Gimnazjum w Starym Kurowie HISTORIA ROCZNY PLAN DYDAKTYCZNY 2010/2011. z historii dla klasy I gimnazjum do programu nauczania Śladami przeszłości

Transkrypt

1 Gimnazjum w Starym Kurowie HISTORIA ROCZNY PLAN DYDAKTYCZNY 2010/2011 z historii dla klasy I gimnazjum do programu nauczania Śladami przeszłości PODRĘCZNIK POD REDAKCJĄ STANISŁAWA ROSZAKA nr dopuszczenia 60/1/2009 opr. Mariola Sikora modyfikacja planu wydawnictwa Nowa Era 2 godziny tygodniowo

2 Temat lekcji nr 1. Co to jest historia? WYMAGANIA EDUKACYJNE, PSO s Prahistoria człowieka s Liczba godzin Zagadnienia, materiał nauczania 1 - historia jako nauka - definicja źródeł historycznych - podział źródeł historycznych - archeologia jako nauka pomocnicza historii - epoki historyczne - dawne sposoby mierzenia czasu 1 - pochodzenie człowieka - ewolucja człowieka i jej etapy - cechy charakterystyczne poszczególnych gatunków człowiekowatych - osiągnięcia człowieka pierwotnego Odniesienia do podstawy programowej Wymagania podstawowe Uczeń: WRZESIEŃ I, II, III terminami: historia, źródło historyczne, archeologia, epoki historyczne, chronologia, nasza era, przed naszą erą, wiek, prahistoria - dokonuje prostej klasyfikacji źródeł historycznych podaje przykłady źródeł pisanych i niepisanych - wymienia nazwy epok historycznych w kolejności chronologicznej: starożytność, średniowiecze, nowożytność, współczesność - określa wiek danego wydarzenia i umiejscawia je w odpowiedniej epoce historycznej ROZDZIAŁ I: POCZĄTKI CYWILIZACJI Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: - wyjaśnia, na czym polega praca historyka i archeologa - omawia rolę źródeł historycznych w procesie poznawania dziejów - wymienia stosowane w przeszłości sposoby mierzenia czasu - rozumie potrzebę tworzenia systemu datacji i posługiwania się nim - określa ramy chronologiczne epok historycznych - określa ramy chronologiczne terminami: ewolucja, australopitek, kolejnych etapów ewolucji homo habilis, homo erectus, homo człowieka neandertalensis, homo sapiens, - podaje najistotniejsze cechy paleolit, koczowniczy tryb życia wyglądu różnych gatunków - wymienia w kolejności etapy człowiekowatych ewolucji człowieka i ich umiejętności - wskazuje na mapie kolebkę - wskazuje na mapie kierunki i ludzkości trasy ekspansji gatunku ludzkiego - opisuje warunki życia ludzi - omawia znaczenie tworzenia w czasach prahistorycznych i praktycznego zastosowania - podaje nazwy najważniejszych narzędzi oraz opanowania wynalazków człowieka z czasów umiejętności krzesania ognia dla Uwagi

3 3. Tajemnice sprzed wieków Jak zbadano pochodzenie człowieka? s Czas wielkich przemian s teorie dotyczące powstania człowieka - Karol Darwin i jego odkrycie - zadania antropologii 1 - wpływ zmian klimatu 1.1 na życie człowieka rewolucja neolityczna - początki rolnictwa i hodowli - pierwsze osady - budowle megalityczne - początek metalurgii materiał wykracza-jący poza podstawę programo-wą prahistorycznych - wymienia sposoby krzesania ognia stosowane przez człowieka pierwotnego - przedstawia dokonania Karola Darwina terminami: ewolucjonizm, antropologia - wymienia teorie dotyczące powstania człowieka - opisuje, czym zajmuje się antropolog - omawia sposoby ustalania wieku znalezisk terminami: neolit, rewolucja neolityczna, osiadły tryb życia, osada, megalit, dolmen, epoka brązu, epoka żelaza - określa ramy chronologiczne rewolucji neolitycznej - opisuje życie codzienne ludzi przed rewolucją neolityczną - przedstawia zmiany, które zaszły w życiu człowieka w okresie neolitu - podaje nazwy metali wykorzystywanych przez praludzi do wytopu broni, narzędzi, ozdób - omawia sposób wytopu brązu i żelaza - wymienia rodzaje narzędzi i ozdób wytwarzanych w epoce brązu rozwoju człowieka - wyjaśnia, na czym polegała zależność człowieka od przyrody - wymienia przyczyny powstania pierwszych dzieł sztuki praludzi - omawia teorię ewolucji Karola Darwina - wyjaśnia różnice między teorią kreacjonizmu a ewolucjonizmu - przedstawia znaczenie badań naukowych oraz wykorzystania różnych technologii dla poznania historii człowieka - prezentuje argumenty zwolenników i przeciwników ewolucjonizmu - przedstawia wpływ zmian klimatycznych na tryb życia człowieka pierwotnego - uzasadnia słuszność określenia rewolucja dla zmian, które zaszły w życiu człowieka w okresie neolitu - omawia tryb życia i zajęcia ludzi epoki neolitu - nazywa i lokalizuje na mapie pozostałości najstarszej znanej osady ludzkiej - charakteryzuje wygląd osad neolitycznych - wskazuje na mapie miejsce położenia najbardziej znanej budowli megalitycznej - opisuje wygląd i funkcje budowli megalitycznych - wyjaśnia, jakie zmiany nastąpiły w życiu człowieka dzięki

4 opanowaniu umiejętności wytopu metali 5. W kraju Sumerów s (w tym: tekst źródłowy, s. 21) 6. Babilonia i Asyria s (w tym: tekst źródłowy, s. 26) położenie geograficzne i warunki naturalne Mezopotamii - powstanie pierwszych państw - organizacja państwa Sumerów - osiągnięcia cywilizacji sumeryjskiej 1 - państwo babilońskie - Hammurabi i jego kodeks prawny - Babilon - państwo asyryjskie - organizacja armii asyryjskiej podaje ramy chronologiczne istnienia cywilizacji sumeryjskiej terminami: cywilizacja, Żyzny Półksiężyc, Mezopotamia, system irygacyjny, Sumerowie, miastopaństwo, król-kapłan, zikkurat lokalizuje na mapie Mezopotamię - omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące w Mezopotamii - określa rolę rzek w starożytnej Mezopotamii - opisuje wygląd miast sumeryjskich - wymienia osiągnięcia Sumerów datami: ok. 2 tys. lat p.n.e., XVIII w. p.n.e., VII w. p.n.e., 612 r. p.n.e., VI w. p.n.e. terminami: Babilon, Kodeks Hammurabiego, politeizm, Aszur, Niniwa, wiszące ogrody, rydwan - prezentuje najważniejsze fakty z historii Asyrii i Babilonii Hammurabiego, Nabuchodonozora II, Sargona II Wielkiego, Asurbanipala - lokalizuje na mapie państwo babilońskie i asyryjskie - omawia najważniejsze zasady prawne zapisane w Kodeksie - charakteryzuje oddziaływanie warunków naturalnych na życie mieszkańców Mezopotamii - wyjaśnia, jaki wpływ na organizację pierwszych państw miało ich położenie geograficzne oraz warunki naturalne - przedstawia związek między budową i utrzymaniem sieci irygacyjnej a powstaniem pierwszych państw - omawia organizację państwa Sumerów - omawia organizację państwa babilońskiego - wyjaśnia znaczenie kodyfikacji prawa dla sprawnego funkcjonowania państwa - interpretuje zasadę oko za oko, ząb za ząb - ocenia starożytny system prawny - opisuje wygląd Babilonu za panowania Nabuchodonozora II - omawia system religijny starożytnej Babilonii - przedstawia osiągnięcia cywilizacji asyryjskiej - wymienia czynniki, które umożliwiły Asyryjczykom prowadzenie skutecznej polityki

5 7.W Egipcie faraonów s Piramidy, mumie i hieroglify s (w tym: tekst źródłowy, s. 33) 1 - położenie geograficzne i warunki naturalne Egiptu - Nil i jego rola - organizacja państwa egipskiego - społeczeństwo starożytnego Egiptu 1 - religia Egipcjan - wiara w życie pozagrobowe - osiągnięcia cywilizacji egipskiej - pochówek zmarłych mumifikacja, grobowce, piramidy Hammurabiego - wymienia rodzaje wojsk wschodzących w skład armii asyryjskiej datami: ok. 3 tys. lat p.n.e., XIII w. p.n.e., 31 r. p.n.e. - podaje ramy chronologiczne istnienia cywilizacji egipskiej terminami: Egipt Górny, Egipt Dolny, faraon - przedstawia najważniejsze dokonania Ramzesa II - lokalizuje na mapie Egipt - omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące w Egipcie - charakteryzuje strukturę społeczeństwa egipskiego - określa zakres władzy faraona datami: ok r. p.n.e., 1313 r. p.n.e. terminami: politeizm, mumia, mumifikacja, sarkofag, piramida, sfinks, hieroglify, Dolina Królów - wymienia imiona najważniejszych bogów egipskich - podaje nazwy najsłynniejszych piramid egipskich - przedstawia największe osiągnięcia cywilizacji egipskiej podbojów - wymienia rodzaje wojsk wchodzących w skład armii asyryjskiej - opisuje organizację armii asyryjskiej - wyjaśnia rolę Nilu w rozwoju cywilizacji egipskiej - uzasadnia słuszność określenia Egipt darem Nilu - omawia organizację państwa egipskiego - tłumaczy, jaką rolę odgrywały poszczególne warstwy społeczeństwa egipskiego - opisuje państwo egipskie za panowania Ramzesa II - prezentuje dzieje Egiptu w I tysiącleciu p.n.e. - wymienia cechy charakterystyczne wyglądu wybranych bogów egipskich - omawia rolę religii w życiu starożytnych Egipcjan - podaje przyczyny mumifikacji zwłok - opisuje etapy procesu mumifikacji - tłumaczy, czym były i jak budowano egipskie piramidy - określa system wartości starożytnych Egipcjan - ocenia wkład mieszkańców

6 9. Tajemnice sprzed wieków Jak dawniej badano zabytki starożytnego Egiptu? P s Starożytny Izrael s (w tym: tekst źródłowy, s. 39) 1 - początki archeologii w Egipcie - odkrycie grobowca Tutenchamona 1 - powstanie państwa Izrael - położenie geograficzne i warunki naturalne Palestyny - panowanie Dawida i Salomona - niewola babilońska - judaizm - Biblia materiał wykraczający poza podstawę programową datami: 1798 r., 1922 r. Howarda Cartera, lorda Carnarvona, Tutenchamona PAŹDZIERNIK - określa ramy chronologiczne istnienia państwa żydowskiego terminami: Hebrajczycy, Kanaan, Palestyna, Jahwe, Juda, Izrael, niewola babilońska, prorok, Mesjasz, monoteizm, judaizm, dekalog, menora, Biblia, Tora, Arka Przymierza Abrahama, Mojżesza, Dawida, Salomona, Cyrusa II Wielkiego - lokalizuje na mapie Izrael - omawia położenie geograficzne i warunki naturalne Palestyny - określa różnice między religią Żydów a wierzeniami pozostałych cywilizacji starożytnych Egiptu w rozwój cywilizacji - wyjaśnia przeznaczenie Doliny Królów - określa okoliczności, w których doszło do rozpoczęcia badań archeologicznych w Egipcie - omawia okoliczności odkrycia grobowca Tutenchamona - opisuje wygląd grobowca Tutenchamona - wyjaśnia różnice między dawną a współczesną archeologią - opowiada, czego dotyczy tzw. klątwa Tutenchamona - ocenia postawę pierwszych badaczy dziejów Egiptu - wskazuje na mapie szlak wędrówki Izraelitów z Egiptu do Kanaan i omawia jej przebieg - opisuje okoliczności powstania państwa Izrael - omawia sytuację narodu żydowskiego po śmierci Salomona - przedstawia okoliczności upadku państwa żydowskiego - określa rolę proroków i Mesjasza w życiu Hebrajczyków - charakteryzuje system wierzeń Izraelitów - opisuje wygląd świątyni jerozolimskiej - ocenia rolę Biblii jako źródła historycznego

7 11. Indie i Chiny s (w tym: tekst źródłowy, s. 44) 12. Od rysunków naskalnych do alfabetu s (w tym: tekst źródłowy, s. 48) 1 - położenie materiał geograficzne i warunki naturalne Indii i Chin - powstanie państw na Półwyspie Indyjskim oraz w dorzeczu Huangho i Jangcy - buddyzm - hinduizm - organizacja państwa chińskiego - konfucjanizm - osiągnięcia cywilizacji Indii i Chin 1 - ewolucja pisma - rodzaje pisma - materiały piśmiennicze - alfabet - osiągnięcia Fenicjan wykraczający poza podstawę programową określa czas powstania cywilizacji Indii i Chin terminami: Harappa, Mohendżo Daro, cytadela, Ariowie, kasta, system kastowy, buddyzm, hinduizm, nirwana, Wielki Mur Chiński, terakotowa armia, humanitaryzm Buddy, Konfucjusza - lokalizuje na mapie Indie i Chiny - omawia położenie geograficzne oraz warunki naturalne cywilizacji indyjskiej i chińskiej - wymienia osiągnięcia cywilizacji indyjskiej i chińskiej - podaje daty powstania poszczególnych rodzajów pisma terminami: piktogram, pismo klinowe, hieroglif, pismo demotyczne, papirus, alfabet, Fenicjanie - wymienia rodzaje pisma, którymi posługiwały się ludy starożytne - podaje nazwy materiałów piśmienniczych stosowanych w starożytności - określa rolę pisma w starożytności - opisuje znaczenie alfabetu stworzonego przez Fenicjan - omawia pierwsze cywilizacje powstałe w dolinie Indusu - przedstawia zasady funkcjonowania społeczeństwa indyjskiego za rządów Ariów - określa system wartości wyznawców buddyzmu i hinduizmu - prezentuje zasięg terytorialny buddyzmu w przeszłości i współcześnie - opisuje organizację państwa chińskiego - wyjaśnia przyczyny budowy Wielkiego Muru Chińskiego - charakteryzuje system filozoficzny stworzony przez Konfucjusza - tłumaczy, dlaczego konfucjanizm stał się religią państwową - wymienia przyczyny powstania pisma - przedstawia historię pisma - omawia znaczenie powstania pisma dla rozwoju cywilizacji ludzkiej - opisuje sposób produkcji papirusu - tłumaczy, na czym polega wyższość pisma alfabetycznego nad pismem obrazkowym - wyjaśnia znaczenie pisma dla cywilizacji współczesnej

8 13.Tajemnice sprzed wieków Jak odczytano pismo Egipcjan? s Kamień z Rosetty - okoliczności odczytania pisma starożytnych Egipcjan - znaczenie hieroglifów egipskich materiał wykraczający poza podstawę programową datami: 1799 r., 1824 r. - przedstawia dokonania Jeana Françisa Champolliona terminami: hieroglif, pismo demotyczne, alfabet grecki, Kamień z Rosetty, kartusz - opisuje okoliczności odczytania egipskich hieroglifów - podaje okoliczności odnalezienia Kamienia z Rosetty - opisuje, w jaki sposób odszyfrowano hieroglify egipskie - wyjaśnia zasady posługiwania się hieroglifami - wymienia cechy charakteryzujące rzetelnego badacza 14/15 POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI I SPRAWDZIAN Z ROZDZIAŁU I 16. Świat Hellenów s (w tym: tekst źródłowy, s. 59) 17. Demokratyczne Ateny s (w tym: tekst źródłowy, 1 - położenie geograficzne i warunki naturalne Grecji - zajęcia Hellenów - organizacja miastpaństw - kultura minojska i mykeńska - czynniki jednoczące Greków - kolonizacja grecka 1 - zasady funkcjonowania demokracji ateńskiej - społeczeństwo Aten - instytucje władzy w Atenach ROZDZIAŁ II: ANTYCZNA GRECJA - lokalizuje na mapie Grecję - omawia położenie geograficzne i warunki naturalne Grecji - określa ramy chronologiczne istnienia kultury minojskiej i mykeńskiej terminami: Hellada, Hellenowie, kultura minojska, kultura mykeńska, polis, agora, kolonizacja, kolonia, metropolia - opisuje życie i zajęcia mieszkańców Grecji - wskazuje na mapie zasięg kolonizacji greckiej - wymienia czynniki jednoczące Greków LISTOPAD - wyjaśnia wpływ warunków naturalnych na życie i zajęcia Greków, a także na organizację państwowości greckiej - charakteryzuje kulturę minojską i mykeńską - opisuje wygląd greckiej polis - omawia sposób powstawania państw greckich - tłumaczy, jaką funkcję pełniła agora - wymienia przyczyny i skutki kolonizacji greckiej - przedstawia przebieg kolonizacji greckiej datą - prezentuje proces kształtowania 508 r. p.n.e. się demokracji ateńskiej - przedstawia dokonania Peryklesa - wskazuje podobieństwa i różnice między demokrację terminami: Ateny, Attyka, ateńską demokracja, zgromadzenie ludowe a współczesną

9 s. 62) - ostracyzm - wygląd starożytnych Aten 18. W starożytnej Sparcie s (w tym: tekst źródłowy, s. 66) 1 - Sparta - mieszkańcy Sparty - ustrój Sparty - wychowanie spartańskie - obyczaje Spartan (eklezja), demagog, strateg, ostracyzm, Akropol, agora, stoa - lokalizuje na mapie Ateny - charakteryzuje społeczeństwo Aten - wymienia nazwy organów władzy ateńskiej polis - opisuje życie codzienne i zajęcia Ateńczyków - przedstawia dokonania Likurga terminami: Sparta, Lakonia, heloci, periojkowie, geruzja (rada starszych), eforzy, zgromadzenie ludowe - lokalizuje na mapie Spartę - charakteryzuje społeczeństwo spartańskie - opisuje życie i zajęcia Spartan - omawia ustrój Sparty i zadania organów władzy w polis - przedstawia okoliczności upadku państwa spartańskiego - wyjaśnia znaczenie powiedzeń: z tarczą lub na tarczy, mówić lakonicznie - tłumaczy, na czym polegało wychowanie spartańskie - wyjaśnia, kto i dlaczego podlegał wychowaniu spartańskiemu - omawia współczesne znaczenie - ocenia dokonania Peryklesa i jego zasługi w rozwoju demokracji ateńskiej - wyjaśnia, jaką rolę w demokracji ateńskiej odgrywał ostracyzm - opisuje wygląd starożytnych Aten - określa, które warstwy społeczne w ateńskiej polis posiadały prawa polityczne, a które były ich pozbawione - omawia cechy charakterystyczne demokracji ateńskiej - określa rolę i zadania królów spartańskich - dokonuje oceny ustroju Sparty - tłumaczy, jaką pozycję w społeczeństwie spartańskim zajmowały kobiety - przedstawia związek między małą liczbą Spartan a ich sposobem wychowania i życia - ocenia reguły, którym podlegało życie Spartan - opisuje ustrój spartański i zasady jego funkcjonowania - wskazuje różnice między ustrojem Sparty i Aten - wymienia etapy wychowania spartańskiego

10 słowa spartański 19. Wojny perskie s (w tym: tekst źródłowy, s. 72) 20. Wierzenia starożytnych Greków s (w tym: tekst źródłowy, s. 78) 1 - armia grecka - organizacja armii greckiej - przyczyny konfliktów grecko-perskich - przebieg wojen Greków z Persami - skutki wojen greckoperskich - najsłynniejsi dowódcy greccy bogowie greccy - świątynie i obrzędy - wyrocznia - Akropol - mitologia grecka datami: VI w. p.n.e., 490 r. p.n.e., 480 r. p.n.e., 479 r. p.n.e. Dariusza, Kserksesa, Miltiadesa, Leonidasa i Temistoklesa terminami: hoplita, hoplon, falanga, Persja, Nieśmiertelni, Maraton, Termopile, Salamina, Plateje, triera - lokalizuje na mapie Persję i Grecję - wymienia przyczyny wojen grecko-perskich - wskazuje na mapie trasy wypraw Persów przeciwko Grekom oraz miejsca najważniejszych bitew - opisuje taktykę walki stosowaną przez Greków - podaje podstawowe informacje dotyczące państwa perskiego terminami: tytani, Olimp, wyrocznia, Pytia, Akropol, mit, heros - lokalizuje na mapie Olimp i Delfy - podaje imiona głównych bogów i bogiń greckich oraz dziedziny życia, którym patronowali - wskazuje atrybuty poszczególnych bóstw - wymienia imiona - omawia wygląd i uzbrojenie greckiego hoplity - opisuje wygląd triery - przedstawia przebieg konfliktu grecko-perskiego - omawia dokonania greckich dowódców - wyjaśnia pochodzenie tradycji biegu maratońskiego - ocenia postawę wojowników spartańskich walczących pod Termopilami - tłumaczy, jakie czynniki zadecydowały o ostatecznym sukcesie Greków - wyjaśnia symboliczne znaczenie słów: Termopile, Przechodniu, powiedz Sparcie, że tu leżymy, wierni jej prawom - określa okoliczności wybuchu wojen grecko-perskich - określa rolę wyroczni w życiu Greków - opisuje wygląd ateńskiego Akropolu - wyjaśnia znaczenie mitu o Prometeuszu - tłumaczy, na czym polega postawa prometejska - odszukuje w mitach wartości uniwersalne - opisuje, w jaki sposób starożytni Grecy wyobrażali sobie bogów

11 21. Igrzyska olimpijskie s Kultura starożytnej Grecji s ( w tym: tekst źródłowy, s. 84) 1 - sport w życiu Greków - związek zawodów sportowych z religią - przebieg starożytnych igrzysk olimpijskich - greckie obiekty sportowe - bohaterowie antycznych igrzysk 1 - teatr grecki - literatura grecka - malarstwo i rzeźba - architektura - najwięksi przedstawiciele kultury greckiej najsłynniejszych herosów greckich i ich czyny - wyjaśnia rolę mitów w życiu Greków - charakteryzuje system wierzeń starożytnych Greków - omawia rolę religii jako czynnika jednoczącego Greków datami: 776 r. p.n.e., 393 r. n.e., 1896 r. terminami: gimnazjon, agon, hipodrom, igrzyska, olimpiada, Olimpia, pięciobój olimpijski - lokalizuje na mapie Olimpię - wyjaśnia rolę sportu w życiu Greków - wymienia dyscypliny sportowe znane starożytnym Grekom - opisuje przebieg starożytnych igrzysk olimpijskich datami: ok. 750 r. p.n.e., ok. 534 r. p.n.e. Sofoklesa, Arystofanesa, Homera, Fidiasza i Myrona terminami: Wielkie Dionizje, koturny, dramat, tragedia, komedia, skene, proskenion, orchestra, theatron, Iliada, Odyseja, meandry, malarstwo czarnofigurowe i czerwonofigurowe, porządek dorycki, joński, koryncki - wyjaśnia wpływ mitologii greckiej na cywilizację współczesną - charakteryzuje sposób traktowania zwycięzców igrzysk przez Greków - omawia ideę starożytnych i współczesnych igrzysk olimpijskich - przedstawia podobieństwa i różnice między starożytnymi a współczesnymi igrzyskami olimpijskimi - wyjaśnia zasady obowiązujące w teatrze greckim - przedstawia różnice między grecką tragedią a komedią - opisuje wygląd teatru greckiego - przytacza najważniejsze informacje dotyczące treści Iliady i Odysei - wskazuje cechy charakterystyczne rzeźby i malarstwa greckiego - określa różnice pomiędzy porządkami architektonicznymi występującymi w starożytnej Grecji

12 23. Filozofowie i wynalazcy s Tajemnice sprzed wieków Czy ogniste zwierciadła 1 - filozofia grecka - najsłynniejsze greckie szkoły - matematyka - historia i geografia - najwybitniejsi reprezentanci nauki greckiej - greckie wynalazki 1 - osiągnięcia Archimedesa - ogniste zwierciadła materiał wykraczający poza podstawę programową - opisuje przebieg Wielkich Dionizji - przedstawia okoliczności narodzin teatru greckiego - omawia rolę teatru w życiu starożytnych Greków - prezentuje najważniejsze osiągnięcia kultury greckiej - podaje nazwy stylów malarskich stosowanych przez starożytnych Greków - wymienia nazwy greckich porządków architektonicznych datami: VII VI w. p.n.e., V w. p.n.e., IV w. p.n.e., III w. p.n.e., II w. n.e. Sokratesa, Platona, Arystotelesa, Heraklita z Efezu, Demokryta z Abdery, Talesa z Miletu, Pitagorasa, Euklidesa, Herodota, Tukidydesa, Klaudiusza Ptolemeusza, Archimedesa terminami: filozofia, logika, Akademia Platońska, Liceum, klepsydra - wymienia zagadnienia będące przedmiotem zainteresowania filozofów - opisuje dokonania przedstawicieli nauki greckiej - przedstawia dokonania Archimedesa terminami: ogniste zwierciadła, - opisuje okoliczności narodzin 1 filozofii - przedstawia poglądy najsłynniejszych filozofów greckich - wyjaśnia rolę filozofii w życiu starożytnych Greków - ocenia wkład greckich filozofów i wynalazców w rozwój różnych dziedzin nauki - wyjaśnia domniemaną zasadę działania ognistych zwierciadeł - przedstawia okoliczności śmierci Archimedesa

13 Archimedesa istniały naprawdę? s Podboje Aleksandra Macedońskie-go s (w tym: tekst źródłowy, s. 95) 1 - Grecja po wojnach perskich - Aleksander Macedoński - podbój Grecji - wyprawa Aleksandra przeciwko Persji - imperium macedońskie - kultura hellenistyczna - państwa hellenistyczne eureka (heureka) - wymienia wynalazki Archimedesa i omawia ich zastosowanie GRUDZIEŃ datami: 338 r. p.n.e., 334 r. p.n.e., 333 r. p.n.e., 331 r. p.n.e., 323 r. p.n.e. Filipa II, Aleksandra Wielkiego, Dariusza III terminami: Związek Morski, wojna peloponeska, Cheronea, Issos, Gaugamela, kultura hellenistyczna, węzeł gordyjski - omawia przyczyny i skutki wojny peloponeskiej - lokalizuje na mapie Macedonię - wskazuje na mapie trasę wyprawy Aleksandra Wielkiego, miejsca najważniejszych bitew i zajęte terytoria - wyjaśnia sytuację w Grecji po zakończeniu wojen z Persją - podaje przyczyny podboju Persji przez Aleksandra Wielkiego - omawia skutki powstania imperium Aleksandra Macedońskiego - tłumaczy konieczność wykorzystania różnych metod badawczych dla potwierdzenia autentyczności zjawisk i wydarzeń historycznych - opisuje, w jaki sposób naukowcy próbują dociec prawdy na temat wynalazków Archimedesa - przedstawia dokonania Filipa II i Aleksandra Macedońskiego - wyjaśnia znaczenie klęski Greków w bitwie pod Cheroneą - opisuje przebieg wyprawy Aleksandra przeciwko Persom - omawia organizację imperium macedońskiego - prezentuje okoliczności zakończenia wyprawy Aleksandra Wielkiego - wymienia okoliczności powstania państw hellenistycznych - podaje cechy charakterystyczne kultury hellenistycznej - ocenia wpływ jednostki na proces kształtowania dziejów

14 26. Tajemnice sprzed wieków Jak wyglądała latarnia morska na Faros? s latarnia na Faros - badania archeologiczne pozostałości po latarni materiał wykraczający poza podstawę programową Sostratosa, Ptolemeusza I, Ptolemeusza II - lokalizuje na mapie wyspę Faros i - omawia okoliczności budowy latarni morskiej na Faros - opisuje prawdopodobny wygląd latarni port w Aleksandrii - wyjaśnia znaczenie prowadzenia - wymienia nazwy siedmiu cudów badań archeologicznych dla świata starożytnego lepszego poznania historii i dokonań człowieka 27/28 POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI I SPRAWDZIAN Z ROZDZIAŁU II Początki Rzymu s źródłowy, s. 103) 30. Tajemnice sprzed wieków Jak poznano pochodzenie 1 - Italia położenie geograficzne i warunki naturalne - legenda o założeniu Rzymu - monarchia rzymska i jej upadek - społeczeństwo Rzymu - podbój Italii przez Rzymian 1 - pochodzenie Etruskówmateriał - osiągnięcia cywilizacji wykraczający etruskiej ROZDZIAŁ III: IMPERIUM RZYMSKIE 5.1 datami: 753 r. p.n.e., 509 r. p.n.e., 389 r. p.n.e. - prezentuje postacie legendarnych założycieli Rzymu: Romulusa i Remusa terminami: Etruskowie, Italikowie, Latynowie, Lacjum, wilczyca kapitolińska, patrycjusz, plebejusz, Galowie - lokalizuje na mapie Italię i Rzym - omawia położenie geograficzne i poza podstawę programową warunki naturalne panujące w Italii - określa ramy chronologiczne istnienia monarchii w Rzymie - wskazuje na mapie terytoria w Italii podbite przez Rzymian - wymienia nazwy warstw społecznych w starożytnym Rzymie - wyjaśnia znaczenie wyrażenia pyrrusowe zwycięstwo Herodota, Dionizjusza z Halikarnasu - lokalizuje na mapie siedziby - porównuje wpływ warunków naturalnych na rozwój cywilizacji rzymskiej i greckiej - opowiada legendę o założeniu Rzymu - wymienia imiona królów panujących w Rzymie - charakteryzuje panowanie kolejnych władców rzymskich - omawia okoliczności obalenia monarchii w Rzymie - określa rolę i zadania poszczególnych warstw społecznych starożytnego Rzymu - przedstawia etapy podboju Italii przez Rzymian - podaje nazwy ludów italskich podbitych przez wojska rzymskie - omawia organizację państwa etruskiego - opisuje tryb życia i zajęcia Etrusków

15 Etrusków? Republika rzymska s źródłowy, s. 110) 32. Podboje Rzymu s źródłowy, s. 116) 1 - ustrój państwa rzymskiego - urzędnicy rzymscy - zasady funkcjonowania republiki - rola plebejuszy w państwie rzymskim 1 - armia rzymska - wojny punickie - ekspansja Rzymu po wojnach punickich - podbój Galii przez Juliusza Cezara Etrusków w Italii - wskazuje na mapie prawdopodobne miejsca pochodzenia Etrusków - wymienia osiągnięcia cywilizacji etruskiej 5.1 terminami: republika, zgromadzenie ludowe, senat, kolegialność, konsul, dyktator, pretor, cenzor, edyl, kwestor, liktor, trybun ludowy, veto - wymienia nazwy najważniejszych instytucji władzy w starożytnym Rzymie - omawia zadania zgromadzenia ludowego, senatu i poszczególnych urzędników rzymskich - przedstawia dokonania Cyncynata STYCZEŃ 5.2 datami: r. p.n.e., r. p.n.e., 216 r. p.n.e., 202 r. p.n.e., r. p.n.e., 52 r. p.n.e. Hannibala, Scypiona, Juliusza Cezara, Wercyngetoryksa terminami: legion, oddział inżynieryjny, wojny punickie, Kartagina, Kanny, Zama, Alezja, Imperium Rzymskie - wymienia typy oddziałów wchodzących w skład armii rzymskiej - określa przyczyny i skutki wojen - dostrzega rolę współczesnych technologii w procesie poznawania dziejów - przedstawia zasady funkcjonowania republiki rzymskiej - wskazuje podobieństwa i różnice między demokracją ateńską a republiką rzymską - określa istotę sporu o prawa polityczne plebejuszy i sposób jego rozwiązania - podaje cechy, które powinien posiadać wzorowy obywatel Rzymu - opisuje przebieg wojen punickich - prezentuje dokonania Hannibala - omawia zasady organizacji armii rzymskiej - opisuje wygląd i elementy uzbrojenia rzymskiego legionisty - charakteryzuje taktykę walki stosowaną przez Rzymian - przedstawia podboje Rzymian na przełomie II i I w. p.n.e. - przedstawia dzieje podboju Galii - wyjaśnia, jakie były przyczyny sukcesów podbojów prowadzonych przez Rzymian

16 33. Upadek republiki rzymskiej s źródłowy, s. 121) 34. Cesarstwo rzymskie s skutki podbojów rzymskich - organizacja Imperium Rzymskiego - niewolnictwo w Rzymie powstanie Spartakusa - kryzys republiki rzymskiej - wojny domowe - rządy Juliusza Cezara organizacja i ustrój cesarstwa panowanie Oktawiana 6.2 Augusta - rozwój terytorialny punickich - wskazuje na mapie terytoria zajęte przez Rzymian podczas wojen punickich oraz w II i I w. p.n.e. datami: 71 r. p.n.e., 60 r. p.n.e., 48 r. p.n.e., 44 r. p.n.e., 31 r. p.n.e. Spartakusa, Gajusza Juliusza Cezara, Pompejusza Krassusa, Marka Antoniusza, Oktawiana, Kleopatry terminami: prowincja, namiestnik, łuk triumfalny, triumf, gladiator, sieciarz, samnita, arystokracja, Farsalos, Akcjum - lokalizuje na mapie miejsca bitew z okresu wojen domowych - wymienia korzyści, jakie Rzym czerpał z posiadania prowincji - omawia rolę triumfu w starożytnym Rzymie - wyjaśnia, skąd pochodzili niewolnicy rzymscy - przedstawia przyczyny i skutki wybuchu powstania gladiatorów - podaje przyczyny i przejawy kryzysu republiki rzymskiej - omawia skutki podbojów rzymskich dla mieszkańców Italii Oktawiana Augusta, Trajana terminami: pax romana, pryncypat, cesarz, cesarstwo, - charakteryzuje sposób organizacji prowincji rzymskich - opisuje przebieg uroczystości triumfu - wyjaśnia, na czym polegały walki gladiatorów - omawia przyczyny wojen domowych w Rzymie - prezentuje przebieg wojen domowych w Rzymie - przedstawia sytuację niewolników w państwie rzymskim - omawia przebieg powstania Spartakusa - wymienia dokonania Juliusza Cezara - przedstawia okoliczności śmierci Kleopatry - omawia sytuację w państwie rzymskim po zakończeniu wojen domowych - wyjaśnia zasady pryncypatu - charakteryzuje politykę

17 źródłowy, s. 123) - oś czasu - mapa ścienna 35. Życie w Wiecznym Mieście s źródłowy, s. 130) cesarstwa - rzymskie drogi - barbarzyńscy 1 - miasto Rzym - domy Rzymian - religia rzymska - Forum Romanum - architektura rzymska romanizacja, bursztynowy szlak, barbarzyńcy, limes, Wał Hadriana, Dakowie - określa znaczenie dróg dla funkcjonowania Imperium Rzymskiego - wymienia nazwy towarów sprowadzanych do Rzymu - wskazuje na mapie prowincje podbite przez Rzymian w okresie cesarstwa - lokalizuje na mapie bursztynowy szlak - przedstawia organizację państwa rzymskiego za czasów cesarstwa - przedstawia ludy sąsiadujące z państwem Rzymian - wyjaśnia przyczyny budowy limes i Wału Hadriana - omawia znaczenie szlaku bursztynowego dla gospodarki rzymskiej datą 72 r. n.e. terminami: Forum Romanum, łaźnia (termy), amfiteatr, atrium, perystyl, Ołtarz Pokoju, westalki, kuria - omawia funkcje Forum Romanum i łaźni rzymskich - wymienia rozrywki starożytnych Rzymian - podaje imiona najważniejszych bogów rzymskich - określa podobieństwa między religią rzymską a grecką cesarstwa w okresie pax romana - omawia relacje cesarstwa z barbarzyńskimi sąsiadami - uzasadnia słuszność twierdzenia, że cesarstwo było komedią republiki - określa zakres władzy cesarza - omawia sposób funkcjonowania gospodarki rzymskiej - opowiada, w jaki sposób budowano drogi w państwie rzymskim - wyjaśnia znaczenie powiedzenia: Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu - określa warunki życia w mieście - porównuje Forum Romanum z ateńską agorą - wskazuje różnice w sposobie życia zamożnych i ubogich Rzymian - opisuje wygląd domu bogatego Rzymianina - omawia zmiany w wyglądzie Rzymu wprowadzone za panowania Oktawiana Augusta - opisuje wygląd rzymskiej świątyni - wyjaśnia przyczyny popularności kultu bogów

18 36.Tajemnice sprzed wieków Jak odkryto Pompeje? - s mapa ścienna 37. Osiągnięcia Rzymian s źródłowy, s. 137) 1 - okoliczności zniszczenia miasta Pompeje - odkrycie ruin Pompejów - wygląd starożytnego miasta 1 - związki między kulturą rzymską i grecką - Koloseum - akwedukty - prawo rzymskie - literatura rzymska materiał wykraczający poza podstawę programową opisuje wygląd starożytnego Rzymu - wyjaśnia wpływ religii greckiej na rzymską datami: 79 r. n.e., 1748 r., 1861 r. - przedstawia dokonania Giuseppe Fiorellego - lokalizuje na mapie Pompeje - wymienia osiągnięcia cywilizacji rzymskiej datami: 449 r. p.n.e., 125 r. n.e., r. n.e. Galena, Wespazjana, Tytusa, Justyniana, Wergiliusza, Horacego, Owidiusza, Liwiusza, Tacyta, Swetoniusza, Mecenasa terminami: mozaika, Koloseum, akwedukt, Prawo XII tablic, Kodeks Justyniana, mecenas - wymienia osiągnięcia kultury i architektury rzymskiej - wyjaśnia, do czego służyły Koloseum i akwedukty - podaje nazwy rzymskich zbiorów praw - omawia najważniejsze zasady prawne obowiązujące w starożytnym Rzymie - wymienia przedstawicieli rzymskiej literatury i historii - wyjaśnia etymologię słowa mecenat przejętego od ludności z terenów podbitych - przedstawia system wierzeń rzymskich - określa okoliczności zniszczenia miasta - opisuje wygląd rzymskiego domu na podstawie wykopalisk w Pompejach - omawia wygląd Pompejów - wyjaśnia, na czym polega praca archeologa - wskazuje przejawy oddziaływania kultury greckiej na rzymską - opisuje wygląd i funkcje Koloseum - przedstawia sposób budowy akweduktów - omawia osiągnięcia rzymskie w dziedzinie prawa - wyjaśnia rolę prawa rzymskiego jako podstawy współcześnie funkcjonujących systemów prawnych - wymienia dokonania przedstawicieli rzymskiej literatury i historii - ocenia wkład Rzymian w rozwój kultury i jej wpływ na współczesną cywilizację - tłumaczy, na czym polegał wpływ kultury greckiej na rzymską

19 38. Pierwsi chrześcijanie s źródłowy, s oś czasu - mapa ścienna 39. Koniec świata starożytnego s źródłowy, s. 147) - oś czasu 1 - Palestyna w czasach rzymskich - Jezus i jego nauki - powstanie i rozwój chrześcijaństwa - symbole chrześcijańskie - zasady wiary chrześcijańskiej - prześladowania pierwszych chrześcijan - zwycięstwo religii chrześcijańskiej - podziały w Kościele chrześcijańskim 1 - kryzys cesarstwa rzymskiego - podział cesarstwa - wędrówka ludów - Hunowie - upadek cesarstwa zachodnio-rzymskiego datami: 7 4 r. p.n.e., r., 313 r., 380 r., 392 r. Jezusa z Galilei, Heroda Wielkiego, Poncjusza Piłata, Pawła z Tarsu, Trajana, Konstantyna Wielkiego, Teodozjusza Wielkiego terminami: Mesjasz, apostołowie, chrześcijaństwo, chrystogram, Pismo Święte, Ewangelia, teologia, katolicy, sobór, papież, heretyk, zabobon, edykt mediolański - charakteryzuje działalność Jezusa - wymienia imiona autorów Ewangelii - omawia najważniejsze zasady wiary chrześcijańskiej - określa symbole chrześcijaństwa - lokalizuje na mapie zasięg chrześcijaństwa do V w. n.e. - podaje nazwy ksiąg wchodzących w skład Nowego Testamentu - wyjaśnia przyczyny ogłoszenia edyktu mediolańskiego LUTY 5.4 datami: 235 r., 395 r., 451 r., 476 r. Dioklecjana, Konstantyna Wielkiego, Teodozjusza Wielkiego, Attyli, Odoakra, Romulusa Augustulusa - określa sytuację narodu żydowskiego pod panowaniem Rzymian - omawia działalność apostołów - wyjaśnia przyczyny popularności chrześcijaństwa w starożytnym Rzymie - opisuje organizację Kościoła chrześcijańskiego w pierwszych wiekach jego istnienia - podaje przyczyny prześladowań chrześcijan - wskazuje przyczyny i konsekwencje sporów wewnątrz Kościoła chrześcijańskiego - wymienia nazwy odłamów religii chrześcijańskiej - przedstawia okoliczności, w których chrześcijaństwo stało się religią panującą w Rzymie - omawia sytuację w państwie rzymskim w III i IV w. - wskazuje przejawy kryzysu w państwie rzymskim - charakteryzuje próby reform podejmowane przez cesarzy rzymskich: Dioklecjana, 1

20 - mapa ścienna terminami: wielka wędrówka ludów, barbarzyńcy, Wandal, wandal, Hun, Got Konstantyna i Teodozjusza - określa sytuację Rzymu w czasie wędrówki ludów - opisuje tryb życia Hunów - wskazuje na mapie linię podziału - wyjaśnia, w jaki sposób cesarstwa rzymskiego na część wschodnią i zachodnią - wymienia nazwy plemion barbarzyńskich atakujących barbarzyńcy przyczynili się do zniszczenia Rzymu - omawia symboliczne znaczenie daty 476 r. cesarstwo - lokalizuje na mapie tereny cesarstwa objęte wędrówką ludów - określa wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku cesarstwa zachodniorzymskiego - wyjaśnia etymologię słowa wandal 40/41 POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI I SPRAWDZIAN Z ROZDZIAŁU III Bizancjum s źródłowy, s oś czasu - mapa ścienna 1 - sytuacja w Bizancjum po upadku Rzymu - panowanie Justyniana I Wielkiego - wzrost znaczenia Konstantynopola - Hagia Sophia - kultura i nauka w Bizancjum - początki rozłamu w Kościele chrześcijańskim ROZDZIAŁ IV: POCZĄTKI ŚREDNIOWIECZA MARZEC datami: 330 r., 395 r., 527 r. - przedstawia dokonania Justyniana I Wielkiego terminami: Bizancjum, Hagia Sophia, ogień grecki, ikona, katolicyzm, prawosławie, bazylika - lokalizuje na mapie Konstantynopol i cesarstwo bizantyjskie - wymienia nazwy terytoriów podbitych przez Justyniana I Wielkiego - wyjaśnia znaczenie określenia Nowy Rzym - opisuje okoliczności powstania Konstantynopola - charakteryzuje sytuację w Bizancjum po upadku Rzymu - wymienia reformy wprowadzone przez Justyniana I Wielkiego - omawia ustrój Bizancjum - opisuje wygląd świątyni Hagia Sophia - określa czynniki decydujące o sile militarnej Bizancjum - przedstawia sytuację Kościoła chrześcijańskiego po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego - wskazuje różnice między

21 43. Początki islamu s źródłowy, s. 159) - zeszyt ćwiczeń, s oś czasu - mapa ścienna 44. Państwo Franków s Arabowie - działalność Mahometa - islam zasady wiary - meczet - podboje arabskie - nauka i kultura Arabów 1 - Europa zachodnia po upadku cesarstwa zachodnio-rzymskiego - Merowingowie i Karolingowie - Karol Wielki i prezentuje osiągnięcia Bizancjum Kościołem wschodnim a w dziedzinie kultury i nauki zachodnim - poprawnie stosuje nazwy katolicyzm i prawosławie dla poszczególnych odłamów Kościoła chrześcijańskiego - określa wpływ warunków geograficznych na znaczenie Konstantynopola - przedstawia okoliczności, w datami: 622 r., 630 r., 632 r., 711 r. których doszło do powstania - przedstawia dokonania islamu Mahometa - charakteryzuje związki między islamem, chrześcijaństwem i terminami: islam, Allach, judaizmem muzułmanie, hidżra, Koran, - dostrzega znaczenie idei świętej szariat, dżihad, meczet, świątynia wojny dla rozprzestrzeniania się Kaaba, minaret, kalif, arabeska religii arabskiej - lokalizuje na mapie Półwysep - opisuje wygląd meczetu Arabski oraz miasta: Mekkę i - omawia organizację państwa Medynę arabskiego - omawia położenie geograficzne i - charakteryzuje stosunek Arabów warunki naturalne panujące na do podbitych narodów Półwyspie Arabskim - określa rolę Arabów w - opisuje warunki życia i zajęcia rozpowszechnianiu osiągnięć Arabów ludów podbitych oraz rozwoju - wymienia filary wiary arabskiej spuścizny starożytnych - wskazuje na mapie kierunki i cywilizacji zasięg podbojów Arabów - prezentuje osiągnięcia arabskie w dziedzinie kultury i nauki datami: 496 r., 732 r., 751 r., 756 r., 800 r., 814 r. Chlodwiga, Karola Młota, Pepina Krótkiego, Karola Wielkiego i - przedstawia sytuację polityczną w Europie zachodniej po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego - omawia organizację państwa Franków - wyjaśnia znaczenie zwycięstwa

22 źródłowy, s. 166) - zeszyt ćwiczeń, s oś czasu - mapaścienna 45. Rzesza Ottonów - s źródłowy, s. 168) - oś czasu - mapa ścienna odnowienie cesarstwa na zachodzie - kultura, nauka i sztuka w państwie Franków 1 - podział państwa Franków traktat w Verdun - cesarstwo Ottonów - Otton I i Otton III - idea uniwersalizmu Einharda terminami: arianizm, majordom, marchia, margrabia, hrabia, hrabstwo, siedem sztuk wyzwolonych, minuskuła, renesans karoliński, retoryka, dialektyka, kaligrafia, manuskrypt, miniatura - lokalizuje na mapie pierwotne siedziby Franków - opisuje życie codzienne i zajęcia Franków - określa zasięg terytorialny państwa Franków - wyjaśnia znaczenie przyjęcia chrztu przez Chlodwiga - wskazuje na mapie terytoria podbite przez Karola Wielkiego - przedstawia rozwój kultury i nauki za panowania Karola Wielkiego - określa znaczenie koronacji cesarskiej Karola Wielkiego w średniowiecznej Europie - prezentuje dokonania Karola Wielkiego datami: 843 r., 962 r., 995 r., 1000 r. Ludwika Pobożnego, Ludwika Niemieckiego, Karola Łysego, Lotariusza (Lotara), Ottona I, Ottona III, Henryka II terminami: traktat w Verdun, Rzesza Niemiecka, uniwersalizm Franków w bitwie pod Poitiers - opisuje sposób przejęcia władzy w państwie Franków przez dynastię Karolingów - uzasadnia słuszność określenia renesans karoliński dla zmian w kulturze i nauce, które nastąpiły w VIII i IX w. - omawia związek między rozwojem kultury i nauki a utrzymaniem silnego państwa - ocenia wpływ dokonań Karola Wielkiego na proces kształtowania się średniowiecznej Europy - charakteryzuje postać Karola Wielkiego - przedstawia okoliczności, w których doszło do podziału państwa Karola Wielkiego - ocenia znaczenie traktatu w Verdun dla dalszych losów politycznych Europy - charakteryzuje sytuację polityczną państwa niemieckiego po wygaśnięciu dynastii Karolingów - omawia dokonania Ottona I i

23 46. Najazdy Normanów - s źródłowy, s. 175) - oś czasu - mapa ścienna 47.Tajemnice sprzed wieków Sekrety tkaniny z 1 - Normanowie życie i zajęcia ludności - religia Normanów - podboje wikingów - powstanie państw skandynawskich - okoliczności pojawienia się Normanów w Ameryce 1 - podbój Anglii przez Normanów - historia tkaniny z - wymienia postanowienia traktatu w Verdun - lokalizuje na mapie państwa powstałe w wyniku podziału monarchii Karola Wielkiego - wyjaśnia, w jaki sposób powstała Rzesza Niemiecka - omawia znaczenie koronacji cesarskiej Ottona I 7.1 datą 1066 r. Leifa Erikssona, Roberta Giuscarda i Wilhelma Zdobywcy terminami: Normanowie (wikingowie), runy, drakkary, snekkary, kościół klepkowy - lokalizuje na mapie siedziby Normanów - omawia warunki naturalne i położenie geograficzne Półwyspu Skandynawskiego - opisuje warunki życia i zajęcia ludności normańskiej - podaje przyczyny wypraw organizowanych przez Normanów - wskazuje na mapie kierunki ekspansji wikingów - wymienia państwa powstałe na terenie Skandynawii - omawia osiągnięcia Normanów w dziedzinie sztuki i rzemiosła materiał wykraczający poza podstawę datami 1066 r., 1070 r. Ottona III - tłumaczy, na czym polega idea uniwersalizmu - ocenia rolę Ottona I i Ottona III w kształtowaniu się średniowiecznej Europy - opisuje politykę następców Ottona III - przedstawia system wierzeń Normanów - wskazuje czynniki, które zadecydowały o sukcesie podbojów normańskich - opisuje wygląd łodzi wikingów i uzbrojenia wojowników normańskich - prezentuje okoliczności, w których doszło do powstania państw skandynawskich - dostrzega związek między przyjęciem chrześcijaństwa a zaprzestaniem wypraw rabunkowych Normanów - opisuje okoliczności, w których Normanowie pojawili się w Ameryce - wyjaśnia, w jaki sposób określa się wiek i pochodzenie źródeł historycznych

24 Bayeux - s mapa ścienna 48. Słowianie i Węgrzy - s źródłowy, s. 179) - oś czasu - mapa ścienna 49. Między papiestwem a cesarstwem s Bayeux - wyniki badań nad tkaniną z Bayeux - wędrówka Słowian - pierwsze państwa słowiańskie - działalność Cyryla i Metodego - najazdy Węgrów - powstanie Rusi 1 - kryzys kościoła w X w. - reforma kościoła - schizma wschodnia - spór o inwestyturę programową Wilhelma Zdobywcy, Edwarda - tłumaczy, na czym polega Wyznawcy, Harolda, Matyldy, trudność w ustaleniu autorów biskupa Oda dzieł średniowiecznych - opisuje przebieg podboju Anglii terminem tkanina z Bayeux przez Wilhelma Zdobywcę - opisuje, co zostało przedstawione - opowiada o dziejach tkaniny z na tkaninie z Bayeux Bayeux - dostrzega znaczenie źródeł historycznych w procesie poznawania dziejów - omawia organizację plemion datami: IV V w., VII w., IX w., słowiańskich 863 r., 885 r., 955 r., 988 r., 1001 r. - wymienia okoliczności powstania pierwszych państw Samona, Rościsława, Cyryla, słowiańskich i państwa Metodego, Świętopełka, węgierskiego Włodzimierza Wielkiego, Stefana - opisuje działalność misyjną Wielkiego Cyryla i Metodego - wyjaśnia, jakie znaczenie dla terminami: Słowianie, głagolica, utrzymania i rozwoju cyrylica, latopis, Lechowe Pole, państwowości słowiańskiej miała Korona św. Stefana decyzja władców o przyjęciu - dokonuje podziału Słowian na chrztu grupy (zachodnią, wschodnią, - przedstawia dokonania południową) Włodzimierza Wielkiego i - wskazuje na mapie położenie Stefana Wielkiego pierwszych państw słowiańskich i - charakteryzuje powstanie Węgier państwa ruskiego - omawia warunki życia i zajęcia Słowian - wyjaśnia przyczyny przyjęcia chrztu przez władców słowiańskich datami: X w., 1054 r., 1075 r., 1077 r., 1122 r. Sylwestra II, Grzegorza VII i - charakteryzuje sytuację w 1 Kościele chrześcijańskim w X w. - omawia dokonania papieża Sylwestra II - przedstawia okoliczności, w

25 źródłowy, s. 185) - oś czasu - mapa ścienna Henryka IV terminami: Cluny, prawo kanoniczne, schizma wschodnia, ekskomunika, prawosławie, dyktat papieski, inwestytura, Canossa, konkordat wormacki, synod - wymienia przejawy kryzysu w Kościele w X w. - lokalizuje na mapie Cluny - wskazuje na mapie zasięg wpływów Kościoła katolickiego i prawosławnego - podaje najistotniejsze treści zawarte w Dyktacie papieskim Grzegorza VII których doszło do schizmy wschodniej - wyjaśnia, na czym polegał spór o inwestyturę - opisuje przebieg sporu i sposób, w jaki został rozwiązany - tłumaczy znaczenie powiedzenia: pójść do Cannosy - określa przyczyny i konsekwencje schizmy wschodniej dla Kościoła oraz jego wyznawców KWIECIEŃ 50/51 POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI I SPRAWDZIAN Z ROZDZIAŁU IV Pradzieje ziem polskich - s oś czasu - mapa ścienna 1 - kultury archeologiczne materiał na ziemiach polskich - Biskupin - gospodarka ziem polskich - religia Słowian ROZDZIAŁ V: POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW wykraczający poza podstawę programową - określa ramy chronologiczne istnienia kultur archeologicznych na ziemiach polskich datami: 120 tys. lat p.n.e., VIII w p.n.e., VI w. p.n.e. terminami: kurhan, kamienne kręgi, kultura archeologiczna, kultura oryniacka, kultura pucharów lejkowatych, kultura ceramiki sznurowej, kultura unietycka, kultura łużycka, kultura przeworska, dymarka - przedstawia najważniejsze odkrycia archeologiczne na ziemiach polskich - wyjaśnia, na czym polega trudność w badaniu historii kultur archeologicznych na ziemiach polskich - opisuje wygląd osady w Biskupinie - charakteryzuje kontakty gospodarcze mieszkańców ziem polskich z przedstawicielami cywilizacji śródziemnomorskich - omawia system wierzeń słowiańskich - wymienia nazwy plemion słowiańskich zamieszkujących ziemie polskie

26 53.Tajemnice sprzed wieków Kiedy powstała osada w Biskupinie? - s Początki państwa polskiego s źródłowy, s. 198) - oś czasu - mapa ścienna 1 - okoliczności powstania osady w Biskupinie - dendro-chronologia 1 - plemiona polskie - państwo Mieszka I - organizacja państwa Mieszka I - chrzest Polski - Dagome iudex - podboje Mieszka I materiał wykraczający poza podstawę programową datami: VIII w. p.n.e., 1933 r. Walentego Szwajcera, Józefa Kostrzewskiego terminem dendrochronologia datami: IX w., 960 r., 965 r., 966 r., 972 r., 991 r., 992 r. Mieszka I, Dobrawy, Ibrahima ibn Jakuba, Jordana terminami: Geograf Bawarski, drużyna książęca, woj, szyszak, kolczuga, danina, Dagome iudex, kmieć, ludność służebna - wymienia nazwy plemion słowiańskich zamieszkujących ziemie polskie i wskazuje na mapie ich siedziby - lokalizuje na mapie główne grody w państwie Mieszka I - opisuje okoliczności przyjęcia chrztu przez Mieszka I - wymienia korzyści wynikające z przyjęcia chrztu - określa, jakie informacje znalazły się w dokumencie Dagome iudex - wskazuje na mapie tereny podbite przez Mieszka I - charakteryzuje strukturę społeczną w państwie Mieszka I - przedstawia okoliczności odkrycia osady w Biskupinie - określa, jakie informacje może zdobyć historyk dzięki zastosowaniu metody dendrochronologicznej - wskazuje problemy wynikające z zastosowania metody dendrochronologii - omawia organizację plemion słowiańskich na ziemiach polskich - przedstawia okoliczności powstania państwa polskiego - wyjaśnia znaczenie decyzji Mieszka I o przyjęciu chrztu - prezentuje rozwój terytorialny państwa Mieszka I - opisuje wygląd i uzbrojenie woja z drużyny książęcej - tłumaczy, dlaczego książę przyjął chrzest z rąk czeskich - określa przyczyny powstania dokumentu Dagome iudex

27 55/ 56. Państwo Bolesława Chrobrego - s źródłowy, s. 203) 57. Kryzys i odbudowa państwa Piastów - s y źródłowe, s. 208, 211) - oś czasu panowanie Bolesława Chrobrego - misja św. Wojciecha - zjazd gnieźnieński - gród w Gnieźnie - podboje Bolesława Chrobrego - koronacja królewska - panowanie Mieszka II - upadek państwa polskiego - rządy Kazimierza Odnowiciela i odbudowa państwa polskiego - panowanie Bolesława Śmiałego - Polska w sporze o przedstawia okoliczności datami: 997 r., 1000 r., przejęcia władzy przez Bolesława r., 1025 r. Chrobrego - omawia dokonania Bolesława Bolesława Chrobrego, Ody, Chrobrego biskupa Wojciecha, Ottona III, - charakteryzuje organizację Radzima Gaudentego, Galla państwa polskiego za panowania Anonima, Thietmara, Henryka II, Bolesława Świętopełka - opisuje żywot św. Wojciecha na podstawie płaskorzeźb na terminami: kasztelan, relikwie, drzwiach katedry gnieźnieńskiej czynszownik, metropolia, - wyjaśnia znaczenie zjazdu kanonizacja, włócznia św. gnieźnieńskiego dla rozwoju Maurycego, gród, Grody organizacji kościelnej i Czerwieńskie państwowej - opisuje przebieg misji św. - porównuje relacje źródłowe na Wojciecha temat zjazdu władców w 1000 r. - wymienia przyczyny i skutki - opisuje wygląd Gniezna w zjazdu gnieźnieńskiego czasach Bolesława Chrobrego - wskazuje na mapie terytoria - ocenia skutki polityki podbite przez Bolesława zagranicznej Bolesława dla Chrobrego państwa polskiego - omawia postanowienia pokoju w Budziszynie - wyjaśnia znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego MAJ - opisuje sytuację w państwie datami: 1025 r., 1031 r., 1034 r., polskim po śmierci Bolesława 1039 r., 1047., 1069 r., 1076 r., Chrobrego 1079 r. - omawia działalność Kazimierza Odnowiciela i Bolesława Mieszka II, Bezpryma, Konrada II, Śmiałego Jarosława Mądrego, Kazimierza - porównuje relacje źródłowe na Odnowiciela, Miecława, temat sporu między królem Brzetysława, Bolesława Śmiałego, Bolesławem a biskupem biskupa Stanisława ze Stanisławem