PRZESZCZEPIANIE cd. BANKOWANIE TKANEK W POLSCE PODSTAWOWE POJĘCIA I DEFINICJE PRZESZCZEPIANIE = TRANSPLANTACJA PRZESZCZEPY

Transkrypt

1 BANKOWANIE TKANEK W POLSCE PODSTAWOWE POJĘCIA I DEFINICJE Zakład Transplantologii i Centralny Bank Tkanek Akademii Medycznej W Warszawie ul. Chałubińskiego 5, WARSZAWA, tel. (22) , tel./fax:(22) PRZESZCZEPIANIE = TRANSPLANTACJA Zastępowanie niesprawnych komórek, tkanek, narządów Medycyna regeneracyjna wykorzystanie różnych technik, mających na celu poprawę funkcjonowania uszkodzonych tkanek i narządów. sprawnymi komórkami, tkankami lub narządami PRZESZCZEPIANIE cd. Komórki, tkanki i narządy mogą pochodzić od: tego samego osobnika przeszczep autogeniczny osobnika identycznego pod względem genetycznym, np. przeszczep między bliźniakami monozygotycznymi lub zwierzętami tego samego szczepu przeszczep izogeniczny osobnika tego samego gatunku przeszczep allogeniczny osobnika różnego gatunku przeszczep ksenogeniczny auto - izo - allo - kseno - PRZESZCZEPY - w zależności od relacji dawca-biorca przeszczepu: geniczne - w zależności od obecności żywych komórek w przeszczepach biowitalne unaczynione własna sieć nn. krwionośnych nieunaczynione biostatyczne 1

2 Przeszczepianie narządów Przeszczepianie tkanek Przeszczepianie komórek Produkty lecznicze terapii zaawansowanej terapia komórkami somatycznymi inżynieria tkankowa terapia genowa PRZESZCZEPY I. BIOWITALNE = ŻYWE muszą podjąć funkcję bezpośrednio po przeszczepieniu IA: BIOWITALNE UNACZYNIONE - NARZĄDY brak możliwości dłuższego przechowywania, brak możliwości sterylizacji nerka, wątroba, serce, trzustka kilkanaście godzin IB: BIOWITALNE NIEUNACZYNIONE możliwość dłuższego przechowywania, brak możliwości sterylizacji (ew. dekontaminacja antybiotykami) rogówki kilka kilkanaście dni zastawki serca, naczynia kilka kilkanaście miesięcy komórki kilka - kilkanaście lat tylko przechowywane: komórki macierzyste krwi pępowinowej, szpiku rozhodowywane in vitro: keratynocyty, chondrocyty PRZESZCZEPY cd. II. BIOSTATYCZNE = BEZKOMÓRKOWE tkanki po przejściach - poddawane różnym procedurom, niezawierające żywych komórek istotne są właściwości macierzy pozakomórkowej (obecność kolagenu np. typu I, czynników wzrostu i różnicowania) możliwość długotrwałego przechowywania i sterylizacji protezy biologiczne / opatrunki biologiczne ulegają stopniowemu zastąpieniu przez tkanki własne biorcy przykłady przeszczepy z grupy tkanek łącznych: biostatyczna kość, chrząstka biostatyczne ścięgna, więzadła biostatyczna skóra pełna, biostatyczna skóra właściwa biostatyczna błona owodniowa biostatyczne osierdzie, (opona twarda) PRZESZCZEPY ALLOGENICZNE biowitalne unaczynione biostatyczne Immunogenność wysoka niska Dobór biorca-dawca wymagany nie wymagany Immunosupresja z reguły konieczna nie konieczna Odrzucanie przeszczepu [podział ze względu na czas] Odrzucenie nadostre - minuty Odrzucenie ostre przyspieszone 24 godz. Odrzucenie ostre kilka dni Odrzucenie przewlekłe - miesiące BANKI TKANEK (i KOMÓREK) wyspecjalizowane laboratoria przygotowujące dla potrzeb chirurgii odtwórczej auto-, allo- lub ksenogeniczne przeszczepy biowitalne nieunaczynione lub biostatyczne 2

3 ROZWÓJ BANKOWANIA TKANEK NA ŚWIECIE ROZWÓJ BANKOWANIA TKANEK W POLSCE W latach 50-tych i 60-tych XX-go wieku w operacjach odtwórczych zaczęto stosować alloprzeszczepy tkankowe Bethesda, USA 1956 Hradec Kralove, ówczesna Czechosłowacja 1957 Berlin, ówczesne NRD 1960 Rostów nad Donem, ówczesne ZSRR Warszawa Katowice Morawica Obowiązujące prawo Obowiązujące prawo Dyrektywa 2004/23/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotycząca standardów jakości i bezpieczeństwa pozyskiwania, pobierania, testowania, przetwarzania, konserwacji, przechowywania i dystrybucji ludzkich tkanek i komórek Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów Dyrektywa Komisji Europejskiej 2006/17/WE wprowadzająca w życie Dyrektywę 2004/23/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do niektórych wymagań technicznych dotyczących dawstwa, pobierania i testowania tkanek i komórek ludzkich Dyrektywa Komisji Europejskiej 2006/86/WE wprowadzająca w życie dyrektywę 2004/23/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w zakresie wymagań dotyczących możliwości śledzenia, powiadamiania o poważnych i niepożądanych reakcjach i zdarzeniach oraz niektórych wymagań technicznych dotyczących kodowania, przetwarzania, konserwowania, przechowywania i dystrybucji tkanek i komórek ludzkich BANKOWANIE TKANEK (lub KOMÓREK) etap I wstępna kwalifikacji dawcy, uzyskanie (i zabezpieczenie) materiału etap II testowanie materiału dalsza kwalifikacja dawcy (przeprowadzenie testów biologicznych) oraz kontrola przydatności samego materiału zakończone jego zwolnieniem z kwarantanny i dopuszczeniem do przetwarzania lub jego dyskwalifikacją i utylizacją etap III przetwarzanie materiału przygotowanie przeszczepów (w tym sterylizacja) etap IV przechowywanie materiału etap V dystrybucja materiału etap VI monitorowanie losów przeszczepów informacja zwrotna BANKI TKANEK I KOMÓREK W EUROPIE Europa ok banków tkanek i komórek Unia Europejska 1388 banków tkanek i komórek wspomaganego rozrodu, 1114 banków tkanek i komórek, 1411 banków hematopoetycznych komórek macierzystych Polska? banków tkanek i komórek wspomaganego rozrodu, 16 banków tkanek i komórek, 25 banków hematopoetycznych komórek macierzystych USA 261 banków tkanek w tym 110 akredytowanych przez AATB nieznana liczba banków komórek 3

4 NOWE WYMOGI DLA BANKÓW TKANEK I KOMÓREK Pełen nadzór Ministerstwa Zdrowia nad czynnościami związanymi z bankowaniem tkanek powołanie Krajowego Centrum Bankowania Tkanek i Komórek Powołanie osoby odpowiedzialnej i określenie zakresu jej kompetencji Określenie wymogów dotyczących kwalifikacji pracowników banków tkanek oraz konieczności ustawicznego kształcenia Monitorowanie istotnych reakcji i zdarzeń niepożądanych Wprowadzenie zarządzania jakością i systemu kontroli jakości (w tym kwalifikacji dawców, wykonywania określonych testów biologicznych, prowadzenia dokumentacji, wymogów sanitarnych i technicznych) Wprowadzenie jednolitego, unikatowego systemu znakowania tkanek (ISBT 128) Zapewnienie zdolności monitorowania losów przeszczepów Wprowadzenie systemu kontroli banków tkanek i komórek Banki Wielospecjalistyczne Banki tkanek oka Banki Monospecjalistyczne Bank zastawek serca Bank skóry i komórek naskórka Bank komórek chrząstki i kości Bank komórek wysp trzustkowych Banki Komórek Krwiotwórczych Szpiku, Krwi Obwodowej i Krwi Pępowinowej Banki Krwi Pępowinowej 4

5 Działalność banków tkanek i komórek w Polsce w 2014 roku Działalność banków tkanek i komórek w Polsce w 2014 roku Działalność banków tkanek i komórek w Polsce w 2014 roku Działalność banków tkanek i komórek w Polsce w 2014 roku Działalność banków tkanek i komórek w Polsce w 2014 roku 5

6 Publiczne bankowanie krwi pępowinowej w Polsce auto Publiczne bankowanie krwi pępowinowej w Polsce 2013 allo spokrewnione Publiczne bankowanie krwi pępowinowej w Polsce 2013 allo niespokrewnione 6

7 Prywatne bankowanie krwi pępowinowej w Polsce auto Prywatne bankowanie krwi pępowinowej w Polsce 2013 allo spokrewnione Prywatne bankowanie krwi pępowinowej w Polsce 2013 allo niespokrewnione etap I kwalifikacja wstępna potencjalnego dawcy uzyskanie (i zabezpieczenie) materiału pobranie materiału ze zwłok śmierć mózgowa zatrzymanie krążenia - oddziały szpitalne: zmarli z utrzymaną czynnością serca (ang. HBD Heart-Beating Donors) - prosektury: zmarli bez czynności serca (ang. NHBD Non-Heart-Beating Donors) pobranie materiału od żywych dawców - oddziały zabiegowe pozyskanie materiału od żywych dawców - oddziały zabiegowe: materiał amputacyjny - oddziały położnicze: owodnia Procedury kwalifikacji dawców Uzyskanie informacji o braku sprzeciwu/ zgodzie na pobranie tkanek: Dawcy zmarli brak sprzeciwu Dawcy żywi zgoda 7

8 Kryteria selekcji dawców oparte są na analizie zagrożeń związanych z zastosowaniem danych komórek/tkanek. Wskaźniki tych zagrożeń: analiza historii choroby i wywiadu środowiskowego badanie przedmiotowe badanie pośmiertne testy biologiczne i wszelkie inne stosowne badania. 8

9 Kryteria szczegółowe kwalifikacji dawców Tkanki mięśniowo-szkieletowe - wiek: tkanka kostna minimum 15 lat dla obu płci; ścięgna, więzadła i powięź szeroka uda: lat dla obu płci; przeszczepy kostno-chrzęstne, chrząstka, łąkotki: lat dla obu płci; chrząstka w celu hodowli chondrocytów: dla obu płci. - brak zmian zwyrodnieniowych kości i stawów, osteoporozy oraz innych układowych schorzeń tkanek szkieletowych (choroba Pageta, osteopetroza) oraz zaburzeń w budowie tkanki kostnej, - zapalenie kości i szpiku w wywiadzie. Skóra: - wiek: do 70 lat, - brak zmian na skórze (stany zapalne, brodawczaki, nowotwory). Zastawki serca: - wiek 18 miesięcy do 65 lat, Kryteria szczegółowe kwalifikacji dawców - brak cech zapalenia mięśnia sercowego, wrodzonych lub nabytych wad zastawek, - brak miażdżycy. Błony płodowe: - patologia dróg rodnych: zakażenia bakteryjne, wirusowe, grzybicze, - cukrzyca ciężarnych, - przedwczesne pęknięcie błon płodowych, - zakażenie wód płodowych - malformacje płodu. Żywi dawcy tkanek - tkanki mięśniowo-szkieletowe, układu sercowo-naczyniowego, skóra, owodnia, sznur pępowinowy, komórki tłuszczowe, szpik, krew obwodowa głowy kości udowych w czasie endoprotezoplastyki stawów biodrowych - przeszczepy allogeniczne chrząstka stawowa w czasie artroskopii stawu kolanowego - przeszczepy autogeniczne ATMP!!! kości pokrywy czaszki w czasie trepanacji czaszki z niemożnością ponownego wprowadzenia płata kraniotomijnego ze względu na obrzęk mózgu - przeszczepy autogeniczne zastawki serca dawca domino - przeszczepy allogeniczne skóra do izolacji i hodowli keratynocytów - przeszczepy autogeniczne ATMP!!! Procedura pobrania tkanek: - obszar dostępu musi być wydzielony; - należy użyć wydzielonego sterylnego pola operacyjnego utworzonego za pomocą sterylnych serwet; - personel pobierający musi być ubrany odpowiednio do pobrania; - umycie, ubranie w sterylne ubrania i sterylne rękawice, nałożenie osłon na twarz i masek ochronnych. błony płodowe - owodnia - przeszczepy allogeniczne 9

10 Pobranie tkanek ze zwłok: - w warunkach jałowych (sala operacyjna) pakowanie i przetwarzanie na jałowo pakowanie i przetwarzanie w warunkach czystych zakończone sterylizacją - tak czysto jak to jest możliwe (sala prosektoryjna) pakowanie i przetwarzanie w warunkach czystych zakończone sterylizacją - Konieczność nadania zwłokom należytego wyglądu Pozyskiwanie krwi pępowinowej Pobieranie krwiotwórczych komórek macierzystych Procedura pobrania tkanek: Po pobraniu tkanek i komórek od dawcy zmarłego jego ciało należy zrekonstruować tak, aby było możliwie najbardziej zbliżone do pierwotnego kształtu anatomicznego. 10

11 Transport pobranego materiału do banku tkanek - Zapewnienie zachowania właściwości biologicznych pobranych tkane tkanki mięśniowo-szkieletowe (2-8 o C, zamrożenie) tkanki układu sercowo naczyniowego (2-8 o C) tkanki oka (2-8 o C) skóra (2-8 o C, zamrożenie) owodnia (2-8 o C, temperatura pokojowa, < 40 o C) Walidacja transportu Dokumentacja dawcy! Dokumentacja pobrania etap II testowanie materiału dalsza kwalifikacja dawcy (przeprowadzenie testów biologicznych) oraz kontrola przydatności samego materiału zakończone jego zwolnieniem z kwarantanny i dopuszczeniem do przetwarzania lub jego dyskwalifikacją i utylizacją - badania biologiczne dawcy - badania mikrobiologiczne - badania histopatologiczne! KWARANTANNA Badania serologiczne Badania serologiczne 3. Standardowe procedury operacyjne związane z pobieraniem komórek lub tkanek określają wymagania dotyczące: 5) badań laboratoryjnych w odniesieniu do dawcy żywego i zmarłego, które powinny obejmować: a) HIV 1 i 2 - Anty-HIV-1 i 2, b) wirusowe zapalenie wątroby typu B - HBsAg i Anty HBc, c) wirusowe zapalenie wątroby typu C - Anty-HCV, d) kiła - testy swoiste, Bezwzględnie ujemne u dawcy zmarłego i żywego allogenicznego!!! Dopuszczalne wyniki dodatnie u dawcy żywego autologicznego!!!! Badania mogą być wykonywane wyłącznie przez laboratoria wpisane na listę laboratoriów Krajowej Izby Diagnostów Laboratoryjnych Badania serologiczne Badania serologiczne 2.4. W przypadku dawcy zmarłego próbki krwi muszą być pobrane przed samą śmiercią lub jeżeli nie jest to możliwe, najszybciej jak to możliwe po śmierci, lecz nie później niż 24 godziny po zgonie Ponowne badanie nie jest konieczne również wówczas kiedy przetwarzanie obejmuje etap inaktywacji, zatwierdzony w odniesieniu do danych wirusów. 11

12 Badania metodą amplifikacji kwasów nukleinowych Badania mikrobiologiczne Polskie ustawodawstwo nie określa zasad badań za pomocą metody amplifikacji kwasów nukleinowych. i) zakażenia ogólnoustrojowego nie będącego pod kontrolą w momencie pobrania, w tym choroby bakteryjnej, uogólnionego zakażenia wirusowego, grzybiczego lub pasożytniczego lub poważnego zakażenia miejscowego w komórkach lub tkankach, które mają być pobrane, 2.6. Jeżeli w przypadku żywego dawcy (z wyjątkiem dawców szpiku kostnego i komórek krwi obwodowej) próbka donacyjna, jak określona w pkt 2.5 lit. a) powyżej, jest dodatkowo badana przy pomocy techniki amplifikacji kwasów nukleinowych (NAT) pod kątem obecności wirusów HIV, HBV i HCV, nie jest konieczne badanie dodatkowej próbki krwi. Wymagane w przypadku przygotowania przeszczepów nie podlegających końcowej sterylizacji. Zalecane w przypadku przygotowania przeszczepów podlegających końcowej sterylizacji. Ochrona biorcy. Ochrona personelu banku tkanek. Badania mikrobiologiczne Badania mikrobiologiczne Pobranie próbek: - Wymaz z powierzchni - Płyn - Próbka tkanek (uszkodzenie pobranego materiału) Czy w każdym przypadku wstępnie zakażony materiał tkankowy podlega dyskwalifikacji? Nie, jeżeli: dla patogenów stwierdzonych w pobranym materiale istnieje udokumentowana metoda sterylizacji/inaktywacji; istnieją procedury pozwalające na wprowadzenie i przetwarzanie materiału zakaźnego w pomieszczeniach laboratoryjnych banku tkanek. np.: przeszczepy autogenne od dawców zakażonych Hemodylucja u dawcy Hemodylucja u dawcy 3. Standardowe procedury operacyjne związane z pobieraniem komórek lub tkanek określają wymagania dotyczące: 3) kryteriów wykluczających zmarłego dawcę komórek lub tkanek, sporządzonych na podstawie informacji dotyczących: m) stwierdzenia, że wyniki testów próbek krwi dawcy będą nieważne ze względu na występowanie hemodylucji, jeżeli nie jest dostępna próbka sprzed transfuzji (dotyczy tylko komórek lub tkanek),! 2.3. Jeżeli dawcom w wyniku utraty krwi przetoczono krew, składniki krwi, koloidy lub krystaloidy, badanie krwi może nie być ważne ze względu na hemodylucję próbki. Algorytm do oceny stopnia hemodylucji stosuje się w następujących okolicznościach: a) przedśmiertne pobieranie próbek krwi: jeżeli krew, składniki krwi i/lub koloidy zostały podane w ciągu 48 godzin przed pobraniem krwi lub w ciągu godziny przed pobraniem krwi podano krystaloidy; b) pośmiertne pobieranie próbek krwi: jeżeli krew, składniki krwi i/lub koloidy zostały podane w ciągu 48 godzin przed śmiercią lub w ciągu godziny przed śmiercią podano krystaloidy. Banki tkanek mogą przyjmować tkanki i komórki od dawców, u których doszło do rozcieńczenia osocza w stopniu większym niż 50 %, jedynie jeżeli stosowane procedury badań są zatwierdzone dla tak rozcieńczonego osocza lub jeśli dostępna jest próbka sprzed przetoczenia. 12

13 Hemodylucja u dawcy Określenie hemodylucji: określ TPV (całkowita objętość osocza) - masa ciała (kg) x 40 ml/kg określ TBV (całkowita objętość krwi) - masa ciała (kg) x 70 ml/kg określ ile krwi (ml) otrzymał potencjalny dawca w ciągu ostatnich 48 godz. (A) określ ile koloidów (ml) otrzymał potencjalny dawca w ciągu ostatnich 48 godz. (B) określ ile krystaloidów (ml) otrzymał potencjalny dawca w ciągu ostatniej 1 godz. (C) Dodaj A i B i porównaj z TPV Dodaj A + B + C i porównaj z TBV! Jeżeli otrzymane wyniki nie wskazują na hemodylucję > 50% próbka krwi może zostać zakwalifikowana do badania. BANKOWANIE TKANEK cd. etap III przetwarzanie materiału przygotowanie przeszczepu 1. obróbka wstępna (oczyszczanie mechaniczne, płukanie) 2. nadanie pożądanego kształtu fragmentom tkankowym zgodnie z oczekiwaniami klinicystów 3. pakowanie przeszczepów 4. konserwowanie 5. sterylizacja / dekontaminacja przeszczepów Metody konserwacji przeszczepów tkankowych Przygotowanie przeszczepów Pomieszczenia czyste pakowanie mrożenie płukanie w torebki w - 72 o C w 0.9% NaCl poliester/polietylen liofilizacja ( suszenie w próżni ) mrożenie w - 72 o C pakowanie pakowanie w torebki w torebki poliester/polietylen poliester/polietylen z 0.9% NaCl Pomieszczenia w których liczba cząsteczek i liczba bakterii są ograniczone do określonych poziomów. Sterylizacja radiacyjna dawką 35 kgy Walidacja procesu sterylizacji radiacyjnej Liczba bakterii Liczba cząstek 13

14 Klasy czystości powietrza określa się dla poszczególnych procesów zwiazanych z odbiorem, rejestracja, znakowaniem, gromadzeniem, przetwarzaniem, testowaniem, sterylizacją, przechowywaniem i dystrybucją tkanek i komórek. 2. Tkanki lub komórki przeznaczone do przeszczepiania, które nie są poddawane końcowej sterylizacji, a ich przetwarzanie i pakowanie odbywa się w kontakcie ze środowiskiem zewnętrznym, muszą być przetwarzane i pakowane w środowisku czystości bakteriologicznej powietrza klasy A w rozumieniu przepisów, o których mowa w art. 39 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2004 r. Nr 53, poz. 533, z późn. zm.). 3. Przetwarzanie i pakowanie tkanek i komórek przeznaczonych do przeszczepiania podlegających końcowej sterylizacji musi odbywać się co najmniej w środowisku czystości powietrza klasy D w rozumieniu przepisów, o których mowa w art. 39 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne. 4. Odstępstwa od warunków, o których mowa w ust. 2, mogą występować w przypadku, gdy ekspozycja na środowisko o zalecanej klasie czystości powietrza wywiera szkodliwy wpływ na właściwości tkanek i komórek lub gdy zastosowana technologia uniemożliwia zachowanie tej klasy czystości powietrza Podłogi powinny być wykonane z materiałów trwałych o powierzchniach gładkich, antypoślizgowych, zmywalnych, nienasiąkliwych i odpornych na działanie środkow myjąco-dezynfekcyjnych. 2. Przepis ust. 1 nie dotyczy pomieszczeń administracyjnych. 6. Połączenie ścian z podłogami powinno zostać wykonane w sposób umożliwiający jego mycie i dezynfekcję W banku tkanek i komórek mogą być instalowane drzwi przesuwne, obrotowe oraz wahadłowe przezierne, pod warunkiem spełnienia wymagań prawa budowlanego w zakresie przepisów o drogach ewakuacyjnych. 2. Konstrukcja drzwi przesuwnych powinna zapewniać ich szczelność oraz umożliwiać dezynfekcję drzwi wraz z prowadnicami Jeżeli orientacja okien pomieszczeń przeznaczonych do pobytu ludzi może powodować nadmierne naświetlenie tych pomieszczeń, powinny być zainstalowane urządzenia zabezpieczające przed nadmierną penetracją promieni słonecznych i przegrzewaniem. 2. Urządzenia, o których mowa w ust. 1, musza być łatwe do utrzymania w czystości oraz nie mogą powodować gromadzenia się w nich zanieczyszczeń. 9. Ściany wokół umywalek i zlewozmywaków powinny być wykończone w sposób zabezpieczający ścianę przed zawilgoceniem. 14

15 W pomieszczeniach przetwarzania komórek i tkanek oraz pomieszczeniach przeznaczonych do pobierania i przerobu komórek krwiotwórczych krwi obwodowej i krwi pępowinowej oraz hodowli komórek należy stosować wentylację nawiewno-wywiewną lub klimatyzację zapewniającą klasy czystości powietrza, o których mowa w 17. Klasa D, C Klasa B, A 2. Jeżeli pobieranie, przetwarzanie i testowanie tkanek i komórek odbywa się w układzie zamkniętym, to nie stosuje się przepisów ust. 1 i Przeszczep rogówki - Preparaty komórek macierzystych krwi 3. Instalacje i urządzenia wentylacji mechanicznej i klimatyzacji powinny podlegać okresowemu czyszczeniu zgodnie z zaleceniami producenta, nie rzadziej niż co 24 miesiące. Dokonanie tych czynności powinno być udokumentowane W banku tkanek i komórek powinny znajdować się: 1) co najmniej jedno pomieszczenie służące do przechowywania środków czystości oraz preparatów myjąco-dezynfekcyjnych, a także przygotowywania roztworów roboczych oraz mycia i dezynfekcji sprzętu stosowanego do utrzymywania czystości, służące również do zbierania brudnej bielizny i odpadów, wyposażone w zlew i armaturę (pomieszczenie porządkowe); Pomieszczenia czyste ciśnienie Pomieszczenia czyste komunikacja +45 MPa +30 MPa +15 MPa A A B C D B C D 15

16 Pomieszczenia czyste komunikacja Klasa D Klasa D&C klasa D, C, B&A odpady produkt personel A B C D materiały personel barierowe antyelektrostatyczne antykurzowe 16

17 Technical floor/ storage area 17

18 ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIE ul. Chałubińskiego 5, WARSZAWA, tel./fax:( 22) , tel.(22) ib.amwaw.edu.pl/transp/ Allogeniczna mrożona kość zbita - belka dł. 10 cm Sterylizowana Radiacyjnie (35 kgy) SERIA / Data przygotowania: Termin ważności: (-70 o C - 5 lat) lub (-20 o C - 3 m-ce) ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIE ul. Chałubińskiego 5, WARSZAWA, tel./fax:( 22) , tel.(22) ib.amwaw.edu.pl/transp/ Allogeniczna mrożona kość gąbczasta - gruz 30 cm 3 Sterylizowana Radiacyjnie (35 kgy) SERIA / Data przygotowania: Termin ważności: (-70 o C - 5 lat) lub (-20 o C - 3 m-ce) ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIE ul. Chałubińskiego 5, WARSZAWA, tel./fax:( 22) , tel.(22) ib.amwaw.edu.pl/transp/ Allogeniczna mrożona kość gąbczasta - plaster Sterylizowana Radiacyjnie (35 kgy) SERIA / Data przygotowania: Termin ważności: (-70 o C - 5 lat) lub (-20 o C - 3 m-ce) ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIE ul. Chałubińskiego 5, WARSZAWA, tel./fax:( 22) , tel.(22) ib.amwaw.edu.pl/transp/ Allogeniczna mrożona kość gąbczasta - głowa kości udowej Sterylizowana Radiacyjnie (35 kgy) SERIA / Data przygotowania: Termin ważności: (-70 o C - 5 lat) lub (-20 o C - 3 m-ce) 18

19 ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIE ul. Chałubińskiego 5, WARSZAWA, tel./fax:( 22) , tel.(22) ib.amwaw.edu.pl/transp/ Allogeniczna mrożona nasada dalsza kości udowej Sterylizowana Radiacyjnie (35 kgy) SERIA / Data przygotowania: Termin ważności: (-70 o C - 5 lat) lub (-20 o C - 3 m-ce) ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIE ul. Chałubińskiego 5, WARSZAWA, tel./fax:( 22) , tel.(22) ib.amwaw.edu.pl/transp/ Allogeniczna mrożona nasada bliższa kości piszczelowej Sterylizowana Radiacyjnie (35 kgy) SERIA / Data przygotowania: Termin ważności: (-70 o C - 5 lat) lub (-20 o C - 3 m-ce) ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIE ul. Chałubińskiego 5, WARSZAWA, tel./fax:( 22) , tel.(22) ib.amwaw.edu.pl/transp/ Allogeniczna mrożona kość odwapniona - granulat 0,2 g Sterylizowana Radiacyjnie (35 kgy) SERIA / Data przygotowania: Termin ważności: (-70 o C - 5 lat) lub (-20 o C - 3 m-ce) ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIE ul. Chałubińskiego 5, WARSZAWA, tel./fax:( 22) , tel.(22) ib.amwaw.edu.pl/transp/ Allogeniczne mrożone ścięgno Achillesa Sterylizowana Radiacyjnie (35 kgy) SERIA / Data przygotowania: Termin ważności: (-70 o C - 5 lat) lub (-20 o C - 3 m-ce) ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIE ul. Chałubińskiego 5, WARSZAWA, tel./fax:( 22) , tel.(22) ib.amwaw.edu.pl/transp/ Allogeniczne mrożone więzadło rzepkowe z bloczkami kostnymi Sterylizowana Radiacyjnie (35 kgy) SERIA / Data przygotowania: Termin ważności: (-70 o C - 5 lat) lub (-20 o C - 3 m-ce) ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIE ul. Chałubińskiego 5, WARSZAWA, tel./fax:( 22) , tel.(22) ib.amwaw.edu.pl/transp/ Allogeniczna świeża chrząstka żebrowa konserwowana w 0,9%NaCl Sterylizowana Radiacyjnie (35 kgy) SERIA / Data przygotowania: Termin ważności: (-70 o C - 5 lat) lub (-20 o C - 3 m-ce) 19

20 Rekonstrukcja więzadła krzyżowego przedniego? śruby kostne kołki kostne Metody sterylizacji przeszczepów tkankowych sterylizacja termiczna ( - tkanki są termolabilne!) sterylizacja w roztworach glicerolu (???) sterylizacja tlenkiem etylenu ( - toksyczne pozostałości) sterylizacja plazmowa (? działanie b. powierzchowne) ZAKŁAD TRANSPLANTO LOGII I CENTRALNY BANK TKANEK AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIE ul. Chałubińskiego 5, WARSZAWA, tel./fax:( 22) , tel.(22) ib.amwaw.edu.pl/transp/ Naskórek ludzki hodowany in vitro sterylizacja radiacyjna ( ) Wybór dawki sterylizującej dla przeszczepów tkankowych stanowi kompromis między dawką na tyle wysoką, aby zniszczyć możliwie wszystkie patogeny i na tyle niską aby zachować właściwości biologiczne i mechaniczne tkanek (szczególnie ważne w przypadku strukturalnych przeszczepów kostnych przenoszących obciążenia) Zalecana przez IAEA dawka sterylizacji radiacyjnej przeszczepów tkankowych wynosi 25 kgy W CBT od 1963 roku do sterylizacji przeszczepów tkankowych stosowana jest dawka 33 kgy +/- 10% 20

21 Wpływ sterylizacji radiacyjnej na wirusy jest słabo poznany. HCV - dawka 17 kgy zabezpiecza przed infekcją HBV - brak danych HIV - dawka D 10 wynosi od 4 kgy do 5,6 kgy przy zakażeniu wstępnym (TCID 50 ) /ml, dla SAL 10-6 dawka całkowita wynosi od 36 kgy do ok. 50 kgy. - w badaniach przy użyciu metody PCR inaktywacja wirusa HIV w mrożonych i świeżych przeszczepach kostnych występuje przy dawce kgy. - inaktywacja wirusa w surowicy o 5-6 log 10 w postaci zamrożonej do - 80 o C wymaga dawek kgy, a temp. 15 o C - 25 kgy. BANKOWANIE TKANEK cd. etap IV przechowywanie materiału (w warunkach kontrolowanych) temperatura pokojowa przeszczepy liofilizowane temperatura +4 o C rogówki -70 o C -196 o C przeszczepy mrożone Dawki powyżej kgy mogą powodować zmiany właściwości fizyko-chemicznych i biologicznych alloprzeszczepów. Przechowywanie przeszczepów w banku tkanek etap IV przechowywanie materiału (w warunkach kontrolowanych) etap V dystrybucja etap VI monitorowanie/śledzenie losów przeszczepu sprzężenie zwrotne bank tkanek oddział szpitalny Zapewnienie zachowania właściwości biologicznych pobranych tkanek tkanki mięśniowo-szkieletowe liofilizowane (temp. pokojowa) bez ograniczenia o C 6 miesięcy o C 5 lat tkanki układu sercowo naczyniowego o C 5 lat rogówka 2-8 o C dni skóra, owodnia liofilizowane (temp. pokojowa) bez ograniczenia o C 6 miesięcy o C 5 lat Wgajanie się i przebudowa przeszczepów kostnych Stopniowa resorpcja przeszczepu i zastępowanie przez własną tkankę kostną biorcy Oba procesy są ze sobą ściśle związane, a proces resorpcji warunkuje wystąpienie procesu osteogenezy Wgajanie się i przebudowa przeszczepów kostnych (1) - chemotaksja makro- i mikrofagów - resorpcja przeszczepu (uwalnianie BMP) - różnicowanie i proliferacja komórek osteogennych śródkostnej i warstwy rozrodczej okostnej - typ tkanki kostnej (zbita, gąbczasta) - metoda konserwacji (liofilizacja, mrożenie) - warunki sterylizacji (dawka, temperatura) - kontakt przeszczepu z tkanką kostną i okostną biorcy 21

22 Wgajanie się i przebudowa przeszczepów kostnych (2) Wgajanie się i przebudowa przeszczepów kostnych (3) - resorpcja przeszczepu kostnego - tworzenie pomostów kostniny między tkanką kostną biorcy a przeszczepem kostnym - postępująca resorpcja przeszczepu kostnego - przebudowa nowopowstałej tkanki kostnej splotowatej w kość blaszkowatą Wyniki leczenia Alloprzeszczepy kostne liofilizowane, sterylizowane radiacyjnie % bardzo dobry przypadków dobry niesatysfakcjonujący Alloprzeszczepy kostne mrożone, sterylizowane radiacyjnie % przypadków % Wyniki leczenia bardzo dobry dobry satysfakcjonujący niesatysfakcjonujący % 54% 9% 20 10% 6% 1% 0 0 Produkty lecznicze terapii zaawansowanej terapia komórkami somatycznymi inżynieria tkankowa Rozporządzenie określa zasady dotyczące : - pozwolenia na wprowadzenie produktów do obrotu, - nadzoru, w tym nadzoru farmaceutycznego. terapia genowa 22

23 Komórki lub tkanki uważane są za zmodyfikowane, jeżeli Produkt inżynierii tkankowej zostały poddane znaczącej manipulacji w taki sposób, że w celu zamierzonej regeneracji, naprawy lub zamiany zmianie uległy ich cechy biologiczne, czynności fizjologiczne lub cechy strukturalne, lub zawiera komórki lub tkanki pochodzenia ludzkiego lub zwierzęcego, lub pochodzące z obu tych źródeł, cięcie, rozdrabnianie, formowanie, wirowanie, sterylizacja, napromieniowanie, nie są przeznaczone do stosowania do tej samej podstawowej funkcji lub tych samych podstawowych funkcji u biorcy co u dawcy nieznacząca manipulacja filtrowanie, liofilizacja, zamrażanie, kriokonserwacja, witryfikacja, oddzielanie, koncentracja lub oczyszczanie komórek, namaczanie w roztworach antybiotykowych lub antybakteryjnych,! komórki lub tkanki mogą być żywe lub martwe, może także zawierać dodatkowe substancje, takie jak produkty komórkowe, biomolekuły, biomateriały, substancje chemiczne, podłoża lub matryce. Produkty zawierające lub składające się wyłącznie z martwych komórek lub tkanek ludzkich lub zwierzęcych oraz nie działające głównie na zasadzie działania farmakologicznego, immunologicznego lub metabolicznego, nie są uznawane za produkt inżynierii tkankowej. Produkt leczniczy skojarzonej terapii zaawansowanej musi zawierać w sobie, jako część integralną produktu, jeden lub więcej wyrobów medycznych lub jeden lub więcej aktywnych wyrobów medycznych oraz część komórkowa lub tkankowa musi zawierać żywe komórki lub tkanki, lub jego część komórkowa lub tkankowa zawierająca komórki lub tkanki martwe, musi oddziaływać na ciało ludzkie gdy dany produkt zawiera komórki lub tkanki żywe, za główny sposób działania produktu uznawane jest działanie farmakologiczne, immunologiczne lub metaboliczne tych komórek lub tkanek,! gdy zawiera komórki lub tkanki zarówno autologiczne, jak i allogeniczne uważa się za przeznaczony do użytku allogenicznego.!! Wymogi dotyczące przygotowywania ATMP W przypadku gdy produkt leczniczy terapii zaawansowanej zawiera komórki lub tkanki ludzkie, dawstwo, pobieranie i testowanie tych komórek lub tkanek odbywa się zgodnie z Dyrektywą 2004/23/WE. Ustawa z dnia 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów Pozostałe etapy: przygotowanie, przechowywanie i dystrybucja produktu leczniczego terapii zaawansowanej Ustawa z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne Bankowanie tkanek i komórek etap I dawstwo, wstępna kwalifikacji dawcy, donacja pobranie (i zabezpieczenie) materiału (tkanek/komórek); etap II testowanie materiału dalsza kwalifikacja dawcy (przeprowadzenie testów biologicznych) oraz kontrola przydatności samego materiału zakończone jego zwolnieniem z kwarantanny i dopuszczeniem do przetwarzania lub jego dyskwalifikacją i utylizacją etap III przetwarzanie materiału przygotowanie przeszczepów (w tym sterylizacja) etap IV przechowywanie materiału etap V dystrybucja materiału etap VI monitorowanie losów przeszczepów informacja zwrotna Hodowla keratynocytów ATMP 23

24 Hodowla chondrocytów Przeszczep rąbka rogówki ATMP ATMP Istotne Zdarzenie Niepożądane (IZN) -osteoblasts cu FIG. 7 s. op. Art. 2 (z późn. zm.) ultured in vitro FIG. 3 Allogenic w. ATMP w. ATMP ultured in vitro s. op. FIG. 3 Allogenic FIG. 8 FIG. 2 The vials with pre-osteoblasts cu ultured in vitro FIG. 3 Allogenic w. ATMP FIG. 9 ultured in vitro FIG. 3 Allogenic Istotna Reakcja Niepożądana (IRN) Powiadamianie Art. 2 (z późn. zm.) (z późn. zm.) Bank Tkanek i Komórek jest centrum informacyjnym zbiera informacje o wystąpieniu RN i ZN współpracuje pod kątem gromadzenia informacji z jednostkami pobierającymi jednostkami przeszczepiającymi innymi bankami tkanek!!! dostarcza informacji ww. jednostkom jak informować o wystąpieniu IZN / IRN przekazuje informacje o podejrzeniu wystąpienia IRN i IZN 24

25 ISTOTNE REAKCJE I ZDARZENIA NIEPOŻĄDANE W POLSCE IZN uszkodzenie sprzętu (2x) - błąd ludzki (1x) - zakażenie krwi pępowinowej w czasie pobrania (1x) - uszkodzenie worka z PBSC w czasie wirowania (1x) - uszkodzenie worka z PBSC w czasie rozmrażania przed przeszczepem (1x) IZN błąd ludzki (2x) - inne (3x) - defekt tkanek/komórek (1x) - przekazanie do banku komórek nieoznakowanego pojemnika (1x) - zakażenie komórek macierzystych krwi w czasie pobrania (1x) - zakażenie dawcy AH1N1 w czasie stymulacji dawcy komórek macierzystych (1x) - niewystarczająca liczba komórek CD34+ po stymulacji dawcy (1x) - pobranie tkanek od dawcy z rakiem prostaty (1x) - precypitacja lipidów w pobranych komórkach macierzystych krwi (1x) 25

26 Komisja Europejska Organ Odpowiedzialny innego Kraju Członkowskiego Krajowe Centrum Bankowania Tkanek i Komórek Jednostka pobierająca Bank tkanek Szpital 26

27 DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ 27