnicze natomiast w większych zakładach buduje się specjalne wyposażone komory chłodnicze. Szafa chłodnicza ma konstrukcję stalową i jest obudowana blachą stalową. Wszystkie powierzchnie są pokryte specjalnymi lakierami ochronnymi. Szafy mają od 1 3 komór zamykanych drzwiczkami. Wewnętrzne pułki są umocowane w odległościach regulowanych a wewnątrz szafy jest oświetlenie. Temperatura utrzymywana jest za pomocą termostatu. Chłodzenie przestrzeni składowej odbywa się za pośrednictwem specjalnego agregatu chłodniczego. Miejsce ustawienie szafy chłodniczej powinno być suche, przewiewne, zaciemnione i oddalone od źródła ciepła. Urządzenia chłodnicze należy utrzymywać w nieskazitelnej czystości. Wszelkie czynności eksploatacyjne i konserwacyjne należy wykonywać zgodnie z dokumentacją techniczną. Do przemysłowych zakładów piekarskich dostarcza się duże ilości surowców w różnych opakowaniach. Przyjmowanie i rozmieszczanie ich w magazynach jest uciążliwe. Dlatego dąży się do uproszczenia czynności wykonywanych ręcznie i usprawniania ich, a wręcz ich wyeliminowaniu. Jeżeli nie ma możliwości uniknięcia ręcznego przemieszczania ciężarów, należy podjąć odpowiednie przedsięwzięcia dotyczące prawidłowego sposobu ich przenoszenia. Pracownik powinien wykonywać czynności transportowe zachowując prawidłową pozycję ciała oraz przestrzegać dopuszczalnych mas ładunku. Dla mężczyzn masa ta nie może przekroczyć 30 kg przy pracy stałej i 50 kg przy pracy dorywczej. Dla kobiet 12 kg przy pracy stałej i 20 kg przy pracy dorywczej. Pracownicy młodociani nie mogą przekroczyć przy dźwiganiu i przenoszeniu masy 12 kg dla chłopców (8 kg dla dziewcząt) przy powtarzalnym obciążeniu oraz 20 kg dla chłopców (14 kg dla dziewcząt) przy jednostkowym obciążeniu. 8

11 Do przewozu mąki i innych surowców ze środków transportowych do magazynów, jak również z magazynów do pomieszczeń produkcyjnych, używa się różnego rodzaju środków transportu wewnętrznego takich jak: pochylnie (ześlizgi), przenośniki i wózki. Ześlizgi do worków Ześlizgi służą do transportowania worków z mąką z kondygnacji wyższych na niższe. Rozróżnia się ześlizgi proste i spiralne. Wykonane są często z blachy stalowej. Obrzeże ześlizgu jest podniesione w celu zabezpieczenia worków przed wypadnięciem. Kąt nachylenia ześlizgu nie powinien przekraczać Optymalny kąt nachylenia Płyta wyładunkowa ześlizgu powinna być umieszczona na wysokości umożliwiającej łatwe zdejmowanie worków z mąką. Ześlizgów nie wolno używać do innych celów, np. do przesuwania skrzyń. Uszkodzone powierzchnie ześlizgów powinny być natychmiast naprawione, żeby nie powodować rozrywania worków. Wloty do ślizgów powinny być chronione kratownicami. Konserwacja ześlizgów polega na ich czyszczeniu i naprawianiu. Przenośniki Rys. 2. Ześlizgi do worków [1, s. 115] a) spiralny, b) prosty, 1 rynna ślizgowa, 2 próg ześlizgu, 3 pokrywa otworu Przenośnik taśmowy jest stosowany m.in. do poziomego transportowania worków z mąką. Szerokość taśmy wynosi zazwyczaj 600 mm, długość wg potrzeby. Obsługa przenośnika sprowadza się do nakładania worków oraz utrzymywania przenośnika w należytym stanie technicznym (sprawdzanie naciągu taśmy, smarowanie łożysk). Przenośnik workowy (szczebelkowy) może być używany do pionowego transportu worków z mąką na wyższe kondygnacje. Składa się on z głowicy, stopy, łańcucha nośnego, rynny transportowej, rynny spadowej i napędu. Rynna transportowa jest połączona za pomocą śrub z głowicą oraz stopą i jest nachylona do poziomu pod kątem 82. Worki podnoszone są za pomocą poprzecznych szczebli przymocowanych do łańcuchów nośnych. Załadowanie i wyładowanie worków z mąką następuje w czasie ruchu podnośnika. Worki 9

12 z mąką podwozi się i podnosi do podnośnika wózkiem i opiera dnem o szczebel, bokiem zaś o rynnę transportową. Worki podniesione w górę są odbierane ręcznie lub kierowane do rynny transportowej. Podczas eksploatacji podnośników workowych należy zwrócić uwagę na odpowiedni naciąg łańcuchów (nie powinny one zbytnio przeciążać łożysk tocznych ani mieć zbyt dużych luzów, aby nie spowodować uszkodzenia). Wszystkie pracujące powierzchnie podnośnika należy systematycznie smarować. Rys. 3. Podnośnik worków z mąką [1, s. 116] 1 stopa, 2 napęd, 3 łańcuch, 4 rynna Przenośniki powinny być zbudowane w sposób zapewniający bezpieczeństwo pracy. Urządzenia przenośników powinny być uziemione. Stanowiska obsługi przenośników muszą być wyposażone w wyłączniki bezpieczeństwa umieszczone na widocznym miejscu i zaopatrzone w napisy objaśniające sposób ich użycia oraz instalację sygnalizującą o ruchu przenośników. Miejsca pracy powinny być dobrze oświetlone. Dokonywanie jakichkolwiek napraw, zdejmowanie lub otwieranie osłon urządzenia w czasie ruchu urządzenia, przez pracowników obsługi przenośnika jest zabronione. Naprawy powinny być wykonywane przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje i uprawnienia. Przenośniki wykazujące uszkodzenia powinny być bezzwłocznie zatrzymane. Przenośniki należy umieścić w odległości nie mniejszej niż 1m od przedmiotów stałych (ścian, słupów), stanowisk pracy, szlaków transportowych i innych dróg komunikacyjnych. Zabronione jest przenoszenie materiałów innych niż przewidziane dla danej konstrukcji przenośnika. 10

13 Wózki Najczęściej stosuje się: wózki dwukołowe pionowe; wózek wykonany ze spawanych stalowych kształtowników, w dolnej części ramy wózka znajduje się oś, na której umocowane są koła jezdne; na wózek ten nie należy ładować więcej niż jeden worek z mąką lub np. dwa worki z cukrem, albo solą kuchenną (nośność 75 kg), wózki z platformą stałą; najczęściej czterokołowe; posiada masywną metalową ramę, na której są przymocowane dwie osie z kołami na łożyskach; dwa koła są kołami kierunkowymi, dwa pozostałe umocowane na stałe; na wózku można przewieźć 4 6 worków z mąką lub 5 8 worków z cukrem czy solą; wózków pustych lub obciążonych nie wolno ciągnąć za sobą, lecz należy je pchać przed sobą, Rys.4. Wózki z platformą stałą [6, s. 29], a) dwukołowy, b) czterokołowy wózki widłowe ręczne; wózek zbudowany jest z platformy opartej na podnoszonych kółkach, z koła prowadzącego za pomocą zaczepu oraz układu hydraulicznego do podnoszenia i opuszczania platformy wózka; wózek ten umożliwia transport palety z surowcami; konstrukcja wózka wraz z ładunkiem powinna być ciągnięta przez pracownika za pomocą specjalnego zaczepu, wózki jezdne widłowe, o napędzie elektrycznym (akumulatorowe) z hydraulicznym podnośnikiem widłowym; wózki te są zwrotne, szybkie, posiadają możliwość szybkiego załadunku i rozładunku oraz wysokiego podnoszenia materiałów składowanych piętrowo; tego typu wózki stosowane są prawie wyłącznie do transportu surowców ze środków transportowych do magazynu lub w dużych magazynach; ułożenie wielu pojedynczych sztuk towaru na palecie umożliwia operowanie całymi jednostkami ładunkowymi. 11

14 Rys. 5. Wózki widłowe [2, s. 138] a) ręczne z hydraulicznym układem podnoszenia, b) wózki elektryczne (akumulatorowe) Masa ładunków przemieszczanych przy użyciu wózków nie powinna przekraczać dopuszczalnej nośności tych wózków. Dopuszczalna masa ładunku przemieszczanego na wózku po terenie płaskim o twardej powierzchni nie może przekroczyć 450 kg na pracownika, łącznie z masą wózka. Sposób ładownia oraz rozmieszczenia ładunków na wózkach powinien zapewniać ich równowagę i stabilność podczas przemieszczania. Przedmioty przewożone nie powinny wystawać poza obrys wózka i przysłaniać pola widzenia. Niedozwolone jest przewożenie ludzi środkami transportu wewnętrznego. Wózki jezdne podlegają dozorowi Urzędu Dozoru Technicznego. Nie wolno ich użytkować bez aktualnej decyzji UDT. Wózki te podlegają oznakowaniu CЄ i powinny spełniać wymagania zasadnicze. Do obsługi ich może być dopuszczony pracownik, który ukończył 18 lat i uzyskał uprawnienia operatora do obsługi wózka. W piekarni należy określić drogi transportowe, po których poruszają się środki transportu. Wózki z napędem akumulatorowym nie zanieczyszczają powietrza, można z nich korzystać w pomieszczeniach zamkniętych, w których pracują ludzie. Dostawa i magazynowanie mąki /surowców/ luzem Do piekarni mąkę można dostarczać luzem, czyli bez opakowania. Mąkę luzem dowozi się w specjalnych cysternach (mąkowozach) i składuje w zbiornikach magazynowych silosach. Ze zbiorników mąka transportem pneumatycznym (niekiedy transportem spiralnym lub mechanicznie) jest transportowana do stanowiska przygotowania ciasta. Duże piekarnie wyposażone są w silosy magazynowe i dobowe (produkcyjne), w mniejszych używa się silosów jednego typu. Czasami bywa, że warunki lokalowe nie pozwalają na zastosowanie silosów wewnętrznych, wówczas istnieje możliwość zainstalowania silosów zewnętrznych. Silosy najczęściej budowane są ze stali, tworzywa sztucznego rzadziej żelbetonu, o przekroju kwadratowym, prostokątnym lub okrągłym. Silosy w zależności od potrzeby mogą mieć zróżnicowaną pojemność, najczęściej od 2 do 100 ton. 12

15 Mąkę doprowadza się do silosu od góry, przewodem. Pod wlotem instaluje się urządzenie do wytracania prędkości mąki. Właściwe napełnienie zbiornika zapewniają wskaźniki poziomu mąki. Zbiorniki opróżnia się przy użyciu tzw. wybieraków, umieszczonych w dnie zbiornika. Wybieraki mogą być pneumatyczne lub mechaniczne. Najczęściej stosowane są wybieraki jedno- lub dwuślimakowe. Zbiornik jest zwykle zakończony lejem (stożkiem) wprowadzającym mąkę do wybieraka. Główna część zbiornika wyposażona jest w filtr odprowadzający nadmiar powietrza i klapę bezpieczeństwa. Magazynowanie mąki w silosach likwiduje wiele czynności magazynowych takich jak przewożenie mąki, warzenie i liczenie worków, układanie stosów, przekazywanie mąki do produkcji. Ponadto system silosowy umożliwia lepsze wykorzystanie przestrzeni magazynowej i ograniczenie jej powierzchni. Negatywnym zjawiskiem magazynowania mąki w silosach, jest jej skłonność do tworzenia zwisów. Zwisy mogą mieć charakter sklepień między ściankami. Powstają wskutek przylegania mąki do ścian silosów, a w przypadku zakłóceń w odpływie (wybieraniu) mąki mogą tworzyć się po bokach komory zastoiny w postaci słupów mąki. Mąka należy do materiałów trudno płynących i stwarza wiele kłopotów podczas składowania, gdyż ma skłonność do osiadania, co prowadzi do jej zbijania się. Mąka, szczególnie o wilgotności powyżej 15,5% oraz o temperaturze powyżej 16 C, łatwo przywiera do ścian silosu, tworząc zgęszczenia, mostki i sklepienia. Powstawanie zwisów, jak i ich wielkość, są również uwarunkowane wielkością współczynnika tarcia mąki o ściany silosu. W celu zapobiegania powstawaniu zwisów mąki należy zapewnić jej swobodny wlot do silosu przez wytrącanie jej prędkości podczas napełniania silosów. Mąka transportowana pneumatycznie uzyskuje znaczną prędkość (energię kinetyczną) zależną od ciśnienia w przewodzie. Zmniejszenie energii mąki sypanej do silosu można uzyskać przez zmniejszenie wysokości silosu, a więc zmniejszenie wysokości swobodnego spadku, oraz przez użycie urządzeń do wytracania prędkości mąki. Do wytracania prędkości mąki używa się prostego urządzenia w postaci obrotowego stożka zawieszonego pod otworem zasilającym. Wpadająca do silosu mąka napotyka na swojej drodze powierzchnię stożkową i przez uderzenie o nią wytraca swoją prędkość. Dzięki temu i równomiernemu opadaniu na całym przekroju silosu masa mąki jest równa i w małym stopniu zbita, co zapewnia jej bezkolizyjne wybieranie. Mąka spływa równomiernie warstwami z całego przekroju silosu. Bez tego urządzenia następuje osuwanie się mąki środkowym torem. Kształt i rozmiar komór, gładkość ich ścian mają ogromne znaczenie dla swobodnego, niezakłóconego wypływu mąki podczas opróżniania silosów. Ściany silosów pokrywane są substancjami antyadhezyjnymi, co zapewnia im powierzchnię o dużej gładkości i małej przyczepności. Mąka łatwo ześlizguje się po takiej powierzchni. Inny system ułatwiający wybieranie mąki z silosu polega na zastosowaniu tzw. aeracji dennej. Obsługiwanie silosów za pośrednictwem tablicy sterowniczej odbywa się dzięki urządzeniom automatycznym. Co pewien czas, należy całkowicie opróżniać silosy z mąki i czyścić ich wnętrze. Do pracy w silosach mącznych dopuszcza się tylko specjalistów odpowiednio przeszkolonych. Do wnętrza silosu wolno tylko wpuszczać pracowników w specjalnym oprzyrządowaniu. Wszelkie czynności wykonywane wewnątrz komór mącznych powinny odbywać się pod nadzorem osoby specjalnie wyznaczonej przez kierownika zakładu. Pracownicy muszą posiadać odpowiedni ubiór ochronny, powinni być wyposażeni w hermetyczne lampy elektryczne o napięciu zredukowanym do 24V. W wyjątkowych przypadkach dopuszczalne jest używanie w komorach mącznych hermetycznych lamp kieszonkowych o zasilaniu bateryjnym o napięciu do 6V. 13

16 Mąkę magazynowaną luzem, w silosach dowozi się w specjalnych cysternach (mąkowozach). Ze zbiorników mąka transportem pneumatycznym (niekiedy transportem spiralnym lub mechanicznie) jest przemieszczana do stanowiska przygotowania ciasta. W małych zakładach załadunek mąki do silosu może odbywać się mechanicznie przy pomocy przenośnika ślimakowego i czerpakowego. Rys. 6. Schemat pneumatycznego transportu mąki w piekarni [1, s. 124], linia ciągła oznacza przewody dla mieszaniny powietrza z mąką (70 kpa), przerywana przewody czystego powietrza (70 kpa), linia przerywana dwoma punktami przewód sprężonego powietrza (600 kpa), 1 silosy; 2 waga wozowa, 3 dmuchawy, 4 wybieraki, 5 przenośnik łańcuchowy, 6 filtrocyklon, 7 waga dozująca do mąki, 8 zasilacze śluzowe z napędem, 9 rozdzielacze dwudrogowe, 10 rozdzielacze ośmiodrogowe, 11 filtry kopertowe, 12, 13 przesiewacz z zasypem, 14 zapora magnesowa, 15 przenośnik, 16 sygnalizatory napełnienia, 17 sprężarka, 18 kontrolne wzierniki, 19 przenośnik ślimakowy, 20 zbiornik, 21 filtr rękawowy, 22 rozdzielacze 3 drogowe, 23 sygnalizatory napełnienia zbiorników produkcyjnych, 24 wybieraki ślimakowe, 25 wagi dozujące, 26 miesiarki, 27 filtr rękawowy, 28 silosy produkcyjne (dzielone) Cysterny rozładowywane są w piekarniach przemysłowych przy pomocy dmuchaw (sprężarek) stacjonarnych. W piekarniach małych i średniej wielkości rozładunku dokonuje dostawca, przy użyciu sprężarki zainstalowanej na cysternie, podłączenie do źródła energii elektrycznej zapewnia piekarnia. Mąkowóz rozładowuje kierowca pojazdu po połączeniu króćca zbiornika z elastycznym wężem połączonym z rurą doprowadzającą mąkę do elementów transportu pneumatycznego w piekarni. 14

17 Główne elementy transportu pneumatycznego Urządzenia tłoczące lub ssące umożliwiają wytwarzanie sprężonego powietrza, które transportuje mąkę. Zazwyczaj wykorzystywana jest dmuchawa rotacyjna (typu Roots a). Składa się ona z dopasowanych w kształcie cyfry 8 tłoków. Tłoki wirując zasysają powietrze przez specjalny filtr, sprężają je i wypychają do przewodu rurowego. Rys. 7. Schemat pracy dmuchawy typu Rootsa [1, s. 127], 1 korpus, 2 przewód ssący, 3 przewód tłoczący, 4 tłoki wirujące, 5 przestrzeń ssąca, 6 przestrzeń tłocząca, 7 komora Przewody transportujące to odcinki proste i łukowe, bez szwu, o średnicy mm, wykonane ze stali lub z tworzywa sztucznego (z wkładką antystatyczną). Często w przewód wstawia się okienka w postaci krótkich odcinków rur ze szkła w celu obserwowania transportu. Zasilacze to urządzenia podające mąkę do sieci transportu pneumatycznego, jednocześnie uniemożliwiając wypływ powietrza z sieci na zewnątrz. Często stosowany jest zasilacz śluzowy (dozator rotacyjny). Dzięki obrotom silnika mąka przesypuje się między łopatkami do dolnej części korpusu, przez którą przepływa powietrze. Powietrze miesza się z mąką i wpływa do rury transportowej. Dozator musi być szczelny co uzyskuje się przez uszczelnienie łopatek wirnika dzięki nakładaniu na krawędzie wirnika listw z brązu. 15

18 Rys. 8. Zasilacz śluzowy [1, s. 134] 1 korpus, 2 wirnik na łożyskach tocznych, 3 pokrywa z przelotem, 4 przewód do wyrównywania ciśnienia w komorach wirnika, 5 uszczelniająca listwa z brązu, 6 wlot powietrza, wylot materiału, 8 wylot mieszaniny Przenośnik zgarniakowy (redler) w przenośniku mąka jest przesuwana w rynnie przez zgarniacze zamocowane na łańcuchu, którego prędkość wynosi 0,10 0,40m/s. Stosuje się redlery o różnych kształtach, od poziomych przez pochyłe do pionowych. Dla właściwej eksploatacji redlerów niezbędny jest należyty naciąg łańcuchów i konserwowanie mechanizmów, głównie smarowanie łożysk. Zawory kierunkowe (rozdzielacze wielodrogowe) umożliwiają zmianę drogi mąki w sieci transportu pneumatycznego przez rozgałęzienie jednego przewodu w kilku kierunkach. W głowicy zaworu jest tyle otworów wyjściowych w ilu kierunkach jest dostarczana mąka, a tylko jeden otwór wlotowy. Przez odpowiednie przestawienie mąka może być kierowana do różnych wylotów. Przesiewacz służy do wydzielania zanieczyszczeń z mąki oraz jej rozpulchniania i napowietrzania. Głównymi elementami przesiewacza są: stożkowe sito, przenośnik ślimakowy i wirnik ze szczotkami, napędzane silnikiem elektrycznym przez przekładnię pasową. W górnej części przesiewacza znajduje się króciec, do którego można przymocować rękaw filtracyjny. Mąka dostaje się do przesiewacza przez otwór wlotowy i jest przemieszczana za pomocą ślimaka do stożkowego sita, przez które przedostaje się, by opaść do wylotu. Zanieczyszczenia pozostałe na sicie są transportowane za pomocą wirnika i odprowadzane przez otwór. Stosowane są także przesiewacze dostosowane do przyjęcia mąki w workach, zaopatrzone w urządzenie zasypowe. 16

19 Rys. 9. Przesiewacz mąki [1, s. 142] 1 otwór wlotowy, 2 wylot, 3 otwór (wylot zanieczyszczeń) Waga dozująca jednorazowo umożliwia zważenie 150kg mąki. Składa się ze zbiornika na mąkę i układu wagowego. Napełnienie zbiornika odbywa się za pośrednictwem rękawów elastycznych. Ilość mąki do zważenia ustala się za pomocą wskazówki na skali wagi. Wyłącznik wagi działa przez układ cięgnowy, powodując wstrzymanie dozowania mąki do dozownika i zsypanie jej lejem po uruchomieniu dźwigni otwierającej wylot mąki. Waga (dozownik) jest najczęściej zainstalowana w dziale produkcyjnym (ciastowni). Rys. 10. Waga dozująca [1, s. 156] 1 zbiornik mąki, 2 elastyczne rękawy wlotu mąki, 3 skala wagi z mechanizmem do ustalenia danej porcji mąki, 4 mechanizm wagi, 5 układ cięgnowy, 6 lej, 7 dźwignia otwierająca wylot mąki 17

20 Tablica sterująca praca całej linii jest zautomatyzowana i sterowana automatycznie często za pomocą modułu komputerowego. Ciąg transportu pneumatycznego umożliwia również przyjmowanie mąki dostarczanej awaryjnie w workach. Instalacje transportu pneumatycznego są montowane w specjalnych pomieszczeniach, zazwyczaj przylegających do ciastowni. Instalacje transportu pneumatycznego w zależności od sposobu rozwiązania dzieli się na: ssące, tłoczące, ssąco-tłoczące, a pod względem wielkości ciśnienia na: niskoprężne, wysokoprężne. Stosowane w piekarniach instalacje transportu pneumatycznego różnią się zarówno rozwiązaniami funkcjonalnymi, w zależności od wielkości piekarni, jak i stopniem zautomatyzowania. Różnica między tradycyjnym przewozem mąki i przewozem luzem polega głównie na: zastąpieniu ciężkich, ręcznych czynności ładunkowych czynnościami zmechanizowanymi i zautomatyzowanymi, wyeliminowaniu opakowania (worków) oraz pakowania, zastosowaniu specjalnych pojazdów, zamiast uniwersalnych środków transportowych. Korzyści wynikające z przewozu i składowania mąki luzem. Korzyści techniczne: wyeliminowanie ciężkich prac ładunkowych przez zastosowanie kompleksowej mechanizacji i automatyzacji, poprawa warunków bhp, zmniejszenie niezbędnej powierzchni magazynowej, przyspieszenie procesu dojrzewania mąki przez jej napowietrzenie podczas transportu pneumatycznego i stworzenie możliwości podgrzewania mąki. Korzyści ekonomiczne: prawie dwukrotnym zwiększeniu wydajności pracy w sferze transportu, a także czynności poprzedzających w młynie i wykonywanych w piekarni, zmniejszeniu kosztów transportu i magazynowania, większej efektywności inwestycji. 18

21 Pytania sprawdzające Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie środki transportu wewnętrznego stosowane są w piekarni do transportu mąki w workach? 2. W jaki sposób należy prawidłowo obsługiwać wózki ręczne? 3. Które z wózków podlegają Urzędowi Dozoru Technicznego? 4. Z jakich elementów zbudowane są wózki widłowe? 5. Które instalacje są niezbędne w magazynie? 6. Jakie środki transportu wewnętrznego umożliwiają przemieszczanie worków z mąką w kierunku pionowym? 7. Z jakich głównych elementów składa się transport pneumatyczny? 8. Jakie główne elementy budowy można wyróżnić w silosie? 9. Na czym polega zjawisko powstawania zwisów mąki w silosie? 10. Co jest przyczyną powstawania zwisów mąki w silosie? 11. Które przenośniki umożliwiają mechaniczny załadunek i rozładunek silosów? 12. Czym charakteryzuje się magazynowania mąki w opakowaniu? 13. Czym charakteryzuje się magazynowania mąki luzem? Ćwiczenia Ćwiczenie 1 Rozwiąż krzyżówkę. 1. Wózki, których nie wolno ciągnąć za sobą, lecz należy pchać przed sobą. 2. Układa się na nich worki z mąką. 3. Urząd Dozoru..., któremu podlegają wózki jezdne. 4. Jeden z ześlizgów. 5. Podnośnik używany do transportu worków z mąką. 6. Układ... umożliwiający podnoszenie i opuszczanie platformy wózka widłowego. 7. Instalacja niezbędna w magazynie

22 Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z warunkami magazynowania mąki w workach, 2) przeanalizować budowę, działanie i obsługę środków transportu wewnętrznego służących do transportu worków z mąką, 3) rozwiązać krzyżówkę, 4) odczytać hasło, 5) zapisać i zaprezentować rozwiązanie krzyżówki. Wyposażenie stanowiska pracy: film dydaktyczny nt. Dostawa i magazynowanie mąki w opakowaniu, schematy środków transportu wewnętrznego służących do transportu worków z mąką, diagram krzyżówki, przybory do pisania. Ćwiczenie 2 Zidentyfikuj rodzaj podnośnika pokazanego na rysunku. Omów jego zastosowanie, budowę, działanie i zasady prawidłowej eksploatacji. Rysunek do ćwiczenia 2. Podnośnik... [7, s. 131] 20

23 Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) określić rodzaj podnośnika, który umożliwia transport mąki w workach, 2) zapoznać się z budową i działaniem podnośnika, 3) określić zasady prawidłowej eksploatacji zgodne z bhp, 4) zaprezentować rozwiązanie. Wyposażenie stanowiska pracy: schemat budowy silosu na mąkę, model silosu na mąkę, foliogramy/plansze ukazujące powstawanie zwisów mąki w silosie, zeszyt, przybory do pisania. Ćwiczenie 3 Na schemacie przedstawiającym ciąg transportu pneumatycznego wskaż: a) najkrótszą drogę przebiegu mąki z cysterny samochodowej do dzieży w ciastowni, b) miejsca występowania zaworów kierunkowych (rozdzielaczy). W oparciu o schemat budowy rozdzielacza dwudrożnego, wyjaśnij zasadę działania zaworów kierunkowych. Rysunek do ćwiczenia 3. Zawór kierunkowy [6, s. 18] 1 otwór przelotowy, 2 zamknięty otwór wylotu, 3 głowica, 4 tarcza przesłonowa. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z budową, działaniem i obsługą ciągu transportu pneumatycznego, 2) przeanalizować schemat ciągu transportu pneumatycznego, 3) wskazać najkrótszą drogę przebiegu mąki z cysterny samochodowej do dzieży w ciastowni, 4) wskazać miejsca występowania zaworów kierunkowych (rozdzielaczy), 5) przeanalizować schemat budowy zaworu dwudrożnego, 6) omówić działanie zaworu dwudrożnego, 7) w oparciu o działanie rozdzielacza dwudrożnego, wyjaśnij zasadę działania zaworów kierunkowych. 21

24 Wyposażenie stanowiska pracy: film dydaktyczny nt. Transport pneumatyczny mąki, schemat ciągu transportu pneumatycznego, schemat budowy zaworu dwudrożnego (dwukierunkowego), model zaworu dwudrożnego. Ćwiczenie 4 Narysuj schemat budowy silosu magazynowego na mąkę. Wyjaśnij działanie poszczególnych elementów budowy silosu. Oceń wpływ konstrukcji wybieraka ślimakowego na prawidłową pracę silosu. Rysunek do ćwiczenia 4. Schemat wybierania mąki ze zbiornika przy użyciu wybieraka ślimakowego [1, s. 131] a) o zmiennym skoku i zmiennej średnicy zwojów, b) o stałym skoku i stałej średnicy zwojów Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z budową silosu, jego poszczególnymi elementami, 2) narysować uproszczony schemat budowy silosu zaznaczając jego poszczególne elementy budowy, 3) określić działanie poszczególnych elementów budowy silosu, 4) przeanalizować budowę i działanie wybieraka ślimakowego, 5) dokonać analizy pracy wybieraka w zależności od różnic związanych z jego konstrukcją, 6) zapisać i zaprezentować rozwiązanie. Wyposażenie stanowiska pracy: schemat budowy silosu na mąkę, model silosu na mąkę, schemat przenośnika ślimakowego, plansze/foliogramy przedstawiające konstrukcję i pracę wybieraka ślimakowego, zeszyt, przybory do rysowania i pisania. 22

25 Ćwiczenie 5 Zidentyfikuj elementy ciągu mącznego przedstawionego na schemacie. Rysunek do ćwiczenia 5. Schemat ciągu mącznego w małym zakładzie piekarskim. [6, s. 132]... przesiewacz,... waga pomostowa zegarowa,... silnik elektryczny,... wsporniki wspierające silosy,... rękaw, przez który zsypuje się mąkę,... przenośnik ślimakowy (poziomy),... podnośnik czerpakowy,... bateria silosów mącznych,... przenośnik ślimakowy,... wzierniki umożliwiające kontrolę stopnia napełnienia silosów,... boczny spust,... przenośnik ślimakowy,... kład ważąco dozujący,... dźwignia otwierająca zbiornik wagi,... dzieża. Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z działaniem ciągu mącznego, 2) przeanalizować schemat ciągu mącznego, 23

26 3) opisać jego zasadę działania, 4) dopasować nazwy poszczególnych elementów ciągu transportu pneumatycznego do cyfr oznaczonych na schemacie (od 1 do 15), dopisując odpowiednie cyfry przy danym elemencie, 5) wskazać różnice między ciągiem transportu pneumatycznego, a ciągiem mącznym często stosowanym w małej piekarni (przedstawionym na schemacie), 6) zaprezentować rozwiązanie. Wyposażenie stanowiska pracy: schemat ciągu mącznego, schemat ciągu transportu pneumatycznego, zeszyt, przybory do pisania. Ćwiczenie 6 Porównać i ocenić zalety i wady dostawy i magazynowania mąki w opakowaniu i luzem. Tabela do ćwiczenia 6. Magazynowanie mąki [opracowanie własne] sposób dostawy i magazynowania mąka w opakowaniu (workach) cechy zalety mąka luzem wady Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się ze sposobem dostawy i magazynowania mąki w workach i luzem, 2) porównać dostawę i magazynowanie mąki w workach i luzem, 3) wskazać zalety i wady poszczególnych rodzajów dostawy i magazynowania mąki, 4) wypełnić tabelkę, 5) zaprezentować pracę. Wyposażenie stanowiska pracy: filmy dydaktyczne nt. Dostawa i magazynowanie mąki w opakowaniu, Transport pneumatyczny mąki, foliogramy/plansze przedstawiające sposób magazynowania mąki w opakowaniu oraz silosach, zeszyt, przybory do pisania. 24

27 Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wymienić środki transportu wewnętrznego stosowane do transportu mąki w workach? 2) określić prawidłowe zasady obsługi wózków ręcznych? 3) wskazać, które z wózków podlegają Urzędowi Dozoru Technicznego? 4) scharakteryzować budowę wózków widłowych? 5) wskazać instalacje, które są niezbędne w magazynie? 6) wymienić środki transportu wewnętrznego umożliwiają przemieszczanie worków z mąką w kierunku pionowym? 7) scharakteryzować budowę i działanie podnośnika szczebelkowego? 8) omówić działanie transportu pneumatycznego? 9) wymienić główne elementy transportu pneumatycznego? 10) określić przeznaczenie głównych elementów transportu pneumatycznego? 11) scharakteryzować budowę i działanie zaworu kierunkowego? 12) określić cel stosowania głównych elementów budowy silosu? 13) scharakteryzować zjawisko powstawania zwisów mąki w silosie? 14) wskazać przyczyny powstawania zwisów mąki w silosie? 15) wskazać sposoby, które zapobiegają powstawanie zwisów mąki w silosie? 16) wymienić przenośniki, które umożliwiają mechaniczny załadunek i rozładunek silosów? 17) wymienić zalety i wady magazynowania mąki w opakowaniu? 18) wymienić zalety i wady magazynowania mąki luzem? 19) porównać warunki magazynowania mąki w opakowaniu i luzem? 25

28 4.2. Maszyny i urządzenia magazynowe Materiał nauczania Wyposażenie techniczne magazynów zależy od ich wielkości i konstrukcji. W magazynie poza wyposażeniem podstawowym powinny znajdować się przesiewacze, przyrządy kontrolno-pomiarowe: wagi, termometry, psychrometry itp. oraz sprzęt przeciwpożarowy: gaśnice, hydranty, łopaty skrzynki z piaskiem. Każda maszyna powinna być zaopatrzona w dokumentację techniczno-ruchową. Pracownicy przed obsługą maszyn i urządzeń magazynowych muszą zaznajomić się z DTR i przejść odpowiednie przeszkolenie. Pracownikom nie wolno dokonywać napraw maszyn i urządzeń magazynowych. Dozwolone jest to tylko osobom specjalnie przeszkolonym i wyznaczonym do napraw i konserwacji. Pracowników magazynu obowiązuje znajomość postępowania związanego z ochroną przeciwpożarową oraz użytkowania podstawowego sprzętu gaśniczego. Przesiewacze Przesiewacze mąki umożliwiają oddzielenie od niej wszelkiego rodzaju zanieczyszczeń jednocześnie spulchniając ją i napowietrzając. Istnieje kilka rodzajów przesiewaczy. W dużych zakładach piekarskich, w których znajduje się transport pneumatyczny, przesiewacze znajdują się w ciągu transportu pneumatyczego lub stanowią jego zakończenie. W zakładach rzemieślniczych stosowane są przesiewacze wolnostojące, do przesiania mąki bezpośrednio z worków. Mąka po przesianiu podawana jest bezpośrednio do dzieży. Przesiewacz odśrodkowy Przesiewacz zazwyczaj wyposażony jest w stolik (podpórkę) przeznaczony do kładzenia worka z mąką. Mąka wsypywana jest do sita przez wsyp mąki. Sito wykonuje ruch obrotowy, siła odśrodkowa oddziałuje na cząstki mąki, powodując jej przesianie. Przenośnik przemieszcza mąkę na wysokość wylotu. Kształt rury wysypowej umożliwia bezpośrednie dozowanie mąki np. do miesiarki. Po przesianiu mąki, przy wyłączonym urządzeniu, sito należy ręcznie oczyścić z zanieczyszczeń mąki. Wymiana sita na specjalną tarkę pozwala użytkować urządzenie do tarcia bułki. Rys. 11. Przesiewacz odśrodkowy a) widok ogólny [ b) schemat budowy [opracowanie własne] 1 zasyp mąki, 2 sito, 3 przenośnik ślimakowy, 4 wylot przesianej mąki, 5 korpus przesiewacza z układem napędowym, 6 podest do układania worka z mąką 26

29 Aby przesiać mąkę należy: włączyć maszynę, wsypać mąkę (kosz mieści ok. 1 worka mąki), odebrać przesianą mąkę do dzieży lub worka zamocowanego do rury wylotowej, oczyścić sito przy wyłączonym urządzeniu. Aby zetrzeć bułkę należy: wyluzować śruby zaciskowe sita (dostęp przez drzwiczki serwisowe), zamienić sito na tarkę, wrzucać systematycznie kawałki suchej bułki, odebrać tartą bułkę do worka. Przesiewacz bębnowy Mąka przez zasyp, a następnie przenośnik ślimakowym przedostaje się do sita bębnowego. Tam jest rzucana za pomocą wirujących cepów. Przesiana mąka po przejściu przez otwory sita spada do rynny, w której pracuje przenośnik ślimakowy. Zanieczyszczenia, które gromadzą się wewnątrz sita bębnowego, są odprowadzane przez specjalny wylot. Z przesiewaczem może współpracować przenośnik czerpakowy, który odbiera przesianą mąkę i wynosi ją na dowolną wysokość. Przed uruchomieniem przesiewacza bębnowego należy sprawdzić czystość sit, ich umocowanie do ram bębna, drożność wylotów na odpady, naciąg pasów przenoszących napęd oraz napełnienie smarowniczek smarem. Sprawdzanie przesiewacza może się odbywać tylko podczas postoju maszyny Rys. 12. Przesiewacz bębnowy [opracowanie własne] 1 zasyp mąki, 2 przenośnik ślimakowy, 3 sito, 4 wylot przesianej mąki, 5 wylot zanieczyszczeń Typowe zagrożenia podczas pracy przy obsłudze przesiewaczy mąki to: porażenie prądem elektrycznym, uderzenie przez wózek z workiem mąki, pochwycenie przez ruchome elementy przesiewacza (przesiewacza odśrodkowego), szkodliwe działanie pyłów mąki unoszących się w powietrzu podczas przesiewania, wybuch na skutek nagromadzenia się pyłu mącznego w powietrzu, upadek np. worka z mąką. 27

30 Zasady bezpieczeństwa pracy podczas obsługiwania przesiewaczy. Pracownik korzystający z przesiewcza mąki musi posiadać odpowiednie przeszkolenie w zakresie obsługi tego urządzenia oraz być wyposażony w odpowiednie środki ochrony indywidualnej, takie jak fartuch ochronny, czepek, rękawiczki, odpowiednie obuwie antypoślizgowe. Należy przestrzegać zasad ergonomii przy załadunku worków na wózek jezdny. Oczyszczanie mąki z zanieczyszczeń magnetycznych odbywa się za pomocą wychwytywacza magnetycznego, który może być zainstalowany jako element w przesiewaczu bębnowym lub jako oddzielne urządzenie. Wagi Wagi służą do pomiaru masy. Wagi (działające w oparciu o porównanie siły, z jaką Ziemia przyciąga ważone ciało, z siłą równoważącą, wytworzoną w układzie pomiarowym wagi) można podzielić na: dźwigniowe /odważnikowe/: ze stałą lub zmienną długością ramion, równoramienne np. szalkowa, nierównoramienne np.: dziesiętna, pomostowa, uchylne, elektroniczne, i inne. Waga pomostowa-wozowa Waga pomostowa wozowa służy do ważenia mąkowozów (pojazdów). W celu skontrolowania ilości mąki przyjmowanej do silosów magazynowych waży się cysternę samochodową z mąką, a po przyjęciu mąki do silosów następuje ponowne ważenie cysterny, lecz już opróżnionej z mąki. Różnica ciężaru cysterny napełnionej i opróżnionej daje ilość mąki przyjętej do silosów. Pomost wagowy, na który wjeżdża cysterna, stanowi płytę, której powierzchnia jest zrównana z powierzchnią nawierzchni jezdnej. Urządzenia wskazujące wynik ważenia mogą być wprowadzone do pomieszczenia, w którym przebywa wagowy. Pomost wagowy spoczywa na układzie dźwigniowym wspartym na nożach. Układ wagowy składa się z dźwigni ładunkowych, dźwigni przewodniej, cięgna i dźwigni przesuwnikowiej. Jeżeli pomost wagi nie jest obciążony, wówczas prawy koniec dźwigni jest uniesiony, a przesuwnik znajduje się w lewym końcu, natomiast zębatka znajduje się w położeniu najwyższym. Jeżeli na pomost wjedzie cysterna, dźwignia pomocnicza wraz z przytwierdzonym do niej na stałe ciężarem unosi się. Odpowiednia zapadka zwalnia zębatkę, która spada i uruchamia przesuwnik za pomocą kół zębatych. Przesuwnik porusza się w kierunku strzałki i dochodzi do miejsca, w którym dźwignia pozostanie w równowadze. Następuje wówczas uruchomienie liczydła i ewentualnie mechanizmu zapisującego wynik ważenia. Jeżeli cysterna zjedzie z pomostu, opadnie wówczas długie ramię dźwigni pod wpływem ciężaru. Zębatka unosi się, po czym przesuwnik cofa się i kasuje liczydło (ustawia na 0). Ponieważ cysterna wjeżdżając na pomost wagi powoduje jej wstrząsy, w celu szybszego uspokojenia wagi i chronienia jej od nadmiernych wstrząsów podłączony jest tłumik. Należy dbać, żeby przesuwniki wagi zawsze były ustawione prawidłowo. Podczas drukowania wyniku ważenia dźwigienka naciskowa do drukowania prawidłowo powinna być uruchamiana ostrożnie. Wszystkie części wagi powinny być starannie przeglądane i co najmniej raz w miesiącu czyszczone. Otoczenie wagi powinno być starannie sprzątane, a jezdnia w dni upalne i wietrzne powinna być zraszana wodą. W zimie należy dbać o uprzątanie 28

31 śniegu z otoczenia wagi. Między rampą pomostową a nawierzchnią terenu może się gromadzić piasek, kurz i błoto, które powodują szybkie zużywanie się noży i dźwigni. Zanieczyszczone dźwignie należy oczyścić stalową szczotką i pomalować farbą przeciwkorozyjną. Po oczyszczeniu waga powinna być sprawdzona ze zwróceniem uwagi na to, czy wszystkie noże są osadzone prawidłowo. Nie wolno polewać pomostu wagi wodą. Rys. 13. Waga pomostowa wozowa [6, s. 9] 1 pomost wagowy, 2 dźwignie ładunkowe, 3 dźwignia przewodnia, 4 cięgno, 5 dźwignia przesuwnikowa, 6 przesuwnik, 7 dźwignia pomocnicza, 8 zębatka, 9 koła zębate, 10 tłumik, 11 ciężar, 12 cysterna Najnowsze wagi samochodowe składają się z pomostów wagowych, przetworników tensometrycznych, modułu cyfrowego oraz komputera PC. Pomost wagi może być zagłębiony w podłożu lub wyniesiony. Obciążenie max może wahać się od 30 60t w zależności od wagi. Dokładność ważenia wynosi od 0,5kg do 2kg, odpowiednio do nośności wagi. Umożliwia ważenie pojazdów o długości nie przekraczającej długości pomostu wagi. Warunki prawidłowego użytkowania wagi samochodowej: wjazd i zjazd z pomostu wagi z prędkością do 5 km/h, zakaz nagłego hamowania na pomoście wagowym, w czasie silnych wyładowań atmosferycznych należy wyłączyć zasilanie wagi. Dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania wagi należy utrzymywać przestrzeń pod pomostem wagi w czystości. Niedopuszczalne jest, aby w przestrzeni pomiędzy pomostami oraz podłożem, a pomostami, znajdowały się materiały, które mogłyby spowodować złe działanie lub uszkodzenie wagi. Szczególną uwagę należy zwrócić na to, aby przestrzeń obok przetworników tensometrycznych była w należytej czystości (niedopuszczalne jest blokowanie czymkolwiek pracy przetworników). 29

32 Rys. 14. Pomost wagi pomostowej wozowej zagłębiony w podłożu [ Ważenie surowców w magazynie i półproduktów również w innych pomieszczeniach produkcyjnych odbywa się m.in. na wagach pomostowych (mechanicznych lub elektronicznych), dziesiętnych, szalkowych oraz uchylnych. Waga pomostowo uchylna (mechaniczna) Wagi te mogą być wykonane w wersji wolnostojącej lub fundamentowej. Pomost wagi oparty jest na czterech ostrzach noży ładunkowych, może się on kołysać na wszystkie strony. Wielkość wahań ograniczają specjalne odboje pomostowe. Obciążenie pomostu przenosi się na przyrząd uchylny, wskazujący samoczynnie wynik ważenia. Do ważenia nie używa się odważników, odczyt odbywa się na skali kołowej. Przyrząd uchylny składa się z dwóch równolegle pracujących dźwigni uchylnych, zawieszonych na elastycznych taśmach stalowych. Przy obciążaniu pomostu stalowe taśmy nawijają się na odpowiednie krzywki powodując ruch wskazówki. Przyrząd uchylny znajduje się w głowicy i jest zabezpieczony przed kurzem i wilgocią za pomocą uszczelki gumowej i zamknięcia hydraulicznego. Specjalne urządzenie uruchamiane korbką umożliwia zamknięcie mechanizmu wagi dla zabezpieczenia go przed wstrząsem przy przenoszeniu. Waga posiada regulowany tłumik olejowy, tłumiący wahania wskazówki podczas ważenia towaru. Wagi posiadają zróżnicowane wymiary pomostów i nośności maksymalną od 25 kg do 3000 kg w zależności od typu. Rys. 15. Waga pomostowo-uchylna [ 30

33 Waga dziesiętna przesuwnikowa Waga posiada dźwigniowy układu zwielokrotniający ciężar odważnika., dla wagi dziesiętnej jest on 10 krotnie zwiększony. Nadaje się do ważenia produktów o dużej masie (powyżej kilku kilogramów). Nie wymaga stosowania kłopotliwych w użytkowaniu i kosztownych dużych odważników. Ważony przedmiot należy położyć na platformie, która związana jest z belką główną za pośrednictwem dźwigni nośnych. Dzięki temu miejsce położenia ładunku na platformie nie ma wpływu na wynik pomiaru. Długości dźwigni i miejsce ich zawieszenia na belce są tak dobrane, że równowaga zostaje osiągnięta wówczas, gdy na szalce jest odważnik o masie dziesięciokrotnie mniejszej od znajdującej się na platformie. W celu dokładnego zrównoważenia belki nośnej, jest umieszczony na niej ruchomy obciążnik zwany przesuwnikiem. Wynikiem pomiaru na wadze dziesiętnej jest suma masy odważnika umieszczonego na szalce pomnożona przez dziesięć i wartości odpowiadającej położeniu przesuwnika. Rys. 16. Waga dziesiętna [3, s. 128] 1 przesuwnik, 2 belka główna, 3 i 6 dźwignie nośne, 4 ważony ładunek, 5 platforma, 7 szalka odważnikowa Waga szalkowa Jest to waga mechaniczna, której działanie oparte jest na zasadzie porównywania mas. Może być stosowana w miejscach o bardzo dużym zapyleniu i wilgotności. Można na niej ważyć surowce (półprodukty) o max wadze od 1 do 20 kg w zależności od modelu wagi. Do prawidłowego działania wymaga odważników legalizowanych. Rys. 17. Waga szalkowa [ 31

34 Rys. 18. Komplet odważników [ Waga uchylno-odważnikowa Waga uchylno-odważnikowa pozwala na szybkie i dokładne ważenie towarów o ciężarze do 1kg bez użycia odważników. Obciążenie maksymalne to 15 kg. Zakres ważenia 100g 15kg. Siłą równoważącą wagi jest ciężar wbudowanego, umocowanego obrotowo obciążnika oraz ciężar odważników stawianych na szalce. Ważoną masę kładzie się na szalce opartej na łożysku nożowym związanym z belką. Na drugim końcu belki oparta jest szalka, na którą kładzie się odważniki w celu zgrubnego zrównoważenia (z dokładnością do l kg). Stateczność szalek zapewniają dźwignie oraz wysięgniki. Na wysięgniku znajduje się nóż łożyska. Jest ono związane za pomocą łącznika z dźwignią połączoną ze wskazówką. Na końcu dźwigni jest umocowany obrotowy obciążnik równoważący ważoną masę w zakresie od 0 do l kg, a wynik równoważenia odczytuje się na podzielni. Wagi uchylne należy bardzo dokładnie ustawić względem pionu, stąd są wyposażone są one w poziomnice (najczęściej kuliste) i wkręcane nóżki, służące do korekcji ustawienia. a) b) Rys. 19. Waga uchylno odważnikowa a) widok ogólny [ b) schemat budowy [3, s.130] 1 podzielnia, 2 wskazówka, 3 i 4 dźwignie, 5, 14 wysięgniki, 6 łącznik, 7 nóż łożyska, 8 szalka na odważniki, 9 nóżka, 10 belka, 11 szalka, na której kładzie się ważony produkt, 12 obciążnik, 13 dźwignia Wagi mechaniczne nadal stosowane są w cukierniach lecz coraz częściej zastępowane są przez wagi elektroniczne. Działanie wag elektronicznych opiera się na wykorzystaniu zależność parametrów elektrycznych od siły przyłożonej do czujnika. Wagi wyposażone są w cyfrowy układ wskazujący. 32